![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=10278 |
Teil 1 | 1-121 Pergament 1. Hälfte 11. Jh. |
Lagen: III6 + (VI-1)17+ I19 + (IV-1)26 + 11.IV114 + (IV-1)121 | |
Schrift: | |
Schriftraum: 188 × 135 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 25 | |
Mehrere Hände, die sich auch in Teil 2 wiederfinden. Die Unterscheidung der Teile begründet sich aus den historischen Kustoden, die auf Blatt 129 beginnen (siehe unten). Häufige Handwechsel: Hand 1) 1r-25v, 27ra-73rb, 74ra-102va, 103ra-121rb, 123ra-141ra Zeile 21, 142ra-161v im Wechsel mit H4; 178ra-190vb (10 Jh.); Hand 2) 26ra-26vb (12. Jh.); Hand 3) 73v; 114va/b, 122r (Ende 12. / Anf. 13. Jh); Hand 4) 102vb, 120vb-121va, 142ra-161v im Wechsel mit H1, 191ra-200vb (10. Jh.); Hand 5) 141ra Zeile 21-142ra (Ende 12. / Anf. 13. Jh.) Hand 6) 162r-164va, 165v-169vb; Hand 7) 164vb-165rb; Hand 8) 170rb-177vb (12. Jh.)
Marginalien teilweise durch Beschnitt verkürzt (51v, 54v); Notazeichen; vereinzelt Verbesserungen von späterer Hand; Textergänzungen von späterer Hand, Notazeichen; | |
Ausstattung: Illuminiert | |
Rote Überschriften; 20ra: verzierte Initialmajuskel; 121v: seitenfüllendes Schema: Arbor consanguinitatis. | |
Teil 2 | 122-200 Pergament 1. Hälfte 11. Jh. |
Lagen: 2.IV137 + II141 + 2.IV157 + II161 + 3.IV185 + (IV-3)190 + (IV-1)197 + (II-1)200 | |
ab Fol. 129 zeitgenöss. Kustode I | |
Schrift: | |
Schriftraum: 188 × 135 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 25 | |
Mehrere Hände (siehe Teil 1); häufige Handwechsel.
Die auf Blatt 129v mit I beginnenden historischen Kustoden lassen vermuten, dass trotz der durchgängigen Verteilung der Schreiberhände ab Blatt 122 ein separater Teil intendiert war: 129v [I], 137v [II] … 185v [VIIII].
Blatt 137: statt eines Blattweisers ist ein schwarzer Faden eingenäht; Blatt 141v: veränderte Seiteneinrichtung: einspaltig, 28 Zeilen; durchgängig Notazeichen; vereinzelt Verbesserungen und Textergänzungen von späterer Hand.
|
Einband: |
Pappeinband des 19. Jh. mit verstärkten Ecken und weißem Buchrücken, ebd. geprägter Titel: Beda in Cantic. Cantic., sowie Signatur: Cod. Ms. Theol. CCCXX. |
(1v) Besitzvermerk rot (12. Jh.): Liber sanctae Mariae Kottwich (Kottwich fast vollständig getilgt); (2r oberer Freirand) möglicherweise getilgter Besitzeintrag. Auf die heutige Bibliotheksheimat verweisen die olim-Signaturen Blotius: O 4221 - Tengnagel: 26 [Theol.] - Theol. 320. |
(1r) | Schematische Auflistung des griechischen Alphabets, dazu Schreibernotiz: In domo patris mea mansiones multae sunt (Io 14,2). | |
(1va-19rb) | De vitiis et virtutibus et de ordine paenitentium libri II (PL 105, 657-677. - Bloomfield 3727 (mit Abweichungen); Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters, Werk 2603. - Lit.: Kottje 1980, 77ff.; Kerff 1982, 79. In den Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters, Werk 2939, wird der Text als eine Überarbeitung des Bußbuches Halitgars durch Hrabanus Maurus identifiziert). Die Überlieferung der beiden ersten Bücher des ursprünglich fünf Bücher umfassenden Werks in Verbindung mit der erweiterten Praefatio ist nahezu unikal, vorliegende Handschrift teilt diese mit der im 9. Jh. wohl wenigstens teilweise in Mainz verfassen Handschrift Wolfenbüttel, HAB, Cod. Guelf. 656 Helmst. [Heinemann-Nr. 706] (Kottje 1980, 77-80 - Kerff 1982, 79). 4 ![]() | : |
1va | Cogitans ergo mecum quomodo christiano populo aliquod solatium praeberem, quo melius contra antiquum hostem confligere posset et Christi gratia donante ad victoriam veram pervenire ... — ... illud cuius hoc pignus est suo tempore consequamur. (RB 7077,9 [hier als praefatio Hrabani Mauri]) | |
2ra | Tit.: Incipiunt capituli primi libri. De octo principalibus vitiis ... — ... de remedio luxuriae. | |
2rb | Tit.: Incipit liber primus de octo principalibus viciis et unde oriuntur. A paradisi gaudiis postquam expulsum est genus humanum octo criminalia in filios ... — ... Stilus nostrae descriptionis colligendo perstrinxit. Libellus finem excipiat ut in sequenti opere de virtutibus unde hic pauca tetigimus donante domino plenius disputemus. Explicit liber primus. | |
13vb | Tit.: Incipit liber secundus. Superiori libro rationem vitiorum principalium octo complexus pro viribus quas dominus donare dignabitur ... — ... quibus ad culmina virtutum ascenditur est disputatum. | |
(19v) | Leer bis auf Überschrift am Ende von Spalte b: Incipit Expositio In [Erg.: Bede]. | |
(20ra-73rb) | Commentarius in Cantica canticorum (PL 117, 295A-358D. – RB 3079). 1 ![]() | : |
20ra | Tit.: Beda ... Cantica canticorum Osculetur me osculo oris sui. Salomon inspiratus divino spiritu composuit hunc libellum de nuptiis Christi et ecclesiae ... — ... Hinc et apostolus de se sibique similibus dicit: Nostra conversatio in caelis est. Et alibi: Christi bonus odor sumus Deo. | |
(73v) | Numeri signis et vocabulis expressi (Zahlen in römischen Zahlzeichen und Worten). | |
(74ra-83ra) | Expositio in Apocalypsin (PL 117, 937B-949A. – RB 3122). 1 ![]() | : |
74ra | Tit.: (Nachtrag des 16. Jh.) Haymonis in Apocalypsi Legimus in ecclesiastica historia beatum Ioannem a Domitiano impiissimo Caesare in Patmos insula relegatum ... — ... Regnum autem solummodo ad caput. Particeps Christi [bricht ab]. | |
(83ra-84ra) | Etymologiarum libri XX, Excerpta (PL 82, 259-261). 1 ![]() | : |
83ra | Tit.: [ohne Titel] Beatissimus Hieronymus vir eruditissimus multarumque linguarum peritus ... — ... non a patiendo, quod non vult. | |
(84ra-94rb) | De benedictionibus partiarcharum (PL 20, 715B-732B. – RB 6324; CSLMA, ADR 1). CSLMA mit Nennung dieser Handschrift. 1 ![]() | : |
84ra | Tit.: Incipiunt benedictiones filiorum Iacobi. (Nachtrag) Rabanus episcopus. (Oberer Freirand, Nachtrag 16. Jh.) Rabani de benedictionibus filiorum Iacob opusculum Sacrosancta atque praesaga sanctorum patriarcharum benedictio ... — ... sicut laetantur in messe, sicut exultant, qui dividunt spolia (Is 9,3). | |
(94rb-94va) | Annotatio (Denis I,1, 1035 f.). 1 ![]() | |
94rb | Haec ergo certa et paterna est regula ... — ... et intelligas quid sequatur. | |
(94va-99ra) | Epistola (11): Clericus quidam episcopo cuidam de altercatione Michaelis archangeli cum diabolo quam de Moysi corpore habuerunt exponit, interpretationem Beemoth et Leviathan secundum patres addit (MGH, Epp. 5, Epist. 11, 635-640 [online]. – Verfasser angesetzt nach Huygens 1956). Edition nach dieser Handschrift. 1 ![]() | : |
94va | Tit.: Quaestiones cujusdam de theologia. Domino sanctissimo et nimium desiderantissimo apostolico honore dignissimo episcopo ille humilis devotas orationes et fidelissimum atque aeternum servitium ... — ... obsecro, ut corrigendo instruatis inscium non spernendo absterreatis devotum. | |
(99ra-100ra) | Commentarius in Amos (RB 11645). RB nach dieser Handschrift. 1 ![]() | |
99ra | Tit.: [ohne Titel] Vae desiderantibus diem domini (Amos 5,18). In expositionibus scripturarum, maxime propheticarum, primum historiae iacenda sunt fundamenta ... — ... quae miseros morte, taedio et tristitia sibi consciscentes excipient. | |
(100r-102ra) | Commentarius in Matthaei 12,31 (Bloomfield 5411). Bloomfield mit dieser Handschrift. 1 ![]() | |
100r | Tit.: [ohne Titel] Omne peccatum et blasphemia dimittetur (recte: remittetur) hominibus ... (Mt 12,31) Sensus huius sententiae pendet ex superioribus, ubi refert sanctus Matthaeus evanglista ... — ... et societas spiritus in pacis vincula custoditur. | |
(102ra-rb) | De civitate Dei, Excerpta (CPL 313). 1 ![]() | : |
102ra | Tit.: Expositio dicti. Et egredientur et videbunt membra hominum ... quomodo egredientur boni ad videndas poenas malorum ... — ... cum erit Deus omnia in omnibus. | |
(102rb) | De divinis officiis liber, cap. 37, Excerpta (PL 101, 1238B). 2 ![]() | : |
102rb | Tit.: De tonsura. Superiorem capitis partem rasorio saepe renovamus, cum forti sollicitudine superfluas cogitationes ab animo resecamus. In inferiori parte coronam capillorum portamus, cum ea quae secundum mundum necessario gubernanda sunt, cum ratione concorditer coaequamus. | |
102rb | Tit.: Commentarius super tonsura. Si diligenter his, quae ex evangelica lectio apostolica lectione recitata sunt ... — ... adhuc si fieri posset retinere cupientes. | |
(103vb-104va) | De divinis officiis liber, cap. 51, Excerpta (PL 101, 1280A-1280D). 1 ![]() | : |
103vb | Tit.: (Nachtrag 16. Jh.) Dies IIIa pro animae absolutione. Tertia dies specialiter pro animae absolutione celebratur. Quia triplex est natura videlicet irascibilis, concupiscibilis ac rationalis ... — ... configuratum corpori claritatis Christi (Phil 3,21). | |
(104va-105ra) | De tribus statibus vitae. 1 ![]() | |
104va | Tit.: (Nachtrag 16. Jh.) Tres statue vitae. Tres status sunt totius vitae. Primus status fuit felix a quo ad Adam per praevaricationem caecidit ... — ... Tertius status. In illa beata, vita ubi cum angelis liberum arbitrium habebimus solummodo ad bonum. | |
(105ra-rb) | De discrepantia inter Exodum 20,5 et Ezechiel 18,20. 1 ![]() | |
105ra | Tit.: Alia quaestio. Quaestio oritur, cur dicatur visitans iniquitatem patrum in filios. Ezechiel propheta dicit: Filius non portabit iniquitatem patris ... — ... alioquin divina ultione damnabitur. | |
(105va-107ra) | Epistola (10): Clericus vel abbas quidam regi (Ludowico Germaniae ?) iussu eius exponit, quae animalia ab esu prohibita suffocata vocanda sint (de anno 850 ?) (MGH, Epp. 5, Epist. 10, 633-635 [online]). Ed. nach dieser Handschrift. 1 ![]() | |
105va | Suffocatum vocamus animal, quia a lupo seu urso et aliqua bestia strangulatum nec laceratum est ... — ... et fidelissimos servos et devotos oratores vobis acquiret. | |
(107ra-rb) | Quaeritur cur dominus dicat 'Qui blasphemaverit in Spiritum sanctum'. 1 ![]() | |
107ra | Tit.: Alia quaestio. Quaeritur cur dominus dicat, qui blasphemaverit in Spiritum sanctum. Sed hoc beatus Augustinus ita beviter solvit: In sancta trinitate solus Spiritus sanctus communis id est patri et filio, Nam neque pater Spiritus sancti dicere possumus ... — ... operibus id promeruerunt. | |
(107va-108ra) | Responsum de duobus quaestionibus theologicis. 1 ![]() | |
107va | Tit.:[ohne Titel] Quaerunt quidam quare peccatum quod cum tempore committitur sine fine punitur ... — ... Fratres considerate apostolum et pontificem confessionis nostrae qui fidelis est ei qui fecit illum sicut et Moyses in omni domo illius. | |
(108ra-110va) | Quaestio de adoranda cruce (MGH, Epp. 5, 146-149 [online]. – CSLMA Einh 15). Edition nach dieser als unikaler Handschrift; CSLMA mit Nennung dieser Handschrift. 1 ![]() | : |
108ra | Tit.: Quaestio de adoranda cruce [Nachtrag: Lupus servatus (? Ferrarensis) presbyter ad quem Rhabanus 8 libros ... epistulas ... scripsit] Cum a te propositam mihi, carissime Lupe, de adoranda cruce quaestionem solvere et curiositati tuae quamvis animo oppido perturbato satisfacere conarer ... — ... quod ipse sanctificavit venerabiliter adoratur. | |
(110va-113vb) | Epistola II (ad D. episcopum Virdunensem) (PL 131, 963D-968B; Ed.: Huygens 1956, 229-235, Huygens zweifelt an der Verfasserschaft des Remigius). Endet Huygens 1956, 235,223. 1 ![]() | : |
110va | Tit.: (Nachtrag 16. Jh.) Rhabani ad Virdunensem episcopum Domino beatissimo et vere apostolico verae et aeternae sapientiae amatori ... Omnipotenti Deo gratias refero eiusque clementiam e totis praecordiis laudo ... — ... corrigere ad tueri dignemini. | |
(113vb-115rb) | Epistola III (ad D. episcopum Virdunensem) (Ed.: Huygens 1956, 238-239). 1 ![]() | : |
113vb | Tit.: [ohne Titel] Placuit beatitudini vestrae, pater sanctissime Gunduine, requirere a nostra exiguitate ... — ... donec regnum Dei manifestetur. | |
(eingeschoben 114va-vb) | De baculo pastorali. Nachtrag 12. Jh. auf eineinhalb freigelassenen Spalten. 1 ![]() | |
114vb | Baculus pastoralis ita se habet. Est enim virga ... — ... eius onmis grex inficiatur. | |
(115rb-116va) | Expositio vocabulorum Hebraicorum et Graecorum. 1 ![]() | |
115rb | Tit.: [ohne Titel] Pleiades dicuntur stellae in fronte tauri positae ... — ... arcus ex lapidibus in cenito ob celebre nomen sui iubebant. | |
(116va-121rb) | Responsiones 4, 5, 8 et 9 ad Augustinum episcopum Anglorum (Ed.: MGH Epp. 2, 335,1-336,13 und 338,1-343,23 [online]). 4 ![]() | : |
116va | Tit.: Interrogatio Augustini IIII Si debeant duo germani fratres singulas sorores accipere | |
116va | Tit.: Interrogatio Augustini (V) Usque ad quotam generationem | |
117rb | Tit.:Interrogatio Augustini (VIII) Si pregnans mulier debeat bapitizari ... — ... per finitam sententiam licuerit ecclesiam vitrare. | |
120rb | Tit.:Interrogatio Augustini (IX) Si post illusionem, quae per somnium solet accidere ... — ... captivus ex delectatione quam portat invitus. | |
(121v) | Tabula consanguinitatis (mit seitenfüllendem Schema). | |
(122r) | De decem plagis Aegypti (Walther, Initia 14594). 5 Hexameter, Nachtrag 12. Jh. 1 ![]() | |
122r | Prima rubens unda, ranae rabesquam secunda ... — ... primam necat ultima prolem. | |
(122va-123va) | Invocatio ad sanctam trinitatem (PL 101, 55A-56D). 1 ![]() | : |
122va | Tit.: (Nachtrag 16. Jh.) Victorini Afri viri consularis Adesto lumen verum ... — ... Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio in saecula sempiterna. | |
(123va-141ra) | De virtutibus et vitiis liber ad Widonem comitem (PL 101, 613-638C. – Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters, Werk 96). 3 ![]() | : |
123va | Tit.: (Nachtrag 16. Jh.) Alcuinus ad Windonem comitem enchiridion O beata trinitas. In hoc codice continentur: I De sapientia ... — ... XXXV de virtutibus quattuor. | |
123va | Tit.: Explicit capitulum. Incipit prefatio. Dilectissimo filio Widoni ... — ... semper ubique adiuvare dignetur dilectissime fili. | |
124rb | Tit.: Explicit prefatio. Incipit textus huius libelli de sapientia Primo omnium quaerendum est homini quae sit vera sententia ... — ... sed unusquisque secundum meritum boni operis perpetua coronabitur gloria. | |
(141ra-141v) | In natali apostolorum Petri et Pauli (PL 54, 422C-428A. – CPL 1657). 1 ![]() | : |
141ra | Tit.:(Nachtrag) Sermo Leonis pape Hodierna festivitas, praeter illam reverentiam quam toto terrarum orbe promeruit ... — ... et labor similes et finis fecit aequales. | |
(141v-142ra) | Homilia (PL 57, 391A-396A). 1 ![]() | : |
141v | Tit.: (Nachtrag am Rand) Sermo Maximi episcopi Apostoli namque latino sermone ... — ... et ubi gentilium principes. | |
(142ra-161rb) | Epistola VII. Ad regem comitem paraeneticus (PL 67, 928B-950A). 1 ![]() | : |
142ra | Tit.: (Nachtrag) Opusculum de milicia spirituali et seculari. (Nachtrag des 16. Jh. am oberen Freirand) Ferrandi ad Reginum comitem de VII regulis innocentie liber Socialis vitae laboribus ignorantia pueritiae ... — ... ut dabitur ducibus christianis perpetuus principatus. | |
(162ra) | Leer. | |
(162rb-190v) | Via regia (PL 102, 935A-970C. – Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters, Werk 4408). 2 ![]() | : |
162rb | Tit.: (Rot) Incipit prologus Non nos ad hunc conficiendum libellum spiritus commovit praesumptionis ... — ... et ad regiam feliciter pervenias patriam. | |
162vb | Tit.:(Rot) Incipit liber qui vocatur via regia Deus omnipotens, te, o clarissime rex, quando voluit et ubi noluit ... — ... dominus autem dirigat corda vestra in caritate Dei et patientia Christi. Amen. | |
(191ra-194va) | De disciplina christiana, Excerpta (PL 40, 669-678. – CPL 310). 1 ![]() | : |
191ra | Tit.: (Rot) Incipiunt dicta sancti Augustini de disciplina Christianorum. Locutus est ad nos sermo Dei et depromptus est ad exhortationem nostram ... — ... ego et pater unum sumus. | |
(194vb-198rb) | Homiliae (PL 52, 691A-705B). 1 ![]() | : |
194vb | Tit.: Hic liber sancti Valeriani Cimelensis episcopi de bono discipline. Multi, qui sanae doctrinae adversantur, iustitiam culpant ... — ... elaborabimus, ut ea, quae religiosis actibus competunt, sequenti tempore disseramus. | |
(198rb-200vb) | Sententiarum libri: Lib. III, 48-51 (PL 83, 718A-724A. – CPL 1199). 1 ![]() | : |
198rb | Tit.: (Rot) De prelatis. Vir iustus aut omni potestate saeculari exuitur ... — ... qui eorum potestati suam ecclesiam credidit. | |
(200vb) | Tabula codicis (15. Jh.). |