Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=10376 
Wien, Österreichische Nationalbibliothek (ÖNB), Cod. 1059
HONORIUS AUGUSTODUNENSIS. BERNARDUS CLARAEVALLENSIS BACHIARIUS MONACHUS. PETRUS DAMIANI. PS. AMBROSIUS.
Olim: Blotius: P 4505; Tengnagel: 64 (Theol.); Theol. 472    Pergament   II, 155 Bl.   225×155   1. Hälfte 13. Jh.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 18)

Lagen: II + (1+IV)8 + IV16 + (III+1)23 + IV31 + (IV-1)38 + 2.IV54
Erstes Blatt als Spiegel VD von der Neubindung (van Swieten-Einband). Ursprüngliches Vorsatzblatt nicht gezählt, Zählung erst ab dem dritten Bl. Neuzeitliche Federfoliierung. Kustoden aus dem 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 175 × 115    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29   
Schriftart: Frühgotische Minuskel
Bleistiftlinien. 4 Schreiber: 1) Bl. 1r-15r; 2) Bl. 15r-v; 3) Bl. 17r-38v; 4) Bl. 39r-54v.
Ausstattung: Ziernaht/-nähte   
Zahlreiche bunte Pergamentnähte, Ansätze zu einem “Tannenbaummuster” allerdings nur auf Bl. 52.

Hs. enthält 1 Fragment
VSI   Pergament   Mitte 12. Jh.
In der ursprünglichen Reihenfolge steht die Versoseite zuerst. - Zwischen beiden Seiten ist eine erhebliche Textlücke (siehe unten). Möglicherweise war die Handschrift zweispaltig angelegt. Die Angaben beziehen sich auf den vorhandenen Ausschnitt.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 130    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 17   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift

Einband: Wien     1755     Barock     
Weißes Pergament mit Goldprägung über Pappdeckel.


Diese Handschrift wurde aufgrund der Pergamentnähte mit Sift Göttweig in Verbindung gebracht (vgl. ÖNB-Katalog). Sie bildete im 15. Jh. mit Cod. 1060 eine kodikologische Einheit und war zwischenzeitlich im Besitz des Humanisten Wolfgang Lazius (vgl. Bücher aus der mittelalterlichen Universität Wien und ihrem Umfeld). Aufgrund der Beschreibung Blotius' muss sie jedenfalls schon im Jahr 1576 in der Hofbibliothek gewesen sein (vgl. Menhardt, Blotius, 90).

Die Text Bl. 17r-38v sind auch in Admont, Cod. 352, 70v-109r und Rein, Cod. 23, 4r-72r (in beiden Handschriften ergänzt um den Epistola ad Herimannum Gebhards von Salzburg). Laut Stemma von Nuvolone 1985, 509, ist vorliegende Handschrift und Rein, Cod. 23 von Admont, Cod. 352 abhängig (Hinweis auf den Zusammenhang der Textcorpora bei Nuvolone 1985, 499).

Nikolaus Czifra, 22.07.2014, letzte Änderung 10.03.2016
"Menhardt, Blotius", "Nuvolone 1985", "CPL", "PL", "SBO", "BHM", "MGH"
alle Initien
(Ir-Iv) Possidius Vita Augustini, Fragment, cap. 5,2-5 bzw. 1,3-5 (Ed.: A.A.R. Bastiaensen, Vita dei santi III, 1975, 130-240. - CPL 358).
   2
Ir … [gra]tias agebat suas exauditas fuisse a domino [pre]ces, quas se frequentissime fudisse narrabat ... — ... super candelabrum lucerna omnibus, qui in domo …
Iv ... praeclarissimus sacerdos Ambrosius. II. Huius interea verbi dei praedicatoris ... — ... protinus quae in fide catholica confirmatus proficien[di] …
(1r-14v) Honorius Augustodunensis OSB Sigillum beatae Mariae, ubi exponuntur Cantica canticorum (PL 172, 495-518D).
   1
1r Tit. [16. Jh.]: Honorius in Cantica canticorum, [von anderer Hand:] id est sigillum sanctae Mariae. [zeitgleich:] Fratres Solitario.
Optimo magistro, librorum registro, frequentia discipulorum videre in Sion deum deorum. Omnium conventus fratrum tuae diligentiae ... — ... interpellet filium regem angelorum, ut post hanc miseram peregrinationem cum ipsa regnetis in saecula. Amen.
(14v-15r) Bernardus Claraevallensis OCist Sententia 87 (SBO 6,2, 126-129). Gegenüber der Edition ist der Text leicht gekürzt.
   1
14v Fecit rex Salomon thronum de ebore grandem et vestivit eum auro fulvo et erat rotundus ... — ... orat et deprecatur dominum pro servis filium pro filiis sed naturalem pro adoptivis. Amen.
(15r-15v) De portanda cruce.
   1
15r Multi sunt, qui portant crucem, pauci autem suam crucem, qui cum murmure et in dei nomine tamquam volentes coacti a malis cessant operibus crucem portant ... — ... et principatus super humerum eius adest crux illa, tribunal et iudicialia sedes Christi est.
(15v) Sententia de cruce. Auch in Vatikan, BAV, Reg. lat. 241, 145r (dort in einer Predigtsammlung, die möglicherweise im Kloster St. Viktor zusammengestellt wurde).
   1
15v Quattuor sunt cruces diversa meritorum stipendia expectantes. Prima salutem inquit humanam, ob hoc me totum tradidi, quia cum dilexissem eos, in finem dilexi eos ... — ... qui non vivit secundum oboedientiam, sed secundum oboedientiae propositum et intentionem.
(16r-16v) leer.
(17r-25r) Bachiarius monachus Ad Ianuarium de reparatione lapsi (Ed.: PL 20, 1037-1062B. - BHM 358).
   1
17r Tit.: Epistula Bachiarii ad Ianuarium.
Benedicto in Christo fratri omni mihi in fide et dileccione venerabili Ianuario Bachiarius peccator. Nisi vererer, beatissime frater, ne inter simulatos amicos ... — ... sicque deo reconcilieris, ut etiam pro nobis, qui amici tui sumus, intervenire merearis. Amen. Explicit epistula Bachiarii.
(25r-34v) Petrus Damianus OSB Epistola 72 (Ed.: MGH, Briefe der deutschen Kaiserzeit 4,2, 327-366).
   1
25r Tit.: Incipit epistula Petri Damiani.
Domino Alexandro unversali papae. Petrus peccator monachus servitutem. Sacrarium spiritus sancti vestrum pectus agnoscit, quia nisi me tunc necessitas apostolicae sedis impelleret ... — ... sacras litteras mandata dirigere, quam meis votis meisque valeant desideriis concordare.
(34v-38v) Ps. AmbrosiusSermo pastoralis (Ed.: Nuvolone 1985, 519-545; vgl. auch PL 17, 567-580 [mit gröberen Abweichungen]. - CPL 171a). Dieser Text ist über die bei Nuvolone 1985 angegebenen Handschriften hinaus auch in Göttweig, Cod. 93, 1r-5r und Heiligenkreuz, Cod. 227, 25r-30v überliefert.
   1
34v Tit.: Sermo sancti Ambrosii episcopi de dignitate sacerdotum ad Theodorum subdyaconum.
Si periculum damnationis aeternae, quam nequam servus pro retenta pecunia domini sui meruit, volumus evadere ... — ... quae sanctis tuis omnibus promisisti dare. Tibi laus, tibi gratiarum actio, tibi honor virtus et potestas per infinita saecula saeculorum. Amen.
(39r-54r) Exzerpte u. a. aus: Defensor Locogiacensis: Liber scintillarum (CPL 1302).
   1
39r Tit.: Incipiunt excerpta de libro scintillarum. De compunctione.
Non minus laudandus est vir fortis in luctu quam qui in bello. Augustinus: Qui non habet compunctionem, non habet mundam orationem. Animae hominis, qui in oratione compungitur ... — ... quanto ab ipso optamus anathema esse pro amore Christi, sed ut fratres faciamus participes amoris Christi, sed haec verba sunt affectus, non effectus.