Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=1057 
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 823
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN UND PREDIGTEN (lateinisch/deutsch)
Papier   I, 314, I* Bl.   220×143   Tulln / Niederösterreich, um 1405/1463
Handschrift aus 11 Teilen zusammengesetzt: 01  (1-24) 1455, 1459; 02  (25-48) 6. Jz. 15. Jh.; 03  (49-60) Tulln, 1455; 04  (61-83) 1455/60; 05  (84-131) 1450/55; 06  (132-184) 1440/50; 07  (185-202) um 1462/63; 08  (203-252) um 1405/15; 09  (253-286) um 1420; 10  (287-300) ???; 11  (301-314) ???
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 01, Teil 02, Teil 03, Teil 04, Teil 05, Teil 06, Teil 07, Teil 08, Teil 09, Teil 10, Teil 11  |  Vorschau Bilder zu Teil 01, Teil 02, Teil 03, Teil 04, Teil 05, Teil 06, Teil 07, Teil 08, Teil 09, Teil 10, Teil 11  |  Einzelbilder: fol. 4, 13, 25, 50, 51, 63, 65, 70, 72, 74, 96, 97, 100, 125, 135, 136, 145, 147, 148, 157, 158, 171, 181, 186, 187, 206, 228, 229, 245, 254, 264, 269, 280, 291, 303, 304.
Literatur zur Handschrift: Pfeiffer–Černík IV 315-323 (online).
Foliierung: Foliierung in schwarzer Tinte in moderner Hand

Teil 011-24   Papier   1455, 1459
Lagen: 2.VI24
Ein Teil von Bl. 12 fehlt.
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierung fehlt auf 20v. Titel, Lombarden, Unterstreichungen, Zäsuren und Marginalien in roter Tinte.
Teil 0225-48   Papier   6. Jz. 15. Jh.
Lagen: 2.VI48
Schrift:
Schriftart: Humanistica – Marginalien
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand, plus die Hand der Notiz auf 48v; viele Marginalien
Ausstattung:
Zum Textanfang auf 25r, rot-blaue, verzierte Initiale. Sonst rote Lombarden. Titel, Unterstreichungen, Zäsuren, Marginalien in roter Tinte.
Teil 0349-60   Papier   Tulln, 1455
Lagen: VI60
Dat. 1455-11-22 (51v)
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schrifspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand; Schreibervers auf 58r
Ausstattung: Rubriziert   
Verzierte Lombarde zum Textanfang auf 49r. Sonst rote Lombarde; Titel, Marginalien, Unterstreichungen, Zäsuren in roter Tinte.
Teil 0461-83   Papier   1455/60
Lagen: (IV+1)69 + VII83
Dat. 1459 (80v); 1459 (62r, 76r) nahzeitige Abschriften?
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Mehrere Hände
Ausstattung: Rubriziert   
Intensive Rubrizierung, fehlt nur auf 80v-81v
Teil 0584-131   Papier   1450/55
Lagen: 4.VI131
Schrift:
Schriftart: Humanistica – Marginalien
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand. Marginalien nur zum Anfang
Ausstattung: Rubriziert   
Verzierte rote Lombarde zum Textanfang auf 85r.
Teil 06132-184   Papier   1440/50
Lagen: 2.VI155 + V165(?) + VI177 + (III+1)184(?)
Schrift:
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand (?)
Ausstattung: Rubriziert   
Einige verzierte rote Lombarden. Sonst rote Kapitelüberschriften.
Teil 07185-202   Papier   um 1462/63
Lagen: V194 + IV202
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel, Blindlinierung. -- Eine Hand. Wenig Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden, Titel, Satzanfänge und Zäsuren in roter Tinte.
Teil 08203-252   Papier   um 1405/15
Lagen: 2.VI220 + VIII242 + V252
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel. -- Zwei Hände (?), kaum Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
Viele Unterstreichungen in Rot. Auf 244v-252v entfällt die Rubrizierung.
Teil 09253-286   Papier   um 1420
Lagen: 3.VI286
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva
Schriftspiegel. -- Mehrere Hände
Ausstattung: Rubriziert   
Nur rote Lombarden. Ab 286r entfällt die Rubrizierung.
Teil 10287-300   Papier   ???
Lagen: (VI + 2)300(?)
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel. -- Mehrere Hände, zahlreiche Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Lombarden. Intensivere Rubrizierung.
Teil 11301-314   Papier   ???
Lagen: VII314
Schrift:
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Blinder Schriftspiegel, häufig überschritten. -- Eine Hand, Marginalien derselben
Ausstattung:
Keine Rubrizierung.

Hs. enthält 2 Fragmente
VI   Pergament   Anfang 13. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
NI*   Pergament   Anfang 13. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   Flechtbandinitiale(n)   Fleuronnéeinitiale(n)   Goldverwendung   
Auf Vv, zum Textanfang, 9zeilige Flechtbandinitiale in Gold, Grün und Blau. Auf Vr, rote Fleuronnéeinitiale.

Einband: um 1840     Halbfranzband     Golddruck   Schmucklos        
Werkstatt: Klosterneuburg
Rückentitel in Golddruck: Joannis Galensis Breviloquium Tredecim alia opuscula. Buchblock beschnitten. Schnitt gelb gefärbt, bzw. unterschiedlich verfärbt. Vorne und hinten jeweils ein neues Schutzblatt auf Papier und das alte Schutzblatt aus Pergament auch vorhanden.


Besitzvermerk der Bibliothek: (Ir) Can: Reg: Claustroneoburg: Bibliothecae iure inscriptus 3 Novembris 1656.
Weitere Beschreibung ergänzt von Edit A. Lukacs; Wasserzeichen: Maria Stieglecker

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Pfeiffer–Černík", "Schneyer–Hödl", "VL", "Hohmann", "Madre", "Bloomfield"
alle Initien
(Ir-v-I*r-v) Graduale (Fragment).
Teil 1
(1r-14r) Iohannes Geuss Sermo de indulgentiis (Schneyer–Hödl, Nr. 28; F. J. Worstbrock, Artikel "Geuß, Johannes", in: VL III 37–41, zum Sermo vgl. 40, B. d. -- Drei weitere Überlieferungen in Klosterneuburg).
   1
1r Tit.: (Rot) Tractatus magistralis de indulgentiis
Quodcumque solveris super terram, erit solutum et in caelis, scribitur Matthaeo 16. Haec verba Christus dominus noster dixit beato Petro ... — ... (14r) prius dimissis.
(14r-20v) Johannes Contractus OFM Sermo in die animarum (unvollständig) (Wird fälschlich Heinrich von Langenstein (Hassia) auch zugeschrieben, vgl. Hohmann Nr. 208).
   1
14r Tit.: (Rot) Sequitur materia bona de suffragiis ecclesie que fiunt a fidelibus an valeant animam fidelium defunctorum, et dividitur ista materia in sex partes cum suis questionibus
Sancta et salubris est cogitatio pro defunctis exorare ut a peccatis solvantur, scribitur 2i Machabaeorum capitulo 12. Statim ante verba praescripta habetur verbis ... — ... (20v) quando homo facit suffragium per se et quando facit per alium.
(21r-24v) Leer (nur Schriftspiegel).
Teil 2
(25r-48v) Iohannes Guallensis OFM Breviloquium de virtutibus antiquorum principum.
   1
25r Tit.: (Rot) Incipit breviloquium Iohannis Galensis de virtutibus
Quoniam, ut dicit Salomon Proverbiorum vicesimo, misericordia et veritas custodiunt regem et roboratur clementia thronus eius. Sunt autem quattuor virtutes cardinales ... — ... (48v) ut ad illam vere felicem et summe iocundam vita perveniat ad quam nos perducat qui est principium virtus et finis. Amen. (Sequitur nota de Nicolao de Lyra.)
Teil 3
(49r-51v) Sermo de sancta Catharina.
   1
49r Tit.: (Rot) De sancta Katherina virgine et matryre
Omnis gloria eius filiae regis ab intus in fimbriis aureis circumamicta varietatibus. Psalmus. Verbum illud potest sumi ad commendationem sanctae Catharinae quae fuit filia regis terreni per generationem carnalem ... — ... (51v) per eius intercessionem oleum precibus suis nobis concedat qui sine (!) vivit et regnat. (SCHLUSSSCHRIFT, Datum) Anno domini 1455 in die sancte Cecilie in Tulna.
(52r-58r) Sermo de sancta Catharina .
   1
52r Gaudeamus et exultemus et demus gloriam deo, quia venerunt nuptiae agni et uxor eius praeparavit se. Apocalypsis 19. Salomon dicit quod similitudo est causa dilectionis Ecclesiastici 14: Omne animal diligit sibi simile. ... — ... (58r) dicit Christus Canticorum 1°: Ecce tu pulchra es, amica mea, oculi tui columbarum, etc. (SCHLUSSSCHRIFT) Scriptor mente pia petit unum Ave Maria.
(58v-60v) Leer (nur Schriftspiegel).
Teil 4
(61r) Leer.
(61v-69v) Sermo de sancto Udalrico episcopo.
   1
61v Tit.: (Rot) Arenga in sermonem de sancto Udalrico episcopo
Secundum dicta sanctorum isti sancti plus prae caeteris possunt in istis locis honorari qui vel suis doctrinis ... — ... (69v) et de caetero a talibus abstineamus.
(70r-v-83r-v) Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa) Bulla "Pius episcopus" anno 1464.
   1
70r-v Tit.: (Rot) Copia bulle cuiusdam date pro ecclesia sancti Ciriaci
Pius episcopus servus servorum dei universus Christi fidelibus praesentes litteras salutem et apostolicam benedictionem. Si populus Israeliticus qui sub umbra legis ... — ... (83v) aeternae foelicitatis praemia consequantur. Datus Romae apud sanctum Petrum anno incarnationis dominicae millesimo quadringentesimo sexagesimo quarto kalendas Ianuarii, pontificatus nostri anno tertio.
(71r-72v-81r-v) Nota ad Bullam.
(73r-75r) Leer (nur Schriftspiegel).
(75v) Sermo in festo omnium sanctorum.
   1
75v In fide et levitate sanctum fecit illum et elegit eum ex omni carne. Ecclesiastici 25to. Licet sanctorum confessorum festa ... — ... inter deum et populum, ut in praesenti dicitur epistola, de qua dicendum Pro gratia.
(76r-80v) Sermo de sancto Aegidio abbate.
   2
76r Tit.: (Rot) De sancto Egidio abbate sermo brevis anno domini 1459no
Vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis habentem signum dei vivi. Apocalypsis 7 capitulo. In verbis thematis beatus Aegedius abbas, cuius solemnitatem hodie celebrat sancta mater ecclesia ... — ... (80r) ducens in domino foeliciter convenit, etc.
80r-v Tit.: (Rot) Dubium bonum
Dubitatur quare beatus Egidius similiter et alii sancti sic se castigaverunt ... — ... (80v) loco themate praeassumptis, rogemus dominum. 59 (?)
Teil 5
(84r-130r) Stephanus de Landskron CRSA Expositio missae.
   2
84r Tit.: (Rot) Registrum tractatus de missa 1 capitulum
In sacramento eucharistiae duo nobis commendavit Christus ... — ... (85r) et de casibus in missa contingentibus qui sunt tredecim.
85r Tit.: (Rot) Incipit expositio misse ex diversis dictis sanctorum vel doctorum antiquorum et etiam modernorum collecta...
Pro aliquali declaratione eorum quae in missa leguntur aut etiam geruntur, sunt breviter aliquae praenotanda. Nam in mysterio corporis et sanguinis domini nostri ... — ... (130r) Et sic intelligendum est de aliis suffragiis ecclesiae communibus ut vigiliis mortuorum et vesperis sive talia sint homini iniuncta sive promiserat ea. Etc. (SCHLUSSSCHRIFT) Et sic est finis, etc.
(130v-131v) Leer (nur Schriftspiegel).
Teil 6
(132r-182r) Petrus Clarificator CRSA Dietarius observantiae regularis.
   2
132r Tit.: (Rot) Primum capitulum de ratione novitii et nomine
In nomine domini Iesu. Alloquor te ingredientem transiturus novitium ... — ... (182r) in te tamen domine, speravi, non confundare in aeternum. Amen.
132r Tit.: (Rot) Registrum tractatus sequentis. Titulia prime partis
Quod novitius reverenter se habeat et ad opera diligenter ... — ... (133r) De nocte quieta cum Christo habenda.
(182v-184v) Leer .
Teil 7
(185r-197v) Nicolaus de Dinkelsbühl De communione sub utraque specie (Lectura Mellicensis d.9 q.3) (Madre 120).
   1
185r Tit.: (Rot) Tractatus Magistri Nycolai de Dinkchespuchl de indulgentiis
Primo quaeritur utrum per indulgentias possit aliquid remitti de pena satisfactoria. Responditur quod non ... — ... (197v) et dicit Iohannem Andreae ad hanc partem negativam plus declinare, etc.
(197v-201r) Iohannes Gerson De indulgentiis.
   1
197v Tit.: (Rot) Tractatus magistri Iohannis Gerson Cancellarii Parisiensis de indulgentiis a summo pontifice et episcopis concedi solitis
Quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in caelis, et quaecumque solvetis super terram, erunt soluta et in caelis. Matthaei 18mo. Collata est haec potestas hic promissa ... — ... (201r) quam nullis praecedentibus meritis haberemus innitendo eis. Etc.
(201r-202v) Tractatus de elevatione sanctissimi sacramenti in missa.
   1
201r Tit.: (Rot) Venerabile et reverendissimum sacramentum eucharistie a sacerdote multis de causis in missa elevatur
Corpus Christi multis de causis elevatur a sacerdote in missa. Prima causa est ad gratiam dei patris obtinenda ... — ... (202v) et sic in scrinio sancti sepulchri repositum, etc.
Teil 8
(203r-227v) Tractatus de rhetorica et arte dictandi.
   1
203r Sapientia clamitat in plateis. Si quis diligit eam, ad me veniet testante Salomone in Proverbis, et non in merito. Ipsa siquidem praevalet aurum et argentum ... — ... (227v) catholicae fidei augmento. Valete in patre omnipotenti qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.
(227v-252r) Supplicationes diversae relatae ad Viennam, Claustroneoburgam, Gotweich, etc.
(252v) Entwurf für ein Abkommen zwischen Studenten und Bürgern.
Teil 9
(253r-275v) Matthaeus de Cracovia De modo confitendi (unvollständig) (Bloomfield 4945).
   1
253r Tit.: Incipit tractatus bonus de confessione
Quoniam fundamentum et ianua virtutum omnisque gratiae et spiritualis consolationis principium est conscientiae pravitas ... — ... (275v) inferiorem ne consentiat.
(276r-280r) Processus communis in audiendo confessiones.
   1
276r Tit.: Processus communis in audiendi confessiones Christi fidelium utriusque sexus
Breve directorium de audiendo confessionibus rudium personarum quae in anno semel vel rarius confiteantur et sanorum quia de infirmis habeo specialem rubricam. ... — ... (280r) et haec dicta de modo procedendi in confessione sufficiant. Amen.
(280v) Privilegium indulta de praedicatoribus faciendum et confessionibus audiendum.
(281r-v) Leer (nur Schriftspiegel).
(282r-284v) Wolfgangus Winthager CRSA Collatio habita post confirmationem praepositi Simonis Haindl.
   1
282r Ecce unxit te dominus super hereditatem suam in principem. Scribitur primo Regum decimo capitulo. In quibus verbis ... — ... (284v) a filio tuo unigenito, qui cum patre et sancto spiritu vivit et regnat, unus deus in saecula saeculorum benedictus. Amen. (Sequitur additamentum de Salomone.)
Teil 10
(287r-289r) Sermo in dominica palmarum.
   1
287r In illo tempore, cum appropinquasset Iesus Relimam (!) et venisset Bethsage ad montem Oliveti, tunc Iesus misit duos ex discipulos suis dicens eis: Ite in castellum... Scribitur Matthaei 21, Marti et Lucae 19, Iohannis 12 capitulis. Solent regi et principes bella intraturi ... — ... (289r) si spiritualiter adimpletis quod corporaliter agitis.
(289r-298v) Casus papales et episcopales.
   1
289r Notandum quod canones sanctorum patrum et humanae leges ... — ... (299r) pertranseat ut dicit David. (...?)
(299r-300r) Sermo de sanctissima eucharistiae.
   1
299r Probet autem seipsum homo et sic de pane illi edat et de calice bibat. Primae Corinthiorum 11 capitulo. Dilectissimi in domino, dignum et valde iustum ... — ... (300r) scilicet omnia alia bona.
(300v) Leer.
Teil 11
(301r-v) Leer (nur Schriftspiegel, blind).
(302r-314v) Rescripta de schismaticis.
   1
302r Tit.: De scismaticis rescripta
Quia schisma inducit haeresim pro eo quod omne schisma intendit sibi constituere ... — ... (314v) quod sine dispensatione in eo manent, etc.