Datierung und Schreiber:
Explicit Sophilogium editum a fratre Iacobo Magni de Parisius ordinis heremitarum sancti Augustini scriptum per Vdalricum Fabri de Perching anno etc. LXVI.
Mehrere Hände. — Lombarden. — Vorbesitzer: Wien, Alte Universitätsbibliothek (?). Kein Besitzvermerk.
(1ra-54rb) Thomas Ebendorfer de Haselbach: Tractatus de decem praeceptis. Stegmüller RB 8127,1; Bloomfield 0846; cf. auch Lhotsky, Ebendorfer 81 Nr. 87 (ohne diese Hs.). Ed. in Auszügen: A. E. Schönbach, Zeugnisse zur deutschen Volkskunde des Mittelalters. Zeitschrift des Vereins für Volkskunde 12 (1902) 1-14, hier 5-14.
Inc.: Cogitatum habe in preceptis Dei... (Ecl 6,37). Ita scribit sapiens Eccli. 6. Hoc clamant lex et prophete. Sic loquitur dominus ad Moysen... Expl.: ...in suis locis semper habere volens pro repetitis. Amen.
(54va-80vb) Stephanus de Landskrona: Tractatus de quattuor novissimis (ohne den Widmungsbrief des Drucks, am Ende leicht erweitert). Druck: Bernhard Pez, Bibliotheca ascetica antiquo-nova (Ratisbone 1723-24) I, 27-156, cf. VL 9, 297 (ohne diese Hs.).
Tit.: De quatuor novissimis etc. Inc.: Memorare novissima tua etc. In omnibus operibus... (Sir 7,40). In hiis verbis sapiens duo facit. Nam primo frequentem novissimorum memoriam... Expl.: ...ad faciem loquentes cum Deo (= Expl. Pez). Quibus proch dolor accidit hoc quod psalmista dixit: Oracio inquit eius fiat in peccatum (Ps G 108,7). Dyabolus quippe ut dicit Hugo senciens utilitatem orandi et invidens nobis graciam impetrandi immittit orantibus varias cogitaciones ut mentem ab oracione dividat et fructum oracionis tollat. Explicit tractatus de quatuor novissimis Wienne editus in claustro sancte Dorothee.
(81ra-129vb) Sermones.
1 (81ra-83ra) Conversio s. Pauli ap. (?). Inc.: Nolo mortem peccatoris... (Ez 33,11). In hiis verbis o Deus consolatur omnes peccatores ut ad penitenciam se disponant... (81ra) Nolo mortem... Circa hec verba thematis dico primo de multiplici misericordia Dei... Expl.: ...graciam et in futuro gloriam. Amen.
2 (83ra-86rb) Per totam XLam. Inc.: Revertere ad me... (Is 44,22). In hiis verbis omnipotens Deus iterum nobis ostendit... (83ra) Revertere ad me... Circa hec verba thematis est notandum quamvis misericordia Dei... Expl.: ...conregnare in eterna beatitudine. Amen.
3 (86va-89rb) Feria 4. post Quinquages. (= in cinere/in capite ieiunii). Inc.: Convertimini ad me... (Is 45,22). In precedentibus sermonibus audivistis quanta sit Dei misericordia... (86va) Convertimini ad me... Circa hec verba thematis est notandum quod Dominus per prophetam non wlt excludere... Expl.: ...cum omnibus sanctis consequi valeamus. Amen.
4 (89rb-91va) Feria 4. post Quinquages. (= in cinere/in capite ieiunii). Inc.: Convertimini ad me... (Is 45,22). In precedenti sermone audistis quanto desiderio omnipotens Deus expectat conversionem nostram... (89rb) Convertimini ad me... Expedito primo puncto non vere penitencium in precedenti sermone... Expl.: ...in timore Dei custodiamus ut tandem cum sanctis omnibus eterna gaudia percipere valeamus.
5 (91va-93va) Feria 4. post Quinquages. (= in cinere/in capite ieiunii). Inc.: Convertimini ad me... (Is 45,22). In precedenti sermone audistis 2m impedimentum vere penitencie in illis... (91va) Convertimini ad me... Recitatis qualitercumque in precedentibus duobus sermonibus duobus membris... Expl.: ...tot corde convertamur ad Deum qui est benedictus in secula seculorum. Amen.
6 (93va-97ra) Feria 4. post Quinquages. (= in cinere/in capite ieiunii). Inc.: Convertimini ad me... (Is 45,22). In precedenti sermone audistis quomodo false et inutiliter penitet qui in se peccantibus offensam... (93va) Convertimini ad me... Expeditis ergo superius tribus sermonibus tribus generibus hominum non vere penitencium... Expl.: ...et ex toto corde iuxta thema ad eum convertendi quod nobis concedat Dominus Iesus Christus in secula benedictus. Amen.
7 (97ra-100va) Inc.: Sperantem in Domino misericordia circumdabit. Ps. 31 (Ps 31,10). In quatuor sermonibus precedentibus audistis septem genera hominum infructuose immo false penitencium... (97ra) Sperantem in Domino... Primo videndum est de spe 2° de desperacione... Expl.: ...per fidem veram et spem attingamus gaudia eterna. Amen.
8 (100va-104va) Dominica 7. post pent. Inc.: Timete Deum et servite illi... (Ios 24,14). In precedenti sermone audistis quid sit spes... (100va) Timete Deum... Circa verba thematis intendo dicere primo quare Deus sit timendus... Expl.: ...ut conservet nos in suo timore et amore et misereatur nostri. Amen.
9 (104va-107va) Dominica 13. post pent. Inc.: Thema. Diliges Dominum Deum tuum ex toto... (Lc 10,27). Quanta sit virtus et efficacia dileccionis Dei et proximi ostendat... (104va) Diliges Dominum Deum... Primo videndum est de dileccione Dei 2° de dileccione proximi in sequenti sermone... Expl.: ...super omnia diligamus quatenus per hoc cum omnibus sanctis eterna beatitudine fruamur. Amen.
10 (107va-110vb) Dominica 4. post Epiphaniam Domini. Inc.: Nemini quitquam (!) debeatis nisi... (Rm 13,8). In hiis verbis appostolus nos hortatur ad dilexcionem (!) proximi... (107va) Nemini quitquam... Circa verba premissa apostoli est notandum, quod apostolus sufficienter dat intelligere... Expl.: ...ut nos ipsos diligamus et eterna gaudia per hoc capiamus. Amen.
11 (110vb-113rb) Passio Domini. Inc.: Qui ex Deo est verba Dei audit. Ioh. 8 (Io 8,47). Nichil tam utile et efficax esse potest... (110vb) Qui ex Deo est... Primo videndum est de dignitate verbi Dei... Expl.: ...et detestemur peccata nostra et vitam eternam attingamus. Amen.
12 (113rb-115rb) Passio Domini. Inc.: Qui ex Deo est verba Dei audit. Ioh. 8 (Io 8,47). Quantum Christus Dominus diligat eos qui libenter audiunt verbum Dei... (113rb) Qui ex Deo est... In presenti sermone primo intendo dicere de fructibus verbi Dei... Expl.: ...consequamur per Christum Domi-num nostrum. Amen.
13 (115rb-118vb) Passio Domini. Inc.: Qui ex Deo est verba Dei audit. Ihs. 8 (Io 8,47). In precedentibus sermonibus audistis de dignitate verbi Dei... (115rb) Qui ex Deo... Queritur ergo que sint verba specialiter necessaria et utilia peccatoribus... Expl.: ...incipiant bene facere per quod mereantur graciam in presenti et gloriam in futuro per verbum Dei incarnatum Iesum Christum in secula benedictum. Amen.
14 (118vb-122rb) Inc.: Notam fac michi viam in qua ambulem... (Ps 142,8). In precedenti sermone audistis que verba Dei necessaria sunt cuilibet peccatori... (118vb) Notam fac... Primo dicendum est quid homo facere debeat ut ambulet in via Dei... Expl.: ...mandatorum suorum iuxta thema per quam attingamus premia eterna. Amen.
15 (122va-126ra) Inc.: Quasi a facie colubri... (Sir 21,2). In precedenti sermone audistis quid homo facere debeat ut ambulet in preceptis Dei... (122va) Quasi a facie... Primo intendo dicere de multiplici malicia peccati propter quam diligentissime est fugiendum... Expl.: ...ut tandem a peccatis purgati secum in gloria colletemur per Christum Dominum nostrum. Amen.
16 (126ra-129vb) Dominica 3. post pent. Inc.: Gaudium est angelis Dei... (Lc 15,10). In precedenti sermone plura audivistis de peccati malicia... (126ra) In presenti sermone primo videndum erit de tribus malis... Expl.: ...et tandem finaliter per gloriam quod nobis prestare dignetur Dominus noster Iesus Christus in secula benedictus. Amen.
(130r-132v) Leer.
(133r-193rb) Iohannes Herolt (Discipulus): Sermones communes et sermones de sanctis. Druck: Sermones Discipuli De tempore et de Sanctis (Venetiis 1584) 511-603 (Sermo 137-160); cf. Kaeppeli 2387 (ohne diese Hs.).
(133r-134vb) Inc.: Cogitacio eorum aput altissimum Sap. 5° (Sap 5,16). Sciendum quod tria sunt principaliter cum quibus meremur et peccamus... Expl.: ...quia numquam liberabor. Amen. Druck: Nr. 137, 511-514.
(134vb-136va) Tit.: Eodem. Inc.: Aufferte malum cogitacionum vestrarum... (Is 1,16). Dicit Ieronimus: tutissimum atque perfectum est... Expl.: ...et Deus sibi peccata indulsisset. Druck: Nr. 138, 514-517.
(136va-139vb) Tit.: De locucione. Inc.: De omni verbo ocioso... (Mt 12,36). Sciendum quod quatuor sunt servanda ne offendamus... Expl.: ...et cavere verba scurrilia indamna (?) et detractoria. Druck: Nr. 139, 517-521 (Text in der Hs. am Ende erweitert).
(139vb-142vb) Tit.: De operibus hominum. Inc.: Operari oportet... (Io 9,4). Sciendum quod in verbis premissis Christus nos amonet... Expl.: ...et sic dampnatus est. Druck: Nr. 140, 521-527.
(142vb-146rb) Tit.: De 7tem peccatis mortalibus. Inc.: Peccatum cum consumatum fuerit... (Iac 1,15). Hoc intelligitur de quolibet peccato mortali... Expl.: ...vel votum promissum non adimplere. Druck: Nr. 141, 527-532.
(146rb-148va) Tit.: Primum preceptum. Inc.: Si vis ad vitam ingredi... (Mt 18,8). In verbis propositis ostendit Christus cuilibet homini viam vite... Expl.: ...alius quando quis interfecit se ipsum. Druck: Nr. 142, 532-535.
(148va-150vb) Inc.: Si vis ad vitam ingredi... (Mt 18,8). Quantum ad secundam partem precedentis sermonis... Expl.: ...est peccatum mortale. Druck: Nr. 143, 535-539.
(151ra-153ra) Inc.: Ab occultis meis munda me, Domine... (Ps 18,13; der Druck hat hier abweichend das Thema: Ab alienis parce servo tuo). Ubi sciendum quod sunt novem peccata aliena... Expl.: ...ludere vel blasphemare vel coreisare (!). Druck: Nr. 144, 539-542.
(153ra-154va) Inc.: Ab ocultis meis munda me, Domine... (Ps 18,13). Quantum ad secundam partem precedentis sermonis... Expl.: ...et in aqua ieiunare. Druck: Nr. 145, 542-544.
(154va-157rb) Tit.: De articulis fidei. Inc.: Omnis qui vivit et credit in me... (Io 11,26). Sciendum quod fides frequenter est predicanda fidelibus... Expl.: ...resurexit et nos resurgemus etc. Druck: 146, 544-549.
(157rb-159ra) Inc.: Assumptus est in celum... (Mc 16,19). Istum articulum posuit Bartholomeus et in isto... Expl.: ...multa preciosa et dulcia. Druck: 147, 549-551.
(159ra-161ra) Tit.: De 7tem sacramentis. Inc.: Samaritanus appropians alligavit vulnera... (Lc 10,34). Unde sciendum quod Samaritanus id est Christus wlnerato appropinquans... Expl.: ...diligite uxores vestras etc. Druck: Nr. 148, 551-534 (Hs. bietet am Ende geringfügig mehr Text als der Druck).
(161ra-164ra) Tit.: De apostolis. Inc.: Ego elegi vos... (Io 15,19). Ex quo Christus dicit in ewangelio... Expl.: ...alii omnes ad infernum etc. Druck: 149, 555-559.
(164ra-167rb) Inc.: Posui vos ut eatis... (Io 15,16). Ista verba que Dominus locutus est discipulis iam loquitur... Expl.: ...quo peccatum secundum Augustinum non dimittitur etc. Druck: Nr. 150, 559-565 (am Ende leicht gekürzt und 564 abbrechend).
(167rb-169vb) Inc.: Posui vos ut eatis... (Io 15,16). Quantum ad 2am partem precedentis sermonis tunc est sciendum quod secundum quod Deus nobis contulit... Expl.: ...et animam eius ad infernum deduxerunt etc. Druck: Nr. 151, 565-569
(169vb-172va) Tit.: De uno martire. Inc.: Si quis vult post me venire... (Mt 16,24). Wlt igitur Christus ut sequamur eum et crucem tollamus... Expl.: ...est maximum et primum mandatum. Druck: Nr. 152, 569-572 (gegenüber dem Druck ausführlicher und mit abweichendem Expl.).
(172va-174ra) Inc.: Stabunt iusti in magna... (Sap 5,1). Sciendum quod positi sumus in hunc mundum... Expl.: ...quod delectari possit molestum est etc. Druck: Nr. 153, 572-575.
(174ra-178va) Inc.: Iustum deduxit Dominus... (Sap 10,10). Sciendum quod si volumus salvari oportet nos... Expl.: ...et cum anima mereatur vitam eternam. Hec quere in 2° sermonum de apostolis. Druck: Nr. 154, 575-579.
(179ra-180rb) Tit.: De confessore. Inc.: Serve bone et fidelis... (Mt 25,21). Sciendum quod Deus creavit cuncta ad sibi serviendum... Expl.: ...omnibus diebus vite sue. Druck: Nr. 155, 579-582.
(180rb-183rb) Tit.: De confessoribus. Inc.: Estote parati quia... (Lc 12,40). In verbis premissis monemur ad penitenciam... Expl.: ...de quo gloria eternitatis acquiritur. Druck: Nr. 156, 582-585 (Die Hs. bietet am Ende geringfügig mehr Text als der Druck).
(183rb-186rb) Inc.: Simile est regnum... (Mt 13,44). Per istum sermonem et per istum thesaurum intelligitur virginitas... Expl.: ...et facta sue sponse consideret (in der Hs. kurz vor dem Ende des Drucks abbrechend). Druck: 157, 586-589.
(186rb-189va) Inc.: Angeli eorum... (Mt 18,10). Ex quo hodierna die peragitur festum sancti Michaelis... Expl.: ...et pascua inveniet. Amen. Druck: Nr. 158, 590-594.
(189va-191ra) Inc.: Gaudete et exultate...(Lc 6,23). Ex quo hodie peragitur sollempnitas omnium sanctorum... Expl.: ...habuerunt terram desiberabilem. Druck: Nr. 159, 594-596.
(191ra-193rb) Inc.: Anima mea turbata est... (Ps 6,4). Ex quo hodie peragitur dies omnium animarum fidelium in purgatorio existencium... Expl.: ...et post hanc vitam eternam nobis impetrant. Amen. De pena purgatorii queras ante in sermone de confessore scilicet Estote parati quia hora etc. Druck: Nr. 160, 596-603 (gekürzt und stellenweise, etwa am Ende, vom Druck abweichend).
(193v) Leer.
(194ra-233rb) Nicolaus de Dinkelsbühl: De tribus partibus paenitentiae (Tractatus octo IV). Druck: Nycholai Dünckelspühel, Tractatus octo (Straßburg 1516), 68ra-92rb. Madre 180-187 (mit dieser Hs).
Inc.: Ecce nunc tempus acceptabile etc. 2° Cor. 6° (II Cor 6,2). Duo sunt tempora hominis... Expl.: ...ecclesiasticum et divinum a quo nos custodiat qui sine fine vivit et regnat. Amen. Tractatus de penitencia et eius partibus scilicet contricione confessione et satisfaccione editi per reverendum magistrum Nicolaum de Dinkelspühel sacre theologie doctorem eximium etc.
(233va-240vb) Nicolaus de Dinkelsbühl: De septem peccatis capitalibus (Confessionale). Druck: Nycholai Dünckelspühel, Tractatus octo (Straßburg 1516), 146rb-151vb). Madre 199-202 (mit dieser Hs.).
Inc.: Superbia est inordinatus appetitus amor proprie excellencie. Omnis autem excellencia... Expl.: ...et defunctis preces fundere neglexerit.
(241r-241v) Leer.
(242ra-354vb) Iacobus Magni: Sophilogium. Zumkeller 431 (mit den Drucken und mit dieser Hs.).
Tit.: Incipit sophilogium cuius finis est amare sciencias et virtutes etc. Prolog Inc.: Illustrissimi principis regis Francorum devotissimo confessori domino Michaeli... Lecta colligere et ad summulam ordinatim redigere... Inc.: Dicit Aristotiles X ethicorum quod homo sapiens maxime felix est... Expl.: ...quod per se bonum non est scilicet nubere et loquitur vidue etc. Explicit Sophilogium editum a fratre Iacobo Magni de Parisius ordinis heremitarum sancti Augustini scriptum per Vdalricum Fabri de Perching anno etc. LXVI.
(355ra-355vb) Registrum Sophilogii.
Inc.: De quibusdam inducentibus ad amorem sapiencie. ... Expl.: ...De viduis. Deo gracias.
(356r-361v) Leer.
Wagendorfer − 2009