Drei Teile, I: 1-120, II: 121-156, III: 157-288. - Restaurierter brauner Ledereinband mit Blindstempeln über Holz; 2. Hälfte 15. Jh. Buchblock gleichfalls restauriert.
Provenienz: Besitzvermerk der Kollegiatskirche von Novo Mesto (Rudolfswerth) vom Jahre 1606 auf 1r: Ecclesie Collegiatae Rudolfsberti Catalogo inscript. A^o 606 die 21 Xbris. - Später Ljubljana, Narodni Muzeum.


Teil I: Lagen: 10.VI¹²⁰. - Schriftraum 155/160×100, 29/33 Langzeilen. Bastarda von einer (?) Hand. - Rote Überschrift. Rote Auszeichnungsstriche. Rote fünfzeilige Lombarden.

Teil II. Lagen: 3.VI¹⁵⁶. Reklamant zum Lagenende auf 144v. - Schriftraum 165/170×100, 41/43 Langzeilen. Bastarda von einer Hand.

Teil III: Lagen: 11.VI²⁸⁸ + V²⁹⁸. Lagenzählung mit Ausnahme der beiden letzten Lagen in Rot: 6^us (217r) bis duodecimus (289r). - Schriftraum 160/165×95/100, 28/34 Langzeilen. Bastarda von 2 Händen, Handwechsel ab 193r. - Rote Überschriften und Rubriken. Rote Auszeichnungsstriche. Rote ein- bis zweizeilige Lombarden.

(1r−5r) <Iohannes de Brunsvico:> Meditatio super missam (excerptum) (Druck: P. Blomevenna, Enchiridion sacerdotum in quo ea quae ad divinissimam eucharistiam & sacratissimae missae officium attinent facili ac plano quodam stylo tractantur. Köln 1532, LXXXIXr−CXIIIv; nicht verglichen).
Tit.: Incipit tractatus Petri de Dolyaco quomodo te preparare debeas ad celebrandum missam. Inc.: Ante omnia scire volo tuam caritatem quod si ligua (!) hominum loquaris et angelorum... − Expl.: ...quod nihil poterit tibi tam adversi contingere quin (?) semper fuit salutare etc. (das Explicit bei Blomevenna, a. O. XCIr).
Der Text mit der selben Autorenzuschreibung und gleichem Incipit und Explicit in Olmütz, Wissenschaftliche Bibliothek, M I 258, 188v−192v; zu einer umfangmäßig etwa gleichen Textversion mit diesem Incipit, jedoch abweichendem Explicit vgl. H. Hilg, Die Handschriften des Germanischen Nationalmuseums II, 1, S. 45 zu Hs 4772a, 149ra; vgl. auch Franz, Messe 579 f. (mit Anführung von Wien, ÖNB, Cod. 3651, 117v−120r) sowie 598 f. Zu Iohannes de Brunsvico vgl. H. Rüthing, Artikel "Johannes von Braunschweig", in: VL IV 548−550, zum Werk vgl. dort 549, Nr. 2.

(5v−15v) Stella clericorum (Bloomfield 4435).
Inc.: Quasi stella matutina in medio nebule peccatorum. Proprietates huius stelle possunt referri ad quemlibet prelatum sive sacerdotem doctorem fidei... − Expl.: ...bonis operibus adimplere studeatis. Quod prestare ipse dignetur. Amen etc.

(16r−24r) De sacerdotibus. — Die folgenden Kurztexte zum Großteil enthalten in Frankfurt am Main, Stadt- und Universitätsbiblithek, Ms. Praed. 40, 213ra−216rb.
(16r−17r) Inc.: [I]nde sciendum est quod ad debitum et legittimum ministrum sex condiciones requiruntur... − Expl.: ...vel excommunicatus. De quibus dicetur postea magis in speciali. (17r−19r) [I]n sacra scriptura ministri consecracionis sacramenti ewkaristie quandoque nominantur clerici... − Expl.: ...et benedixit ei cui et decimas omnium divisit Abraham. (19r−20r) [D]ignitas sacerdotalis penes duo precipue commendatur... − Expl.: ...in quo dabitur a deo spiritus sanctus. (20v−22r) [H]onestas clericalis in duobus consistit. Primo in hoc ut sicut ornati exterius scilicet virtutibus... − Expl.: ...digne kathedram sacerdotalem observabunt. (22r−23v) [O]cto (?) de causis sacerdotibus indicta est castitas. Primo quia non possunt deo placere... − Expl.: ...reddemus racionem sed eciam pro omnibus peccatis quorum utimur donis. (23v−24r) [C]orona clericalis est signum karacteris qui in animam ordinati imprimitur... − Expl.: ...quod nullum medium inter deum et clericum demonstrat.

(24r−119v) Tractatus de praeparatione et expositione missae.
Inc.: [S]acerdos celebraturus missam primo se examinet an sit in tantum corporaliter vigorosus ut sciat officium inchoatum continuare... − Expl.: ...a laude quoque terminemus ut in eternum laudemus eum qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen.
Initien zu einzelnen Teilen: (26r) [I]ndigne conficientes et sumentes corpus Christi multipliciter deum gravissime offendunt... — (27v) [P]refacio dicitur a pre quod est ante et forfari quia fatur ante principale sacrificium... — (36v) [P]ost acclamatum preconium sequitur secretum silencium in quo et misse canon dicitur... — (39r) Te igitur clementissime pater. Per Iesum Christum. In hac parte canonis dirigitur peticio ad deum... — (50v) Communicantes et memoriam. Expone. Communicantes id est participantes offerimus in fide... — (84r) [S]imili modo postquam cenatum est. Hic est 2^a pars 3^e partis principalis ipsius canonis in qua ponuntur verba efficiencia consecracionem... — (107r) [O]remus preceptis salutaribus moniti ... audemus dicere: Pater noster digna percepcione. Et dividitur in quinque particulas... — (119v) Deinde sacerdos inclinans se ante altare dicit: Placeat tibi sancta trinitas. Osculans altare se signat signo sancte crucis...
(120r) Unbeschrieben.
(120v) Invocatio in Rot: Maria mater gracie.

Teil II

(121r) Federproben, darunter: Notandum est primo quid sit subiectum. Ad hoc respondetur quod (?)... Construccio large capta sit obiectum attribuicionis...
(121v) Unbeschrieben.

(122r−153v) <Gerardus de Vliederhoven:> Cordiale de quattuor novissimis (Druck: GW 7469−7514 (nicht verglichen). Bloomfield 3057).
Inc.: [M]emorare novissima tua et in eternum non peccaberis. Eccli 7^o. Sicut dicit beatus Augustinus in libro Meditacionum plus vitanda est solius peccati feditas... − Expl.: ...utinam saperent et intelligerent ac novissima providerent. Amen.
Lit.: R. Byrn, Artikel "Gerart van Vliederhoven", in: VL II 1217−1221.
(154r−156v) Unbeschrieben.

Teil III

(157r) Unbeschrieben.
(157v−190v) <Thomas a Kempis:> De imitatione Christi, lib. I−II (Opera omnia II [ed. M. J. Pohl], Freiburg im Breisgau 1904, 5−88; De imitatione Christi libri quatuor. Edizione critica a cura di T. Lupo [Storia e attualità 6]. Città del Vaticano 1982, 3−129. Distelbrink 89; Bloomfield 4633).
(157v) Tit.: Capitula sequentis libri. (158r) Tit.: Secuntur ammoniciones ad spiritualem vitam valde utiles etc. Cancellarius Parysiensis. Inc.: Qui sequitur me non ambulat in tenebris dicit dominus. Hec sunt verba Christi quibus amonemur quatenus vitam eius et mores imitemur... (180v) Lib. II. Capitula. Text. Inc.: Regnum dei est intra vos dicit dominus. Converte te ex toto corde ad dominum et relinque hunc miserum mundum... − Expl.: ...hec conclusio finalis. Quoniam per multas tribulaciones oportet nos intrare in regnum dei. Et sic est finis etc. In Rot: Deo gracias.
Lit.: P. van Geest, E. Bauer, B. Wachinger, Artikel "Thomas Hemerken von Kempen", in: VL IX, Sp. 862−882. — Zur handschriftlichen Überlieferung vgl. St. G. Axters, De imitatione Christi. Een handschrifteninventaris bij het vijfhonderste verjaren van Thomas Hemerken van Kempen (Schriftenreihe des Kreises Kempen-Krefeld 27). Kempen 1971. — St. G. Axters, Bijdragen tot de inventarizering van de Imitatio-handschriften: Addenda en dubia. Nederlands archief voor kerkgeschiedenis 56 (1975) 141−158. — U. Neddermeyer, Radix studii et speculum vitae. Verbreitung und Rezeption der 'Imitatio Christi' in Handschriften und Drucken bis zur Reformation, in: Studien zum 15. Jahrhundert. Festschrift für E. Meuthen I. München 1994, 457−481, besonders 477 f., 457, A. 5 weitere Handschriftenlisten genannt (alle ohne Anführung dieser Handschrift).

(190v−191v) Tit.: Tractatus de arte moriendi etc. Modus disponendi ad mortem que (!) pertractavit quidam monachus celica (!) ordinis Carthusiensis sano corpore scribens et relinquens post se cedulam tenoris infra scripti in hec verba. Inc.: Ego frater N. indignus nomine Carthusiensis confiteor tibi clementissime pater multitudinem magnitudinem et enormitatem universorum scelerum et peccatorum meorum... − Expl.: ...ut eam ostendas altissimo deo tempore necessitatis mee vel eciam in futuro iudicio. Amen. Deo gracias.
Lit.: R. Rudolf, Ars moriendi (Forschungen zur Volkskunde 39). Köln−Graz 1957, 84f., Anm.10.

(191v−206r) Tit.: Sequitur alia disposicio ad mortem utilis valde bona etc. Auf dem oberen Freirand die Zuschreibung: Tractatus magistri Iohannis Gerson cancellary Parysiensis doctoris egregy. Inc.: Propterea cum secundum Gregorium omnis Christi accio est nostra instruccio idcirco ea que Christus in cruce moriens fecit eadem quilibet morituro (!) pro suo modulo atque possibilitate in extremis... − Expl.: ...nam per hoc omnes dyaboli temptaciones et insidie maxime superantur etc. Deo gracias.

(206r−209r) Tit.: Sermo sancti Effrem de die iudicii valde bonus et utilis (Druck: J. S. Assemani, Ephraem Syri opera omnia... III. Roma 1746, 579−581. Vgl. CPG 3940). Inc.: Venite dilectissimi fratres exhortacionem suscipite consilii mei peccatoris et inperitissimi Effrem. Ecce enim iudicii dies illa magna... − Expl.: ...humiliet et castitatem cordis et corporis suis possideat. Quod nobis prestare dignetur qui est benedictus in secula seculorum etc.

(209r) Nur roter Tit.: Capitulum optimum de paciencia ex libro qui intitulatur liber pronosticorum.

(209v−216r) Tit.: De rapina nota duodecim que ostendunt magnitudinem huius peccati (Bloomfield 1840). Inc.: Duodecim vero sunt que possunt valere ad ostendendam magnitudinem huius peccati. Primum est hoc quod per peccatum istud ipsum fundamentum iusticie et bonitatis in hoc deficit... − Expl.: ...potestas devorando pauperes et conterendi quam dominus interdum auffert etc. (sic !)

(216r−218r) Tit.: De promocione puerorum ad sacros ordines et ad ecclesiasticas dignitates capitulum optimum. Inc.: Sequitur quod promocio puerorum ad sacros ordines et ad ecclesiasticas dignitates promocio a quo peccato valde esset cavendum (sic!)... − Expl.: ...quod forsitan ideo male (?) accidit ei quod adeo iuvenis rex factus est delicie eum et ... eum in fatua...

(218r−220r) Tit.: Contra illos qui credunt se habere beneficia per vicarios. Inc.: Notandum vero contra illos qui credunt se posse habere plura beneficia quia vicarios ponunt primo dicimus quod eadem racione laycus unus ymo mulier posset habere decem ecclesiastica officia... − Expl.: ...retulit XXX denarios pro quibus Christum vendiderat sed symoniaci hoc non faciunt etc.

(220r−221v) Tit.: De hiis que pertinent ad observacionem solempnitatum. Inc.: Notandum ergo quod quatuor sunt que pertinent ad observacionem solempnitatum. Primum est vacare a terenis (!) operibus... − Expl.: ...et mittite partes eis qui non preparaverunt sibi.

(221v−222r) Tit.: De perversitate illorum qui convivia agunt in diebus quibus festa sunt instituta etc. Inc.: Multi hodie nichil horum observant que propter solempnitates instituta sunt quia nec a terreno opere vacant nec pondera peccatorum deponunt... − Expl.: ...ab hospicio suo repellere in die illa qua ecclesie datus est.

(222v−224r) Tit. auf 222r: Item alie quatuor cause quare in die sabbati honor specialis beate Marie exhibetur. Inc.: Et notandum scilicet (?) quod sicut quadruplex racio asignatur quare dies dominica celebris habeatur... − Expl.: ...dispergam super wltum vestrum stercus solempnitatum vestrarum dicit dominus etc.

(224r−226v) Tit.: Notandum bene de appetitu magisterii capitulum optimum. Inc.: Primo ergo notandum est quod appetitus magisterii culpabilis potest esse quinque de causis. Primo propter ignoranciam quando scilicet aliquis docet quod non addidicit... − Expl.: ...et salutaciones in foro et vocari ab omnibus rabi etc.

(226v−234v) Tit.: Notandum de vicio usure (vgl. Bloomfield 204). Inc.: Ad detestacionem huius peccati usure sunt testimonia scripturarum. Primum est Exodi XXIIo ubi sic legitur: Si pecuniam mutuam dederis... − Expl.: ...dic exemplum de episcopo et asini eius (!) et de usurario qui portavit eum ad patibulum.

(234v−236r) Tit.: De fraudibus negociatorum. Inc.: Quarto loco inter species avaricie dicendum est de fraudibus negociatorum. Notandum ergo quod negociacio in se bona est... − Expl.: ...quia qui male agit odit lucem.

(236r−239r) Tit.: De hiis qui valent ad detestacionem inobediencie et de multiplici pena qua punitum est hoc peccatum. Inc.: Ad detestacionem vero huius peccati primo potest valere multiplex pena qua punitum est hoc peccatum... − Expl.: ...qui flagellis et acculleis obediunt.

(239r−240r) Tit.: De peccato desperacionis. Inc.: Sequitur de desperacione quod est ultimum vicium pertinens ad accidiam. Solet autem provenire desperacio ex nimia tristicia... − Expl.: ...cuius membra iam persecuti sumus. Et sic de aliis (?) etc.

(240rv) Tit.: De peccato biligwium. Inc.: Bylingwes autem dicuntur qui male locuntur de hominibus in absencia et bene in presencia... − Expl.: ...unde primo ad Thymotheum III^o: Dyacono (!) similiter pudicos non biligwes.

(240v−241r) Tit.: De peccato indevocionis. Inc.: Sequitur de peccato indevocionis. Et est indevocio quedam ariditas spiritualis. Unde Ps.: Anima mea sicut terra sine aqua... − Expl.: ...qui tamen adiutorio liquoris delectabilis efficitur etc.

(241v) Tit.: De vicio dissolucionis. Inc.: Quod possumus vocare dissolucionem hoc vicio laborat ille qui inveniens difficultatem in sui regimine... − Expl.: ...qui perdiderunt sustinenciam etc.

(241v−242r) Tit.: De vicio incurie. Inc.: Sequitur de vicio quod possumus vocare incuriam. Hoc vicio laborat ille qui suorum debitam curam non habet... − Expl.: ...inpressiones recipit cum (?) eas non custodiat.

(242rv) Tit.: De negligencia studii. Inc.: Primum est nimia velocitas. Quidam (?) autem sunt qui quasi cursive (?) considerant ea in quibus student... − Expl.: ...unde Seneca: Arcum frangit intensio animum remissio etc.

(242v−243v) Tit.: De prodigalitate quanta pericula. Inc.: Quadrupliciter possumus vero distingwere prodigalitatem a largitate... − Expl.: ...prodigus iniquus est in se ipsum avarus vero ad deum et proximum.

(243v−244r) Tit.: De fatuitate (sc. illorum) qui differunt confiteri. Inc.: Postquam autem ostenditur fatuitas eorum qui differunt confiteri... − Expl.: ...usque ad fenestras oculorum et aurium.

(244rv) Tit.: Bona que proveniunt ex confessione etc. Inc.: Primum bonum quod provenit ex confessione est quod dyabolus non ita libenter temptat... − Expl.: ...ad confessionem aperite etc.

(244v−245r) Tit.: De hiis qui usque ad mortem. Inc.: Specialiter autem potest ostendi fatuitas eorum qui confiteri nolunt donec infirmentur... − Expl.: ...facit eorum exspectare.

(245rv) Tit.: De hiis qui in quadragesima differunt confiteri donec tota sit transacta. Inc.: Sequitur de fatuitate eorum qui in quadragesima nolunt confiteri donec transierit quasi tota. Potest autem multipliciter fatuitas illorum ostendi... − Expl.: ...ad huc in eis veneno (?) remanente etc.

(245v−246r) Tit.: Que deberent homines cohibere a nimietate sompni. Inc.: Tria autem sunt que deberent homines cohibere a nimietate sompni. Primo exempla que pertinent ad illud verbum Augustini prius positum: Indecens est christiano si radius solis... − Expl.: ...de tercio cenaculo deorsum et sublatus est mortuus etc.

(246r) Tit.: Que sunt necessaria ut aliquis debito modo dormiat. Inc.: Tria vero necessaria sunt homini ad hoc quod debito modo dormiat... − Expl.: ...sobrium cibum sobrium sensum sequitur sompnus.

(246r−247r) Tit.: Quinque reprehensibilia circa sompnum corporis. Inc.: Primo nimietas sompni ut legitur Proverbiorum VI: Usque quo piger dormies... − Expl.: ...sic dulcedine spiritus sancti stabiliendum (!) est spiritus etc.

(247r) Tit.: De hiis qui nolunt eciam semel in anno communicare. Inc.: Primum est quod legitur in nova lege Ioh. VI ubi dominus dicit: Nisi manducaveritis carnem filii hominis... − Expl.: ...qui non communicant semel in anno etc.

(247r−248v) Tit.: Quinque cause dolorum eorum qui nunquam volunt communicare. Inc.: Prima debet esse causa doloris hoc quod multum deum offendit... − Expl.: ...latronem infernalem introducunt qui eos iugulet etc.

(248v−249v) Tit.: De hiis que debent movere ad solvendum bene decimas. Inc.: Multa enim sunt que deberent movere homines ad reddendum decimas et primicias et oblaciones ministris (?) ecclesie ad eorum sustentacionem. Primum est remuneracio quam a deo inde expectant... − Expl.: ...et deo dignas oblaciones offer etc.

(249v−250r) Tit.: Quod decime et huiusmodi de melioribus sunt solvende integre (?) et absque mora libenter. Inc.: Et notandum quod decime et similia solvende sunt de melioribus non deterioribus. Unde Ecci XXV: Noli offerre munera prava... − Expl.: ...exemplum de rustico et suo ortu et vicino (?) require de murmuracione.

(250v−252r) Tit.: Quare multum timenda est excommunicacio maior. Inc.: Et possunt XII raciones ostendi quare timenda sit multum excommunicacio. Primo timenda est quia in ictus gladii spiritualis... − Expl.: ...que dicta sunt de maiori excommunicacione intelligenda sunt etc.

(252rv) Tit.: De peccato eorum qui contempnunt minorem excommunicacionem. Inc.: Et notandum quod ille qui communicat excommunicato peccat in se et in eum cui communicat... − Expl.: ...et non sponte dampnatus introduci.

(252v−255r) Tit.: De hiis que valent ad detestacionem murmuris murmuris (!). Inc.: Ad detestacionem vero huius peccati possunt valere verba sacre scripture que diswadent nobis hoc peccatum... − Expl.: ...si de operibus suis tantum diiudicaretur etc.

(255r−256r) Tit.: De peccato periurii. Inc.: Ad detestacionem vero peccati periurii notandum est quod ille qui iuramentum illicitum facit ipse quasi laqueum ad collum suum ponit... − Expl.: ...non iurare neque per celum neque per terram etc.

(256r−261r) Tit.: De peccato detraccionis et de hiis que valent ad detestacionem detraccionis etc. Inc.: Notandum ergo quod sunt XII que possunt valere ad detestacionem detraccionis. Primo possunt valere ad hoc verba sacre scripture que hoc vicium nobis diswadent... − Expl.: ...ligwa detractoris eradit etc.

(261r−263v) Tit.: De mala erubescencia et de hiis que valent ad detestacionem huius peccati. Inc.: Ad primum vero valere potest si ostendatur quanta sit timiditas et ignorancia eorum qui propter erubescenciam non audet (!) bene agere... − Expl.: ...pro nobis multa sustinuit passus est crucifixus est. Et sic de singulis.

(263v−265r) Tit.: De malicia irrisorum. Inc.: Nunc aliquid tangendum est de irrisoribus et de malicia eorum que multum nociva est ecclesie dei... − Expl.: ...quando eciam fratres eorum inpungnant eos. Et sic de aliis (?).

(265rv) Tit.: Quod in moderacione predicacionis habendus est respectus ad quinque. Inc.: Notandum quod in moderacione predicacionis habendus est respectus ad quinque specialiter scilicet ad personam que loquitur... − Expl.: ...in pondere verborum probacio existit humane vite.

(265v−266r) Tit.: Hic tanguntur quedam persone a quarum contencione cavendum est. Inc.: Cum homine potente non contendas, Eccus VIII^o: Non litiges cum homine potente... − Expl.: ...quod autem mala sit ambicio.

(266v) Tit.: De processionibus faciendis in quibus offertur propter avariciam. Inc.: De signo avaricie quod est concursus ad nummos (?) orarios (?) et ad processiones... − Expl.: ...in regione una senciunt cadaver in alia.

(266v−287v) Tit.: Nota aliqua excerpta de VII mortalibus peccatis ex summa viciorum et primo de gula. Inc.: Sunt autem XIIII que faciunt ad detestacionem huius vicii. Primum est quod natura diswadet nobis illud... (284v) Superbia. Inicium omnis peccati superbia Ecci X^o. Qui tenebit eam implebitur maledictis id est viciis, ubi dicit Glossa de superbia nascuntur hereses scismata... - Expl.: ...Mt XXVI^o ... cum ad vocem ancille negavit.

(287v−288v) Tit.: De sciencie (!) decretorum et similium. Inc.: Eciam debent cohibere ab hoc officio amor legis divine et condiciones sciencie decretorum. De amore legis divine dicit Gregorius: Qui diligit legem diligit legem (!)... − Expl.: ...Ieronimus: Litteras non novit qui sacras ignorat etc.

(288v−298v) <Guilelmus de Lanicea:> Dieta salutis, Prolog, cap. 1−20 (Druck: GW 4720 u. ö. Distelbrink 124; Bloomfield 2301).
Tit.: Prima dieta salutis. Inc.: Hec est via ambulate in ea... (Is 30,21). Magnam misericordiam facit qui eranti (!) viam ostendit maxime de nocte... − Expl. mut. in cap. 7 (de acedia, GW 4720, Bl. a6ra, Z. 6): ...permittit id est quietem bone consciencie[
Lit.: B. Guyot, La «Dieta salutist Jean Rigaud. Archivum Franciscanum Historicum 82 (1989) 360−393; Liste der Handschriften auf 377−383 (ohne diese Handschrift); Zusammenstellung der Drucke auf 384−387.