Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=25844 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 613
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT, V. A. SERMONES
Olim: II 3 C 13 S. 2    Pergament und Papier   126 Bl.   215×155   Stams (?), Mitte 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift (?)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 5, 7, 31, 33, 42, 47, 57, 58, 71, 77, 90, 101, 102, 114, 115.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 7, 86-94 (online).
Lagen: II4 + (18-18) + (VI+1)17 + 2.VI41 + (VI+1)54 + VII68 + (VII+3)85 + VI97 + (VI-1+1)109 + (VI-2+4)123 + (II-1)126
Bl. 109-111 herausgeschnitten, auf dem Rest des Blattes jeweils neues Blatt aufgeklebt. Bl. 2, 3 und 125 Pergamentblätter. Bl. 5, 42, 69, 75, 85, 109-111 sowie 115 und 119 eingefügte Einzelblätter, Bl. 42 auf 43, 69 auf 70, 75 auf 76 und 85 auf 86 (die letzten beiden kleineres Format: 130 x 145), 115 auf 116 und 119 auf 120 aufgeklebt. Gegenblätter zu Bl. 98, 122 und 125 (Pergament) herausgeschnitten, durch Bl. 109-111 ersetzt. Nach der ersten Lage fehlen 18 Blätter, vermutlich Bl. 5-23 der älteren Foliierung (Hinweis darauf im Register). Bl. 5-83 und 133-124 vereinzelt zeitgenössische Zählung in arabischen Ziffern beginnend mit 24 bis 137, Bl. 84-107 und 113-116 Fortsetzung dieser Zählung in römischen Zahlen, Bl. 108-112 jeweils römisches C mit arabischer Zehner- und Einerziffer; Bl. 24, 27, 30, 32, 37, 45, 58, 67, 80, 97 und 103 alte Zählung jeweils auf der Vetoseite. Eingeklebte Blätter sowie Bl. 66 der älteren Zählung übersprungen, Zahl 98 und 99 (aufgrund der fehlenden Zählung nicht feststellbar) doppelt. In der Lagemitte Pergamentfälze.
Schrift:
Schriftraum: 140/160 × 100/110    Zeilenzahl: 33-35   
Schriftart: Bastarda
Fünf Schreiber: 1) Bl. 1r–58r, 67r–69v und 76r–126v kursive Bastarda; 2) Bl. 58v–67r regelmäßige Bastarda; 3) Bl. 70r–76r regelmäßige Bastarda; 4) eingeklebte Einzelblätter kursive Bastarda; 5) Bl. 42r–v flüchtige Bastarda. Am Rand Auctoritates, Zählung und vereinzelt Korrekturen und längere Bemerkungen von mindestens drei Händen (neben Bastarda auch Textualis cursiva).
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Stams (?)     15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden
Ursprünglich eher helles, jetzt gedunkeltes und aufgerautes Schweinsleder über Holz. Unter dem heutigen Einband beschriebenes Pergamentblatt. Leder am Rücken und den Kanten abgeschabt. Spuren einer Leder-Metallschließe. Kanten abgeschrägt und gerade. Rücken: drei Doppelbünde, oben zwei aufeinander geklebte Titelschildchen Sermones (rotes S), darunter schwarze Signatur 22. Unter dem aufgeklebten Schildchen Schriftreste […]nes ve[…], darunter F (rot) und eine schwarze Signatur […]3. Kapitale mit Spagat umstochen. Spiegel des VD und HD je ein aufgeklebtes Pergamentblatt (auf der Versoseite vermutlich beschrieben, auf der Innenseite des Rückens nach Bl. 4 Schriftreste sichtbar).


Vorlage für Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 9, T. 4 (wohl auch aus Stams, Bilder und Nachweise der Wasserzeichen s. WZMA. Wasserzeichenbefund: um 1452/1461). Wenn aus Stams, dann 1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der ULB Tirol übergeben. Am Spiegel des VD alte radierte Signatur der ULB Tirol II 2 S 17.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift (?) , bis 1808
Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Petra Ausserlechner 2011
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital
Wasserzeichen: Maria Stieglecker (ÖAW)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 7", "Franz, Messe", "Walther, Initia", "Weber", "Schneyer, Wegweiser", "Hain", "Bloomfield", "PL", "CC", "CPL", "Bloomfield Suppl.", "Hamesse", "Schneyer"
alle Initien
(VDS) Michael, darunter Register für Bl. 70–123 mit zeitgenössischer Foliierung (88–135) sowie Angabe der Incipits.
(1r) Register für Bl. 1–68 mit zeitgenössischer Foliierung (24–86) sowie Angabe der Incipits.
   1
1r Vermerk: Prima IIIIor folia de per se patent et sunt accidentia apposita.
(1v-126v) Sammlung (benediktinischer Herkunft) von Traktaten und Predigten.
(1v-3r) De elevatione corporis Christi.
   1
1v Corpus dominicum multis de causis elevatur in missa a sacerdote. Prima est ad gratiam Dei patris obtinendam
(3r-4r) De missa audienda.
   2
3r Sciendum quod decem sunt gratiae quae dantur homini missam devote audienti
3v Tertium nota de missa vestra multiplex gratia datur audienti missam ut supra
(4r) Verse zur Messe (Ed.: Franz, Messe 59. Vgl. auch Walther, Initia Nr. 17200).
(4r) De beneficiis Dei.
   1
4r Nota tria Deus homini dedit et nulli alteri creaturae et quartum non omnibus sed aliquibus dedit
(4v) Excerpta Patrum, u.a. aus Augustinus, Hieronymus, Chrysostomos, Isidorus Hispalensis (Weber I 361; II 112).
   3
4v Sic mihi videtur cum miserationes eius et amicitias circa me attendo
4v Nullus sanctorum sine certamine coronatus est
4v Decimas debemus dare de nostris integre et fideliter ne Christum iterum crucifigamus
(5r) Georgius de Sclavonia De tuenda virginis Deo consecratae sanctimonia (Ed.: B. Pez, Bibliotheca ascetica antiquo–nova IX. Ratisbonae 1726, 377f.).
   2
5r Expl.   ... ] cui sit honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
5r Scias carissima quod hanc epistulam quam tibi mitto multis de causis scientis feci prolixiorem
(5r) Sermo de honore parentum.
   1
5r Si custodierint filii tui testamentum meum etc. David (Ps. 131,12). In quibus verbis dominus instruit parentes et filios et totum humanum genus
(6r) Sermo dnca 1. adventus (Schneyer, Wegweiser 298).
(11r) Sermo in adventu dni.
   1
11r Levate capita vestra (Luc. 21,28). Dominus Deus cognoscens miseriam hominis et tribulationem multiplicem
(12v) Collatio in annuntiatione BMV.
   1
12v Missus est Gabriel angelus (Luc. 1,26). Venerabiles domini patres et fratres in Christo mihi dilectissimi. Sicut ex dictis doctorum clare colligimus
(15v) Sermo in conceptione immac. BMV.
   1
15v Nigra sum sed formosa (Cant. 1,4). Sicut lilium inter spinas illis addit decorem
(18r) Sermo de tribus speciebus peccatorum.
   1
18r Omne quod est in mundo (1. Ioh. 2,16). In quibus verbis tria genera peccatorum includuntur quae et intelliguntur
(19r) Sermo de S. Iohanne Baptista.
   1
19r Iohannes vocabitur nomen eius (Luc. 1,13). Dicit quidam doctor Nomina sunt inventa ad significandas res
(24v) Collatio de signis salutis.
   1
24v Nescit homo an amore aut odio dignus sit (Eccl. 9,1) nisi sibi revelatur a Deo ut sancto Paulo contigit
(27v) Genera peccatorum mortalium, Aufzählung mit Erläuterungen.
   1
27v Videte quomodo caute ambuletis (Eph. 5,15). Notandum diabolus sciens hominem debere possidere vitam aeternam
(30v) Sermo de s. Petro apostolo (Inc. wie Basel, UB, B X 3, 98va).
   1
30v Quodcumque ligaveris super terram (Matth. 16,19). In collatione clavium magnam supra modum humanum dominus sacerdotibus suis contulit pietatem
(32v) Sermo de salubri poena.
   1
32v Legitur in primo libro Esdr. cap. III (recte: 1. Esdr. 4,1). Audientes hostes Iuda et Beniamin quia filii captivitatis aedificarent templum
(33v) Sermo de avaris et usurariis.
   1
33v Mittit dominus nuntios sed quidam vix aut raro ad numquam vocari possunt
(35v) Sermo de visitatione BMV.
   1
35v Visitatio tua custodivit spiritum meum (Iob 10,12). Quotiens excellentiam Mariae recolo et meam fragilitatem attendo in laudem eius
(37v) Sermo de oratione dominica.
   1
37v Quaeritur quare oratur ex quo per orationem nihil Deo manifestatur nec animus eius in aliquo mutatur
(39r) Sermo de cruce spirituali (Inc. wie (ohne Bibelzitat) wie Uppsala, UB, C 415d, 67r.).
   1
39r Qui non accipit crucem suam (Matth. 10,38). Duplex est crux una corporalis etc. Alia spiritualis de qua
(39v) Sermo de assumptione BMV.
   1
39v David et universus Israel deducebant archam (2. Reg. 6,15). David Christus Iesus archa Maria Ierusalem caelestis patria
(40v) Collatio de omnibus sanctis.
   1
40v Beati pacifici quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. 5,9). Ecce dilectissimi hodie peragimus festum omnium sanctorum
(41v) Thomas a Kempis CRSA Imitatio Christi, L. III, cap. 23, Exzerpt (De quattuor magnam importantibus pacem. Druck: Hain 9078–9081. Ed.: T. Lupo, De imitatione Christi libri quattuor. Città del Vaticano 1982, 196. – Bloomfield Nr. 4633. Zur handschriftlichen Überlieferung s. St. Axters, De imitatione Christi. Een handschrifteninventaris. Kempen 1971).
(42r) Bibelzitate: Dan. 4,7-9 mit Interlinearglossen.
(42v) Sermo in ascensione dni.
   1
42v Christus qui descendit ipse est et qui ascendit (Eph. 4,10). Apostolus salutem nostram desiderans ostendit nobis in his verbis
(43r) Collatio in die epiphaniae de oboedientia.
   1
43r Per aliam viam regressi in regionem sunt (Matth. 2,12). Regio nostra paradisus est. Adam per inoboedientiam expulsus est
(45v) BenedictusSermo (anonym).
   1
45v Quicumque hanc regulam servavit pax (Gal. 6,16). Reverendi in Christo patres etc. Hodie peragimus sollemnitatem sancti Benedicti patris nostri
(46v) Sermo de dnca in palmis.
   1
46v Qui non accipit crucem suam (Matth. 10,38). Vult ergo Christus ut ipsum sequamur et crucem tollamus
(47v) Sermo de passione dni.
   1
47v Septies in die laudem dixi tibi ... David in Ps. Beati immaculati (Ps. 118,164). Hic numerus septenarius celeberrimus annotatur mysteriis tam in Veteri quam in Novo Testamento
(48v) Sermo in pascha.
   1
48v Septemplices figurationes in passione Christi secundum conformationem septem horarum canonicarum
(49r) Sermo in parasceve.
   1
49r En morior et erit vobiscum Deus (Gen. 48,21). In quo innuuntur tria. Primum est expressivum maximi doloris
(49v) Sermo de dedicatione ecclesiae.
   1
49v Vidi civitatem sanctam Ierusalem novam … Apoc. 21 (2). Karissimi haec verba hodie sunt lecta in epistola et multum debent letificare
(53r) De s. Benedicto collatio de caritate.
   1
53r Ausculta o fili (Prov. 4,20). Venerabilis pater noster Benedictus desiderans nobis ostendere viam
(55r) Sermo in penthecosten.
   1
55r Ignem veni mittere in terram (Luc. 12,49). Sollemnis nobis instat dies et inter festivitates praecipuas
(56r) Collatio in penthecosten.
   1
56r Ecce ego intromittam in nos spiritum (Ezech. 37,5). Celebramus hodie festivitatem spiritus sancti dignam
(58v) Sermo in nativitate dni.
   1
58v Inventa est in utero (Matth. 1,18). Apparet mihi quod ex discursu legis veteris liquido patere potest
(67r) Sermo de visitatione BMV.
   1
67r Humilitas miro coram Deo redolet et cetera bona hominis ei redolere facit
(67v) Sermo de visitatione BMV.
   1
67v Cum esset rex in accubitu (Cant. 1,11). Hodie illuxit dies sollemnis et gaudiosa in qua misericordia Dei nos miseros
(69v) Sermo de visitatione BMV.
   1
69r Vox turturis audita est (Cant. 2,12). Nuntiat tempus veris et gratiae sic Maria mater Christi
(70r) Sermo de martyribus et de caritate.
   1
70r Ait dominus martyribus suis Trademini a parentibus et fratribus et cognatis et amicis
(71v) Fulgentius, hl.Sermo de s. Stephano (PL 65, 730A–732E. CC 91 A, 905–909. – CPL Nr. 830.).
   1
71v Necessarium est nobis fratres agnoscere quibus armis praecinctus Stephanus
(73r-76r, excl. 75r–v) Augustinus Sermo app. 210, cap. 2–6 (= auch Caesarius Arelatensis: Sermo 219 bzw. Maximus Taurinensis: Homilia 64) (PL 39, 2138. – Weber I 304, Nr. 237; II 112).
   1
73r Lectio Actuum apostolorum quae nobis hodie lecta est dilectissimi fratres cum plurimum habeat
(73r-76r) Maximus Taurinensis Homilia 64 (= Augustinus: Sermo app. 210, cap. 2-6 bzw. Caesarius Arelatensis: Sermo 219).
(73r-76r) Caesarius Arelatensis Sermo 219 (= Augustinus: Sermo app. 210, cap. 2–6 bzw. Maximus Taurinensis: Homilia 64) (PL 39, 2138. – Weber I 304, Nr. 237; II 112).
(75r) Sermo in purificatione BMV.
   1
75r Ego sum pauper et dolens (Ps. 68,30). David in persona humani miseriam suam perpendens
(76r) Sermo in purificatione BMV.
   1
76r Ecce homo Luc. II (25) et Ioh. XVIII (recte: 19,5). Hodie Maria virgo puerum Iesum praesentavit in templum
(77r) De quattuor virtutibus (Bloomfield Nr. 5008.).
   1
77r Quoniam quidem recentia maxime placent et quia etiam humana natura solet novitatibus gaudere
(78v) Sermo in die Benedicti.
   1
78v Ingredere benedicte domini cur foris stas (Gen. 24,31). Reverendi patres domini ac fratres praedilecti. Hodie ad memoriam nobis reducitur transitus beatissimi patris nostri Benedicti
(80r) Sermo de paupertate.
   1
80r Paupertas perfecta quinque in se debet habere, primo nuditatem rerum et amicorum
(80v) Sermo in dnca 1. in passione dni.
   1
80v Qui ex Deo est verba Dei audit (Ioh. 8,47). Gregorius Valde terribile est quod dicitur Si enim ipse verba Dei audit
(83v) Iohannes Marienwerder OT De octo beatitudinibus (Bloomfield Nr. 609 und Bloomfield Suppl. Nr. 609. Hamesse Nr. 4497.).
   1
83v Beatitudines sunt habitus virtutem consummati et dicuntur beatitudines quia ponunt hominem
(84v) Ergänzung zu Bl. 83v.
   1
84v Si custodierint filii tui testamentum meum etc. David (Ps. 131,12). Secundum principale est transgressio obligationis
(85r) Sermo in nativitate dni.
   1
85r Impleti sunt dies purgationis Mariae (Matth. 1,25 bzw. Luc. 2,6). Primo intelligitur ista impletio temporis de tempore plenitudinis ab aeterno ordinato
(86r) Sermo in conceptione immac. BMV.
   1
86r Necdum erant abyssi (Prov. 8,24). Verba vestris reverentiis proposita sunt ipsius spiritus sancti ad honorem Mariae virginis
(88v) Sermo in annuntiatione BMV.
   1
88v Favus destillans labia tua (Cant. 4,11). In his verbis spiritus sanctus sub similitudine mellis et favi denotat
(92v) Sermo in circumcisione dni.
   1
92v Paries enim filium et vocabis nomen eius Iesum (Luc. 1,31). Et vocatum est nomen eius Iesus Luc. 2 (21) item Matth. 1 (21). Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum etc. Alexander IIIo Sententiarum XVIII dist. quaerit utrum tale nomen sit aeternum vel temporale
(95r) Sermo in adventu dni.
   1
95r Cum intrasset Iesus Ierusalem (Matth. 21,10). Per hoc quod factum est in Ierusalem ostenditur nobis quid faciendum erit in futuro
(97v) Sermo in epiphania dni.
   1
97v Procidentes adoraverunt eum (Matth. 2,11). Tria consideranda occurrunt. Primo quid est adoratio
(98r) Sermo de fide.
   1
98r Non inveni tantam fidem in Israel (Matth. 8,10). In quibus verbis dominus noster Iesus Christus satis laudat fidem tamquam fundamentum omnium
(103v) Sermo de s. Petro in cathedra (Inc. s. Schneyer II, Nr. 533.).
   1
103v Custodimini per fidem in salutem (1. Petr. 1,5). Cum Petrus esset piscator et frater eius Andreas
(105r) Bibelzitate: Sammlung zum hl. Petrus.
   1
105r Petrus super mare ad dominum ambulavit bina vice utque in evangelio Mt. XIIII
(105r) Bibelzitate: Sammlung von Ereignissen der Verfolgung des hl. Paulus.
   1
105r Paulus in Philippis virgis caeditur et in carcerem ponitur
(105r) Sermo de communicatione evangelii.
   1
105r Iesus Christus salutem nostram desiderans aliquando nos vocat blandiendo
(107r) Sermo in die palmarum.
   1
107r Nisi granum frumenti cadens in terram (Ioh. 12,24). Verba praesentia Christus dixit in die palmarum
(110r) Sermo in die palmarum.
   1
110r Appropinquante tempore passionis dominus Iesus qui pluries fugerat
(112r-114v und 116r) Sermo de morte.
   1
112r Hoc enim iudicium a domino (Eccli. 41,5). De quo sunt consideranda quare et a quibus sit hoc iudicium
(115r) Sermo de poenis purgatorii.
   1
115r Quid heremita horribiliter se semper afflixit ex consideratione poenarum inferni
(116r) Sermo in die iudicii (Inc. wie Kremsmünster, Stiftsbibl., CC 3, 196ra (mit geringem Zusatz); München, BSB, Clm 28427, 32r.).
   1
116r Quid erit quando illa peccatrix anima clamabit A quia hodie reversa sum ad illud miserum corpus
(116v) Sermo de poenis inferni.
   1
116v Audi peccator qui Deum contemnis quod habebis dolores inexpressibiles
(120r) Sermo de privilegiis BMV.
   1
120r Beatus Bernardus enumerat duodecim praerogativas quas beata virgo habuit prae ceteris hominibus etc.
(120r) Sermo in nativitate BMV.
   1
120r Domum quam aedificare volo (1. Par. 22,5). Verba sunt David ad Salomonem scribitur autem
(122r) Sermo in nativitate BMV.
   1
122r Transite ad me omnes (Eccli. 24,26). Ubi tria notanda sunt scilicet a quo debeamus transire
(123v) Sermo de extremo iudicio.
   1
123v Scribitur in Apoc. quod Iohannes vidit angelum fortem descendentem de caelo qui pedem suum dexterum supra terram collocavit
(HDS) Federprobe.
   1
HDS Individuum vagum sed minus (darüber: communis) cui preponitur pro numero de […] spei condividuans. (Notula 15. Jahrhundert)