Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=275 
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 1238
SAMMELHANDSCHRIFT MIT ASTRONOMISCHEN UND MATHEMATISCHEN TEXTEN VON U.A. JOHANNES VON GMUNDEN UND JOHANNES ELIGERUS
Olim: -    Pergament   187 Bl.   170×120   15. Jh.
Literatur zur Handschrift: Pfeiffer–Černík VI 1052-1054 (online).
Foliierung: moderne Foliierung in Bleistift
Lagen: 18.IV144 + (IV-2)150 + 3.IV174 + (IV+1)183 + II187
Nach Lage 18, unsichere Zusammensetzung. In einigen Lagen der Handschrift sind die Seiten unten rechts in arabischen Zahlen durchnummeriert. In Lage 19 und nach Lage 23, herausgeschnittene Blätter. -- Pergament guter Qualität, nur ein kleines Loch in Bl. 47 und ein Riß in Bl. 75. Bl. 79 beinahe herausgeschnitten.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 1   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schriftspiegel und Spalten (in den Kalendern zwei bzw. mehrere Spalten); Einstichlöcher. Keine Zeilenlinierung. -- Laut Pfeiffer-Cernik, drei Hände: (1) 1r-150r, (2) 151r-183r, (3) 186r-187v. Schreiber 2 nennt sich auf 183r Sigismundus in Turri de Sancto Hippolyto.
Ausstattung: Rubriziert   Federzeichnung(en)   
Rote Lombarden, Kapiteltitel und Satzzeichen. Rubrizierung fehlt bzw. entfällt auf 177r-183r und 185v-187v. Astronomische Zeichnungen auf 7v, 8r, 16r, 159v (ohne Beschriftung), 162v (unvollendet?), 184r-v, 185v. Platz für Zeichnungen leer gelassen auf 167v, 175r-v, 176r-183r.

Einband: um 1840     Halbfranzband     Golddruck   Schmucklos        
Werkstatt: Klosterneuburg
Rückentitel in Golddruck: (A)stronomiae liber. Kapitalband aus rotem Leder, vermutlich vom früheren Einband. Buchblock beschnitten. Vorne und hinten jeweils ein neues Schutzblatt aus Papier. Vorne und nach der ersten Lage in der Fälze Fragment aus einem Frühdruck sichtbar.


Klosterneuburger Besitzvermerke: (17r, 151r) Libellus sancte Marie in Newburga claustrali (15. Jh.). Keine früheren Signaturen.
Edit A. Lukacs (10.2025)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Pfeiffer–Černík", "Chlench 2006a"
alle Initien
(1r-6v) Calendarium astronomicum I.
(7r) Tabula signorum lunae.
(7v-13r) Rationes astronomicae.
   1
7v Tit.: (Rot) Aureus numerus
Si vis scire aureum numerum et etiam clavem alicuius anni ... — ... (13r) occassus solus habebis horas et minuta, quibus completis sol occidit eodem die, etc. (Rot) Etc.
(13v-15v) Calendarium astronomicum II.
(16r) Astronomische Zeichnung.
(16v) Leer.
(17r-79r-80r-149r) Iohannes (Krafft) de Gmunden Tabulae astronomicae cum canonibus seu problematis astronomicis. Auf 63v-67v, Berechnungen mit Bezug auf die Stadt Wien.
   1
80r Quaedam notabilia ad practicam tabularum de serviencia praemittere ... — ... (149r) ad finem eclipsis et haec omnia patet in figura.
(79v) Tabula stellarum fixarum et longitudo earum et gradus zodiaci, cum quibus caelum mediant, latitudo vero et distantia ab earum ab aequali.
(149v-150r) Tractatus de coloribus eclipsium.
   1
149v Colores eclipsium, antequam eveniant cognoscere, considera latitudinem lunae ex tabula latitudinis lunae ... — ... (150r) et sic est finis huius practicae.
(150v) Leer.
(151r-158v) Iohannes (Krafft) de Gmunden Tractatus de minutiis (unvollständig?) (Druck: Tractatus de minutiis phisicis, in Rudolphus Agricola: Habes lector in hoc libello, Rudolphi Agricolae iunioris Rheti, ad Joachim Vadiandum... Wien 1515. -- Chlench 2006a, 197 (ohne diese Hs.); jedoch in Jordanus).
   1
151r Quamvis ars minuandi in minutiis tam vulgariis quam philosophicis copiose sit tradita ... — ... (158v) deinde figuras quas iam amovisti, etiam multiplica per 60 et (...)
(159r-169r) Compositio et usus quadrantis seu gnomonis.
   2
159r Si vis scire, in quo signo sit luna, in dorso instrumenti vide locum eius cum fuerit in coniunctione cum sole, et numera ab isto loco ... — ... (169r) Nota tamen pro figura inmmediate praecedenti. Explicit compositio quadrantis.
168v Leer
(169v-175v) Iohannes Eligerus de Gondersleven Tractatus de mensuratione.
   1
169v Utilitates novi quadrantis breviter et lucide colligere ... — ... (175v) tibi putei profunditatem. Sequitur practica quandrantis et est alius tractatulus.
(176r-183r) Tractatus de arithmetica.
   1
176r Tit.: Tractatulus
Iste tractatus vocatus arismetica et dicitur arismetica ab ars, artis et metros, mensura, quasi ars mensurandi. Dividitur autem tractatus in tres partes ... — ... (183r) Et sic tunc erit finis de practica geometriae. (SCHLUSSCHRIFT, SCHREIBERNAME) Scriptus per Sigismundum in Turri de Sanctoippolito. Deo gratias Amen. Secuntur tres figure et sic erit finis. Deo gratias Amen.
(183v, 185r) Leer.
(184r-v-185v) Astronomische Zeichnungen.
(186r-187v) Tractatus de inscriptione stellarum. Zugehörige Zeichnung auf 185v.
   1
186r Tit.: Capitulum de inscriptione stellarum fixarum
Postquam divisisti circulum signorum certissime secundum quod dictum est, tunc debes ... — ... (187v) similiter fac de omnibus aliarum stellarum quarum latitudo est mensurabilis. Etc.