Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=29339 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 539
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT (lateinisch/französisch)
Olim: II 2 F 14    Pergament   I, 182 Bl.   145×105   Frankreich, 13. bis 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Schnals, Kartause
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1-97) 13. bis 14. Jh.; 2  (98-137); 3  (138-149); 4  (150-182)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

Abbildungen von 1r32r98r137v138r150v182rHinterdeckel-Spiegel
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 6, 121-134 (online).

Teil 1I, 1-97   Pergament   13. bis 14. Jh.
Lagen: (I–1)I (Vorsatzbl.) + (VI–1)11 + V21 + IV29 + (II–2)31 + 2.V51 + I53 + VIII69 + V79 + VI91 + III97. Gegenblätter zum Spiegel und Vorsatzblatt als schmale Fälze zw. Bl. 11 und 12. Gegenblatt zum ersten Blatt der ersten Lage (= Bl. 11) herausgeschnitten (mit Textverlust), Textreste am Blattrand erhalten. Gegenblätter zu Bl. 30 und 31 herausgeschnitten (mit Textverlust). Lagenreklamanten, z. T. beschnitten.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(1-31) Schriftraum: 125 × 95    Zeilenzahl: 27-31   
Schriftart: Textualis cursiva
Schrift 2(32-97) Schriftraum: 120/125 × 90    Zeilenzahl: 30-35   
Schriftart: Textualis
Schriftwechsel auf Bl. 31v
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 298-137   Pergament   
Lagen: 5.IV137
Schrift:
Schriftraum: 115 × 80/85    Zeilenzahl: 22-27, meist 24   
Schriftart: Textualis
Zwei Schreiber: 1) Bl. 98r-137r (13. Jh.) mit Zusätzen lat. und frz.; 2) Bl. 137r-v (14. Jh.). Bl. 137v vier Zeilen Textualis formata, am unteren Blattrand zwei Zeilen Notula.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 3138-149   Pergament   
Lagen: VI149
Schrift:
Schriftraum: 115 × 75    Zeilenzahl: 19   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4150-182   Pergament   
Lagen: 3.IV173 + (IV+1)182. Bl. 178 in der Lagenmitte eingefügtes Einzelblatt. Zw. Bl. 173 und 174 Falz des Spiegels des HD. Am Lagenanfang Kustoden in roten arabischen Ziffern (z. T. beschnitten).
Schrift:
Schriftraum: 115/125 × 75/80    Zeilenzahl: 30-36   
Schriftart: Textualis
Zwei Hände (14. Jh.), Schreiberwechsel Bl. 151r Mitte. Textanfänge z.T. in Textura.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
HDS   Pergament   14. Jh.
Schrift:
Schriftart: Textualis cursiva
27 Zeilen erhalten.

Einband: Schnals     15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien        


Am Spiegel des VD Schnalser Signatur Q XIIII. Zu dieser Signatur (Typ. 1) s. Neuhauser, Schnals 81. Am Rücken Schnalser Signatur E 298, am Spiegel des VD (durchgestrichen) 298. Bl. Ir Besitzvermerk der Kartause Schnals 16. Jh. Liber Carthusiae Snals. Im Schnalser Katalog Cod. 915 ULBT unter Signatur E 298 eingetragen als „Tract. De timore mundano, diversa Exempla, duo sermones B. Bernardi, Auctoritates de libris Aristo-telis, Ms. membr. 8“. 1784 anlässlich der Aufhebung der Kartause Schnals der ULBT übergeben. Am Spiegel des VD alte radierte Signatur der ULBT II 1 H [...].
Vorbesitzer: Schnals, Kartause Allerengelberg
Walter Neuhauser

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 6"
alle Initien
(Ir) Inhaltsverzeichnis von Schnalser Hand, 15. Jh.
   1
Ir Tractatus de timore mundano. Item diversa exempla. Item duo sermones beati Bernhardi de misericordia et de vitio ingratitudinis. Item auctoritates de libris Aristotelis.
(1r-97r) Pantheon Liber (= Stephanus de Borbone: Tractatus de diversis materiis praedicabilibus, recensio et breviata et immutata, Auszug) (Ed. nur für Teile des Werkes des Stephanus: A. Lecoy de la Marche, Anecdotes historiques, légendes et apologues tirées du recueil inédit d’Etienne de Bourbon. Paris 1877. – Zu Stephanus: Kaeppeli Nr. 3633. Bloomfield Nr. 4973). Sammlung zahlreicher, meist sehr kurzer, in den Text eingebauter, bis Bl. 30v z. T. auch von diesem abgehobener Exempla. Gegliedert in vier Teile (wie in der Parallelüberlieferung des Pantheon). Parallelüberlieferung des Liber Pantheon (s. Welter 221f.): v. a. in Frankreich, ferner u. a. Basel, UB, B X 21; Rein, Stiftsbibl., Ms. 56, 1r–65r. Für Stephanus vgl. u. a. Innsbruck, ULBT, Cod. 306, 30va–48va (nur Auszüge); Kremsmünster, Stiftsbibl., CC 125, 10r 313r. Zu Verfasser (Dominikaner, gest. 1261) und Werk bzw. zum „Pantheon“ s. J.-Th. Welter, L’Exemplum dans la littérature religieuse et didactique du moyen age. Paris 1927, 215–223. A. E. Schönbach, Studien zur Erzählungsliteratur des Mittelalters. SB Wien 139 (1898) Abh. 5, 35. Zum Verhältnis Pantheon – Stephanus mit genauer Auflistung der Kapitel s. G. Meyer, M. Burckhardt, Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel, Abt. B, Bd. 2. Basel 1966, 615–617. Der Liber Pantheon enthält nur die ersten vier der urspr. sieben Teile des Werkes des Stephanus. Folgt in T. 1 und 2 im Aufbau und in einzelnen Abschnitten des 2. Teiles auch im Text Humbertus de Romanis (Ps.-Albertus Magnus): De abundantia exemplorum = Liber de dono timoris (H 484, GW 581), vgl. Weiss Nr. 1. Vgl. auch Bloomfield Nr. 5001, Hauréau, Notices II 72–74, vgl. auch Bloomfield Nr. 1190 = Tractatus de abundantia exemplorum in sermonibus = Summa de exemplis.
(1r-20r) De dono timoris, unvollständig.
   1
1r ]leoni pape Ariano (recte: Hadriano), sanctorum, quod si non vetueris etc., ergo (?) secedens ad cameram ... — ... et Sap. V comparatur spumae gracili.
(20r-42r) De dono pietatis.
   1
20r Tit.: De hiis quae pertinent ad donum pietatis.
Dicto de hiis quae pertinent ad donum timoris dicendum de hiis quae pertinent ad donum pietatis. Sunt autem VI tituli scilicet VI attractoria pietatis quae sunt verbum Dei, exempla misericordiae ... — ... de patibulo deponi et iniquum hospitem in eum suspendi.
(43v-64r) De dono scientiae.
   1
43v Tit.: Incipit tertia pars scilicet de dono scientiae.
[T]ertia pars huius operis est de eis quae pertinent ad donum scientiae et notandum quod sicut donum timoris peccatorem a malo retrahit ... — ... omnia quae sciebat tradidit oblivioni praeter Pater noster, Credo in Deum, Ave Maria, Gloria in excelsis et Benedictus dominus Deus Israel.
(64v-97r) De dono fortitudinis.
   1
64v Tit.: De temptationibus.
[I]n quarta parte huius operis dicendum est de hiis quae pertinent a (!) donum fortitudinis quod adiuvat animam ... — ... prae tristitia manu sua se transverberavit. Idem dicit Ieronimus in Cronicis suis.
(98r-133r) Iacobus de Vitriaco100 Exempla (Ed.: Jacques de Vitry, Exempla. Ed T. F. Crane [Publications of the Folk-Lore Society 26]. London 1890). Reihenfolge der Exempla im Wesentlichen wie bei Crane. Auswahl der Exempla nach thematischen Schwerpunkten, die Tierfabeln sind in der Hs. nicht enthalten. Mit dem Text bei Crane weitgehend übereinstimmend, z. T. gekürzt oder erweitert, oft ohne die allgemeine Einleitung (Beginn in der Hs. mit dem eigentlichen Exemplum), oft gegenüber der Ed. erweiterter Schluss mit allgemeiner Sentenz. Tw. mit anschließenden Moralisationes Karissimi ... sowie kurzen französischen Texten. Bisweilen gegenüber der Ed. andere Trennung aufeinander folgender Exempla. Hier Anführung von Incipit und Explicit nur bei Abweichungen von der Ed. Titel verblasst, bisweilen nicht mehr lesbar. Französische Texte in der Hs. gegenüber denen der Ed. bisweilen in der Schreibung abweichend.
   104
98r Tit.: Verba ista abstracta sunt de exemplis magistri Iacobi de Vitriaco.
98r Tit.: [...] contra magistros [...] apparuit. I.
Parisius accidit quod quidam discipulus post mortem magistro suo de die apparuit [...] ... — ... ad commodum nostrum et usum bene vivendi retorquere valeamus.
(Exemplum 31 [Crane 12])
98r Tit.: Exemplum de vulpe et mulo. II.
Curiosi autem perscrutatores et qui ea que ad se non pertinent ... — ... et incitant ad dilectionem domini nostri Iesu Christi qui est benedictus in saecula saeculorum Amen.
(Exemplum 33 [Crane 13])
98v Tit.: De iudice cuius manus vetula unxit. III.
(Exemplum 38 [Crane 15])
99r Tit.: De rege qui adoravit pauperem et de archis et earum contemptis. IIII.
Legimus de quodam rege sapiente quod obviatis duobus viris religiosis ... — ... ad crucem et crucifixum oculos mentis semper habeatis.
(Trotz gleicher Anfangswörter nicht Exemplum 42 [Crane 16])
99v Tit.: De monachis promittentibus quod fumo et malla terras suas impingarent. V.
Expl.   ... In mane autem omnia tradiderunt oblivioni.
(Exemplum 50 [Crane 19])
100r Tit.: De vetula quae ollam fregit et lac effudit. VI.
Legimus de quadam vetula quae dum in urceo terreo ad forum portaret ... — ... quod Christus capiti nostro velut come adhaerendo ad aeterna gaudia mereamur pervenire.
(Exemplum 51 [Crane 20])
100r Tit.: De monacho qui missus ad causas numquam obtinebat. VII.
(Exemplum 52 [Crane 20])
100v Tit.: Exemplum de monacho qui missus est ad vendendum asinum. VIII.
Expl.   ... praemium recipere mereamur a domino nostro Iesu Christo.
(Exemplum 53 [Crane 21])
101r Tit.: De illo qui pascebat herbam. IX.
Expl.   ... et ea que non habet.
(Exemplum 55 [Crane 21])
101r Tit.: Exemplum de sacerdote et asino. X.
Audivi de quodam sacerdote qui vocem asinariam et horribilem habebat
(Exemplum 56 [Crane 22])
101v Tit.: Exemplum de illo qui domum incendit ut muscas expelleret. XI.
Audivi de quodam fatuo quod cum muscis valde infestaretur domum propriam combusit ... — ... ad caelestia regna pervenire valeatis.
102r Tit.: De moniali que sibi oculos exuit. XII.
(Exemplum 57 [Crane 22])
102r Tit.: De moniali quae procuravit ut comprehenderetur. XIII.
Expl.   ... studeatis placere sponso nostro domino Iesu Christo.
(Exemplum 58 [Crane 22])
102v Tit.: Exemplum de virgine quam miles de prostibulo liberavit. XIIII.
Expl.   ... qui enim in uno offendit multa bona perdit.
(Exemplum 61 [Crane 24])
103r Tit.: De illo qui non potuit invenire lignum in silva in quo suspendi vellet. XV.
Auf den Text der Ed. folgt: Satellites enim infernales contra enim daemones ut animam hominis ad suspendendum traherent ... — ... in aeternum regnare mereamur qui est benedictus in saecula saeculorum Amen.
(Exemplum 62 [Crane 25])
103v Tit.: Exemplum de virgine quam leo liberavit. XVI.
Sanctus Ambrosius narrat de quadam virgine quam pagani ad prostibulum traxerunt ... — ... nec inter sanctas virgines a Deo connumerantur.
(Nur inhaltlich mit Exemplum 64 der Ed. übereinstimmend)
103v Tit.: De matrona quae petiit concedi sibi monialem et de bona moniali et de mala. XVII.
Expl.   ... ad earum correptionem et [r]eligionis honestatem et ad honorem Dei nostri.
(Exemplum 65 [Crane 26])
104v Tit.: De iniquo procuratore et ioculatore. XVIII.
Expl.   ... quod centuplum recipiatis et vitam aeternam possideatis praestante domino.
(Exemplum 67 [Crane 28])
105r Tit.: De abbate qui latronem convertit. XVIIII.
(Exemplum 68 [Crane 29])
106r Tit.: De milite qui accepit Deum fideiussorem suum. XX.
Expl.   ... quod in veritate regulares vos ostendatis praestante domino nostro Iesu Christo.
(Exemplum 69 [Crane 30])
106v Tit.: De quadam virgine quae sponte currebat ad martyrium. XXI.
(Exemplum 307 [Crane 128])
107r Ecce quantum fervebat Christi sanguis in principio quando recenter effusus fuit ... (Auf das Expl. der Ed. folgt:) Sic quidam in religione ad tantam devenerunt ignaviam ... — ... quos extrussit (!) verus Salomon dominus noster Iesus Christus qui vivit et regnat. (unmittelbar anschließend, Exemplum 308 [Crane 128])
107v Tit.: De milite et equo eius.
Audivi de quodam milite Cristi ordinis militaris quod cum multitudinem videret Saracenorum XXII.
(Exemplum 89 [Crane 41])
108r Tit.: De saltu Templarii. XXIII.
(Exemplum 90 [Crane 41])
108r Tit.: De nobili domina quae pellicium suum dedit pauperi mulieri. XXIIII.
(Exemplum 93 [Crane 42])
108v Tit.: De beato Martino et de comite Campaniae Theobaldo. XXV.
(Exemplum 94, T. I [Crane 43])
108v Tit.: De leproso quem consueverat comes Theobaldus visitare. XXVI.
Expl.   ... habeat opera pietatis.
(Exemplum 94, T. II [Crane 43])
109r Tit.: De nobili muliere quae leprosum tulit in domum suam. XXVII.
(Exemplum 95 [Crane 44])
110r Tit.: De sancto Paulino qui tradidit pro captivo liberando XXVIII.
Beatus Gregorius narrat quoddam exemplum de beato Paulino Nonale (!) episcopo qui cum omnia expendissent pro captivorum redemptione ... — ... qui cum eo captivi tenebantur.
(Nur inhaltlich mit Exemplum 96 der Ed. übereinstimmend)
110r Tit.: De beato Iohanne episcopo Alexandrino qui contemnebat cum domino. XXIX.
Audivi de beato Iohanne episcopo Alexandrino quod ipse ita operibus misericordiae affluebat ... — ... ut amplius offeratis.
(Exemplum 97 [Crane 45])
110v Tit.: De sancto Furseio qui capam a feneratore recepit. XXX.
Expl.   ... diligenter inquirunt.
(Exemplum 99 [Crane 46])
110v Tit.: De heremita qui matrem suam coopertis manibus portabat. XXXI.
An den Text der Ed. schließt an: Ieronimus. Solus cum sola, secreto et absque arbitrio vel teste non sedeas ... — ... ignorat sibi in praesenti et provideat in futuro.
(Exemplum 100 [Crane 46])
111r Tit.: De peregrino qui votum fecit sancto Michaeli. XXXII.
Expl.   ... ait Sancte Michael ne la vache ne le vel tibi dabo.
(Exemplum 102 [Crane 47])
111r Tit.: De milite et paupere clerico. XXXIII.
(Exemplum 103 [Crane 47])
111v Tit.: De illo qui noluit restituere usuras. XXXIIII.
(Exemplum 106 [Crane 49])
112r Tit.: De muliere quae iussit grossam telam emi ad sepeliendum maritum suum. XXXV.
Expl.   ... secure possitis animas reddere domino nostro Iesu Christo qui vivit.
(Exemplum 107 [Crane 49])
112v Tit.: De diabolo sedente super lactucam. XXXVI.
Expl.   ... et ad omne pocessum manus pingat crucem.
(Exemplum 130 [Crane 59])
112v Tit.: De Iudaeo qui signo crucis liberatus est a daemonibus. XXXVII.
(Exemplum 131 [Crane 59])
112v Tit.: De quodam peregrino cuius animam David cum gaudio extraxit a corpore. XXXVIII.
Expl.   ... consolationem reliquerunt.
(Exemplum 132 [Crane 59])
113r Tit.: De duobus fratribus quorum unus erat peregrinus. XXXIX.
In Vita patrum legimus quod duo fratres erant, unus peregrinationi deditus, alter quieti
(Exemplum 133 [Crane 59])
113r Tit.: De tabernario qui vinum peregrini effudit. XL.
(Exemplum 310 [Crane 129])
113v Tit.: De illo qui accomodabat ad usuram propter vanitatem et honorem. XLI.
(Exemplum 167 [Crane 71])
114r Tit.: De illo qui pecuniam suam in tres partes divisit. XLII.
(Exemplum 168 [Crane 72])
114r Tit.: De illo qui iussit pecuniam dari ad usuram. XLIII.
(Exemplum 169 [Crane 72])
114v Tit.: De feneratore qui animam suam commendavit diabolo. XLIIII.
Expl.   ... non vult erogare pauperibus.
(Exemplum 170 [Crane 72])
114v Tit.: De insano qui nolebat curari. XLV.
Mit Zusatz: Orant Deum et semper faciunt contrarium dicentes Domine da nobis vitam aeternam ... — ... in mansuetudine sustineatis.
(Exemplum 172 [Crane 73])
115r Tit.: De milite et uxore feneratoris. XLVI.
Expl.   ... nec daret eas pro aliis duobus.
(Exemplum 173 [Crane 73])
115v Tit.: De monachis quos fenerator post mortem verberavit. XLVII.
(Exemplum 176 [Crane 74])
115v Tit.: De feneratore cuius cadaver asinus portavit ad furcas. XLVIII.
(Exemplum 177 [Crane 75])
116r Tit.: De feneratore qui in morte portari non potuit. XLIX.
Expl.   ... qui de pecunia mea lucrari soleo.
(Exemplum 178 [Crane 75])
116v Tit.: Exemplum de sacerdote qui faciebat homines cuiusdam artis surgere. L.
(Exemplum 179 [Crane 76])
117r Tit.: De mure qui egressus est de pastilla. LI.
Audivi de quodam divite avaro qui pastillum unum tantum fecit reservari ... — ... quo melius fuit pro nobis tradidit, quando scilicet XXX tria annorum fuit.
(Nur inhaltlich und in einigen Sätzen mit Exemplum 180 der Ed. übereinstimmend)
117r Tit.: De avaro milite et eius capa. LII.
Mit Zusatz: Alii vestimenta vetera quae iure sunt pauperum vendi faciunt ... — ... nec a furibus aufferantur.
(Exemplum 181 [Crane 77])
117v Tit.: De avara muliere pro qua maritus post mortem noluit facere elemosinam. LIII.
(Exemplum 182 [Crane 77])
117v Tit.: De sancto Martino et de illis qui quadrigam ducebant. LIIII.
Legimus de beato Martino quod cum veniret Parisius ... — ... et futura pericula non avertit.
(Exemplum 187 [Crane 79])
118r Tit.: Exemplum de perfido marescallo. LV.
Expl.   ... frustrum carnis soleant devorare.
(Exemplum 193 [Crane 80])
118v Tit.: De illo qui matrem suam in sacco tulit ad domum sacerdotis. LVI.
(Exemplum 197 [Crane 82])
118v Tit.: De rustico qui falsum denarium offere consueverat. LVII.
Expl.   ... ut fructum laboris et aeterne beatitudinis in alio recipiatis praestante domino nostro Iesu Christo.
(Exemplum 198 [Crane 82])
119v Tit.: Exemplum contra mendaces. LVIII.
Audivi de quodam episcopo qui habebat nepotem valde mendacem et dolebat multum dicens ... — ... aut ambo hereditabunt.
(Nur inhaltlich und in einigen Sätzen mit Exemplum 207 der Ed. übereinstimmend)
119v Tit.: De illo qui abscidit uxori suae capillos. LIX.
Expl.   ... ubi vult experiri voluptatem suam.
(Exemplum 210 [Crane 88])
120r Tit.: De cautela servorum et ancillarum. LX.
Dicitur quod magna cautela servis et ancillis est adhibenda, maxime simul quando in eadem domo commorantur ... — ... quae prius dicebatur formosa turpis apparebit.
120v Tit.: De muliere quae sibi magna videbatur. LXI.
Expl.   ... nec pene interminabili se obligarent.
(Exemplum 211 [Crane 88])
120v Tit.: De sancto Bernardo et muliere quae venit ad lectum eius. LXII.
Audivi de sancto Bernardo quod cum esset iuvenis ... — ... si bene feceris sed a Deo.
121r Tit.: De lupo et ove. LXIII.
Multi propter amorem pecunie descendunt in infernum
(Exemplum 215 [Crane 89])
121v Expl.   ... sicut canes innobiles canibus nobilibus sunt crudeliores. (Exemplum 216 [Crane 89], unmittelbar anschließend)
122r Tit.: De Iudaeo qui recessit cum audivit christianum Deum blasphemantem. LXIIII.
(Exemplum 218 [Crane 91])
122r Tit.: De milite qui percussit blasphemantem. LXV.
Expl.   ... aliquod iuramentum praemittant.
(Exemplum 219 [Crane 91])
122v Tit.: De muliere quae consueverat iurare. LXVI.
Audivi etiam de quadam muliere cum faceret confessionem suam ... — ... et nominibus sanctorum non admiscaris.
(Exemplum 220 [Crane 91])
122v Tit.: De muliere quae alii mulieri aufferebat maritum suum. LXVII.
Expl.   ... et non abutantur patientia domini nostri Iesu Christi qui vivit et regnat.
(Exemplum 223 [Crane 92])
123r Tit.: De mala muliere quae semper contraria erat marito suo. LXVIII.
(Exemplum 227 [Crane 94])
123v Tit.: De homine qui proiecit uxorem suam in mare. LXIX.
Audivi de quodam homine qui cum esset in navi cum uxore orta tempestate dixerunt rectores navis Proiciat unusquisque in mari (!) illud quod magis gravat eum ... — ... quae magis me gravaret.
124r Tit.: De muliere quae sponte cecidit in lutum. LXX.
(Exemplum 230 [Crane 95])
124r Tit.: De muliere quae inebriavit maritum suum. LXXI.
(Exemplum 231 [Crane 96])
124v Tit.: De muliere quae maritum suum [...] (verblasst) suspendere. LXXII.
(Exemplum 232 [Crane 96])
125r Tit.: De diabolo qui de rustico quod ille quem crederat (!) esse filium suum erat filius sacerdotis. LXXIII.
(Exemplum 233 [Crane 97])
125v Tit.: De diabolo qui peccata scribebat. LXXIIII.
Audivi quod quidam sanctus sacerdos vidit in quadam magna sollemnitate diabolum dentibus extendere pergamenum ... — ... ita quod sedula illa vacua remansit.
(Exemplum 239 [Crane 100])
125v Tit.: De sacerdote et concubina eius quibus paratus fuit lectus in latrina. LXXV.
(Exemplum 240 [Crane 100])
125v Tit.: De sacerdote qui maluit retinere concubinam quam parrochiam. LXXVI.
(Exemplum 241 [Crane 100])
126r Tit.: De concubinis bene indutis et aliquibus male ornatis et de sacerdotibus. LXXVII.
Expl.   ... ad cubitum perforatas habebant.
(Exemplum 242 [Crane 101], stark gekürzt)
126r Tit.: De vetula quae cantellam fecit lacrimari. LXXVIII.
(Exemplum 250 [Crane 105])
126v Tit.: De homine qui invenit adulterum cum uxore quam vetula liberavit. LXXIX.
Expl.   ... sicut scriptum est Maleficum non patieris vivere.
(Exemplum 251 [Crane 106])
126v Tit.: De bona domina quae lenam fecit verberari et in aquam subiungi. XXC.
Expl.   ... ut numquam talia verba ei suggerere auderent.
(Exemplum 252 [Crane 106])
127r Tit.: Quod a principio viriliter resistendum est malis suggestionibus. XXCI.
Si enim mulieres huiusmodi vetulis et impudicis hominibus a principio viriliter resisterent non haberent tantam audaciam ... — ... ut evadat ignem gehennalem.
(Exemplum 253 [Crane 106])
127r Tit.: De muliere quae conquerebatur de violentia sibi allata. XXCII.
Expl.   ... nocte ac die ponentes spem in domino nostro Iesu Christo.
(Exemplum 255 [Crane 107])
127v Tit.: De heremita qui duxit meretricem ad forum. XXCIII.
(Exemplum 256 [Crane 108])
127v Tit.: De quodam sancto viro et religioso qui convertit mulierem. XXCIIII.
Expl.   ... cur spectante Deo non magis ipse rubes.
(Exemplum 257 [Crane 108])
128r Tit.: De daemoniaco qui peccata revelabat. XXCV.
Audivi de quodam daemoniaco qui peccata venientium ad se publice dicebat. Unde cum quidam nobilis et potens miles ... — ... quod Deus peccatis exigentibus sibi permittit.
(Exemplum 261 und Beginn von 262 [Crane 109, 110])
128v Tit.: De muliere quam accusavit diabolus. XXCVI.
Audivi quod quedam valde religiosa vidua erat in civitate Romana quae parvulum filium habebat ... — ... in Dei servitio perseveravit.
(Exemplum 263 [Crane 110])
129r Tit.: De sorore sancti Bernardi et de composito ornatu eius et contra illas quae tempus consumunt in ornando se et homines decipiunt. XXCVII.
Expl.   ... et dyable lont aportee.
(Exemplum 273 [Crane 114])
129v Tit.: De imagine argentea et fure. XXCVIII.
Dicitur quod beata virgo miraculose ostendit in quadam ecclesia Angliae in qua erat beatae Mariae imago ex argento et lapidibus pretiosis ... — ... de ipsa confidere valeamus.
(Exemplum 276 [Crane 115])
129v Tit.: Exemplum de monacho religioso et domina religiosa. XXCIX.
(Exemplum 282 [Crane 117])
130v Tit.: De [...] volebat [...] (verblasst). XC.
De sancto Bernardo legimus quod quando equitabat ... — ... et ita orationibus (Rest radiert).
(Exemplum 286 [Crane 120])
130v Tit.: [...] contra patrem XCI.
Expl.   ... et quicquid habebat tibi donavit.
(Exemplum 288 [Crane 121])
130v Tit.: De [...] (verblasst, nicht mehr lesbar). XCII.
Legimus de quodam bono homine qui simplex erat ... — ... in spelunca se reclusit.
(Exemplum 289 [Crane 121])
131v Tit.: De fratre beati Bernardi. XCIII.
Audivi quod cum sanctus Bernardus et fratres eius ad religionem transissent ... — ... cum fratribus suis omnibus relictis remansit.
(Exemplum 293, T. I [Crane 123])
131v Tit.: De patre sancti Bernardi. XCIIII.
Dicitur quod quod (!) pater eius senex solus in seculo remansit ... — ... virgo cervicem inclinavit.
(Exemplum 293, T. II [Crane 123])
131v Tit.: Exemplum de virtute confessionis. XCV.
Ut dominus quanta sit virtus confessionis ostenderet. Contigit in Francia quod quidam clericus
(Exemplum 301 [Crane 126])
131v Tit.: Exemplum de illo qui periclitabatur in magno periculo in mari XCVI.
Expl.   ... Nihil autem est quod tantum dampnum faciat diabolo nisi vera confessio (= Beginn von Exemplum 303, Crane 127).
(Exemplum 302 [Crane 126])
132r Tit.: De illo qui peccatum enorme commisit. XCVII.
Legimus quod cum quidam enorme peccatum commisisset et illud confiteri non auderet tandem imminente mortis periculo habuit voluntatem confitendi ... — ... ea recuperare possimis auxiliante domino nostro Iesu Christo qui est benedictus in saecula saeculorum Amen.
(Exemplum 303 [Crane 127])
132r Tit.: De heremita qui temptabat [...] (überschrieben, daher nicht lesbar) XCVIII.
Legimus de quodam heremita qui valde temptabatur et affligebatur amore cuiusdam mulieris quam viderat cum esset scolaris
(Exemplum 245 [Crane 102])
132v Tit.: De meretrice peccante exemplum. XCIX.
De quadam etiam turpi meretrice legimus que iactavit se quod non esset aliquis tam religiosus quem non posset decipere ... — ... Salomone sapientior, Sansone fortior quem ignis luxuriae non emolivit (!).
(Exemplum 246 [Crane 103])
133r Tit.: De monacho qui numquam viderat mulierem et cum vidit fornicatus est. C.
(Exemplum 247 [Crane 103])
133r Schlussschrift: Expliciunt exempla abstracta de exemplis magistri Iacobi de Vitreyo.
(133v-136v) Ps.-MethodiusEpistola de antichristo (CCCM 45, 146–152. Parallelüberlieferung s. Ed. Verhelst 142–144. Überliefert zumeist im Liber Floridus de Lambertus Audomarensis, s. Ed. Verhelst 141).
   1
133v Tit.: De conceptione et vita antichristi.
Antichristus in omnibus Christo contrarius ex populo nascetur Iudaeorum ex tribu Dan ... — ... Deus sicut fur in nocte veniet (= CCCM 45, 152, Z. 160).
(136v-137r) Exemplum zu Barlaam und Iosaphat.
   1
136v Exemplum vellem quod omnes homines haberent in memoria vigili similitudinem quam Barlaam heremita discipulo suo Iosaphath regi proposuit. Proposuit enim quod quidam sedit in arbore quadam cuius capiti imminebat gladius acutus ... — ... tonsus capitur, captus ligatur, exosculatur, illuditur, illusus occiditur.
(137v) Gebet (Corpus orationum II 62, Nr. 990).
   1
137v Da quaesumus domine populo tuo diabolica vitare contagia et te solum dominum pura mente sectari qui in trinitate perfecta vivis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum Amen.
(137v, 137r) Gregorius Magnus (?)Oratio (Leroquais, Bréviaires II 114; Leroquais, Livres d’heures II 287. Parallelüberlieferung: u. a. Darmstadt, LB, Hs. 2242, 96ra; Innsbruck, ULBT, Cod. 402, 240v; Cod. 591, 59r).
   1
137v, 137r Tit.: Incipit oratio sancta et utilis
Domine exaudi oracionem meam quia cognosco quod tempus meum prope est, praesta mihi domine sapientiam et intellectum ... — ... ut intercedant pro me ad dominum Deum nostrum ut misereatur mei Amen.
(138r-140v) Bernardus ClaraevallensisSermones de tempore, Sermo dnca VI. post pent., Sermo II (PL 183, 339B–341C. Ed. Leclercq–Rochais V 209–213. Ed. Winkler VIII 488–496. – BGOC, Bernard, Nr. 3463 und Nr. 10989).
(140v-146r) Bernardus ClaraevallensisSermo de diversis, Sermo XXVII (PL 183, 612–616. Ed. Leclercq–Rochais VI 1, 198–203. Ed. Winkler IX 416–426. – BGOC, Bernard, Nr. 7141).
(146r) Bernardus ClaraevallensisSermones super Cantica Canticorum, Sermo 51, cap. 6, zwei Zitate (PL 183, 1027C–D. Ed. Leclercq–Rochais II 87. Ed. Winkler VI 188).
   2
146r B[ernardus] Disce in referendo gratias non esse tardus aut segnis ... gratiarum actione frustrentur.
146r Idem. Ingratitudo est ventus urens ... fluenta gratiae.
(146r-v) De paenitentia. In Anlehnung an Guilelmus Peraldus, Summa de vitiis, Tract. V. De accidia, cap. 3, schließt mit Zitat aus Bernardus Claraevallensis, überliefert in den Flores seu Sententiae ex operibus s. Bernardi (PL 183, 1197B).
   1
146r Tit.: In summa de virtutibus.
Debet homo cogitare quam pretiosam rem Deus ei contulit, quando tempus paenitientiae ei dedit ... — ... B[ernardus] nil pretiosius tempore, sed heu hodie nil vilius reputatur.
(146v) De remissione peccatorum (Schließt mit Zitat aus Augustinus, In Iohannis evangelium tractatus 124, Tract. 49, cap. 2 [PL 35, 1747]).
   1
146v Si quis esset reus mortis temporalis que momentanea est ... — ... Augustinus. Cui dictum est Naviga ne moriaris et distulit; cui dictum est labora ne moriaris et piger fuit; levia iubet Deus ut in eternum vivamus et obedire negligimus.
(146v) Martinus LegionensisExpositio in Epistolam I. beati Petri apostoli, Exzerpt (PL 209, 221B–C). Von anderer Hand, Textualis cursiva 13. Jh.
   1
146v Tit.: Glossa 1a Peregrino (?).
Tanta est eius qui pro nobis passus est gloria ... — ... et semper eius dilectionem quasi novam insatiabiliter esuriat.
(147r-149r) Sermo de laude Dei.
   1
147r Tit.: De laude Dei.
Laudem dicite Deo nostro omnes sancti ... Apoc. XIX. (5). Laudatio Dei est valde et nobilis operatio ... — ... Rectus vero semper et in prosperis et in adversis ut Iob.
(149v) Kurze Exzerpte aus Bernardus Claraevallensis, Athanasius und Gregorius Magnus. Tw. schwer lesbar, Seite stark gedunkelt, da letztes Blatt einer urspr. selbstständigen Hs.
   8
149v Tit.: De humilitate.
Beatus Bernardus dicit. Non inculpabimur o amici non inculpabimur si non fuerimus theologi ... — ... si peccata nostra non luxerimus.
149v Tit.: De oboedientia.
Eya serve Dei accende (!) quia etiam pro dignitate ... — ... illa summa custodias.
149v Tit.: De furto.
IX. Non furtum facies. Non solum fenerando, rapiendo ... — ... aut sibi disciplere si sciat.
149v Tit.: De correptione.
Suscipiendae quam nobis reliquit dominus Iesus describit formam correptionis humiliter. Bernardus (recte: Anselmus) dicit Stetit Iesus coram praeside ... — ... paratus ad opprobria, prumptus (!) ad verbera.
(Anselmus Cantuariensis, Meditationes [PL 158, 790B–C])
149v Tit.: Item de correptione.
Gregorius. Discrete vero corripi debent delinquentes ostendit Gregorius Miscenda est levitas ... — ... nec nimia benignitate solvantur.
(Gregorius Magnus, Moralia in Iob L. II, cap. 5, 14 [PL 76, 143D])
149v Temptatio Christi non consentitur, reddit animam pulchriorem sicut calor reddit faciem rubicondiorem (!) ... — ... anima redditur turpis.
149v Bernardus. Erubescant qui pellibus vermium ... — ... configuratur corpori claritatis suae.
149v Gregorius Nemo namque valet mobilia diligere ... — ... quo de carentibus implicatur. (Gregorius Magnus, Moralia in Iob L. I, cap. 69, 14 [PL 75, 844A])
(150r-182v) Auctoritates Aristotelis (Ed. Hamesse 111–335). Prolog und Schlusstext der Ed. fehlen. Reihenfolge der aristotelischen Werke gegenüber der Ed. tw. abweichend. Gegenüber dem Text der Ed. gekürzt, viele Nummern der Ed. in der Hs. nicht enthalten. Die in anderen Handschriften und in der Ed. zw. Politica und Analytica priora enthaltenen Auctoritates des Aristoteles (Rhetorica, Poetica, Rhetorica ad Alexandrum, Secretum secretorum, De pomo et morte, Categoriae, De interpretatione) und anderer Autoren (Seneca, Boethius, Plato, Porphyrius, Gilbertus) fehlen.
(150v-155r) (Hamesse 115-139). Metaphysica.
(155r-158v) (Hamesse 139-159). Physica.
(158v-160r) (Hamesse 163-167). De caelo et mundo.
(160r-v) (Hamesse 167-171). De generatione.
(160v-161r) (Hamesse 171-173). Meteora.
(161r-165v) (Hamesse 209-229). De animalibus.
(165v-169v) (Hamesse 174-195). De anima.
(169v-171r) (Hamesse 195-200). De sensu et sensato.
(171r-v) (Hamesse 201-204). De somno et vigilia.
(171v-172r) (Hamesse 204-206). De longitudine et brevitate vitae.
(172r) (Hamesse 206). De senectute et iuventute .
(172r) (Hamesse 206-207). De respiratione et inspiratione.
(172r) (Hamesse 207). De morte et vita.
(172r-v) (Hamesse 208). De motibus animalium.
(172v) (Hamesse 249-250). De fortuna bona.
(172v-175v) (Hamesse 232-249). Ethica.
(175v-176r) (Hamesse 250-252). Oeconomica.
(176r-178r) (Hamesse 252-263). Politica.
(178r-v) (Hamesse 308-310). Analytica priora.
(178v-180v) (Hamesse 311-321). Analytica posteriora.
(180v-181r) (Hamesse 331-334). De sophisticis elenchis.
(181r-182r) (Hamesse 321-331). Topica.
(HDS) Thomas de Aquino De fallaciis, De fallacia accentus, Fragment (Ed.: E. Alarcón. Torino 1954, cap. 9 bzw. Ed. Leonina 43. Romae 1976, 409f., cap. 8, Z. 30–82).
   1
HDS ] quoscumque iustum est pendere, iustum est pati poenam ... — ... patet ergo ex dictis quod accentus ... (abgeschnitten: quod ab) eo denominatur haec fallacia [
  I n i t i e n
   63