Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=29340 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 540
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 2 F 15    Pergament   I, 234, I* Bl.   145×110   Entstehungsort unbestimmt, 13. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Schnals, Kartause
Handschrift aus 5 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1-65) 13. Jh.; 2  (66-120); 3  (121-184); 4  (185-213); 5  (214-234, I*)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

Abbildungen von IrIv1r66r104r121r185r214r232vI*rI*v
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 6, 134-142, Abb. 10 (Einband) (online).

Teil 1I, 1-65   Pergament   13. Jh.
Lagen: 1I (Vorsatzbl.) + V10 + 111 + V21 + VI33 + 2.V53 + VI65. Falz von Bl. I nach Bl. 11. Falz von Bl. 11 zw. Bl. I und 1. Kustode der ersten Lage erhalten und als VIus bezeichnet, beschnitten.
Schrift:
Schriftraum: 120 × 90    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28-30   
Schriftart: Textualis
Titelangaben, Gliederungen, Hinweise, Notizen am Blattrand in Notula von zeitgenössischer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 266-120   Pergament   
Lagen: 6.IV113 + (VI–5)120. Gegenblätter zu Bl. 114–118 herausgeschnitten (ohne Textverlust). Lagenreklamanten be-schnitten. Neuzeitliches Papiersignakel.
Schrift:
Schriftraum: 120 × 80    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Textualis
Bl. 86r-89v, 104r-105r, 119v-120v von anderer Hand. Am Blattrand Angaben der Auctoritates von gleicher Hand sowie Notizen von zeitgenössischer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 3121-184   Pergament   
Lagen: 3.IV144 + (V–2)152 + 4.IV184. Gegenblätter zu Bl. 146 (mit Textverlust) und 150 (ohne Textverlust) herausge-schnitten. Neuzeitliches Papiersignakel.
Schrift:
Schriftraum: 120 × 85    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Textualis
Titel, Notizen, Zusätze, Gliederungen von gleicher bzw. zeitgenössischer Hand (Notula). Bl. 184ra-b Zusätze am unteren Blattrand Textualis und Textualis cursiva von anderer Hand 13. Jh., Bl. 184vb zwei Spalten ohne Linierung und Rahmung, Textualis cursiva 13. Jh. von anderer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4185-213   Pergament   
Lagen: VI196 + IV204 + (V–1)213. Gegenblatt zu Bl. 213 herausgeschnitten (ohne Textverlust). Neuzeitliches Papiersignakel.
Schrift:
Schriftraum: 115 × 85    Zeilenzahl: 26-31   
Schriftart: Textualis
Angabe der Auctoritates am Blattrand von gleicher Hand. Gliederungen, Zusätze, Notizen in Notula von zeitgenössischer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 5214-234, I*   Pergament   
Lagen: 2.IV229 + (III–1)234 + I1* (Nachsatzbl.). Falz von Bl. I* zw. Bl. 229 und 230. Gegenblatt zu Bl. 230 herausge-schnitten (ohne Textverlust?). Am Lagenende Kustoden in schwarzen römischen Zahlen Ius und IIus.
Schrift:
Schriftraum: 115 × 80    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Textualis
Angabe der Auctoritates am Blattrand von derselben Hand. Zusätze in Notula von zeitgenössicher Hand. Bl. 232v-234v Textualis cursiva 14. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
VS, NSI, I*   Pergament   13. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 145 × 110    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37   
Schriftart: Textualis

Einband: Schnals     1460-1480     Gotisch     Blindstempel        
Rot gefärbtes Schafsleder über Holz. VD und HD gleich: von dreifachen Streicheisenlinien gebildeter Rahmen, das Mittelfeld durch je zwei dreifache Linien diagonal unterteilt. In den Rhomben und Begrenzungsdreiecken des Mittelfeldes Einzelstempel in asymmetrischer Anordnung. Stempel (beschrieben bei Mazal, Schnals 423–428): Mazal Nr. 1, 3, 4, 6, also alle Stempel der sog. „Osterlammgruppe“ (Mazal 426).


Bl Ir und 1r Besitzvermerk der Kartause Schnals 16. Jh. Carthusiae Snals. Schnalser Signaturen: am VD nicht eruierbar, am Spiegel des VD in Schwarz 290 (gestrichen) und am Rücken unten in Schwarz E 290. Im Schnalser Katalog Cod. 915 ULBT unter Signatur E 290 eingetragen als „Sermones diversi, Tract. Ad Religio-sos, de charitate, et summa de virtutibus, Ms. membr. 8“. 1784 anlässlich der Aufhebung der Kartause Schnals der ULBT übergeben. Am Spiegel des VD alte radierte Signatur der ULBT II 1 [...].
Vorbesitzer: Schnals, Kartause Allerengelberg
Claudia Schretter-Picker

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 6", "Bloomfield"
alle Initien
(Ira-I*vb) Kommentar zu Horaz, Ep. II 1, Fragment.
   8
Ira ] frequenter dicere mihi existenti parvo ... — ... esse compositum ordinatum crasse [
Irb ]rum a modernis ideo vituperatur ... — ... quia dicunt nisi esse rectum [
Iva ]pe esse se senes fateri ... — ... et ereiet (?) legend[
Ivb ] plurimum et sic per singulos ... — ... componentes statuas de e[
I*ra ]es haec canere et merito ... — ... divitis id est volum[
I*rb ] innuit iste statim faciat ... — ... id est aliquis ren[
I*va ]ior eo quam reprehendendit ... — ... si vellet alias [
I*vb ] diem et proponet honestum ... — ... id est fratri suo zero conti[
(1ra-65vb) Sermones de tempore, de sanctis et de communi sanctorum et occasionibus (Schneyer 6, 147ff., Nr. 1–37, zu Innsbruck, ULBT, Cod. 540).
   2
4vb Tit.: Ita unde supra.
Deus ipse veniet et salvabit nos Isa XXXV° (4). Quoniam aliquis rex magnus ad civitatem ... — ... fuit alicui salus etc.
42rb Tit.: In assumptione sanctae [
Surge, propera, amica mea etc. (Cant. 2,10). In hiis verbis quattuor notanda sunt quorum tria pertinent ... — ... con (recte: cum) Christus apparuerit vita nostra tunc et nos etc.
(66r-78v) Sammlung von Predigtmaterial, mit eingeschobenen Predigten.
   69
66r Ea de quibus divina scriptura frequentius loquitur possunt sub duodenario numero comprehendi ... Ista duodecim per duodecim capitula dividemus
66r Tit.: Quod Deus dicitur trinus et unus.
Deus est trinus et unus. In hoc datur nobis forma unitatis et concordiae unde Io. XVII (11) Iesus loquens de apostolis dicit Pater sancte serva eos ... — ... ab hac liberamur per spiritus sancti benignitatem.
66v Tit.: Quod Deus videt omnia.
Deus dicitur a theos quod interpretatur videns unde Boethius Magna nobis indicta est probitatis necessitas ... — ... et stulti aliquando sapite.
67v Tit.: Quod Deus est pater noster.
Deus autem est pater noster. M. Vus (recte: Matth. 6,9ff.). In imaginis impressione. In disciplinae educatione ... — ... ego tamen non obliviscar tui.
68r Tit.: Quod Deus est dominus.
Bonum est servire domino diviti qui potest remunerare. Unde dives in omnibus qui invocant eum ... — ... sed melius esset eis cognoscere quia nomen tibi Iesus.
68v Tit.: Quod Deus potest omnia.
Deus potest omnia et super omnes et ubique et semper ante mortem et post. Gen. XVII (1) Ego dominus omnipotens, ambula coram etc. ... — ... et miserando manifestas etc.
68v Tit.: De iustitia Dei.
Iustus dominus et iustitias dilexit etc. (Ps. 10,7). Per haec quod Deus iustus est probavit beatus Petrus ... — ... apud eum copiosa redemptio.
69r Tit.: De misericordia Dei.
Deus modo dives est in miseria et expendet ipsam large usque ad diem iudicii ... — ... quam ipsum miserum sui passio.
69r Tit.: De multiplici conditione adventus Christi.
Circa adventum Christi in mundum considerandum est quis venit unde venit et quo venit ... — ... Gen. XIX (recte: 30,30) Modicum habuisti antequam venirem ad te et nunc dives effectus es.
69v Tit.: Quod Deus sit medicus.
Venit ut medicus unde Isa. (61,1) ut mederer contritis corde ... — ... si ab omni mundicia servatur.
70v Tit.: Quod fuerit caritate motive adventu filii Dei.
Primum fuit caritas patris mittentis unde apostolus propter nimiam caritatem suam etc. ... — ... humilis factus est Deus.
71r Tit.: De incarnatione Christi.
Multae autem causae et utilitates fuerint incarnationis Dei. Prima fuit ut se homini ... — ... Mr. 1 (38) eamus in proximos vicos et civitates ut ibi praedicemus ad hoc enim veni.
71v Tit.: De adventu in mentem.
In secundo adventu debemus ei occurrere et sicut dicit beatus Bernardus Non transire Maria non transalpinare necesse est ... — ... Nunc dimittis servum tuum domine in pace etc.
72r Tit.: De adventu Christi in mente.
Signa autem adventus in mentem sunt nuntii praecedentes. Primus nuntius est pudor ... — ... Can. Veniat dilectus meus in ortum suum.
72v Tit.: De adventu ad mortem.
De tertio adventu in evangelio (Luc. 12,39) Si sciret paterfamilias qua hora fur veniret etc. Nota quod dominus ad reddendos nos sollicitos comparat ... — ... II. Reg. XIIII (14) Omnes morimur et quasi aquae dilabimur.
73r Tit.: Quod mors sit timenda.
Illi timent mortem propter multa propter ipsius amaritudinem propter ingressus in exilium ... — ... sic qui ad inferos etc.
73v Tit.: De die iudicii.
Timenda est iudicii dies ad quam citati sumus. Ioel (4) II Congregabo omnes gentes et deducam eas in vallem Iosaphat ... — ... in eius comparatione levigatur.
75v Tit.: In epiphania domini de magis.
Circa magos notandum quod licet reges essent tamen in evangelio ponitur nomen magorum ... — ... nobiles spoliant ecclesias.
76v Tit.: Item de magis.
Ubi est qui natus est rex Iudaeorum. Ad istam questionem multiplex est responsio ... — ... dominus in templo sancto suo id est in oratione.
76v Tit.: De visione stellarum.
Nota quidam vident stellam in oriente id est in iuventute alii in occidente ... — ... et gaudium est angelis Dei etc.
77r Tit.: De passione domini.
Ista sunt quae aggravant passionem domini. Primum est quod ipse praescivit angustias duras mortis ... — ... consumpsi fortitudinem meam quia paucos acquisivi.
77v Tit.: De recordatione passionum Christi.
Debemus autem passionis Christi frequenter recordari. Unde Lam. (3,19) Recordare paupertatis mee et transgressionis meae ... — ... in festis maioribus dominum crucifigunt.
78r Tit.: De receptione spiritus sancti.
Qui vult spiritum sanctum recipere debet ista habere. Primo desiderium ... — ... recitatur oboedientia Abrahae.
79r Decimum est quod in omnibus non sit fictio unde Sap. (1,5) Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum ... — ... datus est spiritus voluntatis.
79r Tit.: De virginitate.
Ex conversatione virginitatis et conservatione triplex bonum sequitur. Primum est quia maior thesaurus esse non potest ... — ... in morte dilecti filii.
79v Tit.: De angelis.
Angelorum habitatio in caelo est et conversatio nostra in caelis esse debet ... — ... Ita praelati debent esse solliciti super gregem sibi commissum.
80v Tit.: De regno.
Si aliquis rex haberet tam pulchrum carcerem et ornatum quod homines in eo esse ... — ... ibi totum habetur quod desideratur.
81v Tit.: De ecclesia militante.
Nota quod regnum caelorum quae gloriosa civitas Dei commendabile est a multis ... — ... locus habitationis eius.
81v Tit.: De temptationibus dyaboli.
Timendus est conflictus cum maligno spiritu et eius satellibus ... — ... Exo. XIIII (14) Dominus pugnabit pro nobis etc.
83r Tit.: De poenis inferni.
Circa poenas inferni quatuor sunt consideranda Acerbitas, universitas, diversitas ... — ... Isa. 13 (8) Tortiones et dolores tenebunt eos quasi parturientes dolebunt.
83v Tit.: De mundo.
De mundo dicit Augustinus Mundus cum sit amarus multos seducit ... — ... inimicos seducens eos.
84r Tit.: De peccato.
Peccatum summae odiendum est quia Deus multum odit eum ... — ... abhominabilem reddit hominem.
90r Tit.: De lingua.
Cum magna diligentia est conservandum os ab immunditia peccati ... — ... Ecc. VIII (13) Non incendas carbones peccatoris arguens eos.
91r Tit.: De detractoribus.
Detractor comparatur cani in macello qui non expectat nisi quod possit habere aliquid de carne ... — ... Ps. (13,4) qui devorant plebem meam sicut escam panis.
91v Tit.: Quod detractores et auditores reprehendantur.
Reprehenduntur autem non solum detractores sed etiam auditores ... — ... Unde Ps. (14,4) Ad nihilum deductus est malignus etc.
92r Tit.: Quod murmuratores et detractores comparantur serpentibus.
Quia murmuratores frequenter detrahunt praelatis ... — ... totam religionem destruunt.
92v Tit.: De paenitentia.
Initium revertendi ad dominum est paenitentia. Est autem multiplex paenitentia quedam est vera ... — ... tunc iustitia iudicabit.
94v Tit.: De paenitentia.
Nota Christus mortuus est pro peccatis nostris cum dolore magno et clamore ... — ... ad delectandum erunt apud inferos etc.
95v Tit.: De fide.
Fides est necessaria quia sine fide impossibile est placere Deo ... — ... possemus esse sine cibo.
96v Tit.: De spe.
In te domine speravi (Ps. 30,2). Ecc. II (11) Nullus speravit in eo et confusus est ... — ... ubi tot caritatis occurrunt insignia.
97v Tit.: De timore.
Non accipies loco pignoris superiorem vel inferiorem molam Deut. XXIIII (6). Inferior mola est spes quae sublevat ... — ... qui non crescit de virtute in virtutem.
98v Tit.: De caritate.
Caritas consistit in dilectione Dei et proximi. Multae autem sunt causae diligendi Deum ... — ... recipit in caelesti habitaculo.
99r Tit.: De dilectione Dei.
Diliges dominum Deum tuum ex toto corde tuo. Augustinus ... — ... unde angelis suis mandavit de te ut custodiant etc.
101r Tit.: Triplex praerogativa dilectionis.
In omni rerum genere tria maxime diligunt multum mater filium plus sponsa sponsum ... — ... pariter nos separare etc.
101r Tit.: De prudentia.
Prudentia secundum Tullium consistit in memoria praeteritorum in intellectu praesentium ... — ... empti enim estis pretio magno etc.
101v Tit.: De pace.
Bonus rex in primo ortu suo fecit proclamari pacem per angelos suos ... — ... haec pax sit per compromissionem in confessione.
102r Tit.: De patientia in tribulationibus.
Qui introduxit nobis mala ipse rursum adducet sempiternam iocunditatem ... — ... Unde in patientia vestra possidebitis animas vestras.
103r Tit.: De humilitate.
Virtutes qui sine humilitate, dicit Gregorius, congregat quasi qui pulverem in ventum portat ... — ... Unde humilibus dat gratiam etc.
105r Multiplex beneficium de recordatione passionis domini venit ... — ... tam pretiosas merces effudit.
105v Tit.: De confessione.
Omnis spes venie est in vera confessione ... — ... et glorificaberis in miserationibus eius etc.
106v Tit.: Versus de confessione.
Sit simplex humilis confessio pura fidelis ... — ... signum quod ad huc velit facere immundum opus.
(Walther Nr. 18330. Parallelüberlieferung: Innsbruck, ULBT, Cod. 427, 304r und Cod. 538, 33vb)
107v Tit.: Quae impediunt confessionem.
Nota quod quatuor sunt quae impediunt confessionem, scilicet pudor timor spes desperatio ... — ... Item debet esse integra ut supra.
108v Tit.: De contrictione.
Contrictio dolor est voluntarie assumptus pro peccatis cum propositio confitendi et satisfaciendi ... — ... Unde Iohel (1,17) Computruerunt III. etc.
109r Tit.: Contrictio est sudor.
In animo contricto et spiritu humilitatis suscipiamur domine a te Dan. IIII (recte: 3,39). Contrictio est quod sudor spiritualis quo sanatur anima ... — ... sic inquietudo mentis sudorem contrictionis impedit.
109r Tit.: De satisfactione.
Satisfactio consistit in ieiunio et aliis afflictionibus corporis et oratione et elemosina ... — ... quanto fuit in culpa.
109v Tit.: De oratione.
Oratio dirigitur per reverentiam nota de publicano ... — ... Ps. (36,4) delectare in domino et dabit tibi petitiones cordis tui.
111r Tit.: De elemosina.
Elemosina dupliciter potest accipi aut intentione sublevandi necessitatem proximi ... — ... iam non deicias possidere.
111v Tit.: De fletu.
Flendum est propter multa primo propter aeterni fletus evasionem qui erit in inferno ... — ... gaudere de te.
112v Tit.: De paupertate.
Beati pauperes etc. Tria sunt genera pauperum. Primi sunt qui non habent et patienter sustinent de quibus ... — ... et pauperibus reservat spiritualia.
113r Tit.: De gratia Dei.
Gratia domini nostri Iesu Christi etc. Haec gratia ita est necessaria quod sine ipsa homo nullum bonum potest facere ... — ... Unde Tho. quia memor Dei in toto corde suo dedit ei dominus gratiam etc.
113v Tit.: De carcere claustri.
Claustrum tenent monachi in monasterio claustrum tenet monachos ... — ... verecondia in aspectu. Deut. IIII° id est de fructu terre.
116r Tit.: De accidia.
Ad detestandam accidiam monent nos omnes omnes creaturae ... — ... Ecc. XXXIII (29) multam malitiam docuit otiositas.
116v Tit.: De dilatione conversionis.
Ne tardes converti ad dominum etc. (Eccli. 5,8). Secunda species accidiae est dilatio conversionis ... — ... et peccator ruit in ignem infernalem.
117r Tit.: De accidia claustralium.
Sequitur de accidia claustralium quae multiplex est ... — ... Unde gaudebunt labia mea dum cantavero tibi.
117r Tit.: De proprietate.
Proprietarius desperat de domino. Augustinus De domino desperare est spem in creaturis ponere ... — ... eat in perditionem.
117v Tit.: De excommunicatione proprietarii.
Ecce duo gladii hic et dicit beatus Augustinus quod tollerabior (!) est gladius ... — ... quod per excommunicationem multos acquireret.
117v Tit.: De avaritia.
Maledictus dispensator avarus cum largus est dominus ... — ... qui aggravant se densum lucum.
119r Tit.: De gulositate.
Gulosi Deus venter est. Unde apostolus quorum Deus venter est ... — ... quia plus non potuit iudicavit gulosum.
119v Tit.: De beata virgine.
Vas admirabile opus excelsi Eccli. (43,2). Attendite laudem artificis in vase mirabili ... — ... ut nasceretur vas purissimum.
(75r) Sermo in nativ. dni (Schneyer 6, 149, Nr. 37a).
(86r) Sermo in visitatione (inquisitione) domus religiosae (Schneyer 6, 149, Nr. 38).
(104r) Sermo in nativ. dni (Schneyer 6, 149, Nr. 40).
(119v) Sermo de s. Petro et Paulo (Schneyer 6, 149, Nr. 41; 9, 182, Nr. 95, 301, Nr. 97).
(121ra-184va) Sermones de tempore, de sanctis et de communi sanctorum et occasionibus (Schneyer 6, 149ff., Nr. 42–73, zu Innsbruck, ULBT, Cod. 540).
(184ra, unten-184va) Zitate aus Bernardus Claraevallensis und Augustinus.
   4
184ra Bernardus. Ebrietas aufert memoriam ... — ... et omnem salutem exterminat.
184va Bernardus. Voluptas gutturis ... — ... et tanta sibi pararet.
184va Augustinus. Ebrietas aufert memoriam ... — ... et omnem salutem exterminat.
184va Bernardus. Humilitas est spirituale Dei reclinatorium Christi ... — ... ad gloriae introitorium.
(184rb) Trinubium sanctae Annae (Ed.: M. Förster, Die Legende vom Trinubium der hl. Anna, in: Probleme der englischen Sprache und Kultur [Germanische Bibliothek 2, 20]. Heidelberg [1925], 112. – Walther Nr. 5992).
   1
184rb Ex Ioachim Cleophas Salomae tres Anna Marias ... — ... altera quae sequitur Iacobum parit atque Iohannem.
(185r-200v) Tractatus ad religiosos, novitios, clericos, milites, praedones, mercatores, mulieres, virgines, de coniugatis et viduis (Schneyer 6, 152, Nr. 74–82).
(200v-213r) Richardus de Sancto Laurentio De virtutibus (Bloomfield 680).
   1
200v Tit.: Incipit tractatus de caritate.
Caritas est pius affectus mentis ad dominum et proximum affluenter (!) et ordinate porrectus ... — ... id est usque ad cerebrum.
(213r-v) Sermo de omnibus sanctis (Schneyer 6, 152, Nr. 83).
(214r-232r) Guilelmus PeraldusSumma de vitiis et virtutibus: De virtutibus, Auszug (Druck: GW 12049 u. ö. – Bloomfield Nr. 5601. Kaeppeli Nr. 1622).
   1
214r Tit.: Incipit summa de virtutibus abbreviata. In nomine domini.
Si separaveris pretiosum a vili quasi os meum erit Ie. (15,19). Pretiosum est anima Prov. (6,26). Mulier viri pretiosam animam capit (!). Ideo filius Dei seipsum pretium animarum posuit ... — ... impetus rectos exhibens.
(232v-234v) Sermo de s. Nicolao (Schneyer 6, 152, Nr. 84).
  I n i t i e n
   81