Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=29455 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 783
SAMMELHANDSCHRIFT VON BREVIERTEXTEN (ORDO BREVIARII, OFFICIA, LEGENDEN) MIT AUTOGRAPHEN IOHANNES HINDERBACHS
Olim: II 4 D 12 S. 2    Papier   III, 116 Bl.    215 × 145   Trient (u. a.), 2. Hälfte 15. Jh. (u. a. 1471, 1474, 1475, 1478, 1480)   
Provenienz/Letztbesitzer: Neustift, Augustiner-Chorherrenstift (?)
Handschrift aus 8 Teilen zusammengesetzt: I  (1-8) 15. Jh.; II  (9-20) um 1473/1474; III  (21-41[42]) 7. Jahrzehnt 15. Jh.; IV  (42[43]-55[56]) 5. Jahrzehnt 15. Jh.; V  (56[57]-59[60]) 15. Jh.; VI  (60[61]-67[68]) 1474; VII  (68[69]-105[106]) um 1470; VIII  (106[107]-115[116]) um 1470/1472
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil I, Teil II, Teil III, Teil IV, Teil V, Teil VI, Teil VII, Teil VIII  |  Vorschau Bilder zu Teil I, Teil II, Teil III, Teil IV, Teil V, Teil VI, Teil VII, Teil VIII  |  Einzelbilder: fol. VDS, 11, 19, 23, 26, 37, 44, 46, 49, 51, 57, 60, 63, 92, 93, 94, 95, 106, 110.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 8, 437-447 (online).

I1-8   Papier   15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 135 × 100    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 30   
Schreiber: Hinderbach, Johannes   Schriftart: Humanistica – Glossen
Ausstattung: Rubriziert   
II9-20   Papier   um 1473/1474
Schrift:
Schriftraum: 140 × 80    Zeilenzahl: 25-26   
Schriftart: Humanistica – Glossen
Ausstattung: Rubriziert   
III21-41[42]   Papier   7. Jahrzehnt 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 140/160 × 85/100    Zeilenzahl: 36-38   
Schriftart: Humanistica cursiva – Glossen
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
IV42[43]-55[56]   Papier   5. Jahrzehnt 15. Jh.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(42r-44v) Schriftraum: 165 × 100    Zeilenzahl: 35-37   
Schreiber: Hammer, Laurentius – Schriftart: Humanistica cursiva
Schrift 2(45r-47v) Schriftraum: 165/170 × 95    Zeilenzahl: 24/27   
Schreiber: Hinderbach, Johannes   Schriftart: Humanistica cursiva
Schrift 3(48r-54v) Schriftraum: 184/180 × 115    Zeilenzahl: 30-34   
Schriftart: Humanistica cursiva
Ausstattung: Rubriziert   
V56[57]-59[60]   Papier   15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 160 × 95/100    Zeilenzahl: 31-34   
Schriftart: Bastarda cursiva
Ausstattung: Rubriziert   
VI60[61]-67[68]   Papier   1474
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(60r-66r) Schriftraum: 160/170 × 120/130    Zeilenzahl: 29-35   
Schriftart: Humanistica
Schrift 2(66v-67v) Schriftraum: 180/205 × 105/115    Zeilenzahl: 37   
Schreiber: Hinderbach, Johannes   Schriftart: Humanistica cursiva
VII68[69]-105[106]   Papier   um 1470
Schrift:
Schriftraum: 135/140 × 65    Zeilenzahl: 25-28   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
VIII106[107]-115[116]   Papier   um 1470/1472
WZ-Befund; Datierungen in Hs. 1478, 1480
Schrift: 4 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(106r-109v) Schriftraum: 145/155 × 105/110    Zeilenzahl: 25-30   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schrift 2(109v-110v) Schriftraum: 145/155 × 105/110    Zeilenzahl: 26-30   
Schreiber: Iohannes Mathias, Magister 1478 – Schriftart: Bastarda cursiva
Schrift 3(111v-114v) Schriftart: Bastarda
Schrift 4(108r-111r, 115r-v) Schreiber: Hinderbach, Johannes   – Glossen
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   Fleuronnéeinitiale(n)   

Einband: Trient     15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        


Vorbesitzer 1: Johannes Hinderbach, Bischof von Trient (1418-1486)
Vorbesitzer 2: Neustift, Augustiner-Chorherrenstift (?) , bis 1809

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 8", "AH", "BHL", "Walther, Initia", "AA SS", "AA SS ", "MGH"
alle Initien
(VDS-Ir) Inhaltsverzeichnis zum Sammelband, Autograph Hinderbachs.
(1r-6r) Ordo breviarii secundum ordinem Romanae curiae.
   1
1r Adventus domini celebratur ubicumque dies dominicus venerit inter quinto Kalendas Decembris
(6v-8v) Rubricae novae (Ordinarii breviarii). Mit reicher Glossierung durch Hinderbach.
   2
6v In circumcisione domini non fit aliqua commemoratio de octavis nec de sancto Basilio
6v Contrarium scilicet varium in ecclesiis ultramontanis et per meam metropolim Salisburgensem et olim eciam in Romana ecclesia ut patet in libris et breviariis
(9r-14v) Officium de lancea domini (AH 52, 7—12, Nr. 6—11).
(15r-17r) Innocentius VI. Bulla super lanceae et clavorum festo celebrando. Mit Glossen Hinderbachs.
   1
15r Innocentius episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. In redemptoris (gestrichen: nostri) domini nostri Iesu Christi per quem salvati et liberati sumus sanctissima passione
(17r-18v) Missa de lancea domini.
(19r-20r) Missa votiva ad honorum quinque vulnerum domini nostri esu Christi. Mit Glossen Hinderbachs und drei Messgebeten am unteren Blattrand von anderer Hand.
   3
19r Omnipotens sempiterne Deus qui humanum genus filii tui domini nostri Iesu Christi in quinque vulneribus redemisti
20r Omnipotens sempiterne Deus tibi hanc hostiam immolamus in honore quinque vulnerum filii tui domini nostri Iesu Christi
20r Sumptis tuis sacramentis Deus omnipotens in honore quinque vulnerum filii tui domini nostri Iesu Cristi
(21r-32v) Officium in festo praesentationis BMV (Reimofficium). (AH 24, 76, Nr. 25). Mit Notiz Hinderbachs zum Officium (Bl. 21r) und Vermerk des Neustifter Bibliothekars Franz Gras NB. Hæc est manus Joannis Hinderbachii episcopi Tridentini, interprete Josepho Reschio Brixinensi 1766. Anschließend Messformular und Lesungen innerhalb der Oktav.
(33r-38r) Officium s. Theclae (AH 4, 242f., Nr. 457 und 458). Mit Hymnen AH 4, 242, Nr. 457 und 4, 243, Nr. 458, beide nur für Cod. 783 nachgewiesen.
(38v-39r) Historia compendiosa sanctae Theclae iuxta Breviarium ecclesiae Romanae (Legende) (BHL Nr. 8025).
   1
38v Apud Seleuciam natalis sanctae Theclae virginis et martyris Christi quae a Paulo apostolo instructa est
(39v) Präfation zum Fest der hl. Thecla. Mit Vermerk: Prefacionem sequentem pro festivitate sancte Tecle fecit beatus Ambrosius et est extracta ex missali eiusdem in Mediolano.
   1
39v Aeterne Deus et te in huius diei celebritate praecipue tuarum laetanter virtutum intonare preconia. Adest namque Thecla celeberrima virgo
(40r-41Iv) Officium in festo s. Hermagorae et Fortunati (Parallelüberlieferung laut AH 4, 152, Nr. 278 außer Cod. 783 nur Brixen, Prieserseminar, ohne Signaturenangabe).
(42r-47r) Texte zu den Brixner Diözesanpatronen Cassianus, Albuinus und Ingenuinus. Mit Ergänzungen und Erläuterungen durch Johannes Hinderbach. Als Vorlage dienten Brixner bzw. Neustifter Handschriften, auf welche Hinderbach mehrfach Bezug nimmt, tw. ediert bei Resch, Annales Sabionenses, Bd. I.
(42r-44v) Historia de sanctis Ingenuino et Albuimo patronis ecclesiae Brixinensis (Officium). Mit Hymnus AH 4, 156, Nr. 287. Mit Notizen, tw. Hinderbachs, bezugnehmend auf die Diözese Trient und auf das Fest der hl. Agatha in den Diözesen Brixen und Trient. Aufgeschlüsselt und tw. ediert bei J. Resch, Annales ecclesiae Sabionensis nunc Brixinensis I. Augsburg 1745, 455—458. unter Bezugnahme auf eine Pergamenthandschrift 15. Jh. des Brixner Kapitelarchivs. Bl. 44v Hinweis auf die Herkunft der Handschrift: D. Laurencius cappellanus ac notarius olim reverendissimi Cardinalis Brixinensis Rome scripsit et nobis dedit 1465to.
(45r-47r) Legenda s. Cassiani (BHL Nr. 1627). Autograph Hinderbachs mit zahlreichen Notizen, teilweise ediert bei Resch I 91—95.
(45r-45v) Abschrift eines Briefes Stefan Steinhorns (L. Santifaller, Das Brixner Domkapitel im Mittelalter [Schlern-Schriften 7]. Innsbruck 1924, 471, Nr. 320). Zur Herkunft des Textes der Historia s. Cassiani, Autograph Hinderbachs.
   1
45r Misisti nobis eundem scriptum in pergameno sed modernum et a modernis scriptoribus more (?) theologicorum et non historicorum conscriptum quamvis nonnulla ex historia Pauli historiographi Getharum interseruntur
(46v—47r, 115r—v) Passio s. Cassiani (BHL Nr. 1626).
(47v-54v) Henricus monachus Tegernseensis Passio et miracula s. Quirini (BHL Nr. 7032). Zusätze Hinderbachs, u. a. Bl. 47v Est et tercius Quirinus episcopus et martir (= Quirinus episcopus Sciscianus) cuius hystoriam nuper ab insula Veglie accepimus …. Bl. 54v Hinweis auf eine andere Vita: Aliam hystoriam magis planam et stilo ecclesiastico et Romano more conformem habes in uno (darüber: ymno de sancto) Quirino in passionali sive martirologio repositam que magis plures et [… gestrichen] fictionum et nugarum (gestrichen: seu poematum; darüber: nullam mencionem) … expers est et (gestrichen: vacua; darüber: carens) que incipit: Temporibus Claudii imperatoris venit vir quidam de Perside regione cum uxore sua et filiis etc. (= BHL Nr. 7029).
(54v) Epitaphium s. Quirini (Walther, Initia 20736).
   1
54v Vivens pollebam faciens quaecumque volebam
(56r-59r) Reimofficium s. Thomae de Aquino. Mit Hymnen AH 52, 302, Nr. 352 und AH 5, 232, Nr. 84 (AH 5, 230, Nr. 84).
(56v-59r) Bernardus Guidonis Vita et miracula s. Thomae de Aquino (BHL Nr. 8155).
(60r-66r) Passio et miracula martyrum Victoris et Coronae. Mit Glossen Hinderbachs.
   4
60r Lodovicus Foscarenus artium ac iuris utriusque doctor clarissimo viro Iacobo Foscario salutem. Dubitavi persaepe mecum vir insignis an tuis litteris quibus haec mea scripta tantopere expostulabas facerem satis. Verebar enim imprimis ne tu
60r Ludovici Foscareni patricii Veneti artium ac iuris utriusque interpretis gesta gloriosorum martyrum Victoris et Coronae ad virum illustrem Iacobum Foscarium. Permulti sunt non solum communes sed graves etiam atque enim (?) virtutum genere illustres viri quos partim nostra haec aetas sua (recte wohl: summa) cum laude genuit
60v Imperante Anthonio (recte: Antonino bzw. wohl „Imperator Antoninus“) dedit edictum Sebastiano eius exercitum in Cilicia gubernanti quilibet aut aut (!) nostris diis sacrificet aut crudelissimis poenis afflictus mala morte moriatur
62v Postea vero quia haec perfecta sunt quoniam nulla mihi scriptori auctoritate constat quod interea secutum sit
(66v-69v) Brief des Bischofs Theodorus an Bischof Zosimus über die Passion von Cyricus et Iulitta (AA SS Iun. III, 23–24. – BHL Nr. 1801). Schlussschrift: Transscriptum (?) serie ex rarissimo libro Istriano apud Hebreos reperto 1474.
   1
66v Carissimo fratri et coepiscopo Zosimo Theodorus annuente Deo praesul in domino salutem. Quia bono semini hostis humanae conditionis
(68r-105v) Arbeo episcopus Frisingensis Vita s. Corbiniani (AA SS Sept. III 281–295. Resch, Annales ecclesiae Sabionensis I 569–594, 675–678. MGH, Scr. Rer. Merov. VI 597–635. – BHL Nr. 1948). Mit Notiz Hinderbachs: Iacobus Kleuber de Monaco olim curialis ac reverendissimi domini cardinalis S. Angeli familiaris in urbe hanc historiam nobis transmisit ex libris ecclesie Frisingensis et s. Andree in qua ornamentum (?) prelucidum existit cui duas urnas vini Tramenini liberaliter ac pro viro gratanter dimidium dono dedimus. Iohannes Tridentinus.
   1
68r Dum cupimus ad aedificationem audientium vitam beati Corbiniani stilo brevissimo explicare
(106r-108r) Officium b. Gothardi.
(108r-110v) Legenda b. Gothardi.
   1
108r Tandem cum ipsum dominus remunerare disponere (?) febre arreptum infirmari et egritudine invalescente decumbat
(108v-109v) Officium s. Cyrilli et Methodii. Sechs Lesungen und Oratio (BHL Nr. 2076 mit Hinweis auf das Breviarium Olomucense von 1495 und AA SS Mart. II *16, cap. 21).
   2
108v Quemadmodum ex historiis plurimorum sanctorum et chronicis diversis colligitur beatus Cyrillus et Methodius fratres germani de Alexandria
109v Omnipotens sempiterne Deus qui nos per beatos pontifices ac confessores tuos nostrosque apostolos Metudium (!) et Cirillum ad credulitatem fidei christianae vocare dignatus es praesta
(110v-111r) Iohannes Hinderbach Hinweis auf Iohannes Matthias Tiberinus (Leibarzt Hinderbachs) und dessen Ergänzung der Gothard-Legende sowie die Legende von Simon von Trient.
   2
110v Magister Iohannes Mathias artium et medicinae doctor hanc additionem historiae beati Gothardi scripsit sua manu nobis ante alia impeditis in suo recessu hinc reversus Brixiam in civitatem nativam qui de castro clarorum (= Chiari) eiusdem districtus extat oriundus 1478 quo anno
111r Ipsa die beati Gothardi anno revoluto (?) quo hic praefatus magister Iohannes Mathias physicus ad nos sanus salvus et incolumis est reversus per Dei et beati Simonis
(111v-112v) Officium de s. Petro martyre. Mit Hymnen AH 19, 239, Nr. 428, 52, 394, Nr. 326 und 327.
(113r-114v) Officium s. Dominici. Mit Hymnen AH 52, 158—160, Nr. 171—173.
(115r-115v) Fortsetzung von Bl. 47r.
(HDS) Abrechnungen über Kerzen.