Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=29640
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 962
SAMMELHANDSCHRIFT AUS DEM UNIVERSITÄREN BEREICH (PARIS, ERFURT, WIEN) (lateinisch/französisch)
Olim: II 4 D    Papier   175 Bl.    210x145   Entstehungsort unbestimmt, u.a. Paris, Mitte 15. Jh. (u. a. 1457, Paris 1460, 1462, Paris 1466)   
Provenienz/Letztbesitzer: Letztbesitzer unbestimmt (Neustift, Augustiner-Chorherrenstift?)
Handschrift aus 7 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1–9) 1466; 2  (10–21) Paris, 1460; 3  (22–68) um 1456/1457; 4  (69–104) Paris, um 1459/1461; 5  (105–127) 6. Jahrzehnt 15. Jh.; 6  (128–164) 3. Viertel 15. Jh.; 7  (165–174)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7  |  Einzelbilder: fol. 6, 8, 10, 11, 14, 23, 74, 86, 116, 124, 132, 145, 151, 157, 168, 169, I, 24.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 10, 84-95 (online).

Teil 1I, 1–9   Papier   1466
Schrift:
Schriftraum: 180 x 120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 44-51   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen – Neumen
Teil 210–21   Papier   Paris, 1460
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(10r) Schriftraum: 170/175 x 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-39   
Schreiber: Georg Erber – Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Schrift 2(11r-21r) Schreiber: Richardus Pfritzinger
Teil 322–68   Papier   um 1456/1457
Schrift:
Schriftraum: 135/140 x 80    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 30-35   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Teil 469–104   Papier   Paris, um 1459/1461
Schrift:
(69r-95r) Schriftraum: 130/135 x 75    Zeilenzahl: 30-35   
Schreiber: Georg Erber – Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Teil 5105–127   Papier   6. Jahrzehnt 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 185 x 110    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 35-42   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Teil 6128–164   Papier   3. Viertel 15. Jh.
Schrift:
(128r-149r) Schriftraum: 160/165 x 110/115    Zeilenzahl: 30-32   
Schreiber: Georg Erber – Schriftart: Bastarda
Teil 7165–174   Papier   
Schrift:
Schriftraum: 170/180 x 130    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 26-40   
Schriftart: Bastarda

Einband: 2. Hälfte 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        


Vorbesitzer 1: Georg Erber
s. RAG "Georg Erber"
Vorbesitzer 2: Neustift, Augustiner-Chorherrenstift (?)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 10", "RAG", "Walther, Proverbia", "Bursill-Hall", "Walther, Initia"
alle Initien
(Ir) Federproben, Verse und Notizen.
   5
Ir Otto tenet mappam madidam mappam tenet Otto (Walther, Proverbia Nr. 20521)
Ir Si bene vis scire librum prius ista require utilitas titulus intentio parsque sophiae Quatuor et causas rem totam perficientes. (Walther, Proverbia Nr. 26142)
Ir In templis humilis in campis esto virilis in domibus letus in stratis esto facetus in mensa virgo in lecto rusticus esto. (Walther, Proverbia Nr. 12091)
Ir Wer yn 10 iarn firmus 10, longus 20, fortis 30, parcus 40, sapiens 50, dives 60, der sol sich über 70 iar ra[…] das ym got das glück keins w. g.
Ir Item aliud. 10 iar an macht, 20 iar ungeacht, 30 iar ein kint, 40 iar ein jungelinck, 50 iar ein man, 60 iar (gestrichen: still stan) wolgetan, 70 iar still stan, 80 iar abelan, 90 iar ein spot, 100 iar genad ym got.
(Iv, 8v-9r) Ordo puerorum scholarium studentium.
   2
Iv Item tabula et parvum Latinum. Item Donatus et medium versum. Item regula. Item casus. Item temporalia ... — ... Item postea subiungantur regulae generales quae praedicantur in maiori demonstratione etc.
8v Item quibus puer intendens se dare studio pro sui ratione requirit septem annos vel ad minus quinque communi tamen modo septem. Et post requiruntur novem anni ... — ... Et postea aliquod in moralibus vel theologia sermone in quarto loco oporteret fieri qui reservatur universitati.
(1r-4r) Aelius Donatus De partibus orationis ars minor .
   1
1r Partes orationis quot sunt. Octo. Quae nomen, pronomen ... — ... si qua sunt similia.
(4v-7r) Regulae grammaticales (vgl. Bursill-Hall 164.8.5).
   1
4v Prima regula grammaticalis est ista quod adiectivum et substantivum debent convenire in tribus accidentibus grammaticalibus ... — ... per genus non est contra regulam. Schlussschrift: Laus Deo 1466.
(7v) De sophismate.
   1
7v Opponens dicit. Sophisma pronunc coram domino praesidente disputandum est istud: adiectivum et subsubstantivum debent congruere ... — ... multum mihi difficili sic etc.
(10r) De oratione.
   1
10r Demonstratio omnis oratio composita ex antecedente et consequente est illativa consequentis ex antecedente
(10r) Copia litterae cessationum sigillatarum sigillo magno universitatis Parisiensis.
   1
10r Rector et universitas magistrorum et scholarium Parisius studentium salutem in domino. Notum facimus quod propter nonnulla per maxima impedimenta in privilegiis
(10v) Zitate.
   6
10v Ecc. XL (Eccli. 40,21). Tibiae et psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis.
10v Prov. XXII (15). Colligata est stultitia in corde pueri et virga disciplinae eam fugabit.
10v Sapiens. Timor domini sit negotiatio tua ut veniat tibi lucrum sine labore quia qui timet dominum omnia timent eum.
10v Plato in Timaeo. Divinum auxilium est in primo cuiuslibet operis implorandum.
10v Idem. Condidit Deus stellas in firmamento positas et tersas ut qui videret eas laudaret ipsum Deum omnipotentem in saecula saeculorum.
10v Tullius. Scientia est arbor arduissima cuius radix est amarissima fructus eius quoque dulcissimus et qui radicis amaritudinem abhorruerit de fructus dulcedine non gustabit.
(11r-21r) Richardus PfritzingerKommentar zum ersten Teil des Doctrinale des Alexander de Villa Dei.
   2
11r Circa correctiones primae partis Alexandri in quibusdam praesentis speculationis interest declarare. Hoc pueris omnibus bene ... — ... primo largietur aeterna vita. Cum Deo patre et filio et spiritu sancto in saecula Amen.
11r Assit in principio sancta Maria.
(22r-66v) Alexander de Villa Dei Doctrinale (Alexander de Villa Dei, Das Doctrinale des Alexander de Villa Dei [Monumenta Germaniae paedagogica 12], ed. D. Reichling. Berlin 1893, 7–178.).
   3
22r Scribere clericulis paro Doctrinale novellis ... — ... tres personas in idem credo deitatis.
22r Tit.: Glosse.
Iste liber magistri Alexandri dividitur in tres tractatus. Quorum primus tractatus dividitur in septem capitula. Primum capitulum incipit Scribere clericulis. Sed ubi alia omnia incipiunt respice circa tertium ... — ... Item alicuius est nomen quaternorum (?).
66v Nota. Anno milleno ducenteno quoque deno Doctor Alexander venerabilis atque magister Doctrinale suum dedit in commune legendum. (Walther, Initia Nr. 1183a)
(67r) Memorialverse De prudentia.
   5
67r Stultus erit qui protulerit sua verba repente (Walther, Proverbia Nr. 30465)
67r Qui modicum fatur sapiens hic esse probatur (Walther, Proverbia Nr. 24288)
67r Dico prudentes homines non multa loquentes (Walther, Proverbia Nr. 5632)
67r Omnes virtutes elatio deteriorat atque iuventutem quam at disciplina coronat (Walther, Proverbia Nr. 19928)
67r Sunt tria quae vere Salomoni displicuere: dis mendax senex fatuus pauperque superbus (Walther, Proverbia Nr. 30848, vgl. Nr. 5813)
(69r-95r) Petrus Paulus VergeriusDe ingenuis moribus. Ad Ubertinum Carrariensem de ingenuis moribus et liberalibus adolescentiae studiis (Druck: R. Winter, De docendi studendique modo, ac de claris puerorum moribus, Libellus plane aureus: Cui adiecimus etiam alios eiusdem argumenti libellos aliquot: nunc primum summa diligentia in studiosorum gratiam editos L. Vitruvio Roscio Parmensi autore. Basel 1541, 442–500).
   1
69r Tit.: Petri Pauli Iustinopolitani viri doctissimi de ingenuis moribus et studiis liberalibus adolescentiae ad generosum adolescentem Ubertinum de Cararia liber incipit.
Franciscus senior avus tuus cuius ut extant plurimae res magnificae gestae ... — ... fateri nihil tibi nisi te ipsum videri defuisse. Petri Pauli Vergerii de Iustinopoli eruditionis liber explicit.
(95v-96v) Auszug aus Vincentius Bellovacensis. Speculum maius, L. I, dist. 104, P. 3 (De Brachmannis).
   1
95v Beatus Hieronymus in prologo bibliae mentionem facit de Bragmanis qui dicuntur nudi sapientes ... — ... quanto magis habetur magis efficit locupletes. Explicit.
(97r) De temperantia.
   1
97r Tullius in libro de officiis Temperantia est dominatio rationis in libidinem et in motus alios importunos. Macrobius in primo libro. ... — ... licitus est illuminatus
(97va-b) De patientia.
   2
97va Patientia est aequanimitas malorum illatorum perpessio.
97vb Primo patientia vincit diabolum ... — ... 26. patientia excellens et speciale donum Dei est. 27. patientia coronat. Et haec de patientia.
(97va-b) De fortitudine.
   2
97va Prima Magnificentia est difficilium praeclarorum consummatio ... — ... Constantia est humilitas omni frequentia in proposito perseverandi.
97va Notandum quod fortitudo virtus multos habet distinctionum […, beschnitten]dus et effectus qui ... — ... et membris atrum (?).
(98ra-b) De tribulationibus.
   3
98ra Tit.: De tribulatione quae impugnat patientiam et unde oritur enim.
Primo a defectu considerato bonorum spiritualium, secundo a paupertate rerum temporalium ... — ... 10. a dilectione futurorum bonorum.
98ra Tit.: Aliter venit homini tribulatio ab hiis undecim.
Primo a seipso, secundo a proximo ... — ... 11. a multitudine defectuum et praesentium periculorum.
98ra Tit.: Sunt autem LXIIIIor utilitates quae veniunt ex suscipiendi earum causa.
Primus effectus tribulationis erudit, secundo tribulatio emollit corda sicut ignis ceram ... — ... coronam aeternam acquirit. Et haec de tribulatione.
(98v) De utilitatibus infirmitatis corporis.
   1
98v Tit.: De infirmitate corporis et quot sunt eius utilitates.
Primus effectus infirma elegit Deus ut confundat fortia, Secundus infirmitas animam purgat ... — ... 15. infirmitas facit hominem cognoscere seipsum. Et haec de infirmitate quae patienter est tolleranda (!).
(99r-100r) Proverbia Wiponis.
   2
99r Deo servire est regnare. Decet regem discere legem ... — ... Iuvenis animosus senex sit gloriosus reges et presides non decet esse desides.
100r Regnum caelorum requies est plena bonorum Hic non algores nebulae nix cauma calores Hic viret aeternum tempus sine tempore vernum ... — ... Imperium servo mors cepta ligonibus aequat Dissimiles simili sic conditioneque rapit. Laus Deo.
(101r-104v) De regimine et statu mundi.
   1
101r Viri fratres servi Dei non vos turbent verba mei ... — ... Qui si veniam precetur Deus ei miseretur. Laus Deo.
(105r-118r) Glossar.
   1
105r Augmentator amplifico vel augeo etc. ... — ... Dic Ave veniens de iure valeque recedens et hoc verbum Salve comprehenditur ave quam male etc.
(118v-122vb) Traktat zu den Kardinaltugenden.
   2
118v Ex quinta parte de eis quae pertinent ad quintum donum spiritus sancti scilicet ad donum consilii. Primo quomodo haec ad praecedentia ordinentur ... — ... vi eam non deflorasset, sed voluntate puellae.
118v Tit.: Nota versus de quattuor virtutibus cardinalibus scilicet fortitudine temperantia prudentia et iustitia.
Consilii lumen virtutibus hiis dat acumen ... — ... pacem virtutem consummat atque salutem.
(123v-125rb) Quaestiones logicales und Regulae Grammaticales.
   4
123v Tit.: In logica
Primum utrum logica sit scientia speculativa vel practica. Secundum utrum argumentatio sit subiectum attributionis totius logicae ... — ... 20. utrum sex sunt modi tertiae figurae scilicet Darapti Felapton etc.
123v Primum tantum octo sunt partes orationis. Secundum definitio nominis a Donato est bene assignata. Tertium tamen sex sunt accidentia ... — ... est bene assignata. 20. Definitiones propositionis et interiectionis cum eorum accidentibus sunt bene assignatae.
123v Scribere clericulis paro ... — ... s lego vocali divisim. (Alexander de Villa Dei, Das Doctrinale des Alexander de Villa Dei [Monumenta Germaniae paedagogica 12], ed. D. Reichling. Berlin 1893, 7–178)
123v Adiectivum et substantivum debent convenire in. Secundum suppositum et appositum debent convenire ... — ... Nulla oratio figurativa est congrua per aliquam.
(124v-125rb) Alexander de Villa Dei Doctrinale.
   1
124v Ut tibi per metrum. Debes formare
(125v-127r) De algorismo teutunicali.
   2
125v Notandum est quod 8 sunt species ipsius scilicet numeratio additio subtractio mediatio duplicatio multiplicatio regula detri vel divisio quod idem est et progressio ... — ... et alterius removere seu subtrahere.
125v Additio est plurimum numerorum aggregatio ut videatur summa excrescens. Si itaque velis plures numeros in unam summam pone primo unum ex eis super lineas ... — ... multiplica igitur duo per undecim et erunt 22 summa totius progressionis et hoc de progressione et de toto opusculo dicta sufficiant etc.
(127r) Praktische mathematische Beispiele.
   3
127r Et exprimitur sic. Sunt tres mercatores facientes unam societatem emendo unum thesaurum quorum primus imposuit 40 fl. ... — ... si plures essent.
127r Et exprimitur sic. Sunt tres mercatores ementes unum thesaurum quorum primus imposuit 6 fl. per duos menses ... — ... per lucrum dividendum per summam capitalem.
127r Et exprimitur sic. Est una campana quae habet ducenta talenta ... — ... per talenta fractorum et habebunt quaesitum.
(127v) Moralische Notizen. (lateinisch-deutsch).
   4
127v Tit.: De paupertatis vilipendio.
Legitur in chronicis quod arca raptum Heliae Homerus poeta floruit qui omni in habitu vili vellet intrare ... — ... sapientiam autem bonitatis optinere.
127v Ein ycklich mensch ist 10 iar an macht, 20 iar ungeacht ... — ... 90 iar ein spot, 100 iar genad ym got.
127v Wer yn 10 iaren nit wirdt kranck, 20 iaren nit wirdt lanck ... — ... 70 iaren nit wirdt reich, 80 iaren nit wirdt pleich, der sol sich über 90 iar ewegen, das ym über 100 iar auch der keyns wardt gegeben.
127v Sicut corpus non sanctificatur per locum sed e converso, ita anima non (gestrichen: sanctificatur) nobilitatur per corpus sed e converso. Vel sic: Non locus corpus sed corpus locum sanctificat. Sic non corpus animam, sed anima corpus nobilitat
(128r-149r) De musica (A. Rausch, Mensuraltraktate des Spätmittelalters in österreichischen Bibliotheken, in: M. Bernhard [Hrsg.], Quellen und Studien zur Musiktheorie des Mittelalters III [Bayerische Akademie der Wissenschaften. Veröffentlichungen der musikhistorischen Kommission 15]. München 2001, 273–303, hier: 280. Ch. Meyer, L’enseignement de la musique à Paris au XVe siècle. Un témoin inattendu: la compilation de Georgius Erber, ebd. 305–328).
   1
128r Sicut dicit philosophus in prologo Metaphysicae Omnes homines naturaliter scire desiderant scilicet sapientiam in qua comprehenduntur partes scientiae ... — ... et ultra si possibilitas sit in voce sed studium usum vel actum nostrum non.
(142r-144r) Französischer Traktat zu Proportionenlehre (A. Rausch, Mensuraltraktate des Spätmittelalters in österreichischen Bibliotheken, in: M. Bernhard [Hrsg.], Quellen und Studien zur Musiktheorie des Mittelalters III [Bayerische Akademie der Wissenschaften. Veröffentlichungen der musikhistorischen Kommission 15]. München 2001, 273–303, hier: 280. Ch. Meyer, L’enseignement de la musique à Paris au XVe siècle. Un témoin inattendu: la compilation de Georgius Erber, ebd. 305–328).
   1
142r Tit.: Sequuntur proportiones declaratae et manifestae demonstratae ostensae melodia vocum cantoris Inventae
Et premiérement est dicte la premiere proportion dupla en la quelle proportion on doit pronuntier ... — ... Et ce suffise quart a la demostration des proportions, nouellement tonees por la billite dex voix des presentament chantans
(150v–151r) Schema de intervallis (A. Rausch, Mensuraltraktate des Spätmittelalters in österreichischen Bibliotheken, in: M. Bernhard [Hrsg.], Quellen und Studien zur Musiktheorie des Mittelalters III [Bayerische Akademie der Wissenschaften. Veröffentlichungen der musikhistorischen Kommission 15]. München 2001, 273–303, hier: 280. Ch. Meyer, L’enseignement de la musique à Paris au XVe siècle. Un témoin inattendu: la compilation de Georgius Erber, ebd. 305–328).
   1
150v–151r Modus est vocis nostrae unius gradus in alium ascensus vel descensus vel eiusdem gradus perseverancia et sunt duplices modi scilicet ... — ... in infinitum procedendo quos tamen vox nostra attingere non posset etc.
(152r-163r) Tractatus de cantu mensurali (A. Rausch, Mensuraltraktate des Spätmittelalters in österreichischen Bibliotheken, in: M. Bernhard [Hrsg.], Quellen und Studien zur Musiktheorie des Mittelalters III [Bayerische Akademie der Wissenschaften. Veröffentlichungen der musikhistorischen Kommission 15]. München 2001, 273–303, hier: 280-282. Ch. Meyer, L’enseignement de la musique à Paris au XVe siècle. Un témoin inattendu: la compilation de Georgius Erber, ebd. 305–328).
   2
152r Quoniam musicalem circa artem multi hodiernis temporibus cantando delirant ... — ... In decimo dicetur de proportionibus et contrapunctis et sincopatoribus (!, wohl syncopationibus) maioribus atque minoribus
152r Docet quid sit musica et quot sint eius species. Circa primum nota quod musica sic dicitur musica ... — ... per quem cognoscitur maior prolatio ut in exemplo etc. Sequitur capitulum septimum in alio volumine.
(163v-164r) Schema.
   1
163v ]portionum simplex multiplex dupla tripla quadrupla ... — ... Differentia est inter partem aliquottam aliquantam.
(165ra-172rb) PriscianusInstitutiones, L. 17 und 18.
   1
165ra Tit.: Incipit minus volumen Prisciani, liber decimus septimus.
Quoniam in ante expositis libris de partibus orationis in plerisque Appollonii ... — ... qui laudibus utriusque gloriari student doctrinae.
(172v-174v) Quaestiones logicales.
   6
173r Utrum definitio argumenti conclusionis quaestionis medii argumentationis ... — ... bene assignata cum definitionibus et divisionibus membrorum eius.
173v Adiectivum et suum substantivum ... — ... Nulla oratio figurativa est congrua per aliquam istarum regularum.
174ra Primum scribere clericulis. Secundum Primo
174rb Primum ut tibi per metrum. Secundum debes formare
174va Primum hic iubet ordo. Secundum personas ... — ... Iungere non poterit.
174vb Primum impossibile potest esse verum ... — ... et aliud ab et duae de signo totus sicut bene assignatae.
(174v) Notiz.
   1
174v Annus ab origine mundi 6661. Annus ab incarnatione domini 1462. Annus a passione domini 1429