Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=30375
Heiligenkreuz, Zisterzienserstift, Cod. 213
GREGORIUS NAZIANZENUS. IOHANNES SARESBERIENSIS. BENEDICTUS ABBAS PETRIBURGNSIS. IOHANNES AFFLIEGEMENSIS. SENECA
Pergament   201 Bl.   260×180   Heiligenkreuz (?), 12. bis 13. Jh. (2. Hälfte 12. Jh., Anfang 13. Jh.)   
 Volldigitalisat
Literatur zur Handschrift: Gsell 1891, 173 (online).CSEL 46 (ed. A. Engelbrecht), S. XL.H. M. Hine, The Manuscript Tradition of Seneca's Natural Questions. Classical Quarterly N. S. 30 (74) (1980) 183-217, S. 207 Handschrift genannt.Munk Olsen 1984, 94 bzw. 122.L. Annaei Senecae Naturalium quaestionum libros recognovit H. M. Hine. Stuttgart-Leipzig 1996, S. XIV.
"Gsell 1891", "CSEL", "Munk Olsen 1984", "BHL NovSuppl.", "PL", "BHL", "Sharpe", "CALMA"
alle Initien
(1r-87v) Gregorius Nazianzenus Orationes novem Rufino Aquileiensi interprete. Nach CSEL 46, S. XL textmäßig mit Wien, ÖNB, Cod. 756 (Süddeutschland, um 1100) zusammengehend.
(1r-28r) Gregorius Nazianzenus Oratio I sive Liber apologeticus (CSEL 46, 7-84. BHL NovSuppl. 3666t).
   1
1r Tit.: Incipit liber primus apollogeticus sancti Gregorii Nazanzeni episcopi. — Victus sum et fateor me esse superatum, subiectus sum domino et obsecravi eum... — ...ut in templo eius omnes dicamus gloria, grex simul et pastores in Cristo Iesu domino nostro, cui gloria in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber apollogeticus sancti Gregorii Nazanzeni episcopi.
(28r) Ps 50,17. Nachtrag von einer Hand des 14. Jh. nach der roten Schlußschrift .
   1
28r Labia mea aperies et os meum annuntiabit laudem tuam tunc (sic !).
(28v-36v) Gregorius Nazianzenus Oratio II De epiphaniis sive de natali domini (CSEL 46, 87-108).
   1
28v Christus nascitur, gloriamini, Christus e caelo, occurrite, Christus in terris, exaltamini... — ...in quantum vinctis in carne possibile est, per Christum dominum nostrum, cui est gloria et potestas in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber secundus.
(36v-46r) Gregorius Nazianzenus Oratio III De luminibus quod est de secundis epiphaniis (CSEL 46, 111-137).
   1
36v Tit.: Incipit tercius eiusdem de luminibus id est de secundis epyphaniis. — Iterum Iesus meus et iterum mysterium, mysterium non erroris alicuius aut turpitudinis... — ...lux vestra fulgeat coram hominibus per Christum dominum nostrum, cui est gloria in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber tercius de secundis epyphaniis.
(46r-54r) Gregorius Nazianzenus Oratio IV De pentecoste et spiritu sancto (CSEL 46, 141-163).
   1
46r Tit.: Incipit liber quartus de penthecosten et spiritu sancto. — De sollemnitatibus huius diei pauca dicenda sunt, ut laetemur in spiritu... — ...vera et viva festivitas et exultatio angelorum, cum quo est deo patri gloria et potestas in spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber quartus.
(54r-61r) Gregorius Nazianzenus Oratio V In semet ipsum de agro regressum (CSEL 46, 167-189).
   1
54r Tit.: Incipit quintus cum de agro venisset. — Desiderabam, o fili, quia et pari mensura desiderabar a vobis... — ...te recte hic quaesierint vita et fide probabili. Tibi gloria et potestas in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber V.
(61r-66r) Gregorius Nazianzenus Oratio VI Ad cives Nazianzenos gravi timore perculsos et praefectum irascentem (CSEL 46, 193-206).
   1
61r Tit.: Incipit sextus de Ieremie dictis presente imperatore apud quem intercedit pro quodam periclitante. — Ventrem meum, ventrem meum doleo et sensus mei turbati sunt... — ...et in futuro misericordiam speramus per Christum Iesum dominum nostrum viventem secum et regnantem cum spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber VIus.
(66r-75r) Gregorius Nazianzenus Oratio VII De reconciliatione et unitate monachorum (CSEL 46, 209-233).
   1
66r Tit.: Incipit septimus de reconciliatione et unitate monachorum. — Linguam nostram solvit alacritas et hominum legem contemnimus propter sancti spiritus legem... — ...custodiat corda vestra in Christo Iesu domino nostro, cui est gloria et potestas in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber VIIus.
(75r-83r) Gregorius Nazianzenus Oratio VIII De grandinis vastatione cum pater episcopus reticeret (CSEL 46, 237-261).
   1
75r Tit.: Incipit eiusdem liber octavus de grandinis vastacione cum pater episcopus reticeret. — Quid laudabilem solvitis ordinem? Quid impellitis linguam legi iustissime servientem... — ...quem fructificavit primo in Christo Iesu domino nostro, cui gloria et potestas in saecula saeculorum. Amen. (83v) Explicit liber VIIIus.
(83v-87v) Gregorius Nazianzenus Oratio IX De Arrianis quod non licet semper et publice de deo contendere. (CSEL 46, 265-276).
   1
83v Tit.: Incipit liber eiusdem VIIIIus. — Ad eos qui in sermone callent sermo nobis est et de scripturis incipiam... — ...et errantes in aliquo periculum non habebunt a deo et in hoc accipientes sententiam nunc quidem parvam pro viribus, postmodum vero etiam perfectiorem in Christo Iesu domino nostro. Amen.
(87v) Schreiberspruch.
   1
87v Laus tibi Christe, liber et labor explicit iste.
(88r-88v) Iohannes Saresberiensis Prologus in passione S. Thomae Cantuariensis (PL 190, 195-196. BHL 8180).
   1
88r Tit.: Incipit prologus magistri Iohannis Salesberiensis episcopi Carnotensis in passionem sancti Thomȩ episcopi et martyris. — Sacrosanctam ecclesiam iugiter impugnat hostis antiquus... — ...ad virtutem poterunt animare.
(88v-99r) Iohannes Saresberiensis Vita et passio S. Thomae Cantuariensis (PL 190, 195-208. BHL 8180).
   1
88v Praedictus igitur beatissimus Thomas Lundoniensis urbis indigena parentum mediocrum proles illustris... — ...haec et plura quae referre perlongum est operante qui solus est super omnia deus benedictus in saecula. Amen.
(99v-142r) Benedictus abbas PetriburgensisMiracula sancti Thomae Cantuariensis (J. C. Robertson, Materials for the history of Thomas Becket 2 (Rerum Britannicarum scriptores 67/2). London 1850, 33-267; Reprint 21-257. BHL 8171: Sharpe 77, Nr. 158; CALMA II 227, Nr. 2). Auszug.
(99v-102r) Prologus.
   1
99v Postquam igitur beatissimus Christi martyr Thomas requievit... — ...a me ipso dicendo sumatur exordium.
(102r-115r) Lib. I. Kapitel (in der Zählung des Nachdruckes): 1-24. Von Kap. 3 der Schluß, von Kap. 4 der Großteil fehlend. Kap. 3 endet mit: ...qui revera exaltabitur et elevabitur et sublimis erit valde; Kap. 4 beginnt mit: Placida est deo anima illius unde et festinavit...
   1
102r Aspiciebam in visu noctis martyrii eius... — ...et comparatione sequentium vicina despectui.
(115r-120v, Z. 2) Lib. II. Kapitel (in der Zählung des Nachdruckes): 1, 4, 12-15, 19, 32, 40, 48, 59, 60, 62, 68, 69, 76, 77.
   1
115r Aderat dies resurrectionis, dies quam fecit dominus... — ...licet adhuc minus solide fixit.
(120v, Z. 3-125r) Lib. III. Kapitel (in der Zählung des Nachdruckes): 1, 10, 11, 18, 22, 23, 43, 51, 53, 54.
   1
120v Instabat iam magnus dies ille festivitatis... — ...ardorem febris compescuit et cupiditatis.
(125r-142r) Lib. IV. Kapitel (in der Zählung des Nachdruckes): 2, 3, 4, 31, 32, 62, 63, 64, 65, 66, 70-73, 76, 94.
   2
125r Erat plebeius in villa regia Westonia (!) in territorio Bedefordensis Eilwardus nomine... — ...et vere a morte resuscitatum testificati sunt.
131r Inc. von Kap. 31. — Quaedam puella Laetitia nomine nobis laetitiae fuit patre nobili sed matre ignobili...
(142r-143) Osto de Sancto AudomaroEpistola ad Sibyllam Flandrensem comitissam de quodam miraculo (F. W. E. Roth, Aus einer Handschrift der heil. Elisabeth von Schönau. Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 36 [1911] 215-225; die Edition des Briefes auf 223-225).
Die Datierung des Briefes durch Roth ins vorgerückte 13. Jh. aus paläographischen Gründen problematisch. Roth sieht im Verfasser des Briefes einen Dominikaner-Frater Otto von Saint-Omer, der in der Provence gewirkt haben soll, vgl. Roth 223.
   1
142r Reverendae dominae suae Sibillae dei gratia Flandrensi comitissae frater Osto de Sancto Audomaro servus sanctitati vestrae desiderio supernorum a bonorum operum nulla occupatione tepescere. De salute animae vestrae omnimodo solliciti mira et inaudita quae in partibus provinciae evenerunt excellentiae vestrae notificare curavimus... — ...haec audivimus et multo plura quae vobis scribere nequaquam possumus, quae vobis ore ad os deo favente loquar.
(143v, Z. 1-143v, Z. 3 v. u.) Iohannes AffligemensisDe musica cum tonario, Exzerpt aus Kap. 2 (Iohannis Affligemensis De musica cum tonario edidit J. Smits van Waesberghe [Corpus scriptorum de musica 1]. Rom 1950, 51).
   1
143v, Z. 1 Videtur congruum ut quid utilitatis conferat musicae notitia brevi attingamus ratione... — ...cantor rectam aliquotiens viam solummodo per usum tenet.
(143v, Z. 3 v. u.-144r, Z. 6) Iohannes AffligemensisDe musica cum tonario, Exzerpt aus Kap. 21 (Iohannis Affligemensis De musica cum tonario edidit J. Smits van Waesberghe [Corpus scriptorum de musica 1]. Rom 1950, ...).
   1
143v, Z. 3 v. u. Hoc quoque de musicis et irregularibus neumis breviter intimare possumus... — ...illam unam communionem quae restat per se canere canere sciat.
(144r, Z. 6-144r, Z. 15) Iohannes AffligemensisDe musica cum tonario, Exzerpt aus Kap. 21 (Iohannis Affligemensis De musica cum tonario edidit J. Smits van Waesberghe [Corpus scriptorum de musica 1]. Rom 1950, ...).
   1
144r, Z. 6 Qui ad canendum musicae introduci desiderat tribus insudandum laboribus esse sciat... — ...si diligentius animadvertatur quod F unaquaeque minio et C unaquaeque croceo signatur.
(144r, Z. 15-144r, Z. 7 v. u.) Iohannes AffligemensisDe musica cum tonario, Exzerpt aus Kap. 21 (Iohannis Affligemensis De musica cum tonario edidit J. Smits van Waesberghe [Corpus scriptorum de musica 1]. Rom 1950, ...).
   1
144r, Z. 15 Idcirco autem duas has F et C vel etiam colorea quibus signantur... — ...qualis puteus sine fine.
(144r, Z. 7 v. u.-144r, Ende) Bei Iohannes Affligemensis nicht vorkommender unvollständiger Text.
   1
144r, Z. 7 v. u. (Hoc autem praecipue moneo, ne aliquis properus scrutator omisso exercitio cogitet sibi palmam in hoc stadio posse provenire. Non enim coronabitur, nisi qui legitime certaverit. Fiducialiter autem acriter insistentibus polliceor quod non multum temporis in his percipiendis expenderint. Summa huius disciplinae, ut expertus sum, spectat ad hoc, ut illae syllabae adinvicem omnibus modis[)
(145r-200v) L. Annaeus Seneca Quaestiones naturales (ed. Hine 1996, 1-142, 190-321). Der Text von Hine, S. XIV zur Familia Ψ, Stirps δ mit der Sigle C gestellt; verwandt mit Bamberg, Staatsbibliothek, Class. 1 (.IV.16).
   1
145r Tit. des 15. Jh.: Liber Senece. — Quantum inter pilosophiam interest, Lucili virorum optime, et ceteras artes... — ...si nil aliud, hoc certe: sciam omnia angusta. Sed haec deinde.
(145r-146r) Praefatio.
(146r-153v) Lib. I. Text gegenüber der Loeb-Ed. gekürzt, endet mit 1, 17,2.
   1
146r Nunc ad propositum veniam opus... — ...ut ad speculum barbam velleremus faciemque viri poliremus. Require quod intermissum est.
(153v-164v) Lib. II. Textverwerfung bei cap. 47 und 48.
   1
153v Omnis de universo quaestio in caelestia, sublunaria, terrena dividitur... — ...nemo umquam fulmen timuit, nisi qui effugit.
(165r-171r) Lib. III. Cap. 18 fehlt; das Buch endet mit cap. 25,6.
   1
165r Non me praeterit, Lucili virorum optime, quam magna rerum fundamenta ponam senex... — ...sed paene mersa ac nulla eminens parte. Hoc est cum quadam magna supra aquam tota.
(171r-174r, Z. 16) Lib. IVB, cap. 3-11.
   1
171r Grandinem hoc modo fieri si tibi affirmavero... — ...quia pro nihilo est familiaris rigor.
(174r, Z. 16-174v) Lib. III, cap. 18.
   1
174r, Z. 16 Permitte mihi quaestione seposita castigare luxuriam... — ...et ventre et ore contenti oculis quoque gulosi sunt.
(174v-179r) Lib. V. Der zwischen 176v und 177r fehlende Teil von cap. 12,5-14,4 auf 184v: ...resoluta nubes / quae pluribus modis solvitur ... quid ignavi aeris / erat extenuatum moveri...
   1
174v Venter est aer fluens. Quidam ita definierunt: Ventus est aer agitatus... — ...cum cogitaveris in te parari ea in quibus vita consumitur.
(179r-183v, 185r-191r) Lib. VI. (184v) Unbeschrieben. (184v) Teil von Lib. V.
   1
179r Pompeios celebrem Campaniae urbem, in qua (!) ab altera parte Surrentinum Stabianumque litus... — ...possis illi et obviam ire.
(191r-200v) Lib. VII.
   1
191r Nemo usque adeo tardus est et hebes et demissus in terram est... — ...quam nunc in summa terra et levi manu quaerimus. Lucii Annei Senece liber explicit.