Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=31290 
Stams, Zisterzienserkloster, Cod. 55
SAMMELHANDSCHRIFT
Papier   III, 345, I* Bl.   210×155   Stams, 1. Drittel 15. Jh. datiert T. I: 1427; T. II: 1432   
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  ((1)-211) Mitte 15. Jh.; 2  (212-335(345))
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)

Lagen: (1+I)(III) + 11.VI132 + (VI-1)143 + 2.VI167 + (VI-1)178 + 2.VI202 + (VI-3)211 + 10.VI321(331) + VII335(345) + 1(I*)

Teil 1(1)-211   Papier   Mitte 15. Jh.
Vorsatzblatt I im Zuge der Restaurierung eingefügt, Blatt II und III ergänzt (noch Reste vorhanden). Blatt 1-3 stark beschädigt (mit Textverlust), im Zuge der Restaurierung teilweise ersetzt. Blatt 1 nicht foliiert (bzw. Schaden); Teil 1 zeitgenössische Foliierung in Tinte, ab Blatt 13 ersetzt/überschreibt diese eine frühere bzw. falsche Foliierung (kaum leserlich), Blatt 40-83 Foliierung doppelt ausgeführt (von zeitgenössischer und späterer Hand), ebenso Blatt 203-207; ab Blatt 209 Bleistiftfoliierung, 19./20. Jh. Gegenblatt zu Blatt 138, 172, 205 herausgeschnitten. Teilweise Reklamanten, Kustoden, Lagenzählung
Schrift:
(1r-209r) Schriftraum: 150/155 × 95/100    Zeilenzahl: 25-27   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Kapitelbezeichnung in schwarzer Tinte als Kopftitel (teilweise numerisch, teilweise in Worten) auf Recto- und Verso-Seiten (nicht nur am Kapitelbeginn, sondern durchgehend); Marginalien von unterschiedlichen Händen, einige Textkorrekturen von späterer Hand Entstehung in Stams, datiert 1427 vgl. Blatt 207v Schreibervermerk: Scriptum per unum monachum in Stams Anno etc. XXVII (1427) Marie Magdalene (22. Juli)
Ausstattung: Rubriziert   
rote Auszeichnungsstriche, rote Unterstreichungen, rotes Incipit und Explicit, rote Textpassagen, teilweise rote Lombarden (mit sehr einfachen Mustern) v.a. ab Blatt 61v-205v
Teil 2212-335(345)   Papier   
Bleistiftfoliierung, 19./20. Jh.; Blatt (214) und (215) nicht foliiert; Fehler in der Foliierung: Blatt 224-233 doppelt gezählt (Bleistiftmarkierung dazu auf Blatt 233, Kreis). Nachsatzblatt im Zuge der Restaurierung eingefügt (= Blatt I*). Reklamanten, Lagensignatur
Schrift:
(213r-334r) Schriftraum: 150/160 × 90    Zeilenzahl: 25   
Schriftart: Bastarda
Titelschrift Blatt 212r von anderer Hand als Teil, Blatt 334v Nachträge von späterer Hand (Besitzvermerke)
Schriftraum seitlich von Bleistiftlinien gerahmt, Marginalien von unterschiedlichen Händen
Schreibervermerk vgl. Blatt 334r Finitus est liber iste anno domini M° CCCC° XXX° II° per me Ludwicum? Sibolt in vigilia Marie Magdalene etc. Amen. Deo gracias amen. (21. Juli 1432)
Ausstattung: Rubriziert   
rote Auszeichnungsstriche, vereinzelt rote Unterstreichungen und Hervorhebungen, rote Überschriften, rotes Incipit und Explicit, rote Lombarden (mit einfachen Mustern)

Einband: Stams?     15. Jh.     
Einband restauriert
dunkles Leder auf Holz (spröde), Leder auf VD im Zuge der Restaurierung erneuert
Leder-Metall-Schließen, Einhakverschluss, von hinten nach vorne geführt
Rücken: 3 Doppelbünde, Kapitale zweifarbig (rot-grün) umstochen
VDS und HDS im Zuge der Restaurierung erneuert, Reste der ursprünglichen Spiegelblätter auf neuem VDS bzw. HDS angebracht VDS Bleistiftsignatur 55


Im Lebersorg-Katalog (Stams, Archiv Cod. F8) nicht verzeichnet, im Roschmann-Katalog (ULB, Cod. 1001) nicht verzeichnet
Besitz- und Schreibervermerke, Datierungen:
Teil 1:
Entstehung in Stams, datiert 1427 vgl. Blatt 207v Schreibervermerk: Scriptum per unum monachum in Stams Anno etc. XXVII (1427) Marie Magdalene (22. Juli)
Teil 2:
Schreibervermerk vgl. Blatt 334r Finitus est liber iste anno domini M° CCCC° XXX° II° per me Ludwicum? Sibolt in vigilia Marie Magdalene etc. Amen. Deo gracias amen. (21. Juli 1432)
Vermerk zum Kauf des 2. Teiles durch Johannes Ried alias Chotz (vgl. Album Stamsense Nr. 219) von Erben des Conradus Spengler 1452 bzw. 1458 vgl. Blatt 212r Iste libellus intitulatur pauper monachus continens plures questiones reformationes et sanctorum patrum constitutiones atque cerimonias monastice vite; donatus Io. Ried alias Chotz non tantum pro pecuniis videlicet VI grossis verum etiam pro signo amoris et recordacionis Conr. Spengler fe[licibus] re[cordationibus] quondam plebanum in Maursteten cuius anima requiescat in pace.; vgl. Blatt 334v Nachtrag von anderer Hand, durchgestrichen: Item liber iste pro nunc est honorabilis dominus Io. Ried alias Chotz cappellani in Kouffbüren Augustensis dyocesis qui eum comparavit ab heredibus domini Conradi Spengler plebani sancti spiritus hospitalis (?) (quondam in Maursteten) sancti spiritus in Kaufbüren cui pro illo dedit alium libellum sermonum videlicet flores Jacobi de Voragine de singulis dominicis per circulum anni. Et hoc mutum factum est per predictos plebanos anno domini 1452 etc. Dank hab maister Häherlin eps.(?) Murstetensis (?); danach (nicht durchgestrichen): Requiescat in pace. (darunter) Iste libellus comparatus est ab heredibus domini Conradi Spengler fe[licibus] re[cordationibus] per Io. Ried alias Chotz in domo Zacharie plebani S. spiritus hospitalis in Bürn in presentia domini Ulrici Aurbach predicatoris Petri Paggenstain et Conradi Wässer anno etc. LVIII (1458)quem dominus abbas Bernhardus ob sui memoriam mei fratri[
Zusammenführung und Bindung von Teil 1 und 2 in Stams?
Bearbeitung und Digitalisierung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol, Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital.
Vorläufige Beschreibung: Sophia Watschinger, August 2024; Inhalt: HMML
"Album Stamsense"
alle Initien
(1-19) Bernardus Ayglerius OSB Expositio in regulam s. Benedicti. HMML 1114778.
   1
1 Legitur in proverbiis doctrina prudentum facilis... [Obsculta o fili precepta magistri] Aliqua litera habet absculta quod quidam dicunt esse... - ...// dicat: Venite benedicti patris mei percipite regnum [Matth. 25, 34].
(19-209) Bernardus Ayglerius OSB Expositio in regulam s. Benedicti. HMML 1176020.
   1
19 Regulam istam beatum patrem benedictum edidisse... - ...cum sanctis suis ad gloriam regni sui perveniamus eternam. Amen.
(212-250) Liber contra vitium proprietatis qui potest intitulari 'Pauper monachus'.
   1
212 Si vis perfectus esse [Matth. 19, 21]... Sed ille cui hec dicta fuerunt audito huiusmodi sermone... - ...per immortalia atque infinita nec fineinda secula. Amen.
(250v-253v) Epistola de vitio proprietatis. HMML 1030463.
   1
250v Christus Ihesus Dei filius eternus qui est fons et origio omnium sanctarum religionum... - ...sit semper nobiscum et cum spiritu vestro. Amen.
(253v-261) Rudolfus SpitzlinQuaestiones de proprietate et oebedientia monachorum. HMML 1162826.
   1
253v Queritur sic: numquid episcopus abbas prelatus seu superior dum taxat propria... - ...et hoc signeto meo consweto signavi.
(261-262) Invectio in vitium proprietatis. HMML 1043174.
   1
261 Cum omnis universorum religionum utriusque sexus persone... - ...in ordinibus et monasteriis proveniunt ex sola proprietate et pecunia oriuntur, etc.
(263v-269v) Tractatus de communitate in claustro observanda. HMML 1164351.
   1
263v Qui habet aures audiendi audiat [Matth. 11, 15]... et intelligat vocem ipsius... - ...qui estis in religione seu in claustris constituti. Igitur etiam deo gratias.
(269v-277v) Quaestio de observantia religiosa. HMML 1209461.
   1
269v Utrum quilibet religiosus obligetur de necessitate salutis ad observantionem... - ...nescio si satis fecerimus intentui vestro quod opto.
(277v-288) Processus capituli provincialis nigrorum monachorum 28 Februarius - 19 Martius, 1417, habitus. HMML 1206340.
   1
277v Universis et singulis presentes literas inspecturis nos Lodowicus Trenor[chi]ensis regalis a romana ecclesia immediate dependens... Notum facimus quod pro utilitate et reformatione ordinis predicti... - ...ad hec premissa vocatis specialiter et rogatis.
(288-288v) Bullae sacrosancti Consilii Constantiensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1015381.
   1
288 Anno domini millesimo quadringentesimo decimo quarto in kalendis novembris ipso videlicet die omnium sanctorum nunciatum est sacrosanctum Constantiensi consilium [sic] per dominum iohannem vicesimum tertium olim papam... - ...prout in processu sequenti videbitur.
(288v-289v) Bullae sacrosancti Consilii Constantiensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1180187.
   1
288v Sacrosancta et generalis Synodus constantiensis dilectis filiis abbatibus prioribus prepositis decanis aliis... - ...anno a nativitate domini M° cccc° xvj apostolica sede pastore carente.
(290-291) Bullae sacrosancti Consilii Constantiensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1180248.
   1
290 Sacrosancta generalis Synodus Constantiensis dilectis ecclesie filiis preposito sanctorum petri michahelis argentinensis moguntine et spirensis ecclesiarum decanis salutem... Sicut nos ad universalis ecclesie reformationem in spiritu sancto... - ...octavo ydus novembris anno a nativitate domini M° cccc° xvj sede vacante.
(291-292) Formulae capituli provincialis Moguntinae-Bambergensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1177672.
   1
291 Reverendis in christo patribus dominis presidentibus sacro provinciali capitulo monachorum nigrorum provincia Moguntine... - ...nisi rationem impedienti clare exprimat.
(292-293) Formulae capituli provincialis Moguntinae-Bambergensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1110379.
   1
292 Item quando intrabunt visitatores opidum vel civitatem... - ...tacta est cuius forma est ut iacet.
(292) Formulae capituli provincialis Moguntinae-Bambergensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1066939.
   1
292 Ego enim N. iuro per hec sancta dei ewangelia quo de omnibus... - ...adiuvet et hec sancta dei ewangelia.
(293v-296v) Formulae capituli provincialis Moguntinae-Bambergensis de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1153069.
   1
293v Primo inquisitor vel visitator faciet fieri capitulum in quo dabit... - ...conscientias eorum noverint oneratas.
(296v-297v) Martinus V papaConstitutio de reformatione nigrorum monachorum. HMML 1119728.
   1
296v Martinus episcopus servus servorum dei dilectis filiis universis visitatoribus in ordine sancti benedicti... Cum uberes vestri ordinis plantarios fructus... - ...sub anno dominice nativitatis videlicet M° quadringesimo decimo septimo.
(300v-304v) Supplicationes abbatum monachorum nigrorum synodum generalem Constantiensis assistentium Martino. HMML 1198779.
   1
300v Supplicant sanctitati vestre devoti vestri oratores abbates priores religionis monachorum nigrorum... - ...ut petitur episcopos talia et similia facere potest. Fiat ut petitur. Datus constantiensi tertio nonas maii pontificatus nostri anno primo.
(305-306) Innocentius III. papa (Lotharius Segni) Epistola de statu monachorum nigrorum et canonum regularium abbati et conventui Sublacensi missa. HMML 1039110.
   1
305 Cum ad monasterium Sublacense et infra. Firmiter inhybemus ne quis de cetero monachorum... - ...nec summus pontifex possit indulgere licentiam etc.
(306v-307v) Innocentius III. Constitutio in Concilio generali Lateranensi de institutione capitulorum provincialium pro. HMML 1102934.
   1
306v In singulis regnis sive provinciis fiat de triennio in triennium... - ...compellere non omittant ut liberius et quietius deo valeant famulari.
(307v-309) Honorius III papaConstitutio abbatibus et monachis in Lombardia et Marchia Tervisina missa. HMML 1064782.
   1
307v Ea que pro religionis honestate etc... Porro cum visitationes secundum statutum consilii generalis ordinati... - ...quo ad articulos abbatissis et monialibus congruentes precipis observari.
(309-313) Clemens V papaDe statu monachorum et canonicorum regularium ex constitutione concilii Viennae, capitulo XXX. HMML 1126262.
   1
309 Ne in agro dominico sacra videlicet nigrorum monachorum religione... - ...volumus et statuimus firmiter observari.
(313-314v) Iohannes von BrunnConstitutio de reformatione in omni statu religiosorum. HMML 1106677.
   1
313 Insuper de religiosorum reformatione ex officii debito oculorum aciem... - ...reddant rationem contra negligentes et rebelles prout iustum fuerit procedemus.
(314v-334) Nicolaus SeyringerBreviarium caerimoniarum monasterii Mellicensis [excerpta]. HMML 1171651.
   1
314v Quoniam beatissimi patris nostri benedicti regula sufficientissime ac clare regularis vite exprimat... - ...ineffabili pietate tua propitiatus indulgere per christum dominum nostrum. Amen.