![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35259 |
Schrift: | |
Schriftraum: 200/220 × 145/155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 42-53 | |
Schriftart: Bastarda – Marginalien Schreiber: Iohannes Halbritter de Pfaffenhofen, vgl. Wilten, Stiftsbibliothek, Sign. 32 02 03 und 32 02 04. | |
Ausstattung: Illuminiert Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
vgl. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 238 |
VS, NS | I, I* Pergament |
Schrift: | |
(Ira-vb, I*ra-vb) Schriftraum: vermutlich 270 × 170 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 32 | |
Schriftart: Textualis formata (Textura) | |
loses Frg. | zw. Bl. 243 und 244 Pergament 15. Jh. |
Schrift: | |
(zw. Bl. 243 und 244) Schriftraum: 30 × 40 | |
Schriftart: Bastarda Erhalten sind 16 und 15 Zeilen. |
Einband: Tirol (?) 15. Jh. Gotisch Streicheisenlinien Kettenbuch |
Einband restauriert |
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden |
Am Spiegel des HD Wiltener Signatur 17. Jh. (9)471. Am Rücken weiße Signatur 18. Jh. auf rotem Grund XXXII B 4. Im Freninger-Katalog (1862) unter Signatur XXXII B 4 eingetragen als „Simon de Cremona, Sermones de tempore per annum super Epistol., 1450“. |
(VDS) | Schreibervermerk mit Datierung und Inhaltsangabe von der Hand Iohannes Halbritters de Pfaffenhofen. 1 ![]() |
VDS | Completus est liber praesens [gestrichen: Iohannem] per Iohannem Halbritter de Pfaffenhoven, socium divinorum tunc temporis Hallis Vallis Oeni proxima die post vincula Petri sub anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo primo ... |
(Ira-vb, I*ra-vb) | Bibelkommentar (?), Fragment. 2 ![]() |
Ira-vb | ] nutriet. Psalmus Dum clamarem ad dominum exaudivit vocem meam ab hiis qui appropinquant mihi. Super Matthaeum respondit ille tibi Locutus est Iesus ad turbas et ad discipulos suos dicens Supra cathedram Moysi sederunt sacerdotes |
I*ra-vb | ] oratio in mala [beschnitten] auxilium gratiae tuae |
(IIr) | Verse über das Interdikt. 1 ![]() |
IIr | Sit interdictum strictissimeque tenendum aqua non aspergatur |
(IIr) | Notiz über die fünf sodomitischen Sünden. 1 ![]() |
IIr | Primum peccatum est sodomiticum et quando vir in virum |
(IIr) | Notiz über Kerzen. 1 ![]() |
IIr | Nota episcopus duodecim luminaria accendit |
(IIv) | leer. |
(1ra-142v) | Sermones (vel Postilla) super [epistolas] dominicales (Druck: Hain 5822f. – Schneyer–Hödl Nr. 58–109. Zumkeller Nr. 787). Text der Hs. stimmt mit jenem des Druckes (Hain 5823) überein, lediglich zwei Sermones sind vertauscht und einige wenige Expl. weichen voneinander ab. | :
(137va-142v) | leer. |
(143ra-256va) | Sermones (vel Postilla) super [evangelia] dominicalia (Druck: Hain 5822f. – Schneyer–Hödl Nr. 1–54. Zumkeller Nr. 788). Text der Hs. mit jenem des Druckes (Hain 5823) größtenteils übereinstimmend: letzter Sermo in der Hs. vom Druck abweichend, einzelne Expl. gekürzt und leicht abweichend. 2 ![]() | :
253ra | Egressus Iesus trans torrentem Cedron (Ioh. 18,1). Nota quod solum excepi ex repertis huius totius sermonis po[...] breviter transcurrendo. Verum est quod Christus in istis diebus passionis suae fecit multa |
256va | Schreibervers: Huius scripturae vilis non sit tibi curae / hanc quia formose non scripsi nec curiose. Per Io[hannem] Ha[lbritter]. (Vgl. HDS sowie Sign. 32 02 03, Bl. 491rb und 518rb.) |
(255ra-256va) | Register. |
(256vb-259vb) | leer. |
(260ra-vb) | Homilia (= Admonitio synodalis) (PL 115, 675–684 und 135, 1071–1074 [Udalricus Augustanus]. CC 104, 968 [Caesarius Arelatensis]). Der Text der Hs. folgt, wo PL 115 von PL 135 abweicht, zwar eher PL 135, diese enthält aber Sp. 1073f. einen Abschnitt, der sowohl in PL 115 als auch in der Hs. fehlt. 1 ![]() | :
260ra | Fratres presbyteri et sacerdotes domini cooperatores ordinis nostri estis. Nos quidam quamvis indigni |
(260vb-264va) | Decretum, Exzerpt (Druck: Hain 9328. PL 161, 48–1022). Die Hs. enthält 48 Kapitel, einzelne Kapitel der PL in der Hs. zusammengefasst. (260vb) PL 161, P. II, cap. 118, Sp. 193. (261ra) P. II, cap. 12, Sp. 163. (261ra) P. II, cap. 19, Sp. 165. (261rb) P. II, cap. 29, Sp. 167. (261rb) P. II, cap. 39, Sp. 169. (261rb) P. II, cap. 55, Sp. 172. (261va) P. II, cap. 56, Sp. 172. (261va) P. II, cap. 59f., Sp. 173. (261vb) P. II, cap. 61, Sp. 173. (261vb) P. II, cap. 62, Sp. 174. (261vb) P. II, cap. 119, Sp. 193. – (262ra) P. VI, cap. 158, Sp. 482. – (262rb) P. I, cap. 218–220, Sp. 113. (262rb) P. I, cap. 208, Sp. 112. (262rb) P. I, cap. 241, Sp. 117. (262rb) P. I, cap. 269, Sp. 122. – (262va) P. II, cap. 120, Sp. 193. – (262va) P. VI, cap. 167, Sp. 484. – (262vb) P. IV, cap. 16, Sp. 267. (262vb) P. IV, cap. 18, Sp. 267. – (262vb) P. II, cap. 122, Sp. 194. – (262vb) P. VI, cap. 252, Sp. 499. (263ra) P. VI, cap. 253, Sp. 499. (263ra) P. VI, cap. 254, Sp. 499. (263ra) P. VI, cap. 255, Sp. 499. (263rb) P. VI, cap. 256, Sp. 500. (263rb) P. VI, cap. 283, Sp. 504. (263rb) P. VI, cap. 289 und 296, Sp. 505f. (263rb) P. VI, cap. 300 und 304, Sp. 506f. (263va) P. VI, cap. 308, Sp. 508. – (263va) P. III, cap. 8, Sp. 201. (263va) P. III, cap. 13 und 20, Sp. 202f. (263va) P. III, cap. 38, Sp. 206. (263va) P. III, cap. 64, Sp. 212. (263vb) P. III, cap. 67, Sp. 213. (263vb) P. III, cap. 70, Sp. 213. – (263vb) P. II, cap. 77, Sp. 177. (264ra) P. II, cap. 129, Sp. 196. (264ra) P. II, cap. 131, Sp. 197. (264ra) P. II, cap. 133, Sp. 197. (264ra) P. II, cap. 140, Sp. 199. – P. III, cap. 89, Sp. 216 und P. X, cap. 139, Sp. 734. (264rb) Nicht in PL. (264rb) P. XIV, cap. 121, Sp. 856 und P. II, cap. 135, Sp. 197. – (264va) P. II, cap. 72, Sp. 175. – (264va) P. VIII, cap. 142, Sp. 616. – (264va) P. III, cap. 224, Sp. 252. – (264va) P. VIII, cap. 144, Sp. 616. (264va) P. VIII, cap. 145, Sp. 616. Parallelüberlieferung u. a. München, BSB, Clm 28223, 4ra. 2 ![]() | :
260vb | Omnibus diebus dominicis unus quisque presbyter in sua ecclesia ante missarum sollemnia aquam benedictam faciat in vase nitido |
264rb | Decrevit sancta synodus ut qui a Septuagesima usque in octavas Paschae |
(264vb-272b) | Decreta (Decretorum liber decimus nonus: De paenitentia), Exzerpt (Druck: Hain 4091. PL 140, 949–972 bzw. Hinschius – Potthast I 178, II 1738). Der Text der Hs. gibt die ersten fünf Kapitel des 19. Buches der Decreta wieder. Parallelüberlieferung: u. a. Herzogenburg, Stiftsbibl., Cod. 38, 140r; Lambach, Stiftsbibl., Cml XVI, 1; München, BSB, Clm 18094,1r; Wien, ÖNB, Cod. 354, Nr. 1 und Nr. 3. 1 ![]() | :
264vb | Hebdomida ante initium Quadragesimae presbyteri plebium convocent ad se populum et discordantes canonica auctoritate reconcilient |
(272rb) | Liber paenitentium (cap. VI: De his qui irrationabiliter fornicantur), Exzerpt (Druck: Köln 1532. PL 112, 1408. – Rolf Schönberger, Brigitte Kible, Repertorium edierter Texte des Mittelalter aus dem Bereich der Philosophie und angrenzender Gebiete. Berlin 1994, Nr. 13992f). 1 ![]() | :
272rb | In concilio Ancyrano capitulo 15 scriptum est de his qui irrationabiliter id est cum pecoribus et masculis fornicantur |
(272va-278rb) | Beichtsumme, Exzerpt. 10 ![]() |
272va | Salomo suadet nobis sicut bonus pater filio suo consiliatur cum videt eum errare cum dicit Fili ne tardes converti ad domum et ne differas de die in diem |
273ra | Discendum est de dilatione confessionis et primo ostendimus |
273vb | Specialiter potest ostendi fatuitas illorum qui confiteri nolunt |
274ra | Sequitur de fatuitate illorum qui in Quadragesima nolunt confiteri donec |
274rb | Ad detestationem vero huius peccati tripliciter testimonium scripturae |
275ra | Quaeritur quo tempore inceperat confessio. De hoc sunt quinque opiniones |
275rb | Quaeritur et quare instituta sit. Respondetur ideo scilicet ut per confessionem |
275va | Quaeritur hoc consequenter circa confessionem ad quem tamen sit utilis |
276va | Notandum consequenter est quod septem species confessionis |
277vb | Qualis autem confessio fructuosa debet esse et |
(278rb-280vb) | Summa de casibus (= Summa de paenitentia), Exzerpt (Ed.: X. Ocho, A. Diez, S. Raimundus de Pennaforte, Summa de paenitentia [Universa Bibliotheca iuris I B]. Rom 1976. – Schulte GQ II 410. Kuttner, 443. Kaeppeli Nr. 3407). Folgende Kapitel werden wiedergegeben: L. III, Tit. 34 (De paenitentiis et remissionibus), aus dem Abschnitt „Quae sint necessaria ad veram confessionem“, cap. 23 (De amaritudine confessionis), 24 (De festinatione confessionis), 25, 26, 27, 28 (De integritate confessionis) und 29 (De frequentia confessionis). Der Text der Hs. stimmt größtenteils mit jenem der Ed. überein, manche Abschnitte sind gekürzt bzw. erweitert. 1 ![]() | :
278va | Quaeritur quae et quot sint necessaria ad veram confessionem sicut et tunc in praecedenti quaestione determinatum est. Ad hoc respondetur breviter |
(281ra-287vb) | Quaestiones (Hauréau, Initia, App. II 267). Parallelüberlieferung: München, BSB, Clm 4701, 89ra, Clm 11751, 140r und Clm 18728, 108v; München, UB, 2° Cod. 97, 250v. 13 ![]() | :
281ra | Quaeritur utrum sit infernus. Quod infernus sit potest patere quadruplici ratione. Primo ratione culpae quia nullum malum |
281vb | Quaeritur ubi sit infernus. Ad quod dicit beatus Augustinus In qua parte infernus sit |
282va | Quaeritur consequenter utrum homo possit peccare |
283ra | Quaeritur utrum homo de homicidio possit peccare |
283va | Quaeritur quare permisit Deus hominem peccare |
284ra | Quaeritur hoc consequenter unde oriantur peccata sive |
284va | Quaeritur ulterius utrum homo in peccato martali existens debeat facere aliquod bonum |
285rb | Quaeritur hoc consequenter de fato utrum imponat necessitatem operandi |
285vb | Quaeritur ulterius quare peccatum angeli est irremendiabile et peccatum hominis remediabile |
286va | Quaeritur utrum possumus Deo per poenitentiam satisfacere |
286va | Quaeritur utrum de vero peccato possit satisfieri sine alio |
286vb | Quaeritur per qua opera et qualiter satifacere possit homo |
287ra | Quaeritur utrum meritum in caritate |
(288ra-293vb) | Exzerpte, u. a. aus Iohannes Friburgensis, Honorius Augustodunensis. Darunter Zitate aus Thomas de Aquino, Raimundus de Pennaforte, Petrus Lombardus, Ambrosius, Hugo de S. Victore. 20 ![]() |
288ra | Sciendum quod iurare secundum Thomam est Deum testem invocare et est actus |
288rb | Periurium secundum magistrum sententiarum et Raimundum est mendacium |
289rb | Utrum secundum magistrum sententiarum quarto d[...] 38 et secundum Hugonem de Sancto Victore |
289rb | Quaeritur utrum melius sit facere aliud ex voto quam sine voto |
289va | Maledictio est quando aliquis imprecatur vel optat alicui malum |
289vb | Festum quartum ad feriationem fit a vespera in vesperam et intellige vesperam id est sero |
290rb | Sciendum est ulterius sicut scribitur Ex. 19 (20,12) Honora patrem tuum et matrem tuam ut sis longaevus |
290va | Nunc consequenter restat modicum declarare de usura. Est autem sciendum quod usura secundum Raimundum |
290va | Quaeritur quare peccatum est accipere usuram |
291rb | Quaeritur tunc quid de legibus illis qui promittunt usuras. Respondetur secundum Raimundum |
291va | Quaeritur utrum liceat accipere mutuum sub usura. Responsio secundum Thomam |
291vb | Quaeritur utrum acquirere sub usuris pro alio sit licitum. Respondetur. Si hoc facio |
291vb | Quaeritur utrum liceat marito dotem recipere a patre uxoris suae qui est usurarius. Respondetur secundum Wil[...] |
291vb | Quaeritur quid de communitatibus quarundam civitatum |
292ra | Quaeritur utrum liceat locare aliam praedicto fructu vel alia re animali. Respondetur secundum Wil[...] |
292ra | Quaeritur quid tunc de hiis qui premunt fructum vinum aurum |
292rb | Quaeritur quis dicatur maritus usurarius. Responsio secundum Hostienses (?) |
292va | Quaeritur cui restituenda sit usura. Respondetur secundum Hostienses (?) qualiter reddi debent |
292vb | Quaeritur utrum conceptio beatae virginis Mariae sit celebranda. Et videtur quod non quia maculosum non est laudandum |
293va | Item sensus sacrae scripturae br[eviter?] docet |
(289ra) | Summa confessorum, L. I, tit. IX, quaestio XXII (Druck: u. a. Hain 7365. Lyon 1518 u. ö. – Kaeppeli Nr. 2344). | :
(289va) | Summa confessorum, L. III, tit. XXXIV, quaestiones CCVIIf (Druck: u. a. Hain 7365. Lyon 1518 u. ö. – Kaeppeli Nr. 2344). | :
(293va) | Expositio in Cantica Canticorum, tract. I., cap. I (PL 172, 359. – Stegmüller RB Nr. 3573). | :
(293vb-295vb) | Traktat über den Ablass. 1 ![]() |
294ra | Indulgentia est auctorizabilis (durchgestrichen: confessio) concessio remissibilis poenae peccati a clavium potestate procedens. Item per indulgentias culpa non remittitur |
(296ra-297va) | Registrum historiarum evangeliorum (Stegmüller RB Nr. 6006. Vgl. auch Stegmüller RB Nr. 4815, dort Iohannes Molitor zugeschrieben). Parallelüberlieferung: Eichstätt, UB, Cod. st 199, 224va; München, BSB, Clm 12242, 154r und Clm 28398, 10r. 1 ![]() | :
296ra | Sciendum quod secundum Remigium Bernardum et Augustinum Iesus Christus natus est de virgine Maria |
(297vb-319va) | Expositio trium Symbolorum (vgl. Stegmüller RB 11081). 1 ![]() |
297vb | Primo de his agendum est quae credenda sunt ad iustitiam, 2o quae ore debent proferri (Inc. wie Augsburg, Staats- und Stiftsbibl., 2o Cod. 356, 404vb) |
(319vb) | leer. |
(320ra-323ra) | Modus praedicandi (Caplan 1934, Nr. 29. Charland 1936, 89. F. J. Worstbrock, Verfasserlexikon2 XI 1540). Parallelüberlieferung: u. a. München, BSB, Clm 5966, 58v und Clm 26691, 192r; Salzburg, Stiftsbibl. St. Peter, b X 30, Nr. 16. 1 ![]() | :
320ra | Cuius est praedicare rectam habeat intentionis simplicitatem mentis elevationem reprimat |
(323ra-324ra) | Praecepta de modo recte vivendi (Hauréau, Initia, App. II 85). Parallelüberlieferung: Basel, UB, B IV 28, 1r; Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 417, Nr. 4; München, BSB, Clm 4784, 1r. 1 ![]() |
323ra | Ne potentes per potentiam suam subditos suos opprimant nec a suis subditis opprimi permittant |
(324rb-325ra) | De psalmorum usu liber, P. I, praefatio, Exzerpt (PL 101, 465–468. – Stegmüller RB Nr. 417. BHM Nr. 431. Clavis scriptorum Latinorum II (CSLMA II) 145–148). Parallelüberlieferung: Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 20, 1v; Köln, Historisches Archiv der Stadt Köln, W 117, 138v; Melk, Stiftsbibl., Cod. 1086, 115 und Cod. 1743, 401; München, BSB , Clm 4784, 211r. 1 ![]() | :
324b | Prophetiae spiritus non semper prophetarum mentibus praesto est quatenus cum hunc non habent se hunc agnoscant ex dono habere |
(325ra-b) | Enarrationes in psalmos: De virtute psalmorum (Dicta S. Augustini quot sint virtutes psalmorum), Exzerpt (PL 131, 142. – Stegmüller RB Nr. 369. BHM Nr. 351). Parallelüberlieferung: Admont, Stiftsbibl., Cod. 49; Graz, UB , Hs. 249, 133r; Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 20, 2r. 1 ![]() | :
325ra | Canticum psalmorum corpus sanctificat animas decorat invitat angelos in adiutorium effugat daemones |
(325rb-va) | Zusatz zu Remigius Altissiodorensis. Parallelüberlieferung: Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 20, 2v. 1 ![]() |
325rb | Quid enim in psalmis non invenitur quod proficiat ad utilitatem et ad aedificationem |
(325va-328vb) | Abbreviatio Bonaventurae: Commentarii in quattuor libros Sententiarum Petri Lombardi (Druck: GW 4658f. – Distelbrink Nr. 2, Anm. 16. Stegmüller RS Nr. 142). Es handelt sich hier um Auszüge (24 gekürzte Quaestiones) aus Bonaventura, Commentarius in secundum librum Sententiarum Petri Lombardi, dist. 3–8. 1 ![]() |
325vb | Quaeritur utrum angelus in primo instanti creationis fuit malus actu propriae voluntatis. Respondeo Adeo parvula morula fuit (Inc. wie Graz, UB, Hs. 1016, 1r und Hs. 689, 183r; Herzogenburg, Stiftsbibl., Cod. 45, 198r) |
(328vb) | Notiz über das Spiel. 1 ![]() |
328vb | Item quod ludus sit licitus quinque requiruntur ad hoc |
(329ra-331vb) | leer. |
(332ra-345vb) | Summa de auditione confessionis et de sacramentis, Exzerpt (Druck: u. a. Hain 2124, GW 2852. – Bloomfield Nr. 252 und Bloomfield Suppl. Nr. 252). Enthält den Prolog und die ersten acht Kapitel der Summa, einige Kapitel (z.B. cap. 4 und 8) nicht vollständig. Parallelüberlieferung in Innsbruck, ULBT, Cod. 68, 170v und Cod. 136, 163r. Siehe Schulte GQ II 447f. | :
(346ra-352vb) | leer. |
(HDS) | Schreibervermerk und Schreibervers. 2 ![]() |
HDS | Completus est praesens liber proxima feria sexta ante festum Iohannis Baptistae per Iohannem Halbritter de Pfaffenhoven tunc temporis cooperatorem seu socium divinorum Hallis vallis Oeni sub anno domini 1451. |
HDS | Schreibervers: Huius scripturae vilis non sit tibi curae / hanc quia morose non scripsi nec curiose / lauda scriptorem, donec invenies meliorem. Vgl. Bl. 256va sowie Sign. 32 02 03, 491vb und 518rb |
(zwischen Bl. 243 und 244) | Fragment aus einem theologischen Text. 2 ![]() |
r | ] Matth. 5 (16) Luceat lux vestra id est l[...] sub pedibus luna enim instabilis qual[...] sic causa tribulationis totius mundi [...] Iam non estis hospites ad [...] excluditur per negationem. Iam non est [...]. |
v | ] sic hoc qui frigidus per naturam [...] id est iram odium superbiam [ |