Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35260 
Innsbruck, Prämonstratenser-Chorherrenstift Wilten, Cod. 32 02 03
NICOLAUS DE DINKELSBÜHL
Olim: XXXII B 7    Papier   I, 539 Bl.    290×205   Hall, 1440-1460 (u.a. 1450 und 1451)   
Provenienz/Letztbesitzer: Altbestand
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: VS  (VDS;I) Anfang 17. Jh.; 1  (1-419) Hall, 5. Jz. 15. Jh.; 2  (420-539;HDS) Hall, 1450, 1451
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Bibliothek des Prämonstratenser Chorherrenstiftes Wilten. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil VS, Teil 1, Teil 2  |  Vorschau Bilder zu Teil VS, Teil 1, Teil 2  |  Einzelbilder: fol. I, 14, 15, 32, 33, 156, 157, 188, 189, 300, 302, 422, 423, 473, 478, 498, 499.
Literatur zur Handschrift: Kat. Wilten 33-39, Tafel I, Abb. 1 [= Abreibung Hinterdeckel].

VSVDS;I   Papier   Anfang 17. Jh.
leer
Teil 11-419   Papier   Hall, 5. Jz. 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 205/215 × 125/135    Zeilenzahl: 31-36   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Marginalien von anderer Hand (tw. beschnitten)
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Vermutlich derselbe Rubrikator wie Wilten, Stiftsbibliothek, Sign. 32 02 02.
Teil 2420-539;HDS   Papier   Hall, 1450, 1451
Schrift: 4 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. 420ra-454vb) Schriftraum: 210/220 × 145/150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36-44   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Schrift 2(Bl. 455ra-484rb) Schriftraum: 210/220 × 145/150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36-44   
Schriftart: Bastarda
Schrift 3(Bl. 484va-486rb) Schriftraum: 210/220 × 145/150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36-44   
Schriftart: Bastarda
Schrift 4(Bl. 486va-535ra) Schriftraum: 210/220 × 145/150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36-44   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Schreiber: Iohannes Halbritter de Pfaffenhofen
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
vgl. Wilten, Stiftsbibliothek, Sign. 32 02 02 und 32 02 04

Einband: Innsbruck bzw. Wilten      um 1600     Renaissance     Streicheisenlinien   Blindstempel   Rolle        
Werkstatt: Leonhard Schuechl


Neubindung der Hs. um 1600. Am Spiegel des HD Wiltener Signatur 17. Jh. (9)481. Am Buchrücken weiße Signatur 18. Jh. XXXII B 7 auf rotem Grund. Bl. 1r Besitzvermerk 18. Jh. Ecclesiae Wilthinensis. Im Freninger-Katalog (1862) unter Signatur XXXII B 7 eingetragen als „Dynkelspiel, Nicolaus de, Sermones dominicales cum aliquibus tractatulis, 1450“.
Daten aus Kat. Wilten

"Kat. Wilten", "HC", "Madre", "Hain", "GW", "Zumkeller", "Kaeppeli", "Hohmann", "Hartwig 1857", "Heilig 1932", "Koudelka 1953", "Bloomfield", "RB", "Schreckenberg 1994", "Shooner", "Grabmann 1949", "Glorieux RT", "CCCM"
alle Initien
(Ir-v) leer.
(1r-24r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 130–135).
(1r) Dnca 1. adv., quaestiones 1–8 (Madre Nr. 1). – (17r) In vigilia nativ. dni (Nr. 5). – (22r) Dnca 1. adv., quaestio 9 (Nr. 1).
(24r-43r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones in nativ. dni (Madre 205–210).
(24r) In nativ. dni (Madre Nr. I, 1). (29v) (Nr. I, 2). (35v) (Nr. I, 3c).
(43r-47r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 135).
(43r) In nativ. dni (Madre Nr. 6). (45v) (Nr. 7).
(47r-51r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in nativ. dni (Madre 210f., Nr. I, 4).
(51r-52r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de s. Iohanne apostolo (Madre 243, Nr. VI).
(52r-69v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 136f.).
(52r) In circumcisione dni (Madre Nr. 8). (56r) (Nr. 9). – (61v) In Epiph. dni (Nr. 10). – (65v) Dnca 1. post Epiph. dni (Nr. 11).
(69v-85r) Nicolaus de Dinkelsbühl Marienpredigten (Madre 215–218).
(69v) In purificatione BMV (Madre Nr. I). – (73r) In annuntiatione BMV (Nr. II, 1). (79r) (Nr. II, 2).
(85r-90v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo Dnca resurrectionis dni (Madre 212, Nr. II).
(91r-95v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in ascensione dni (Druck: HC 11760. – Madre 145, Nr. 48).
(96r-101r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo Dnca Pentecostes et de spiritu sancto (Madre 213, Nr. III).
(101r-105r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in festo s. trinitatis (Madre 146, N r. 53).
(105r-107v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de s. Iacobo (Madre 241, Nr. V, 1).
(108r-127r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in assumptione BMV (Madre 222, 221, 224, 226).
(108r) In assumptione BMV (Madre Nr. III, 2). (113r) (Nr. III, 1). (115r) (Nr. III, 3). (121r) (Nr. III, 4).
   1
108r Qui se humiliat exaltabitur. Scribitur Matth. 23 (12). Quia thema nostrum loquitur de humilitatione sive humilitate
(127r-133v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in nativ. BMV (Madre 227, IV, 1).
(134r-148r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de s. Michaele (Madre 235–238).
(134r) De s. Michaele (Madre Nr. II, 1). (139v) (Nr. II, 2).
(148r-171r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de omnibus sanctis (Madre 230–235).
(148r) De omnibus sanctis (Madre Nr. I, 1). (154v) (Nr. I, 2). (171r) (Nr. I, 3).
(171v-278v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 137–143). Vielfach gehen den Sermones etwas umfangreichere Bibelzitate voraus (Bibelzitat meist beginnend mit Illo tempore).
(171v) Bibelzitat: Ioh. 2,1–11. (171v) Dnca 2. post Epiph. dni (Madre Nr. 12). – (176r) Bibelzitat: Matth. 8,1–13. (176v) Dnca 3. post Epiph. dni (Nr. 13). – (180r) Bibelzitat: Matth. 8,23–27. (180r) Dnca 4. post Epiph. dni (Nr. 14). – (181r) Bibelzitat: Matth. 13,24–30. (181r) Dnca 5. post Epiph. dni (Nr. 15). (183v) Bibelzitat: Matth. 20,1–16. (184r) Dnca in Septuagesima (Nr. 16). – (187v) Bibelzitat: Luc. 8,4–15. (187v) Dnca in Sexagesima (Nr. 17). – (190r) Bibelzitat: Luc. 18,31–43. (190r) Dnca in Quinquagesima (Nr. 18). – (192v) Bibelzitat: Matth. 1–11. (192v) Dnca 1. in Quadrages. (Nr. 19a). (198v) (Nr. 19b). (202r) (Nr. 21, 2. Gruppe). (205r) (Nr. 22, 2. Gruppe). (210r) (Nr. 20, 2. Gruppe). – (217r) Bibelzitat: Matth. 15,21–28. (217v) Dnca 2. in Quadrages. (Nr. 23). (218v) (Nr. 24). – (219v) Bibelzitat: Luc. 11,14–28. (220r) Dnca 3. in Quadrages. (Nr. 25). (223r) (Nr. 26). – (225r) Bibelzitat: Ioh. 6,1–14. (225r) Dnca 4. in Quadrages. (Nr. 27). (226v) (Nr. 28). – (228v) Bibelzitat: Ioh. 8,46–59. (229r) Dnca 1. in passione dni (Nr. 29). (232r) (Nr. 30). – (235r) Bibelzitat: Matth. 21,1–9. (235v) Dnca in palmis (Nr. 31). – (236v) De passione dni (Nr. 32). (242v) (Nr. 33). (248r) (Nr. 34). (254r) (Nr. 35). (259r) (Nr. 36). (265r) (Nr. 37). (272r) (Nr. 38).
(279r-v) leer.
(280r-417r) Nicolaus de Dinkelsbühl Fortsetzung Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 144–152).
(280r) Bibelzitat: Marc. 16,1–7. (280r) Dnca resurrectionis dni (Madre Nr. 39 und 40). (287v) (Nr. 41). – (289r) Bibelzitat: Ioh. 20,19–31. (289r) Dnca in albis (Nr. 42). – (295r) Bibelzitat: 1. Petr. 2,11–19. (295v) Dnca 3. post Pascha (Nr. 44). (297v) Bibelzitat: Ioh. 16,16–22. (298r) (Nr. 43). – (302r) Bibelzitat: Ioh. 16,5–14. (302v) Dnca 4. post Pascha (Nr. 45). (303v) (Nr. 46). – (306r) Bibelzitat: Ioh. 16,23–30. (306r) Dnca 5. post Pascha (Nr. 47). – (310r) Bibelzitat: Marc. 16,14–20. (310r) In ascensione dni (Nr. 48). – (316v) Bibelzitat: Ioh. 15,26–16,4. (316v) Dnca 6. post Pascha (Nr. 49). (317v) Bibelzitat: Ioh. 14,23–31. (318r) Dnca Pentecostes et de spiritu sancto (Nr. 51 und 52). (327r) (Nr. 50). – (332v) In festo s. trinitatis (Nr. 53). – (338r) Bibelzitat: Luc. 16,19–31. (338r) Dnca 1. post Pent. (Nr. 54). – (342r) Bibelzitat: Luc. 14,16–24. (342r) Dnca 2. post Pent. (Nr. 55). (346r) (Nr. 56). – (347r) Bibelzitat: Luc. 15,1–10. (347v) Dnca 3. post Pent. (Nr. 57). (351v) Bibelzitat: Luc. 6,36–42. (351v) (Nr. 58). – (356r) Bibelzitat: Luc. 5,1–11. (356r) Dnca 4. post Pent. (Nr. 59). – (358r) Bibelzitat: Matth. 5,20–24. (358v) Dnca 5. post Pent. (Nr. 60a). (360r) (Nr. 60b und 60c [363r]). – (365r) Bibelzitat: Marc. 8,1–9. (365v) Dnca 6. post Pent. (Nr. 61). – (366v) Bibelzitat: Matth. 7,15–21. (367r) Dnca 7. post Pent. (Nr. 62). – (369v) Bibelzitat: Luc. 16,1–9. (369v) Dnca 8. post Pent. (Nr. 63). – (372v) Dnca 9. post Pent. (Nr. 64). – (374r) Bibelzitat: Luc. 18,9–14. (374r) Dnca 10. post Pent. (Nr. 65). – (376r) Bibelzitat: Marc. 7,31–37. (376r) Dnca 11. post Pent. (Nr. 66). – (378v) Bibelzitat: Luc. 10,23–37. (379r) Dnca 12. post Pent. (Nr. 67). – (381r) Bibelzitat: Luc. 17,11–19. (381r) Dnca 13. post Pent. (Nr. 68). – (381v) Bibelzitat: Matth. 6,24–30. (381v) Dnca 14. post Pent. (Nr. 69). – (387r) Bibelzitat: Luc. 7,11–16. (387r) Dnca 15. post Pent. (Nr. 70). – (389r) Bibelzitat: Luc. 14,1–11. (389r) Dnca 16. post Pent. (Nr. 71). – (390v) Bibelzitat: Matth. 22,34–46. (390v) Dnca 17. post Pent. (Nr. 72a). (393v) (Nr. 72b). (395r) (Nr. 72c). – (395v) Bibelzitat: Matth. 9,1–8. (395v) Dnca 18. post Pent. (Nr. 73). – (396v) Sermo de oblationibus (s. Madre Nr. 73 und S. 250ff.). – (398v) Bibelzitat: Matth. 22,2–14. (399r) Dnca 19. post Pent. (Nr. 74). – (402r) Bibelzitat: Ioh. 4,46–53. (402v) Dnca 20. post Pent. (Nr. 75). – (404v) Bibelzitat: Matth. 18,23–35. (405r) Dnca 21. post Pent. (Nr. 76). – (407v) Bibelzitat: Matth. 22,15–21. (407v) Dnca 22. post Pent. (Nr. 77). – (409r) Bibelzitat: Matth. 9,18–22. (409r) Dnca 23. post Pent. (Nr. 78). – (410v) Dnca 19. post Pent. (Nr. 79a1). (413v) (Nr. 79a2 mit zusätzlichem Nachtrag).
   2
395v In illo tempore ascendens Iesus in naviculam (Matth. 9,1). Notandum dominus ascendens in naviculam ut scilicet per navigium de terra Genaseriorum (?) rediret in Galilaeam
409r In illo tempore loquente Iesu ad turbas (Matth. 9,18). Nota ex hoc secundum Sapientiam (?) hostes Christi non solum ex verbis eius sed etiam ex operibus deberent confundi
(417v-419r) leer.
(419v) Bibelzitat und Schreibervermerk.
(420ra-491vb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales (Jahrespredigten) (Druck: HC 11760. – Madre 141–145).
(420ra) De passione dni (Madre Nr. 32). (424va) (Nr. 33). (429ra) (Nr. 34). (434ra) (Nr. 35). (438ra) (Nr. 36). Christi. (443va) (Nr. 37). (449va) (Nr. 38) – (455ra) Dnca resurrectionis dni (Nr. 39). (459rb) (Nr. 40). (462vb) (Nr. 41). (464ra) (Madre 212, Nr. II). – (468ra) Dnca in albis (Madre Nr. 42). – (474ra) Dnca 3. post Pascha (Nr. 43). (477vb) (Nr. 44). – (480rb) Dnca 4. post Pascha (Nr. 45). (482va) (Nr. 46). – (485ra) Dnca 5. post Pascha (Nr. 47). – (486vb) In ascensione dni (Nr. 48). – (491ra) Dnca 6. post Pascha (Nr. 49).
   2
491vb Schreibervers: Deo gratias. Huius scripturae vilis non sit tibi curae / hanc quia morose non scripsi necque curiose. (Vgl. Bl. 518rb sowie Sign. 32 02 02, 256va und HDS)
491vb Schlussschrift: Expliciunt sermones dominicales cum aliquibus tractatulis reverendi magistri Nicolai Prünczlin de Dinckelspüchel doctoris eximii sacrae theologiae per Iohannem Halbritter de Pfaffenhoven scriptum tunc temporis socium divinorum Hallis vallis Eni etc. Sub anno domini 1450.
(492ra-493vb) leer.
(494ra-499vb) Nicolaus de Dinkelsbühl (?)Sermo de dedicatione.
Parallelüberlieferung: Budapest, Magyar Nemzeti Múzeum Országos Széchényi Könyvtárának Címjegyzéke (Musée National) 390, 320r (anonym).
   1
494ra Ingressus Iesus perambulabat Iericho (Luc. 19,1). Notandum sicut habetur Iosuae 6tus: Iericho fuit civitas ultra Iordanem
(500ra-b) leer.
(500va-503ra) Henricus de Bitterfeld De VII horis canonicis (Druck: Hain 8406f., GW 12194. – Heilig 146. Madre 331. Zumkeller Nr. 384. Kaeppeli Nr. 1716. Hohmann 212).
Parallelüberlieferung: Bamberg, Staatsbibl., 104. B. IV. 35, 297r (Henricus de Hassia); Frankfurt, UB, Praed. 125, 297v (Henricus de Bitterfeld); Graz, UB, Hs. 655, 23r (Henricus de Bitterfeld); Innsbruck, ULBT, Cod. 481, 121ra (Henricus de Bitterfeld); München, BSB, Clm 3255, 217r (anonym), Clm 5338, 207r (Henricus de Bitterfeld); Salzburg, St. Peter b V 13, 194r (Nicolaus de Dinkelsbühl).
Zur Verfasserfrage s. O. Hartwig 1857, 23f.; Heilig 1932 146–149; Koudelka 1953 53–56; Madre 331f.; zu den verschiedenen Autorenzuweisungen s. a. Madre 331f.
   1
500va Septies in die laudem dixi tibi (Ps. 118,164). Quamvis enim Deus semper in omni tempore laudandus sit a nobis notandum sicut habetur Iosuae 6tus Iericho fuit civitas ultra Iordanem
(503rb) leer.
(503va-508ra) Sermo in die rogationum super oratione dominica (Bloomfield Nr. 8872. Stegmüller RB Nr. 9447).
Tw. nur Inc. wie Augsburg, UB, Cod. II. 1. 2° 32, 153vb; Graz, UB, Hs. 246, Hs. 126 und Hs. 990, 71; Innsbruck, ULBT, Cod. 443, 132va; Kremsmünster, Stiftsbibl., CC 284, 373v; München, BSB, Clm 27494, 9vb (?); Wilten, Stiftsbibl., Sign. 32 03 11, 102vb.
   2
503va Pater noster qui es in caelis (Matth. 6,9). Per totum anni circulum praedicatur verbum sacrae scripturae, iam de sanctis, iam de angelis, iam de tempore
508ra Schlussschrift: Et haec dicta de oratione dominica pronunc sufficiunt, completa in vigilia sancti Laurentii sub anno domini 1451.
(508rb-vb) leer.
(509ra-518rb) Theobaldus de Sexannia Pharetra fidei contra Iudaeos (I), Errores Iudaeorum in Talmut (II) (Druck: Hain 8589, 12910–12916, 15229–15234. Ed.: J. Chr. Wolf, Bibliotheca Hebraea IV. Hamburg 1733, 556–568. – Kaeppeli Nr. 3672).
Pars I dieser Schrift (Pharetra fidei contra Iudaeos) ist hier anonym überliefert, während für Pars II (Errores Iudaeorum in Talmut) frater Theobaldus supprior ordinis Predicatorum ville Parisiensis (vermutlich Theobaldus de Sexannia) als Verfasser angegeben wird (Bl. 514ra).
Ausführlichere Angaben zu Verfasser, Drucken und Parallelüberlieferungen s. u. a. Kaeppeli, 293–295 sowie Schreckenberg 1994.
(509ra-514ra) Pars I: Pharetra fidei contra Iudaeos.
   3
509ra In disputatione contra Iudaeos notate triplicem cautelam prima est ut in primis disputationibus studeatis eorum errores reprobare
509ra Tolle arma tua pharetram et arcum ad vulnerandum vulpeculas quae demoliuntur vineas nostras
514ra Schlussschrift: Explicit liber qui Pharetra nuncupatur.
(514ra-518rb) Pars II: Errores Iudaeorum in Talmud.
   2
514rb Talmud in doctrina Iudaeorum dividitur in quattuor libros quorum quilibet vocatur
518rb Schreibervers: Huius scripturae vilis non sit tibi curae / hanc quia formose non scripsi neque curiose. Per Io[hannem] Ha[lbritter]. (Vgl. Bl. 491vb sowie Sign. 32 02 02, 256va und HDS)
(518va-b) leer.
(519ra-521ra) Thomas de Aquino De regimine Iudaeorum = Responsio ad ducissam Brabantiae (Ed.: Opera omnia, ed. S. E. Fretté XXVII. Paris 1875, 413–416. Opuscula omnia, Nr. 12, ed. P. Madonnet I. Paris 1927, 488–494. Opuscula philosophica, ed. R. M. Spiazzi. Turin, Rom 1954, 249–252. Leonina 42. Romae 1979, 361–371. – Shooner Nr. 1118, 17. Grabmann 1949 336–338, Nr. 20. Glorieux RT Nr. 14bu).
Parallelüberlieferung in Innsbruck, ULBT, Cod. 197, 226r und Cod. 435, 85vb.
(521rb-vb) leer.
(522ra-524va) De libris Bibliae (Stegmüller RB Nr. 8846).
Parallelüberlieferung: Frankfurt, UB, Praed. 32, 1r; Salzburg, Stiftsbibl. St. Peter, b X 30, Nr. 9 (gleiches Inc.).
   1
522ra Secundum Augustinum libro 1o super Genesim ad litteram capitulo 1o sacra scriptura canonis habet duas partes principales
(524vb) leer.
(525ra) Geert Groote Sermo „Recedite“ contra focaristas, Exzerpt (Ed.: Th. u. J. Clarisse, Over den geest en de denkwijze van Geert Grote, kenbar uit zijne schriften. Archief voor Kerkelijke Geschiedenis, inzonderheid van Nederland 1 [1829] 364, 372f. bzw. Ed. in Vorbereitung: Gerardi Magni Opera omnia II [CCCM 192,2]).
Diese Fassung gibt zwei kurze Exzerpte aus dem Sermo contra focaristas wieder, beginnend mit dem Anfang (Clarisse 365), endend mit Clarisse 372f.; darauf folgt ein dreizeiliger Zusatz (nicht in Clarisse).
Parallelüberlieferung: u. a. Innsbruck, ULBT, Cod. 481, 2ra und Cod. 669, 1r und 62r; München, BSB, Clm 28387, 1r.
   1
525ra Patres et domini venerabiles haec exhortatio et visio
(525ra-b) Geert Groote Articuli XXIV de focaristis et concubinariis sive hae sequentes XXIV conclusiones subnotae ... sive XXIV articuli de clericis concubinariis, Exzerpt (Ed.: Clarisse 8 [1837] 109–111).
   1
525ra Recedite recedite exite inde pollutum nolite tangere exite de medio eorum Isaiae LVto 12o (recte: Is. 52,11). Patres et domini venerabiles haec exhortatio et visio
(525va-529vb) leer.
(530ra-535a) Henricus de Langenstein (de Hassia) Sermo de morte Christi (Heilig 1932 169. Hohmann 410, Nr. 106).
Parallelüberlieferung: Salzburg, Stiftsbibl. St. Peter, a IV 29, 124vb; Wien, ÖNB, Cod. 5352, 209r.
   1
530ra Inclinato capite tradidit spiritum (Ioh. 19,30) et in evangelio officii hodierni. Reverendi patres magistri domini in Christo dilectissimi hodierna die passionem domini nostri Iesu Christi devote recolamus 
(536r-539v) leer.