Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35277 
Innsbruck, Prämonstratenser-Chorherrenstift Wilten, Cod. 32 03 11
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT, U. A. ANTONIUS AZARO DE PARMA
Papier   II, 117 Bl.   290×200   Tirol (?), 9. Jahrzehnt 14. Jh.und 4./5. Jz. 15. Jh.   
Provenienz/Letztbesitzer: Hall, Bibl. der Pfarre St. Nikolaus (Fiegersche Stiftung) (?)
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: VS, NS  (VDS;I-II, 112-117, HDS) um 1438/1447; Buchblock  (1-111) Tirol (?), 9. Jahrzehnt 14. Jh.
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Bibliothek des Prämonstratenser Chorherrenstiftes Wilten. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil VS, NS, Teil Buchblock  |  Vorschau Bilder zu Teil VS, NS, Teil Buchblock  |  Einzelbilder: fol. I, 16, 17, 28, 99, 103, 115.
Literatur zur Handschrift: Kat. Wilten 110-119.

VS, NSVDS;I-II, 112-117, HDS   Papier   um 1438/1447
leer
Buchblock1-111   Papier   Tirol (?), 9. Jahrzehnt 14. Jh.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. 1ra-vb) Schriftraum: 210/225 × 145/160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-53   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(Bl. 2ra-104rb und 107vb-111vb) Schriftraum: 210/225 × 145/160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-53   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Schreiber: Nicolaus dictus Trachsarus Perymensem (?) (Bl. 102rb)
Schrift 3(Bl. 104va-107va) Schriftraum: 210/225 × 145/160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-53   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Einfacher Dekor   Fleuronnéeinitiale(n)   

Hs. enthält 2 Fragmente
Fälze 1Lagenmitte   Pergament   14. Jh.
einmal beschrieben: deutsche Urkunde?
Fälze 2Lagen außen   Pergament   14. Jh.
Makulatur aus einem lateinischen theologischen Text, nicht identifizierbar

Einband: Tirol (?)     15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien        


Vermutlich Neuerwerbung zusammen mit anderen Büchern der Haller Bibliothek (Fieger) nach 1815 durch Abt Alois R öggl. Vielleicht bezieht sich der Eintrag „Sermones de tempore aestivali“ im Freninger-Katalog (1862) auf diese Hs. (s. Neuhauser, Bibliotheca Wilthinensis 129).
Daten aus Kat. Wilten
"Kat. Wilten", "Neuhauser, Bibliotheca Wilthinensis", "HC", "GW", "Schneyer", "Kaeppeli", "Madre", "Bloomfield", "RB", "CAO", "Graesse", "CCCM", "Thorndike-Kibre", "Walther, Initia", "Walther, Proverbia", "Renzi 1852/1859"
alle Initien
(Ir-IIv) leer.
(1ra-102rb) Antonius Azaro de Parma OP Postillae super evangelia de tempore (Druck: HC 1280, GW 2248. – Schneyer 1, 290–313. Kaeppeli Nr. 264: die Angabe „Innsbruck, Praemonstrat. Stift Wilten s. N. [XV]“ dürfte sich entweder auf diese Hs. oder auf Wilten, Stiftsbibl., Sign. 32 03 10 beziehen).
Auswahl aus den Sermones de tempore electi et variantes (S. 303–307, Nr. 184–228); Sermones de tempore et de Quadragesima (S. 291–295, Nr. 25, 29, 37, 44, 52, 60, 73, 76); Sermones Quadragesimales series 1 (S. 307 und 311f., Nr. 231, 294, 300). Drei Sermones (Bl. 44ra, 53vb und 102ra) nicht bei Schneyer. Zu den Fastenpredigten (beginnend mit Sermo Nr. 25) und der falschen Zuschreibung an Nicolaus de Dinkelsbühl in zwei Münchener Hss.(Clm 5841 und 11439) s. Madre 306f.
Zur Auswahl der Predigten und einigen Abweichungen gegenüber Schneyer s. auch Wilten, Stiftsbibl., Sign. 32 03 10, 158ra–260vb.
   19
26vb Cum ieiunatis nolite fieri sicut hypocritae tristes (Matth. 6,16). Sciendum est quod tempus Quadragesimae quod hodie incipit est tempus ieiunii et abstinentiae faciendae misericordiae ex qua in caelum
31rb Egressus Iesus secessit in partes Tyri et Sidonis (Matth. 15,21). Tempus perdendi et tempus acquirendi (Eccl. 3,6). Sancta Quadragesima est tempus perdendi amicitiam diaboli et eius societatem et tempus acquirendi gratiam et amicitiam Dei
33ra Erat Iesus eiciens daemonium (Luc. 11,14). Tempus tacendi et tempus loquendi. Sicut summa fatuitas homini infirmo tacere et abscondere infirmitatem suam medico, sic summa sapientia est loqui cum medico
44ra Egressus Iesus trans torrentem Cedron (Ioh. 18,1). Dies tribulationis et angustiae dies amaritudinis et tristitiae dies doloris et poenae. Debet esse dies hodierna toto mundo
52rb Vespere autem sabbati quae lucescit in prima sabbati (Matth. 28,1). Heri in sero id est post vesperas fuit sepultus dominus noster et iacuit in sepulcro tota nocte praeterita
53vb Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salome emerunt aromata (Marc. 16,1). Hodie celebramus resurrectionem domini nostri Iesu Christi quae fuit et est causa laetitiae angelis et hominibus
57va Cum esset sero in die illa una sabbatorum (Ioh. 20,19). Hodie octava dominicae resurrectionis est
61vb Amen Amen dico vobis. Si quid petieritis patrem (Ioh. 16,23). Solent reges largiri suis amicis. Sic Christus ascensurus ad patrem et suscepturus coronam caelestis regni
62vb Cum venerit paraclitus quem ego mittam (Ioh. 15,26). Sequenti dominica recolit ecclesia adventum spiritus sancti
75vb Attendite a falsis prophetis (Matth. 7,15). Notandum ad evidentiam huius evangelii
77ra Homo quidam erat dives qui habebat vilicum (Luc. 16,1). Quia electi Dei quamdiu sunt in hoc mundo 
78vb Videns Iesus civitatem flevit super illam (Luc. 19,41). Quia inter cetera opera Christi quae fecit Christus vel dixit ad provocandum nos ad sui dilectionem
80ra Dixit Iesus ad quosdam qui in se considebant (Luc. 18,9). Illud quod magis displicet Deo in homine est superbia quae hominem ad peccatum pellit et ad vivendum in peccato inducit
81rb Exiens Iesus de finibus Tyri etc. (Marc. 7,31). Dominus Iesus volens ostendere peccatoribus
87vb Erat Iesus in civitate quae vocatur Naim (Luc. 7,11). Dominus noster dum ad praedicandum
90rb Audientes pharisaei quod Iesus silentium imposuisset (Matth. 22,34). In populo Iudaeorum
102ra (Verweis:) Cum sublevasset Iesus oculos etc. (Ioh. 6,5). Istum sermonem quaeras in Quadragesima quarta dominica ibi est per totum
102ra Notiz: Nota quod duplex est homicidium scilicet spirituale et corporale. Spirituale quinque modis committitur, scilicet odiendo, male consulendo
102rb Schlussschrift: Expliciunt sermones dominicales per circulum anni compilati per manus Nicolai dictus (!) Trachsari Parymensem scilicet in vigilia sancti Galli etc.
(102rb-va) Sieben Notae zum Thema Wucherer. Der Parabel zu Beginn folgen die Vergleiche Wucherer mit Dieb, Jude, Judas, Teufel, Hölle und Hagel. Vgl. Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 3620, 79r.
   7
102rb De usurario est sicut de buffone (!) et talpa. Quia buffo (!) et talpa semper terrae incumbunt et comedunt et quia credunt sibi semper terram deficere (Parallelüberlieferung in Innsbruck, ULBT, Cod. 651, 169ra)
102rb Usurarius peior est latrone quia latro quandoque cessat
102rb Usurarius peior est Iudaeo quia Iudaeus ab alio Iudaeo usuram non recipit
102rb Usurarius peior est Iuda quod male recepit statim reddidit. Usurarius vero numquam reddidit
102rb Usurarius peior est daemone quia daemon licet invitus animas quas recipit tamen Deo restituit
102rb Peior est inferno quia infernus nullum recipit nisi quem caelum respuit
102rb Peior est grandine quia grando si in uno loco percutit in alio parcit
(102va) Expositio tesseris. Notabile zur theologischen Auslegung des Würfelspiels bzw. der einzelnen Zahlen (die jeweils durch Aufzeichnung der entsprechenden Würfelseite am Beginn gekennzeichnet sind).
Inc. vgl. Brno, SVK, NŘ 16, 341v (s. V. Dokoupil, Catalogi codicum manu scriptorum in bibliotheca universitatis Brunensis asservatorum Bd. 3. Prag 1959); Expl. vgl. auch A. Hilka, O. Schumann, Carmina Burana 1, Text 3. Die Trink- und Spielerlieder. Die geistlichen Dramen. Heidelberg 1970, 207, 3.
   1
102va Nota taxilli sive tesseres sunt testes diaboli quia sicut nostri libri Latini scripti sunt ex XXIo (!) litteras (!)
(102vb-103rb) Dominica oratio seu Glossa super Paternoster (Bloomfield Nr. 8872. Stegmüller RB Nr. 9447, Expl. abweichend). Inc. wie Wilten, Stiftsbibl., Sign. 32 02 03, 503va (mit geringen Abweichungen, im Vergleich mit dieser Sign. hier gekürzt); Herzogenburg, Stiftsbibl., Cod. 35, 104v; vgl. auch Innsbruck, ULBT, Cod. 207, 155va; Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 562, 1r.
   1
102vb Pater noster qui es in caelis (Matth. 6,9). Per totum anni circulum praedicatur verbum sacrae scripturae, iam de sanctis, iam de angelis, iam de tempore
(103rb-104rb) Sermo in purificatione BMV.
   1
103rb Tulerunt illum in Ierusalem ut sisterent eum domino (Luc. 2,22). Carissimi consuetudo est quod formosae dominae quando veniunt de portu et volunt procedere quod ornant se cum omni ornamento
(104rb) Sermo, ohne Bibelzitat.
   1
104rb Legitur in libro Regum quod dominus misit Heliam cum sincerissimis verbis (vgl. 3. Reg. 18,1) dicens Vade ad Achab regem et dic sibi Si mortuus fuerit in civitate comedent eum canes; si in agro volucres
(104va-105ra) Sermo de s. Stephano. Parallelüberlieferung: Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 95, 2r (zu Act. 6,8).
   1
104va Stephanus autem plenus gratia et fortitudine (Act. 7,55). Carissimi fratres Deus honoravit hodie beatum Stephanum coram angelis suis quia festivitatem eius proxime celebramus post nativitatem domini 
(105ra-106va) Sermo de s. Iohanne evangelista.
   1
105ra Valde honorandus est beatus Iohannes etc. (CAO Nr. 5309). Hodie carissimi sollemnitatem beati Iohannis evangelistae celebremus quem Deus in tantum dilexit quod eum custodivit ab omni pollutione
(106va) Nota de tribus Herodibus. Sieben Zeilen zu den drei Herodes der Bibel.
Vgl. Iacobus de Voragine: Legenda aurea, cap. 10, De Innocentibus (Ed.: Graesse 62–66, Nr. 10. Maggioni I 97), Guillelmus Duranti: Rationale divinorum officiorum, L. VII, cap. 26, 2 (Druck: GW 9101–9144 u. ö. CCCM 140B, 75f.)
Vgl. Eichstätt, UB, Cod. st 203, Ir; Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 197, 173r; Kremsmünster, Stiftsbibl., CC 55, 220va; ferner auch CC 23, 24v.
   1
106va Tres legimus esse Herodes. Primus de Ascalonita qui pueros occidit (durchgestrichen: secundus fuit) sub quo Christus passus est
(106va) Nota de divitiis. Elf Zeilen zum Thema Reichtum, Schluss stark verblasst, letzte Zeile kaum lesbar.
   1
106va Nota quod sex sunt qui dicuntur nos ab immodesto appetitu divitiarum retrahere. Primum scriptura exemplum de divite et Lazaro paupere quem elegit. Secundum natura quia homo
(106vb-107va) Canones poenitentiales, mit Gebetsvorschlägen für den Priester.
   1
106vb Quando peccator vult accipere carenam pro peccatis suis primo veniat mane ad ecclesiam nudis pedibus. Et veniente sacerdote ad officium ecclesiae, paenitens pallium et baculum ponat ad pedes
(107va-b) Nota de annuntiatione BMV.
   1
107va Notandum est quomodo nos debemus cum beata virgine Maria amicabiliter disputare et dimicare. Si ergo salutasti virginem Mariam et non sensisti gratiam scire debes
(108r-v) Regulae medicinales de XII mensibus. Februar bis Dezember. Regeln in auf zwei Spalten verteilte Medaillons eingeschrieben, mit Anweisungen zu Aderlass, Ernährung, Körperpflege und dergleichen. Darunter bisweilen Angabe des jeweiligen Sternzeichens sowie Monatsverse. Reihenfolge der Monate nicht immer der Abfolge der zwei Spalten entsprechend.
Eine ähnliche Zusammenstellung in Innsbruck, ULBT, Cod. 652, 76v; ähnlich Ps. Hippocrates: De cibis (Calendarium diaeteticarum) mit ähnlichem Inc., vgl. P. Kibre, Hippocrates latinus. New York 1985, 127.
   26
108r Ante cibum vina tibi sumas pro medicina (Thorndike-Kibre 107. Walther, Initia Nr. 1285. Walther, Proverbia Nr. 1115)
108r Escas per ianum calidum (Ed.: Renzi 1852/1859, 4, V. 100. – Walther, Initia Nr. 5538. Walther, Proverbia Nr. 7210)
108r In Februario sanguinem minuas et potionem et omnia quae vis (vgl. Walther, Initia Nr. 8909)
108r Ut vites poenam ferias in pollice venam
108r Tertia lux Februi decima vult quod minuaris
108r Annum per totum quod acutam non patiaris
108r In Martio saepe lavare et balneari et purga dentes et fricas cum sale sanguinem non minuas
108r Marte assaturae tibi sint et balnea curae non minuas (Vgl. Berlin, Staatsbibl., Ms. Magdeb. 26, IIIr.)
108r In Aprile sanguinem minue propter pulmonem et alia impedimenta. Crudas radices non comede
108r Aprilis vult ventrem laxum pedis atque crurem ut vivas
108v Maius quibusdam infirmis est sanus et quibusdam non. Si vis sanus fieri absinthium in vino bibe
108v Otia Maius amat comedas species homo clamat. Carnes siccatae non sumantur satis a te. Ut non aegrotes ieiunus fluvia potes
108v In Iunio si vis sanus fieri vel esse custodi te a nimia dormitatione ab assato balneo
108v Carnes siccatae non sumantur nimis a te (vgl. Vers zum Monat Mai)
108v In Iulio aquam fontaneam propter pulmonem ieiunio stomacho bibe lac coctum in cena sumere
108v Ne tua te vita decoriet balnea vita
108v Augustus est periculosus si non custodieris te a frigore infirmus eris. Custodi te a frigidis cibis
108v Potio te cedit te quippe minutio sedit (Walther, Proverbia Nr. 22103a)
108v In Septembre aliquas buccellas lacte perfusas ieiunus comede et fructus omnes maturos sume
108v Tempore Septembris est apta minutio membris
108v In Octobre tam volatilia quam quadrupedia bona sunt excepto canero (canaro?) quia tunc laeditur a marino serpente
108v Tunc bona sunt quae vis summas tibi ergo quae vis
108v In Novembre non balneare calide quia balneum est veneris effectum. Si opus est subcutaneum sanguinem minuas
108v Vita privaris capitis si carne cibaris
108v In Decembre custodi caput tuum a frigore ut per totum annum sis sanus
108v Venosis fundas nocivum sanguinem undas
(109v) Erklärung der Aderlassstellen, mit Tagesangaben am Schluss für die Monate Jänner und Februar.
   1
109v Venae sub regionem debent minui contra apostemata physicae et contra dolorem lumborum et testiculorum
(109va-110va) Sermo de novissimo die.
   1
109va Omnes oportet nos manifestari ante tribunal Christi (2. Cor. 5,10) ut dicit Bernardus Pungit me memoria mortis sed magis pungor his verbis
(110va-111vb) Lectio zum Karfreitag (Ioh. 18,1-19,42).
(112r-117v) leer.