Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35424 
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 123
BERNARDUS DE GORDONIO. MEDIZINISCHE TRAKTATE
Papier   IV, 227, I* Bl.   315×215   Süddeutscher Raum, 6. Jahrzehnt 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Innsbruck, ULBT
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 2, 24, 35b, 48, 64a, 97, 96, 101, 102, 125, 140, 168, 169, 200, 83a.
Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 130-133, 413 Tafel I (Einbandabreibungen) (online)
Bl. 1–166 am oberen Blattrand der Rectos zeitgenössische Foliierung in arabischen Ziffern (Register und leere Blätter ungezählt), Bl. 155, 157 und 158 fehlen (Textverlust). Ab Bl. 167 Forts. der Foliierung 19. Jh. durch die ULB Tirol. Mehrere Blätter in der Zählung (1–220) nicht berücksichtigt, später nachgetragen als 11a, 35a–b, 64a–c, 95a, 121a und 139a.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. IIr-Vr) Schriftraum: 255 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 66   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(Bl. 1r-220) Schriftraum: 210/240 × 135/140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39-58   
Schriftart: Bastarda
Von zwei Händen: 1) Bl. 1r–211r und 213r–220r; 2) Bl. IVv–Vr, 11av, 18v, 212r–v sowie zahlreiche Nachträge und Ergänzungen am Blattrand (= späterer Duktus des Schreibers von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 453, T. II–IV und von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 748, T. I–III, möglicherweise zu identifizieren mit Bertoldus de Saxonia.

Einband:
Gotischer Einband: dunkelbraunes Leder über Holz mit Blinddruck. Tirol (?), 2. H. 15. Jh.


Geschenk des Neustifter Präbendars und Klosterarztes Bertoldus de Saxonia ans Stift (gemeinsam mit Cod. 748 und vermutlich auch dem tw. von denselben Händen geschriebenen Cod. 453): Bl. Vv Schenkungsvermerk (s. Nr. 2) mit Neustifter Wappen. Zu Bertoldus vgl. Liber anniversariorum Novae Cellae Brixinensis (MGH Necrologia Germaniae III 46): „Item magister Bertoldus de Saxonia, medicine doctor, prebendarius et phisicus huius monasterii, in vita sua multa fecit bona et libere omnia sua dedit monasterio, prout continetur in litera prebendali, quam monasterio dedit“. Besitzvermerke 15. Jh.: Am Spiegel des VD Iste liber est monasterii sancte Marie virginis in Novacella prope Brixinam, Bl. 139v Iste liber est monasterii sancte Marie virginis in Novacella mit Neustifter Wappen. Bl. 1r Besitzvermerk 18. Jh. Collegii Neocellensis. 1809 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Neustift der ULB Tirol übergeben. Bl. 1r Stempel der ULB Tirol 19. Jh. 1921 aufgrund des Friedensvertrages von St. Germain an den italienischen Staat abgegeben und von diesem 1929 dem Kloster Neustift als Dauerleihgabe überlassen. Bl. 1r Stempel der Soprintendenza Tridentina 20. Jh. Am Spiegel des HD Etikett der Restaurierwerkstätte 20. Jh. (Laboratorio di restauro del libro, S. Maria di Rosano [Firenze]), kein Restaurierbericht erhalten. Bl. Ir Signatur Cod. 123 (Bleistift). Am Rücken Neustifter Signaturschild 20. Jh. 123.
Vorbesitzer: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021", "GW", "Thorndike–Kibre"
alle Initien
(Ir-v) leer bis auf Bleistiftsignatur auf Bl. Ir.
(IIr-Ivr) nur Rahmung.
(IVva-Vra) Inhaltsverzeichnis zu Bernardus de Gordonio: Practica seu Lilium medicinae.
(Vrb) leer.
(Vv) Schenkungsvermerk und Inhaltsangabe.
   1
Vv Liber iste legatus est monasterio sancte Marie virginis ad gracias alias ad Novamcellam communiter appellati (!) a felicis recordacionis magistro Bertoldo de Saxonia arcium et medicine doctore eximio cum aliis libris et rebus pro prebenda ac remedio anime sue. Obiit 1476. Liber iste continet Lilium medicine editum a magistro Bernardo de Gordonio. Tractatum de febribus. Item alium de asmate.
(1r-166r) Bernardus de Gordonio Practica seu Lilium medicinae (Druck: GW 4080–4084. – Thorndike–Kibre 771–772. L. E. Demaitre, Doctor Bernard de Gordon: Professor and practitioner. Toronto 1980, 185–188).
   1
1r Tit.: Incipit liber qui dicitur Lilium medicinae editus a magistro Bernardo de Gordonio in praeclarissimo studio montis Pessulani.
(1r) Prolog.
   1
1r [I]nterrogatus Socrates a quodam quomodo posset optime respondere seu dicere. Respondit Si nihil ... — ... post annum XX lecturae nostrae anno domini M° CCC° III° mense Iulii.
(1r) Kapitelübersicht zu Lib. 1.
(1v) Lib. 1, cap. 1–10.
(11ar) Nachtrag zu Lib. 1, cap. 10, durchgestrichen. Am oberen Blattrand Notiz von anderer Hand: Nihil vacat.
   1
11ar ] non omnino sunt certae pronuntiationes neque vitae neque mortis. Curatio rectificetur aer ... — ... de corde cervi 3. 1 misceantur [
(11av) Ergänzung zu Cap. 11 (einzufügen auf Bl. 12v, Z. 5).
   1
11av Curatio. Aut enim intendimus sudorem provocare aut auferre ... — ... diaphori sicut narrat Galenus etc.
(11v) nur Rahmung.
(12r) Lib. 1, cap. 11–31.
(18v) leer bis auf Nachtrag zu Lib. 1, cap. 18.
(35ar-35br) nur Rahmung.
(35bv) Kapitelübersicht zu Lib. 2.
(36r) Lib. 2.
(64cv) Kapitelübersicht zu Lib. 3.
(64v-64cr) nur Rahmung.
(65r) Lib. 3.
(83av) Kapitelübersicht zu Lib. 4.
(84r) Lib. 4, cap. 1-5 und 11-13 (in der Hs. als 10-12 angeführt).
(95av) Kapitelübersicht zu Lib. 5.
(95v-95ar) nur Rahmung.
(96r) Lib. 5.
(121av) Kapitelübersicht zu Lib. 6.
(121v-121ar) nur Rahmung.
(122r) Lib. 6.
(139ar) nur Rahmung.
(139av) Kapitelübersicht zu Lib. 7.
(140r) Lib. 7, cap. 1–20 (unvollständig).
   1
154v Expl.   ... et si corpus est mundificatum tanto melius etc. [ (Textverlust: Bl. 155 fehlt)
(156r) Cap. 21, unvollständig, bricht nach dem vorletzten Rezept ab.
   1
156r Expl.   ... vel conficiantur cum melle et zuccharo (andere Tinte:) etc. [ (Textverlust: Bl. 157–158 fehlen)
(159r) Lib. 4, cap. 6–10.
(166v-170v) nur Rahmung.
(171r-194v) leer.
(195r-211r) Tractatus de febribus.
   1
195r [F]ebris secundum Avicennam quarto canonis in principio, est calor extraneus accensus in corde et ab eo procedens mediantibus spiritu et sanguine ... Et talis calor extraneus quandoque est in spiritibus, quandoque in humoribus ... — ... sed est magis tristis et magis timidus.
(202v) nur Rahmung.
   1
203r [C]um de febribus phlegmaticis iam tractandum est. Primo videndum est ... — ... et asparagi. Et haec de cura phlegmaticae, a phlegmate pontico provenientis. Laus Deo.
(211v) leer.
(212r-215r) Tractatus de asmate.
   1
212r Tit.: De asmate.
Asma ut dicit Avicenna est aegritudo pulmonis cum qua patiens non invenit excusationem ab anhelitu ... Et Rasis addit tussim, et quod laeditur ex iacendo ... — ... ficubus siccis pressis et ysopo et ca. ve. etc.
(215v-216v) Bernardus de Gordonio Nachtrag zu: Practica seu Lilium medicinae, Lib. 3, cap. 16.
   1
215v Rheuma est fluxus humorum ad partes subiectas, Rheumatis autem tres species ab autoribus distinguntur ... — ... in passionibus pectoralum ad praeservandum ne materia vadat ad pectus.
(217r-v) nur Rahmung.
(218r-220r) Bernardus de Gordonio Nachtrag zu: Practica seu Lilium medicinae, Lib. 4, cap. 4, unvollständig: Bricht in der Mitte der dritten Rubrica ab.
   1
218r [T]ussis est motus naturalis ex pulmone ... — ... simpliciter tamen loquendo tussis est motus quoniam laedit operationes aut significat laesionem cum concutiatur.
(218r) Notiz am Blattrand: Idem capitulum habetur 87.
(220v, I*r-v) leer.