Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35431
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 155
SAMMELHANDSCHRIFT
Papier   I, 164, I* Bl.   290×205   Umfeld Neustift (u. a. Pfalzen), 7. Jahrzehnt 15. Jh. (u. a. 1463)   
Provenienz/Letztbesitzer: Innsbruck, ULBT
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 1, 2, 14, 15, 35, 50, 56, 60, 112, 132, 138, 163, 164.
Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 166-172 (online)
Schrift: 6 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. 1ra–50ra) Schriftraum: 240/265 x 155/160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 45-50   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(Bl. 51r-105v) Schriftraum: 230/245 x 140/150    Zeilenzahl: 34–41, meist 37   
Schreiber: Tegedener, Matheus – Schriftart: Bastarda
Bl. 53r-62v von anderer Hand.
Schrift 3(Bl. 106ara–122ra) Schriftraum: 250/255 x 150/155    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 47-50   
Schriftart: Bastarda
Schrift 4(Bl. 123r–140r) Schriftraum: 240/255 x 145/155    Zeilenzahl: 47-56   
Schriftart: Bastarda
Schrift 5(Bl. 141ra–150ra) Schriftraum: 240/250 x 150/160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 46–53    
Schriftart: Bastarda
Schrift 6(Bl. 151r–163v) Schriftraum: 245/255 x 80/95    Zeilenzahl: 28-37   
Schriftart: Bastarda
Bl. 151r–155v am rechten Textrand Kommentar von gleicher Hand.

Einband:
Neuzeitlicher Bibliothekseinband: schwarz gesprenkeltes braunes Pap. über Pappe. Neustift, 2. H. 18. Jh.


Bl. 164v Besitzvermerk 15. Jh. Iste liber est monasterii sancte Marie vulgariter ad Novamcellam. Am Spiegel des VD Exlibris der Stiftsbibl. Neustift 18. Jh. 1809 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Neustift der ULB Tirol übergeben. Am Spiegel des VD alte Signaturen der ULB Tirol II (Tinte) 2 K 3 (Bleistift), Nr. 155 (Tinte) sowie Bleistiftnotiz (Vide Grundzettel). Am Rücken gelbes Signaturschild der ULB Tirol 155. Bl. Ir Stempel der ULB Tirol 19. Jh. 1921 aufgrund des Friedensvertrages von St. Germain an den italienischen Staat abgegeben und von diesem 1929 dem Kloster Neustift als Dauerleihgabe überlassen. Bl. Ir Stempel der Soprintendenza Tridentina 20. Jh.
Vorbesitzer: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021", "PL", "GW", "HC", "Hamesse"
alle Initien
(Ir-v) leer.
(1ra-6va) Franciscus de Zabarellis De horis canonicis (Ed.: V. O. Ludwig, Ein neuaufgefundener Traktat Franz Zabarellas [Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg III]. Wien, Leipzig 1910, 151–178).
   1
1ra Repetiturus decretalem [X.3.41.1.] presbyter quae prima sub rubrica de celebratione missarum situatur et ponitur
(6va-15vb) Sammlung kanonistischer Texte (Verweise u. a. auf Iohannes Calderinus, Raimundus de Pennaforte).
   33
6va Numquid Iudaeus litigans cum Christiano iurabit de calumnia super evangelio videtur
6vb An maritus uxori adulterae subtrahere possit debitum cohabitationum et dotem sine iudicio ecclesiae. Tua fraternitas hic tractantur iura an vir uxori adulterae
7ra Tutela bona confessionis quando confitetur mulier se habere filium spurium inter legitimos. Officii mulier quae partum supponit alienum vel de adulterio concepit
7rb De quadam muliere dicebatur una vice casus supradictus fuisse
7va An reddituarii teneantur propriis sumptibus deferre dominis redditus et praesertim ecclesiarum. Et videtur quod sic quia redditus ecclesiae videntur esse dos ipsius
7vb Si uxor alicuius viri quia non potest prolem habere timens quod possessio viri ad alios devolveretur
8rb Aliquis fuit testis in causa matrimoniali qui falsum protulit testimonium vel aliqua dixit de causa matrimoniali se scire quae in veritate ignoravit
8va Aliquis vovebat perpetuam continentiam postmodum non obstante voto
8va Aliquis habens uxorem postmodum commisit cum filia uxoris suae adulterium
8va Aliquis cognovit matrem et filiam vel duas sorores vel duas consanguineas mulieres
8vb Aliquis dicit confessori suo quod mulierem quam nunc habet duxit in uxorem in facie ecclesiae
8vb Aliquis contraxit sponsalia cum aliqua muliere et contracto matrimonio cognovit carnaliter mulierem sponsae ante sponsam
9ra Aliquis venit ad confessorem et dicit ei peccata sua et dicit se non posse abstinere a luxuria
9ra Aliquis segetem meam sevit tempore opportuno animo surripiendi sed nihil de ea asportavit
9ra Aliquis furiosus interfecit hominem postea factus sanae mentis se hominem interfecisse confitetur
9rb Aliquis peregrinus vel viator seu negotiator vel mercator venit ad extraneum sacerdotem
9rb Aliquis est surdus et mutus vel ita aeger quod non potest peccata sua confiteri sacerdoti
9rb Aliquis confitetur peccata sua sacerdoti et dicit quod non potest cessare
9rb Aliquis confitetur aliquod crimen sacerdoti et episcopus excommunicat omnes huius criminis consocios
9va Si quis revelet peccatum suum sacerdoti non ut paeniteat sed ut consilium et auxilium ab eo recipiat
9va Aliquis in infirmitate petit sacerdotem et antequam ad eum venerit sacerdos
9va Aliquis habetur pro praelato et in veritate non est praelatus audit confessiones parrochianorum illius parrochiae
9vb Mulier uxor alicuius confitetur sacerdoti se tenuisse filium proprium coram episcopo
9vb Filius carnalis dicit confessori suo se duxisse in uxorem illam quam pater suus baptizaverit
10ra Iohannes qui non est pater meus nec consanguineus duxit matrem meam in uxorem suam. Ipsa moritur postmodum
10ra Est dubitatio de monialibus occulte corruptis quia in quibusdam monasteriis consuetudo est quod solae virgines
10rb Nemo potest conficere corpus Christi nisi sacerdos qui rite fuerit ordinatus secundum claves ecclesiae
13ra Presbyter potest supplere missam ab episcopo incohatam si episcopus non poterit propter infirmitatem
14rb Missae sunt celebrandae in locis Deo consecratis vel in locis in quibus episcopus permiserit celebrare quia melius est missam non celebrare aut non audire
14va Utrum habens confessionale a sede apostolica secundum formam consuetam possit sibi rationem istius eligere in confessorem quemcumque sacerdotem non suspensum
14vb Utrum ratione confessionalis quod dari consuevit possit quis absolvi in casibus episcopalibus a quolibet sacerdote
14vb Utrum sacerdos in confessione eam absolvere posset cum qua peccavit fornicariae
15ra Quid agendum sit dum quis habeat aliqua peccata a quibus ille cui confiteatur non potest absolvere dicit beatus Thomas
(15ra) Kanonistische Notiz zur Eucharistie.
   1
15ra Nota. Sed etiam volo quinque verba sensu meo loqui ut et alios instruam (1 Cor 14,19)
(15v) leer.
(16ra-vb) Ps.-Augustinus bzw. Caesarius Sermo CCLXXVII bzw. Sermo XXXIII (PL 39, 2266–2268).
(16vb-17vb) Kurztraktat zu veri und falsi praedicatores.
   1
16vb Veri praedicatores praecipue quibus non sunt certae elemosinae assignatae libentius vadunt ad eos convertendos qui nondum ad fidem Christi conversi sunt quam ad illos qui iam conversi sunt
(17va-b) Tabelle mit Auflistung der verschiedenen Ordensgemeinschaften.
Gliederung nach: Monachi. – Regulares canonici. – Ffratres degentes sub regula.
(18ra-45ra) Begriffserklärungen zu den Canones.
Innerhalb eines Buchstabens alphabetische Anordnung, Alphabet jedoch nicht eingehalten. Wohl Kompilation aus mehreren Rechtslexika.
(18ra) Prolog. - (18ra) Text.
   2
18ra In nomine domini Amen. Quia in libris sacrorum Canonum et in legibus imperialibus plerumque restat difficultas vocabulorum
18ra Abigeus dicitur ille qui pecora alicuius a pascuis et armentis subducit … Abolitio est ab accusando cessatio
(45va-48ra) Termini librorum I–V Decretalium.
   1
45va Constitutio est ius relatum in scriptis redactum. Vel aliter est ius ubi non sequitur poena. Sed sanctio est ius ubi sequitur poena. Consultatio est in qua
(45va) Lib 1.
(46ra) Lib. 2.
(46va) Lib. 3.
(47ra) Lib. 4.
(47rb) Lib. 5.
(48ra-49va) Glossar. Verzeichnis verschiedener Autoren juristischer Werke, Abkürzungsverzeichnis.
(49vb-50ra) Argumenta quibus valet arguere in canonico iure.
   1
49vb Primo reprobatur superfluitas quia superflua sunt resecanda ab arte id est a iure canonico 1
(50rb-vb) leer.
(51ra-105r) Iohannes (de) Auerbach Processus iudiciarius (Ed.: Th. Muther, Ioannis Urbach Processus iudicii. Halle 1873, 3–322).
   1
105r Schlussschrift mit Datierung und Schreibernennung:Terminatus est hic iudiciarius processus Hinrici Aurbach decretorum doctoris per Matheum Tegedener de Iuterbock presbiterum Brandeburgensis diocesis. In domo et habitacione reverendi patris Leonardi plebani in Phalczen (gestrichen: anno) Briccinensis diocesis anno domini MCCCCLXIII in octava corporis Cristi (16. Juni 1463).
(105v-106v) Declaratio arboris consanguinitatis (vgl. CIC I, ed. Friedberg 1429–1430).
   3
105v § 16–17 In linea equali colleteralium (!) quoto gradu quis distat a communi stipite toto distant inter se
106r Aut fratres sunt ex utroque coniuncti aut non. Si ex utroque coniuncti et tunc aut soli fratres exstant
106v Detur quid tunc si superest filius fratris ex uno parente coniuncti
(106ara-112v) Bernardus Parmensis Exzerpte aus: Casus longi Decretalium (Druck: GW 4092–4105, hier verglichen mit GW 4102, HC 2936).
(106ara) Prolog. - (106ara) Text.
   2
106ara Rex pacificus praemissa salutatione sic pone casum in ista constitutione. Rex pacificus id est dominus noster Iesus Christus
106ara Nota quod post symbolum apostolorum quod dicitur Credo in Deum concilia praedicta fuerunt olim a sanctis patribus de summa trinitate et fide catholica contra quosdam haereticos de quibus quattuor conciliis legitur
(113r-114v) leer.
(115ra-118ra) Ars notariatus (Ed.: S. Furtenbach, Ars notariatus. Ein kurialer Notariatstraktat des 15. Jahrhunderts. Österreichisches Archiv für Kirchenrecht 30 [1979] 308–327. – Druck: H 1848–1856).
(118rb-122ra) Ps.-Iohannes AndreaeOrdo iudiciarius (Ed.: O. Riedner, Die geistlichen Gerichtshöfe zu Speier im Mittelalter 2. Paderborn 1915, 5–48. Druck: u. a. GW M47346. – Hamesse Nr. 3001–3002).
(118rb-121vb) Text. - (121vb-122ra) Zusatz.
   2
121vb Iura hic non allegantur sed potius obmittantur non propter ignorantiam doctorum sed propter imbecillitatem discentium ad quorum profectum haec summula conscripta est … sed perfectum illorum quos informat.
122ra Est discretio testantisque suprema voluntas actio
(122rb-vb) leer.
(123r-138r) Albertus Magnus Secreta mulierum et virorum cum commento (Druck: u. a. GW 724).
(123r) Prolog. - (123r) Text.
   3
123r Homo est optimum eorum quae sunt in mundo quattuor Ethicorum et mundus
123r Tit.: Incipit Secreta mulierum et virorum ab Alberto Magno composita.
Dilecto sibi in Christo socio et amico N. clerico de tali loco verae sapientiae et augmentum continuum vitae praesentis. Iste liber cuius subiectum est ens mobile contractum ad naturam secretorum mulierum ... — ... Hiis visis dictis finem imponamus … per infinita saecula saeculorum Amen.
138r Coitus maxime exsiccat quia per ipsum recedit magna humiditas
(138v) leer.
(139r-140r) Ars praedicandi (Caplan, Artes praedicandi Nr. 14. Charland 44 mit Zuschreibung an Henricus de Langenstein, vgl. Caplan 7).
   1
139r Ars praedicandi est scientia docens de aliquovis termino vel ente aliquid dicere
(140v) leer.
(141r-143r) Iohannes Marchesinus Super Psalterio, aus: Mammotrectus super Bibliam (Druck: GW M20819. Gegenüber Druck tw. stark gekürzt).
   1
141r Beatus vir. Pestilentiae contagie (!) quod dum unum apprehendit celeriter transit ad plures quia velut incendium
(144ra-150ra) Auctoritates philosophorum.
Thales – Solon – Chilo – Pittacus – Bias – Cleobolus – Periander – Pythagoras – Simonides – Isokrates – Crispus – Sokrates – Democritus – Hippocras – Heraclitus – Diogenes – Plato – Aristoteles – Epicurus – Theophrastus – Hecaton – Cicero – Cato – Plautus – Iulius Caesar – Terentius – Varro – Existus Xistus (Sixtus?) – Athenodorus – Valerius – Quintilianus – Plinius – Ptolomaeus – Galienus – Symachus patricius – Secundus philosophus.
   1
144ra Thales dicit Antiquissimum entium est Deus ingenitum et in aevum. Optimum entium mundus nam opus Dei
(150rb-vb) leer.
(151r-155r) Theobaldus Physiologus cum commento (Ed.: Theobaldi ‘Physiologus’, hrsg. von P. T. Eden [Mittellateinische Studien und Texte 6]. Leiden, Köln 1972, 24–72. – Thorndike–Kibre 1584).
   1
151r Iste liber Physiologus intitulatur et dicitur a physis id est natura
(155va-163va) Avianus Fabeln (Nr. 1–28). Mit Kommentar (nur Bl. 155v) (Druck: GW 3110. Ed. Lachmann, Berlin 1845. Kommentar nicht in Druck enthalten).
   2
155v Rustica deflenti puero iuraverat olim / Ni taceat rapido quod foret esca lupo
155v Liber Aviani poetae in quo primo introducit fabulam de villana et lupo ostendens in eo quod fraudulenti mulieri non est fides ... (Kommentar)
(163vb, I*r-v) leer.