Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35466 
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 293
VITA BEATI HARTMANNI EPISCOPI (BRIXINENSIS)
Pergament   23 Bl.   260×170   Neustift, Wende 12./13. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Innsbruck, ULBT
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 230-232 (online)
Am oberen Blattrand Foliierung 19. Jh. durch die ULB Tirol.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. 1r–21v ) Schriftraum: Zeilenzahl: meist 27   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Bl. 15v Z. 19–27 möglicherweise von anderer Hand.
Bl. 1r in Textualis 13. Jh., Ergänzungen am Rand von Hand des Schreibers, Randnotizen in Textualis 13. Jh. und Notula Mitte 15. Jh. (gleiche Hand wie die Zusätze in Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 960, dort Schreiber C, vermutlich der Neustifter Stiftschronist Johannes Librarius [Kellner], s. W. Neuhauser, Beschreibung und Geschichte der Handschrift, in: E. Thurnher, W. Neuhauser (Hrsg.), Die Neustifter-Innsbrucker Spielhandschrift von 1391, Cod. 960 der Universitätsbibliothek Innsbruck [Litterae 40]. Göppingen 1975, 11).
Schrift 2(Bl. 21v) Schriftart: Notula
Bl. 22 und 23 Schriftraum und Zeilenzahl wechselnd. Textualis 13. Jh. und Bastarda 15. Jh.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Einfacher Dekor   

Einband:
Makulatureinband: Perg. über Pappe, Neustift, 15. (?) Jh.
VD, Rücken und HD von durchgehendem Perg.-Doppelbl. überzogen. Fragment eines Antiphonale, erhalten Ausschnitte zum Ostersonntag: sieben rote Vierliniensysteme mit gotischer Choralnotation und Textzeilen, Textualis formata (Textura) 14. Jh. Rote Überschrift, Initiale A und zwei Cadellen mit einfachem Fleuronnée. Am HD Stempel der Soprintendenza Tridentina. Spiegel Pap. 15 Jh. Am Spiegel des VD Exlibris, Signaturen und Bleistiftvermerk (s. bei G), Spiegel des HD leer.


Bl. 23v Besitzvermerk 15. Jh. Iste liber est monasterii s. Marie virginis in Novacella. Am Spiegel des VD Exlibris der Stiftsbibl. Neustift 18. Jh. 1809 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Neustift der ULB Tirol übergeben. Am Spiegel des VD alte Signaturen der ULB Tirol II 6 B (?) […] (Tinte, radiert), II 1 C 12 S. 2 (Bleistift) und 293 (Tinte) sowie Bleistiftvermerk (Vide Grundzettel). 1921 aufgrund des Friedensvertrages von St. Germain an den italienischen Staat abgetreten und von diesem 1929 dem Kloster Neustift als Dauerleihgabe überlassen. Am HD Stempel der Soprintendenza Tridentina 20. Jh.
Vorbesitzer: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021"
alle Initien
(1r) Vita beati Hartmanni episcopi (Brixinensis), Rec. I (Ed.: H. Pez, Scriptores rerum Austriacarum I. Lipsiae 1721, 495–518 [= erste Ed.]. Sparber [1940] 37–62. Schmölz 95–117).
Cod. 293 in der Überlieferung Hs. A der Rec. I. Zur Überlieferung s. Sparber (1939) bzw. (1940) 13–16. Handschriften: Hs. A (Zeissberg: A) = Neustift, Stiftsbibl., Cod. 293 (aus Neustift); Hs. B (Zeissberg: B) = Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 216 (aus Schnals); Hs. C (Zeissberg: F) = München, BSB, Clm 11723 (aus Polling); Hs. D (Zeissberg: H) = Ed. Pez (nach einer jetzt verschollenen Hs. des Chorherrenstiftes Dürnstein); Hs. E = Klosterneuburg, Stiftsbibl., CCl 1241 (vgl. auch Schmölz 88) sowie fünf von Roschmann veranlasste Abschriften Fa–Fe, welche jeweils alle drei Viten enthalten (eine sechste von Roschmann veranlasste Hs. = nach Sparber Ff [= Klosterneuburg, Stiftsarchiv, K 105] enthält nur die Vita III). Drucke: Erstdruck in Pez 495–518, weitere Drucke s. Sparber 1911, 88 und Sparber 1939 bzw. 1940, 7–9. Zu den drei Hartmann-Viten: Vita I (Rec. I): um 1200, Verfasser wohl ein gewisser Hermannus (s. u.); Vita II (Rec. II): kürzere Fassung, unbekannter Chorherr in Neustift, 14. Jh.; Vita III: Abt Amandus Pachler von St. Peter in Salzburg, 1668, s. Sparber 1911, 86–88, Sparber 1939 bzw. 1940, 3–9.
Zur Verfasserfrage vgl. Sparber 1940, 25–33: Entstehung der Handschrift nicht wie von Pez angenommen in Klosterneuburg, sondern in Neustift (oder Brixen), so Puell 180 Anm. 2. Als Verfasser von Puell, Anhang, 5 ein Hermannus, Verwalter des von Hartmann gegründeten Spitals in Brixen, 1200–1210 Propst von Neustift angenommen, nach Sparber 1940, 26–28 käme evtl. Konrad von Rodank in Frage, ca. 1180–1200 Propst von Neustift, 1200–1216 Bischof von Brixen, 1957 schließt sich Sparber (10 Anm. 5) jedoch der Meinung von Puell an. Cod. 293 nach Sparber 1940, 13 nicht das Original, sondern eine dem Original zeitlich nahestehende Abschrift.
   1
1r Tit.: Prooemium in vitam beati Hartmanni episcopi.
Fecit Moyses labrum aeneum de speculis mulierum quem plenum aqua posuit ... — ... cum ceteris sanctis ac fidelibus Christi dignam reverentiam recipiat. Ergänzung 15. Jh.: cui sit gloria et honor per infinita saecula saeculorum Amen.
(22r) Notiz aus Kloster Baumburg (Oberbayern) über die Weihe der dortigen Kirche (15. Jh.) (Ed.: Zeissberg 454–455. MGH, SS XVII 438).
   1
22r Tit.: In monasterio Pawmburgensi Salzburgensis dioecesis ordinis sancti Augustini Canonicorum regularium sic scriptum invenitur.
In nomine sanctae et individuae trinitatis et in honore sanctae Mariae perpetuae virginis et sanctae Margaretae virginis et martyris omniumque caelestium virtutum consecrata est haec ecclesia anno dominicae incarnationis millesimo centesimo quinquagesimo sexto ... — ... et a patre sanctissimo Brixinensis ecclesiae Hartmanno etc.
(22r) Notiz über die Weihe der Kirche zu Seckau (Ed.: Zeissberg 455. Schrift nach Zeissberg 13. Jh., nach Sparber [1940] 10 eher 16. oder 17. Jh. mit Nachahmung mittelalterlicher Schreibgewohnheiten).
   1
22r Consecrata est Seccoviensis ecclesia a venerabili in Christo patre et domino Hartmanno Brixinensi episcopo circa annos (!) domini M° C° XL° ... — ... proxima dominica post nativitatis Mariae quae est patrona eiusdem ecclesiae.
(22v) leer.
(23r) Notiz über die Verwandtschaft der Hl. Maria (13. Jh.) (Hauréau II 236va).
Zum Expl. vgl. Iacobus de Voragine, Legenda aurea, cap. 131 (Ed. Graesse 586).
   1
23r Ex testimoniis quattuor evangeliorum et exemplo Hieronymi contra Eheluinum (recte: Helvidium) Sancta Maria mater domini et Maria mater Iacobi Alphaei et Ioseph et mater filiorum Zebedaei scilicet maioris Iacobi et Iohannis evangelistae tres sorores fuerunt ... — ... Tres ergo viros Anna habuit Ioachim, Cleopam et Salome (!).
(23r) 34 Verse über drei Heilige namens Joseph (15. Jh., von gleicher Hand wie Notiz aus Kloster Baumburg auf Bl. 22r).
   1
23r Tit.: Versus de meritis et vita trium sanctorum nomine Ioseph.
Omnis homo certis sciat ex causis et apertis / quod tres sunt sancti quos Ioseph nomine legi ... — ... Illi donetur per eos quod sanctificetur.
(23v) Besitzvermerk.
   1
23v Iste liber est monasterii s. Mariae virginis in Novacella.
(23v) untere Blatthälfte, quer Anrufung an den hl. Hartmann.
   1
23v In nomine domini Iesu Christi Amen. O beate Hartmane (!) ora pro nobis ad dominum
(23v) Darunter radierter Besitzvermerk.
   1
23v Salve (?)… ego Chunradus (?) … Brix. (?) et de Mulbach (?)... nobilis …
(I*r) leer bis auf Abklatsch des Besitzvermerks auf Bl. 23v.
(I*v-II*v) leer.