Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35470
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 353
LIBER HORARUM, BD. 1 (ZUSAMMENGEHÖREND MIT COD. 654)
Pergament   VI, 194 Bl.   160×120   Raum Brixen, um 1496
Provenienz/Letztbesitzer: Innsbruck, ULBT
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 251-263, 414 Tafel II (Einbandabreibungen) (online)
Am oberen Blattrand zeitgenössische rote Foliierung in arabischen Ziffern 1–195 (hier berück­sichtigt); Fehler in der Zählung: 153 doppelt angeführt, 164 und 168 ausgelassen. Vorgebundenes Kalendar von späterer Hand in römischen Zahlen foliiert I–VI. Inhaltsverzeichnis (Bl. Iv) mit Folioangaben bezieht sich auf Cod.353 (= Bd. 1) und 654 (= Bd. 2, hier ohne Folioangaben).
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Kalendar Bl. IIr–VIv) Schriftraum: Spaltenzahl: 2   
Schreiber: Hölzl, Georg – Schriftart: Bastarda
Schrift 2(Bl. 1r–195v) Schriftraum: Zeilenzahl: 18-20   
Schreiber: Hölzl, Georg – Schriftart: Bastarda
Auffällig gelängte Initialmajuskeln, Unterlängen und Kürzungsstriche, bisweilen i­-Punkte in Kreisform, vgl. Cod. 654
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Deckfarbeninitiale(n)   Ranke(n)/Bordüre(n)   Figürlicher Buchschmuck   Miniatur(en)   Goldverwendung   Punze(n)   
Buchmaler: Meister des Siebenhirterbreviers
Zuschreibung an den Meister des Siebenhirterbreviers durch Regina Cermann (7/2022). Vgl. zu dessem Werk und weiteren Neuzuschreibungen unter der für den Meister namensgebenden Hs.: Wien, ÖNB, Cod. 2781.

Einband: Neustift     1569-1581     Renaissance     Platte   Rolle   Golddruck   Supralibros        
Werkstatt: Narziß Schuechl
Einband restauriert
Im Mit­telfeld des VD Plattenstempel mit Darstellung eines Erzengels (Michael?) mit Wappenschild von Propst Augustin Schabl (Propst 1569–1581) mit zwei steigenden geflügelten Löwen. Da­rüber Inschrift Augustinus praepositus Novæcelle.


Hs. im Auftrag des Kaspar Neuhauser, bischöflicher Zöllner (1490/92) und Stadtrichter (1494–1501) in Klausen (vgl. Kustatscher I 300–302 und II 646; K. Brandstätter, Städtische Verwaltung und Bürgerschaft in Klausen im 15.Jh. Der Schlern 73 [1999] 442, 718), 1496 von Georg Hölzl geschrieben. Hs. spätestens seit der Zeit des Propstes Augustin Schabl (1569–1581) in Neustift. Am Spiegel des VD Exlibris der Stiftsbibl. Neustift 18.Jh. 1809 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Neustift der ULB Tirol über­geben. Am Spiegel des VD alte Signaturen der ULB Tirol II 1 E 14 (Tinte, Bleistift) sowie 353 (Tinte). Am Rücken gelbes Signaturschild der ULB Tirol 353. Bl. Ir Stempel der ULB Tirol 19.Jh. 1921 aufgrund des Friedensvertrages von St. Germain an den italienischen Staat abgegeben und von diesem 1929 dem Kloster Neustift als Dauerleihgabe überlassen. Am Spiegel des VD Stempel der Soprintendenza Tridentina 20. Jh.
Vorbesitzer: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021", "AH 50", "Mone I", "Chevalier", "AH 30"
alle Initien
(Ir-v) Titel samt Inhaltsverzeichnis. Darunter Auflistung aller Kapitel samt Angabe der Blattzahl (auch jene Kapitel genannt, die in Cod. 654 zu finden sind, allerdings ohne Angabe einer Blattzahl.
(IIra-VIv) Kalendar, unvollständig (bis 22. Dezember). Besonderheiten, die auf eine Entstehung in der Diözese Brixen hinweisen: Ingenuinus et Al­buinus (5. Februar), Translatio s. Albuini (13. Mai), Dedicatio ecclesiae Brixinensis (31. Juli), Cassianus (13. August)
Fehlstelle: Nach Bl. VI zwei Blätter herausgerissen (s. bei B), auf erstem Blatt urspr. Forts. und Abschluss des Kalendars, tw. erhalten.
(1r-12v) Cursus de proprio angelo. Mit Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Lectiones und Responsorien, Cantica, Capitula (Hymnen: AH 50, Nr. 146, Strophen auf die einzelnen Tageszeiten aufgeteilt, Strophe 4 mehrfach).
   8
3r Stetit angelus iuxta aram templi habens thuribulum aureum in manu sua
5v Deus qui summa providentia humano generi supernorum spirituum praesidia subministras
6v Omnipotens et misericors Deus qui hominem ad imaginem tuam formasti et ei angelum corporis et animae custodem
7v Omnipotens et misericors Deus qui electos spiritus caelestium gaudiorum
9r Deus qui nos miseros peccatores perire non sinis praesta quaesumus ut angelum mihi deputatum
10r Perpetuum nobis domine tuae miserationis praesta subsidium
11r Omnipotens sempiterne Deus qui angelum tuum antequam nasceretur homo et ego nascerer ad custodiendum
12v Deus qui fidelium tuorum deprecationem semper exaudis praesta mihi indigno peccatori
(13r-25v) Cursus de aeterna sapientia. Mit Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Benedictio, Capitulum, Lectiones, Responsorien, Canticum (enthalten in: H. Porro, Vita e morte della sig. Cornelia Lampugnana … Pavia 1624, 215–240. Hymnen: Mone I, 329 Nr. 258).
   11
14r Precibus et meritis sanctissimae suae matris salvat et protegat
14r Sapientia aeterna splendor gloriae et substantia patris qui universa de nihilo creasti
14v Iesu mi dulcissime felicissima sapientia verbum patris principium et finis alpha et o omnium entium ... — ... sed permaneat morte fortior noster amor in aevum.
15v O refugium meum o liberator meus per immensum amorem qui te in patibulo crucis amarissimam mortem pro me subire coegit ... — ... et ad conspectum gloriae tuae pervenire concedas. Tu autem.
18r Deus qui per coaeternam sapientiam hominem cum non esset condidisti
19r Corda nostra quaesumus domine aeternae sapientiae splendor illustret
20r Deus qui per coaeternam sapientiam hominem cum non esset condidisti
21v Exaudi nos misericors Deus et mentibus nostris sapientiae tuae lumen ostende
22v Infunde quaesumus domine Deus tuae cordibus lumen sapientiae
23v Deus qui per coaeternam sapientiam hominem cum non esset condidisti
25v Fragilitatem nostram quaesumus domine benignus respice et saporem nobis aeternae sapientiae
(26r-39r) Cursus de sancto spiritu. Mit Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Capitula, Cantica (Hymnen: falls nicht anders ausgewiesen AH 50, Nr. 144).
   11
29v Concede quaesumus omnipotens Deus sanctum nos spiritum vocis promereri
30r Omnipotens sempiterne Deus qui dedisti famulis tuis in confessione verae fidei aeternae trinitatis gloriam agnoscere
30v Deus qui virginalem aulam beatae Mariae virginis in qua habitares eligere dignatus es
31r Omnes sancti tui quaesumus domine nos ubique laetificent et adiuvent ut dum eorum merita recolimus patrocinia sentiamus
31r Protege domine populum tuum et apostolorum tuorum Petri et Pauli et omnium aliorum
33r Cordibus nostris quaesumus domine spiritum sanctum
34r Mentes nostras quaesumus domine spiritus sanctus reparet
35r Deus cui omne cor patet et omnis voluntas loquitur et quem nullum latet secretum
36r Illo nos igne spiritus sanctus inflammet quem dominus noster Iesus Christus
38r Deus qui corda fidelium sancti spiritus illustratione docuisti
39r Sancti spiritus corda nostra mundet infusio
(39v) ganzseitige Miniatur.
(40r-54r) Cursus de misericordia domini. Mit Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Benedictio, Cantica, Lectiones, Responsorien, Capitula (Hymnen: Chevalier Nr. 30585. AH 30, Nr. 12).
   10
41r Ostende nobis domine misericordiam tuam et salutare tuum da nobis
42v Te Deum laudamus te dominum misericordissimum confitemur tuam maximam misericordian semper imploramus
45v Deus qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et miserando manifestas multiplica super nos misericordiam tuam
47r Subveniat nobis domine misericordia tua ut ab imminentibus peccatorum nostrorum periculis
48r Pateant aures misericordiae tuae domine precibus supplicantium et ut petentibus desiderata
49v Adesto supplicationibus nostris omnipotens Deus et quibus fiduciam sperandae pietatis
50v Tua nos domine Deus misericordia ab omni surreptione vetustatis
52r Omnipotens sempiterne Deus qui ex abundantia pietatis tuae et merita supplicum excedis
53v Ego dixi miserere mei domine. Sana animam meam quia peccavi tibi. Convertere domine
54r Protector noster in te sperantium Deus sine quo nihil est validum
(54v) ganzseitige Miniatur.
(55r-70r) Cursus de corpore Christi. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Benedictio, Lectiones, Responsorien, Cantica, Capitula.
   11
56v Corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi sacramentum sit
56v Immensa divinae largitatis beneficia exhibita populo Christiano inaestimabilem ei conferunt dignitatem ... — ... servitute a peccatis omnibus mundaremur. Tu autem.
57v Et ut tanti beneficii iugis in nobis maneret memoria corpus suum in cibum ... — ... de accidentibus iudicant sibi notis. Tu autem.
58v Nullum etiam sacramentum est isto salubrius quo purgantur peccata ... — ... Deo gratiarum debitae actiones. Tu autem.
60v Deus qui nobis sub sacramento mirabili passionis tuae memoriam reliquisti tribue
62r Reminiscere miserationum tuarum quaesumus domine et famulos tuos
63v Deus qui ecclesiam tuam pretiosi corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi mysterio
65r Propitiare nobis quaesumus omnipotens pater per unigeniti tui corpus et sanguinem
66r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui pro nobis in cruce moriens dulcissimi lateris
68r Domine Iesu Christe qui in ultima cena tradidisti discipulis tuis
70r Deus cuius unigenitus tuus pro nobis usque ad mortem oboediens
(70v) ganzseitige Miniatur.
(71r-93r) Cursus de passione domini. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Antiphonen, Lectiones, Responsorien, Cantica, Capitula (Hymnen: AH 50, Nr. 382).
   15
71r Gloriosa passio Christi perducat nos ad gaudia paradisi
77r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora matutina stans ligatus
77v O virgo virginum sanctissima Dei genitrix Maria propter gravamen et tormentum quo torquebatur
79r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora diei prima permisisti te duci in consilio Iudaeorum
79v O virgo virginum praedulcissima mater Maria quando vidisti filium tuum
81v Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora diei tertia fuisti ab Herode illusus
81v O virgo virginum beatissima virgo Maria propter angustias et cruciam inaque cor tuum sustinuit
83v Domine Iesu Christe qui hora diei sexta ante crucem fuisti denudatus
84r O virgo virginum clementissima mater Maria propter doloris gladium qui pertransivit animam tuam
85v Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora diei nona pendens in cruce et clamans voce magna te derelictum dixisti
86r O virgo virginum sanctissima regina propter gravamen et tormentum quo torquebatur spiritus tuus iuxta crucem
89r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora vesperarum cenasti cum discipulis tuis turbatus spiritu unum ex eis te traditurum
89v O virgo virginum castissima Dei genitrix Maria propter planctum acerbi eiulatus
92r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui hora completorii sepultus es et a mulieribus planctus es et lamentatus
92v O virgo virginum gloriosissima mater Maria propter gemitus et suspiria indicibiliaque lamenta quibus afficiebaris
(93v) ganzseitige Miniatur.
(94r-114v) Cursus de compassione BMV. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Benedictio, Antiphonen, Lectiones, Responsorien, Cantica (enthalten in: Thesaurus cursuum devotissimorum … collectus ab G. B. Pontano. Prag 1600, 185–219).
   14
96v De cruce quando dominus ad cumulum portatur confestim ei genitrix portantes ... — ... rigans lacrimis madefecit. Tu autem.
101v Domine Iesu Christe fili virginis et matris Mariae qui hora matutinali pro salute humani generis ex Maria
101v Domine Iesu Christe clementissime qui pro nobis peccatoribus mortem subiens temporalem nec materno dolori
103v Domine Iesu Christe qui pro nobis peccatoribus in cruce agonizans
104r Domine Iesu Christe fili virginis Mariae salus mundi qui hora diei prima Pilato praesidi fuisti praesentatus
105v Domine Iesu Christe qui pro nobis peccatoribus in cruce agonizans
105v Domine Iesu Christe fili virginis Mariae salus mundi qui hora diei tertia coram Pilato praeside purpura indutus fuisti
107r Domine Iesu Christe fili virginis Mariae salus mundi qui hora diei sexta in cruce alta clavis durissimis affixus fuisti
108v Domine Iesu Christe fili virginis Mariae salus mundi qui hora diei nona crucifixus manibus et pedibus verberibus et flagellis
111r Domine Iesu Christe virginis fili dulcissime qui cum proditore cenasti
111v Domine Iesu Christe fili virginis Mariae salus mundi qui hora diei vespertina pressuris innumeris nimis fatigatus
113v Salvator clementissime qui inter opprobria quae tulisti piae matris anxietatibus compassus fuisti
114r Christe rex clementissime fili Mariae qui inter plurima opprobria sanctissimum spiritum emittendo patri tuo
114r Interveniat quaesumus domine Iesu Christe pro nobis apud tuam ineffabilem clementiam nunc et in hora mortis nostrae
(115v) ganzseitige Miniatur.
(116r-130r) Cursus de sancta trinitate. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Benedictio, Antiphonen, Lectiones, Responsorien, Cantica.
   11
117r Te invocamus te adoramus te laudamus beata trinitas miserere nobis
117v Adesto Deus unus omnipotens pater et filius et spiritus sanctus te unum in substantia trinum ... — ... domine.
118r Deus gratias tibi vera una trinitas: una et trina unitas te sanctam trinitatem
118v Credimus te Deum patrem a temetipso non ab alio nec factum nec creatum nec genitum te filium
121r Omnipotens sempiterne Deus qui dedisti famulis tuis in confessione verae fidei aeternae trinitatis gloriam agnoscere
122v Sancta trinitas unus et omnipotens Deus nos quaesumus a peccatorum nostrorum maculis
124r Omnipotens sempiterne Deus qui in unitate permanes et in trinitate semper consistis
125r Domine sancte pater omnipotens sempiterne Deus famulos tuos maiestati tuae subiectos per unicum filium tuum
126r Concede quaesumus omnipotens Deus ut sicut in nomine patris et filii divini generis intellegimus
128r Filium tuum omnipotens pater ante saecula gemitum invocantes exoramus
130r Exaudi nos domine sancte pater omnipotens aeterne Deus invocationem omnipotentis filii tui
(130v) ganzseitige Miniatur.
(131r-163r) Cursus communis de BMV. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Benedictio, Antiphonen, Lectiones, Responsorien, Cantica.
   19
134r Precibus et meritis beatissimae Mariae virginis et omnium sanctorum perducat nos dominus ad regna caelorum
143r Concede nos famulos tuos quaesumus domine Deus noster perpetua mentis et corporis sanitate gaudere
143v Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
146r Deus qui salutis aeternae beatae Mariae virginitate fecunda humano generi praemia praestitisti
146v Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
149r Deus qui nos concedis omnium sanctorum memoriam agere
149r Concede misericors Deus fragilitati nostrae praesidium ut qui sanctae Dei genitricis Mariae
149v Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
151v Famulorum tuorum quaesumus domine delictis ignosce ut qui tibi placere
152r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
153Ir Porrige nobis Deus dexteram tuam et per intercessionem sanctissimi Dei genitricis Mariae auxilium nobis supernae virtutis impende
153Iv Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
157v Supplicationem servorum tuorum Deus miserator exaudi ut qui in commemoratione sanctae Dei genitricis et virginis Mariae congregamur eius intercessionibus
158r Domine Iesu Christe fili Dei vivi qui dixisti nolo mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat quaeso pone amaram mortem
161r Quaesumus omnipotens Deus ut beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis Mariae intercessio gloriosa nos ab omni malo protegat
161v Has horas canonicas Maria mater pia tuae laudi refero cordis symphonia
161v Ave gloriosa Maria mater Christi virgo pia pone misericordiam et compassionem
162r Stabat mater dolorosa iuxta crucem lacrimosa dum pendebat filius
163r Interveniat pro nobis domine Iesu Christe nunc et in hora nostrae mortis apud tuam clementiam gloriosa Dei genitrix virgo Maria
(163v) ganzseitige Miniatur.
(165r-183r) Cursus de septem gaudiis Mariae Virginis. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Benedictio, Antiphonen, Lectio, Responsorium, Cantica (Hymnen: AH 30, Nr. 52).
   11
166r Precibus et meritis beatae Marie virginis liberet nos filius eius ab omnibus malis
166v Gaude felix mater cum tibi per angelum Dei filius nuntiatur cum pudicus alvus tuus spiritu sancto fecundatur ... — ... angeli laetitiam iusti gratiam et peccatores veniam inveniunt in aeternum. Tu autem.
168v Te matrem laudamus te Mariam virginem confitemur ... — ... In te domina speramus ut nos defendas in aeternum.
172r Laetifica et adiuva qui sumus omnipotens et misericors Deus dominicae annuntiationis et conceptionis gaudia recolentes
174r In mentibus nostris quaesumus domine tuae gratiae lumen infunde ut qui conceptum et natum de virgine Deum verum et hominem confitemur
176r Deus qui novo stellae signo novum filium regibus ostendisti praesta quaesumus ut intercedente benedicta et gloriosa semper virgine
177r O domine Iesu Christe fili Dei vivi benedicti qui pro nobis peccatoribus agonizans in cruce praedilectam matrem
178v Festina quaesumus domine Iesu festina ne tardaveris et auxilium nobis supernae virtutis impende 3
180v Deus qui benedictae et gloriosae semper virginis genitricis filii tui Mariae corpus et animam sancti spiritus illustrationem perfecisti
182v Deus qui beatissimam semper virginem Mariam in conceptu et partu virginitate servata triplici gaudio
182v Tit.: Sequitur quaedam prosa de omnibus septem gaudiis beatae virginis Mariae.
Gaude virgo quae de caelis iuxta vocem Gabrielis concepisti filium. Gaude mater Iesu Christi quia virgo peperisti creatorem omnium
(183v) ganzseitige Miniatur.
(184r-195v) Cursus de anima Christi. Mit Gebeten, Psalmen, Hymnen, Benedictio, Antiphonen, Lectio, Responsorien, Cantica (Hymnen: AH 30, Nr. 8).
   8
185r Exaudi domine preces servi tui ad te clamantis qui in trinitate perfecta vivis et regnas Deus
185r Domini Iesu felix anima divinitati personaliter unita humanae infirmitatis defectus habuit mihi tristis fuit
187r Caelesti quaesumus domine lumine semper et ubique nos praeveni rationalis
188v Illumina quaesumus domine populum tuum et splendore passionum charismatum et gloriae rationalis ac beatissimae animae unigeniti filii tui domini nostri Iesu Christi
189v Praesta quaesumus omnipotens Deus ut passionum charismatum et gloriae rationalis ac beatificae animae unigeniti filii tui domini nostri Iesu Christi
190v Domine Iesu Christe qui dum hora sexta pro redemptione mundi crucis ascendisses lignum
192r Accepta sit quaesumus domine in conspectu tuo nostra devotio ut passionum charismatum et gloriae rationalis ac beatissimae animae
193v Domine Deus virtutum qui collapsa restauras et restaurata conservas