Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35478 
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 453
MEDIZINISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Papier   III, 234, I* Bl.   295×210   T. I: Wiener Raum, T. II: Wiener Raum (?), um 1440/1460 (T. I: um 1455/1460, T. II: um 1440)   
Provenienz/Letztbesitzer: Innsbruck, ULBT
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (III, 1-58) Wiener Raum, um 1455/1460; 2  (59-142) Wiener Raum, um 1440; 3  (143-186) Wiener Raum?, um 1440; 4  (187-234, I*) Wiener Raum ?, um 1440
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Einzelbilder: fol. II, 2, 25, 26, 41, 45, 49, 56, 134, 141, 164, 165, 180, 184, 213, 234.
Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 279-281 (online)
Am oberen Blattrand Foliierung 19. Jh. durch die ULB Tirol.

Teil 1III, 1-58   Papier   Wiener Raum, um 1455/1460
Lagen: (I–1)I (Vorsatzbl. 20. Jh.) + IIII (Vorsatzbl. 15. Jh.) + 4.VI48 + V58
Gegenbl. zum Vorsatzbl. als Spiegel auf dem VD aufgeklebt. Bl. 12v Lagenreklamante erhalten. Bl. 39r–53r am oberen rechten Blattrand der Rectos Zählung der Textabschnitte (prima particula Amphorismorum (!), 2a particula etc.).
Schrift:
Schriftart: Bastarda
von drei Händen: 1) Bl. 1r–46v; 2) Bl. 47r–53r; 3) Bl. 53v–54v und Zählung der Textabschnitte auf Bl. 39r–53r (= späterer Duktus des Schreibers von T. II–IV, von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 748, T. I–III und von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 123, Schreiber 2, möglicherweise zu identifizieren mit Bertoldus de Saxonia).
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 259-142   Papier   Wiener Raum, um 1440
Lagen: 7.VI142
Ab Bl. 71r jeweils am Lagenbeginn am oberen Blattrand mittig Kustoden, tw. ausgeschrieben, tw. in arabischen Ziffern, beschnitten und tw. radiert (3–6, 7us). Am oberen Blattrand rechts Zählung der Textabschnitte (beginnend Bl. 60r mit prima particula) und mittig Foliierung innerhalb der einzelnen Abschnitte.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
= Schreiber von T. III und IV, von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 748, T. I–III und von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 123, Schreiber 2, möglicherweise zu identifizieren mit Bertoldus de Saxonia. Abschnittsanfänge in Textualis formata (Textura)
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 3143-186   Papier   Wiener Raum?, um 1440
Lagen: 2.VI166 + 2.V186
Ab Bl. 143r am Lagenbeginn am oberen Blattrand mittig Kustoden (primus–4). Bl. 143r–165r am oberen rechten Blattrand der Rectos Kennzeichnung des ersten Textabschnittes (prima).
Schrift:
Schriftart: Bastarda
= Schreiber von T. II und IV, von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 748, T. I–III und von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 123, Schreiber 2, möglicherweise zu identifizieren mit Bertoldus de Saxonia. Beginn der Quaestiones in Textualis formata (Textura).
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4187-234, I*   Papier   Wiener Raum ?, um 1440
Lagen: (VI+1)199 + 2.VI223 + (VI–1)234 + (I–1)I* (Nachsatzbl. 20. Jh.)
Gegenbl. zum Nachsatzbl. als Spiegel auf dem HD aufgeklebt. Bl. 190 kleineres eingehängtes Einzelbl. (230 × 210). Ab Bl. 200 am Lagenbeginn am oberen Blattrand mittig Kustoden (2–4).
Schrift:
Schriftart: Bastarda
= Schreiber von T. II und III, von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 748, T. I–III und von Neustift, Stiftsbibl., Cod. 123, Schreiber 2, möglicherweise zu identifizieren mit Bertoldus de Saxonia. Bl. 187ra–b und 191ra Beginn der Quaestiones in Textualis formata (Textura).
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: S. Maria di Rosano (Firenze)     Ende 20. Jh.     Schmucklos        
dunkelbraunes Leder über Holz
Einband sowie Bindung im Zuge der Restaurierung erneuert. Kanten gerade. Rücken: drei Doppelbünde. Im ersten Feld Spuren eines aufgeklebten Signaturschildes, im vierten Signaturschild (s. bei G). Kapitale mit hellblauem und rotem Zwirn umstochen. Spiegel Pap. 20. Jh. Am Spiegel des VD Fragment mit Besitzvermerk (s. bei G) sowie Fragment mit Notiz eingeklebt. Am Spiegel des HD Etikett der Restaurierwerkstätte. Bl. IIIv Titelschild (möglicherweise einst am urspr. Einband aufgeklebt) Tegni Galieni. Libri afforismorum.


Wohl Geschenk des Neustifter Präbendars und Klosterarztes Bertoldus de Saxonia ans Stift (gemeinsam mit Cod. 123 und vermutlich auch dem tw. von denselben Händen geschriebenen Cod. 748, vgl. Schenkungsvermerk in Cod. 748, Bl. IIIv und Cod. 123, Bl. Vv). Auf dem Titelschildchen (eingeklebt auf Bl. IIv) unter dem Titel in roter Tinte T9, möglicherweise alte (Neustifter?) Signatur oder Besitzvermerk. Am Spiegel des VD eingeklebtes Fragment mit Besitzvermerk 15. Jh. Iste liber est monasterii sancte Marie virginis ad Novamcellam Brixinensis dyocesis. Bl. 143r Besitzvermerk 15. Jh. Iste liber est monasterii sancte Marie virginis in Novacella. Bl. 1r Besitzvermerk 18. Jh. Collegii Neocell. 1809 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Neustift der ULB Tirol übergeben. Bl. 1r Stempel der ULB Tirol 19. Jh. 1921 aufgrund des Friedensvertrages von St. Germain an den italienischen Staat abgegeben und von diesem 1929 dem Kloster Neustift als Dauerleihgabe überlassen. Bl. 1r Stempel der Soprintendenza Tridentina 20. Jh. Am Spiegel des HD Etikett der Restaurierwerkstätte 20. Jh. (Laboratorio di restauro del libro S. Maria di Rosano), kein Restaurierbericht vorhanden. Bl. Ir Signatur 20. Jh. Ms 453 (Bleistift). Am Rücken Signaturschild 20. Jh. 453.
Vorbesitzer 1: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol
Vorbesitzer 2: Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021", "Thorndike-Kibre"
alle Initien
Teil 1
(I*r) leer.
(VDS) Besitzvermerk. Notiz.
   1
VDS Prima pronosticorum finis laudabilis medicinae existit cum actor futura in singulis propendit quamvis omnes minime curare possit
(Ir-IIIr) leer bis auf Signatur.
(IIIv) Titelschild sowie Inhaltsangabe 18. Jh.
(1r-33r) Galenus Ars parva seu Microtegni, tr. Gerardi Cremonensis (Drucke: GW 2678–2683. – Thorndike-Kibre Nr. 1585), mit Interlinear- und Marginalglossen, tw. mit Paraphrase (Thorndike-Kibre Nr. 700).
   1
1r Prolog:
Incipit Tegni Galieni de corporibus sanis aegris et neutris et signis sanis aegris et neutris.
Tres sunt omnes doctrinae quae ordine habentur. Prima quidem ex finis notione 4 ... — ... sed explicationem demonstratorum dicentur nunc (rot:) de significatione medicinae.
(1v) Text.
   3
1v Text:
Medicina est scientia sanorum aegrorum et neutrorum ... — ... scribens et quot sint et qualia determinabo in his orationem.
1v Glosse:
Nota secundum Averroim quod medicina est de subiecto cuius subiecti ratio in medicina salvatur
1v Paraphrase:
In omnibus doctrinis quae secundum ordinem currunt incessus sunt secundum rerum ordines. Una earum est quae fit secundum
(33v-34v) Divisiones libri Tegni Galieni.
   1
33v Tres sunt omnes doctrinae quae ordine habentur etc. Istius libri qui Tegni id est Pars (!) parva dicitur ... — ... in traditione istius libri visus est observasse. — Schlussschrift: Expliciunt divisiones libri Tegni Galieni.
(35r-38v) Iohannes Damascenus Liber aphorismorum (Ed.: D. Jacquart, G. Troupeau, Yûḥannâ ibn Mâsawayh [Jean Mesue], Le livre des axiomes médicaux [Aphorismi]. Genève, Paris 1980, 107–223. – Druck: H 10524, 13893. – Thorndike-Kibre Nr. 824).
(39r-53r) Hippocrates Aphorismi (Thorndike-Kibre Nr. 1704. P. Kibre, Hippocrates Latinus II, Nr. III, mit Nennung der Hs.), tr. Anonyma (P. Kibre, Hippocrates Latinus II, Nr. III,3), mit Interlinear- und Marginalglossen auf Bl. 39r–42r.
   2
39r Text:
Vita brevis ars vero longa tempus acutum experimentum vero fallax iudicium autem difficile ... — ... quanto magis dabuntur tanto plus peiorabuntur.
39r Glosse:
Continuo oportet in medicina libros aphoristica brevitate collationes componere
(53va-54va) Quaestiones.
   2
53va Utrum in omni tempore morbi possit fieri evacuatio in febre putrida. Quod sic auctoritate illius aphorismi. Incohantibus morbis etc. ... — ... melius et perfectius complebitur cum adiutorio artis.
54va Utrum corpus discrasiatum ex generatione et tempore debeat reduci ad temperamentum — ...quae requirit calefacientia vel subtiliantia vel incidentia.
(54vb-58vb) leer.
Teil 2
(59ra-134ra) Iacobus Forliviensis Expositio in Hippocratis Aphorismos (Druck: H 7247. – Thorndike-Kibre Nr. 1087. P. Kibre, Hippocrates Latinus III, 269).
   1
59ra Vita brevis ars vero longa tempus acutum. Praetermissis quibusdam superfluis inquisitionibus in principio huius libri ... — ... causam scilicet frigiditatem et humiditatem. Ideo non procedit contra dicta.
(134rb) nur Rahmung.
(134v-142v) leer.
Teil 3
(143ra-183ra) Quaestiones in Hippocratis Aphorismos, unvollständig. (P. Kibre, Hippocrates Latinus III, 269). Bricht in Particula 6 ab.
   1
143ra Tit.: Circa primam aphorismorum. In exercitantibus ad summum.
Utrum sit possibile umorem vel umores nostri corporis peccare solum in quali. Et arguitur quod non. Primo sic quilibet umor peccans ... — ... quia non video secundum primam reversionem quomodo responderetur [
(183rb-186vb) nur Rahmung.
Teil 4
(187ra-232rb) Iacobus Forliviensis Quaestiones primi tegni Galeni (Druck: H 7236. – Thorndike-Kibre Nr. 1676).
   1
187ra Utrum tantum tres sint omnes doctrinae ordinariae. Arguitur quod non. Primo quot sunt quaestiones tot sunt scientiae vel doctrinae ... — ... sex rerum non naturalium administratio sub qua etiam acta animae continentur.
(232va-234vb) nur Rahmung.
(I*r-v) leer.