|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=35987 |
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 286 (rot) / 314 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN
Olim: A 22 Papier 130 Bl. 295×215 um 1390/1425
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-74) 1. Viertel 15. Jh.; 2 (75-110) 4. Viertel 14. Jh.; 3 (111-124) 9. Jahrzehnt 14. Jh.; 4 (125-130) um 1390
hebraica.at – Hebräische Fragmente in dieser Handschrift: VDS ; HDS 
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4 | Einzelbilder: fol. 2, 5, 20, 21, 32, 30, 40, 42, 47, 52, 55, 61, 64, 73, 74, 75, 84, 106, 107, 112, 114, 115, 126, 127.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)
Moderne Bleistiftfoliierung; HDS als Bl. 131 gezählt.
| Teil 1 | 1-74 1. Viertel 15. Jh. |
| Lagen: 3.VI36 + 2.IV52 + VI64 + V74 | |
| Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung des Papiers um 1418/1423. | |
| Teil 2 | 75-110 Papier 4. Viertel 14. Jh. |
| Lagen: 3.VI110 | |
| Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung des Papiers um 1390. Verwandte WZ finden sich in Göttweig Cod. 268 Teil II und Cod. 369 Teil III. | |
| Teil 3 | 111-124 Papier 9. Jahrzehnt 14. Jh. |
| Lagen: VII124 | |
| Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung des Papiers auf das Ende des 14. Jh.s. Verwandte WZ finden sich in Göttweig Cod. 164 und Cod. 268 Teil I. | |
| Teil 4 | 125-130 Papier um 1390 |
| Lagen: III130 | |
| Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung des Papiers um 1390. |
Hs. enthält 1 Fragment
| VDS, HDS | Pergament |
| Hebräische Fragmente |
| Einband: Gotisch Streicheisenlinien Blindstempel |
| Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden |
| Spätgotischer Einband: Leder über Holz mit Streicheisenlinien und Blindstempeln. Göttweiger Rosettenstempel (Vgl. Fingernagel/Simader, Göttweiger Blindstempel, Nr. 5). – Zwei Riemenschließen. – Deckel abgeschrägt. Je fünf Metallbeschläge, alle VD-Beschläge verloren. Titelschild des 15. Jh.: Sermones in papiro de tempore et aliquibus sanctis. Item tractatus Burchardi super 42 mansiones. Item epistola concilii pacis nova littera. Signaturschild des 15. Jh. H 3[...]. – Barockes Signaturschild: A. 22. |
| (130va unterer Freirand) Kaufvermerk (1. Hälfte 15. Jh.): Iste liber est emptus pro III s[chilling] per me fratrem Ieorium tunc temporis plebanum. (HDS) Besitzvermerk von einer Hand der 1. Hälfte des 15. Jh.: Iste liber est fratris Georgii plebani. – (1r, 94r unten) Buchbinderzeichen (?) Y, deshalb kann die Handschrift im 15. Jh. nach Göttweig verortet werden. |
"RB", "Hohmann", "Schneyer"
alle Initien
| (1ra-14va) | Excerpta patrum aliorumque de virtutibus. Zitate alphabetisch nach Stichwörtern angeordnet, hier A - F (Amor, animus, anima, ... foritudo, furia). (14ra-va) Sequitur registrum primi libri. Amor. Animus ... 1 | |
| 1ra | Augustinus contra Faustum: Omne quod in hac vita amaritudinis aut tormenti excogitari poterit ... — ... (14ra) ... Furia. Hieronymus in epistolari ad Nepotianum ... neglexerit aut transire etc. Sequitur registrum primi libri. Amor, animus, ... (14va) ... fortitudo, furia. | |
| (14vb-15va) | Quindecim signa ante diem iudicii. 1 | |
| 14vb | Tit.: Sequitur de XVcim signis ante diem iudicii Quindecim signa ante diem iudicii. Primum signum quod se mare erigit in altitudine cubitorum quadraginta omnibus montibus altius ... — ... iusti ibunt in vitam aeternam mali vero in ignem aeternum. | |
| (15va-16va) | Sermo de novo sacerdote. 1 | |
| 15va | Tit.: (Nach mehreren Leerzeilen) Sermo de novo sacerdote Adora [recte: Honora] Deum et honorifica sacerdotes. Ecclesiasticus 3o (Sir 7,33). Christus honoravit sacerdotes in mundo in septem honoribus ... — ... cum sacerdos sit creator totius creaturae ipsum damnare impossibilis est. Rogemus domini. | |
| (16va-24vb) | Homiliarum. Homilien zum 3., 4. und 6. bis 20. Sonntag nach Ostern. 4 | |
| 16va | Hinweis auf anderen Codex, Tit.: >Hic deficiunt sermones ab adventu domini usque ad dominicam terciam post festum pasche qui continentur in alio volumine. Dominica tercia< In illo tempore: Ego sum pastor bonus ... (Io 10,11). Redemptor noster fratres carissimi ipse est vere bonus pastor quia non solum pascit et reficit spiritualiter fideles suos ... — ... a summo pastore domino nostro gaudium paradisi accipiens. Quod ipse praestare dignetur qui vivit et regnat in saecula saeculorum. | |
| 17ra | Tit.: >Hic notantur omelie beatorum Gregorii Augustini Bede et ceterorum per circulum anni supra ewangelia dominicis diebus angulis et ceteris aliis diebus videlicet pasce et penthecostes ... Dominica quarta omelia< In illo tempore dixit dominis Iesus discipulis suis: Modicum et iam non videbitis me ... (Io 16,16). In illa nocte qua dominus noster erat tradendus postquam lavit pedes discipulorum suorum locutus est eius haec verba quae in hoc sancto evangelio legimus | |
| ... | ||
| 24va | Tit.: >Dominica vicesima... Omelia lectionis< In illo tempore Erant appropinquantes ad Iesum publicani ... (Lc 15,1). In hoc loco manifestat sanctus evangelista quia peccatores et publicani venerunt ad redemptorem nostrum ... — ... postquam dominus vidit pharisaeos murmurantes statim dedit eis hoc exemplum: Quis ex vobis homo qui habet centum oves et si (Lc 15,4). – (Abgesetzt) Et subsequencia huius sermonis sew textus ewangelii reveniens in subsequenti sexterno ibi aperte exponit secundum huius ... | |
| (25ra-38rb) | Homiliarium. Am Beginn unvollständig. Beginnt im 3. Sonntag noch Ostern, bis 24. Sonntag nach Ostern. 4 | |
| 25ra | ...] perdideret unam ex illis nonne dimittit nonaginta novem in deserto et vadit ad illam quae perierat donec inveniat illam ... — ... ut in futuro possimus gaudere cum illo. Quod ipse praestare digantur qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. | |
| 25va | Tit.: >Dominica quarta ... Omelia leccionis eiusdem< In illo tempore estote misercordes. Estote misericordes sicut et pater noster misericors et reliqua (Lc 6,36). Inter omnes virtutes quas dominus noster discipulis suis docuit praecipue monuit eos habere misericordiam ... — ... (26ra) ... cum electis Dei gaudere possimus. Quod ipse praestare dignetur qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. | |
| ... | ||
| 37vb | Tit.: In illo tempore loquente Iesu ad turbas ecce princeps unus accessit et adoravit eum dicens ... (Mt 9,18). Inter omnia miracula quae dominus noster per semetipsum ostendit in terris non legimus illum resuscitasse nisi ... tres mortuos ut cum fidelibus suis partem mereamur habere in regno caelorum. Quod ipse nobis praetare digentur qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen. | |
| (38va) | Sermo de dignitate sacerdotali. Nahzeitiger Nachtrag. 1 | |
| 38va | Ponam te sicut signaculum in conspectu in eo quomodo ego elegi (Agg 2,24). Haec verba scripta sunt in Isaia et conveniunt peroptime sacerdotali dignitate. De sacerdotali dignitate nota primo: Super omnes principes humanos omnia subiecisti sub pedibus eius ut dicit Psalmus | |
| (39r-44v) | Leer. | |
| (45ra-51vb) | Sermones. 3 | |
| 45ra | Ambulans Iesus iuxta mare Galileae (Mt 4,18). Lucae sexto scribitur quod erfectus est omnis si sicut magister sit (Lc 6,40). Hic quaeri potest quae fit vel fuerit vel esse poterit perfectior via in vita ista ... — ... in bonis informemur et spiritualiter consolemur. Rogabimus eam in qua verbum caro factum est et ... | |
| 46va | Sint lumbi vestri praecincti (Lc 12,35). Bernardus in quibusdam suis dictis dicit: Haec sunt quae pastori conveniunt: Bonitas, disciplina, scientia ... — ... in salutem iustorum per eius merita gloriosa. Per quae nos salvet Iesus Christus dominus noster. Amen. | |
| 49vb | Quia vidisti me Thoma (Io 20,29). Iohannis 20 capitulo: Sta in porta domus domini et praedica verbum (Ier. 7,2). Scribitur Ieremiae ... annuntiatori idoneo verbum Dei. Congruenter in persona huius prophetae dicitur verbum illud. In quo notantur tria quae debet habere praedicaotr ... — ... de ipsa haber dubius enim in fide infidelis est. | |
| (52ra) | Leer. | |
| (52rb-va) | Sermo. Nachtrag. 1 | |
| 52rb | Sitio (Io 19,28). Ista sunt verba nostri redemptoris qui primo loquitur ad patrem ... — ... quasi a facie gladii fugiatis. Unde in evangelio legitur ||| [bricht ab]. | |
| (52vb) | Leer. | |
| (53ra-54vb) | Sermones de adventu domini. Zum 1., 2. und 3. Adventsonntag. 3 | |
| 53ra | In illo tempore cum appropinquassent Hierosolymis et venissent Bethphage ad montem Oliveti (Mt 21,1). Dominus ac redemptor noster fratres carissimi qui semper aequalis est Deo patri in omni gloria et maiestate dignatus est descendere de caelis ... — ... die noctuque creatori nostro ut in futuro gaudentes mereamur suscipere eius adventu proprio adiuvante qui vivit et regnat in saecula saeculorum. (Auch in Innsbruck UBLT, Cod. 566, Iv) | |
| 53va | In illo tempore dixit Iesus discipulis suis: Erunt signa in sole et luna et stellis (Lc 21,25). Salvator noster dilectissimi fratres paratos nos invenire desiderans praenuntiat mala et pericula et tribulationes ... — ... ut possimus fugere aeterna supplicia et promereri aeterna gaudia praestante domino nostro Iesu Christo. Qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. (Auch in Innsbruck UBLT, Cod. 566, 4v-6r) | |
| 54rb | Tit.: >Dominica IIIa in adventu. Mt. ... Omelia leccionis eius< In illo tempore cum audisset Iohannes in vinculis (Mt 11,2). Sanctus Iohannes Baptista (?) praecursor domini salvatoris propter virtutem est positus ab Herode in vinculis ... — ... quia angelus domini exercituum est. Sed tamen carissimi fratres ||| [bricht am Ende einer Versoseite ab]. | |
| (55r) | Leer. | |
| (55va-b) | Sermo. Nachtrag. 1 | |
| 55va | Cum factus esset Iesus annorum duodecim (Lc 2,42). In hoc evangelio tria sunt notanda. Primo quod Iesus cum parentibus suos ad diem festum ascendit ... — ... hoc nota quod Ioseph et Maria Iesum in die festo amiserunt. Hic notant ... sequentia huius. | |
| (56ra-b) | Sermo. 1 | |
| 56ra | Cuius est imago haec Caesaris (Mt 22,20). Verba proposita scripta sunt in evangelio Matthaei et possunt esse cuiuslibet fidelis animae contemplando dignitatem et honorem et pulchritudinem cuius verificae imaginis ... — ... secundum quod ipse dicit: Gloriam meam alteri non dabo (Is 42,8). | |
| (56va-60va) | Sermo. 2 | |
| 56va | Tertio anno imperii sui fecit Assuerus grande convivium (Est 1,3). Haec verba in Esther capitulo primo posita sunt, ad cenam domini convenientissime applicari possunt. In quibus verbis quattuor possumus intelligere videlicet temporiss decriptionem ... — ... esurientes repleantur bonis. Ad quam convivium nos perducat qui in caelis vivit et regnat. (Vgl. Melk, Cod. 701, 46r) | |
| 60va | Afferamus ad nos archam foederis (III Rg 4,3). Require in alio volumine ut scis. (Verweis auf einen anderen Sermonesband) | |
| (60vb) | Leer. | |
| (61r-64v) | Leer. | |
| (65ra-b) | Biblia: Isaias 1,1-1,12. Nahzeitiger Nachtrag. 1 | |
| 65ra | Visio Isaiae filii Amos quam vidit super Iudam et Ierusalem in diebus Oziae ... — ... ut ambularetis in atriis meis. | |
| (65v-74v) | Leer. | |
| (75ra-105ra) | Tractatus super 42 mansiones filiorum Israel ex Aegypto in terram promissionis (Vgl. RB 10877, hier zu Pommersfelden, Cod. 194, 1-41; Expl. hier laut RB: ... salutatio mea manu Burchardi. – Parallelüberlieferung z. B.: Wien OP, Cod. 24/24, 1r–43v; München BSB, Cgm 634, 151ra–191rb; Clm 26864, 174r-269v). Hier einem Burchardus zugeschrieben, anderweitig durchwegs anonym überliefert. – Bis 84v am Rand Korrekturen einer Hand des 15. Jh. 2 | |
| 75ra | Tit.: Hic nota 42 mansiones. >Mansio prima: Quod mundus nocet< Profecti sunt de Ramesse. Ecce prima mansio filiorum Israel. Quae est ista mansio? Dico mundus et eius concupiscentia ... — ... ubi munda anima ponitur et perfecto Dei verbo fecunda eam copulatur. Amen. – (105ra Schlussschrift rot) Explicit tractatus Burchardi super 42 mansiones filiorum Israhel ex Egipto in terram promissionis. – (Schreibervers). | |
| 105ra | Non bene scribo sed melius discere volo. | |
| (105ra-vb) | Iohannes Chrysostomus
  : De laudibus sancti apostoli Pauli homiliae: Homilia 1 (Exc.). 1 | |
| 105ra | Iohannes quoque Chrysostomus in libro de laudibus Pauli hunc gloriosum apostolum multipliciter commendat dicens: Nihil prorsus erraverit qui pratum insigne ac paradisum specialem [recte: spiritualem] Pauli animam nuncupavit ... — ... sed innumeros et simili positos potestate corrupuit immo longe illo sed saeviores tyrannos. >Hec ille.< | |
| (106ra-109rb) | Sermo. 1 | |
| 106ra | Tit.: Feria quinta post pascha Maria stabat ad monumentum foris plorans (Io 20,11). Contra diu dormientes et praedicationem negligentes evangelium testatur Maria Magdalena mane venisse ... — ... nuntians discipulus quia vidi dominum hoc dixit mihi cuius honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. | |
| (109rb) | De s. Christophoro (Exc.). 1 | |
| 109rb | Ambrosius (?) autem in praefatione de hoc martyre sic ait: Christophorus tantae virtutis tumulum et doctrinae Christi gloriam contulisti ut 48 milia hominum de ... — ... ut morbos et inrimitates repellat suppliciter obtinuit. | |
| (109rb-110vb) | Iacobus de Voragine OP
: Legenda aurea: De s. Catharina (cap. 168) (Caput CLXVIII). Anfang gekürzt. Nachtrag 15. Jh. 1 | |
| 109rb | Tit.: De sancta Katherina Non invenientes muti paenitus sunt effecti. Tunc imperator nimio contra eos furore repletus increpare eos cepit cur ab una puella tam turpiter se vinci permitterent ... — ... Qualiter autem Maxentius pro hoc scelere et aliis, que commisit, punitus fuerit, in historia de inventione crucis habetur. | |
| (110rb-vb) | Sermo de s. Catharina. Entwurf. 1 | |
| 110rb | Notandum quod beata Catharina a miraabilis apparet in quinque, primo in sapientia, secundo in eloquentia ... (110vb) sicut patet in legenda. Dubitationem autem habet apud aliquos utrum a Maxentio vel Maximiano martyrizatus sit ... — ... ut pro Maximiniano Maxentius ponetur. | |
| (111ra-124rb) | Henricus de Langenstein (de Hassia)
: Epistola concilii pacis (Ed.: Kap. 1-2: Otto Hartwig, Henricus de Langenstein dictus de Hassia. Zwei Untersuchungen über das Leben und die Schriften Heinrichs von Langenstein. Marburg 1857, Teil 2, 28-31 [online]; Kap. 2-20: Hermannus von der Hardt, Magnum oecomenicum Constantiense concilium II. Frankfurt und Leipzig 1697, Sp. 2-61, die Verse hier am Ende abgedruckt [online]. – Hohmann Nr. 231). (111ra-b) Capitulatio, (111rb) Verse, Textbeginn. 2 | |
| 111ra | Tit.: Incipiunt metra in tuicione capitulorum continencia Clemens Urbano litem quia noverat ergo ... — ... Assem vix valet esse tuum quid si laceris. | |
| 111ra | Tit. (Capitulatio): Processus epistole consilii pacis secundum divisiones capitulorum et foliorum Universis naviculae Petri gubernacula inter undosi maris procellas regentibus ... — ... viam consilii pacis misericordia profluens pax perpetua et gloria suscipiat sempiterna. Amen. – (Schlussschrift) >Explicit epistula consilii pacis etcetera.< | |
| (124va-b) | Sermo de epiphania. 1 | |
| 124va | Vidimus stellam eius in oriente (Mt 2,2). ... quod nato domino venerunt Hierosolymam cum magno comitatu ... — ... Sic et divina gratia Christus est pulcher et lucidus si dilectaris in pulchritudine. – (Danach am unteren Freirand zwei Zeilen) Ipse est sponsus .. et magnus iuvenis (?) et senex. | |
| (125ra-128ra) | Sermo de dedicatione. 1 | |
| 125ra | Tit.: >Sermo de dedicacione altaris et ecclesie< Dedicatio ecclesiae inter alias festivitates sollemniter ab ecclesia celebratur et quoniam duplex est ecclesia sive templum scilicet materiale et spirituale ... — ... quo Christus habitet per gratiam et tandem in eo habitare dignetur per gloriam quod ipse nos praestare dignetur qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. (Schneyer VI 124, Nr. 70) | |
| (128ra-130va) | Sermo de resurrectione domini. 1 | |
| 128ra | Tit.: >Sermo de resurrectione domini< Resurrectio domini tertia die a passione ipsius facta est. Circa autem ipsum resurrectionem dominicam septem per ordinem sunt consideranda ... — ... non peccator sed praedicator iudicem videmus non ... venit etc. etc. | |
| (128rb) | Deutsche Glosse. Die widerpringend. | |
| (130va unten) | Kaufvermerk. | |
| (130vb) | Exemplum de apparitione patris cuiusdam spiritualis alicui piae virgini post mortem. Nahzeitiger Nachtrag. 1 | |
| 130vb | Legitur quod quaedam virgo gloriosa rogavit dominum per unum annum ut dignaretur sibi ostendere statum patris sui spiritualis ... — ... et tandem praecipitat in infernum. | |
| (HDS) | Besitzvermerk. |