Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36185 
Neustift/Novacella, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. s.n.
GRADUALE NEOCELLENSE ("ZOLLNER-GRADUALE"), BD. 2
Pergament   I, 317, I* Bl.   700×500   Neustift, Mitte 15. Jh. (zw. 1442 und 1446)   
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der mittelalterlichen Handschriften in der Stiftsbibliothek Neustift (siehe unten angeführte Literatur; auch online zugänglich). Diese Daten, insbesondere die Bibliografie, werden laufend korrigiert und ergänzt.

 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift: Kat. Neustift 2021, 370-379 (online)
Hs. um 1980 restauriert. Perg. am rechten unteren Blattrand tw. stark abgegriffen, daher Ecken vielfach im Zuge der Restaurierung ergänzt bzw. ersetzt. Korrekturen durch Aufkleben von zusätzlichen Pergamentstücken und -streifen. Bis Bl. 287 (= Ende der Lage 36) am Lagenende Kustoden in römischen Zahlen sowie Reklamanten. Am oberen Blattrand zeitgenössische Foliierung in roten römischen Zahlen I–CCCXII; Fehler in der Zählung: 96 ausgelassen (stattdessen XCVII doppelt angeführt), nach Bl. 274 zwei Blätter ungezählt (heute 274bis und 274ter).
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 535/540     Zeilenzahl: 350/360   
Schreiber: Zollner, Friedrich – Schriftart: Textualis formata (Textura) – Gotische Choralnotation
Jeweils sieben rote Vierliniensystem mit Textzeilen. Einschübe von mehreren anderen zeitgenössischen Händen, nur vereinzelt Radierungen und Korrekturen (sowohl bei Noten als auch bei Text). Zahlreiche Radierungen, Durchstreichungen, Ergänzungen und Korrekturen von späteren Händen, meist ebenfalls in Textualis formata (Textura), tw. auch in Rotunda. Zusätze in schwarzer und roter Tinte sowie Bleistift bis ins 18. Jh.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   Deckfarbeninitiale(n)   Ranke(n)/Bordüre(n)   Figürlicher Buchschmuck   Wappen   Goldverwendung   
Buchmaler: Südtiroler Wanderminiator alias Meister der Münchener Gutenbergbibel (Servacius Lichtensteyn de Prussia?)

Einband: Ende 20. Jh.     Neuzeitlicher Gebrauchseinband     
Werkstatt: S. Maria di Rosano (Firenze)
Einband sowie Bindung im Zuge der Restaurierung unter Verwendung von Beschlägen und Schließen unbekannter Herkunft erneuert. Spiegel sowie Vor- und Nachsatzbl. Perg. 20. Jh.


Hs. im Auftrag des Propstes Nikolaus Scheiber (Propst 1439–1449) in Kloster Neustift angefertigt. Die zahlreichen Streichungen, Ergänzungen und Hinweise belegen eine Verwendung der Hs. bis ins 19. Jh. Hs. bei vorübergehender Aufhebung des Klosters 1807 nicht an die Universitätsbibliothek Innsbruck gelangt. Am Spiegel des HD Etikett der Restaurierwerkstätte 20. Jh. (Laboratorio di restauro del libro, S. Maria di Rosano [Firenze]), kein Restaurierbericht erhalten

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Neustift 2021", "AH 53", "AH 50", "AH 55", "AH 54", "AH 48"
alle Initien
(Ir-v) leer.
(1r-76r) Commune sanctorum.
   1
64r (man)]datis tuis quae dilexi
(76r-210r) Sanctorale.
(76r) In vigilia s. Andreae. – (77r) In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 122). – (79r) Candidus martyr et pontifex. – Barbara virgo et martyr. Mit Verweis auf Sequenz (AH 50, Nr. 271). Mit Sequenz Gratuletur gloriose unitas nunc fidelium ... (nicht in AH, Chev., Mone und Dreves angeführt). Mit Hinweis vacat. – (81r) Nicolaus episcopus et confessor. Mit Sequenz (AH 55, Nr. 265). – (85r) In octava s. Andreae. – In conceptione BMV (mit . – Damasius papa. – Lucia virgo et martyr. – Ottilia virgo. – In vigilia s. Thomae. – In die sancto. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – (85v) Stephanus. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 215). – (89v) Iohannes ev. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 168). – (92v) Innocentes. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 157). – (95r) Thomas martyr et pontifex. Mit Verweis auf Sequenz (AH 55, Nr. 9). – Silvester papa. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 88). – In octava s. Stephani. – In octava s. Iohannis ev. – (95v) In octava Innocentium. – Erhardus episcopus. – Felix presbyter. – Marcellus papa et martyr. – Antonius abbas. – Prisca virgo et martyr. – Fabianus et Sebastianus. – Agnes virgo et martyr.
(96r–97v) spätere Ergänzung: (96r) Ignatius. – (97r) In transfiguratione dni.
(98r) Forts. Agnes virgo et martyr. – Vincentius martyr. – (98v) Timotheus ap. – In conversione s. Pauli. Mit Sequenz (AH 50, Nr. 269). – (102v) Policarpus episcopus et martyr. – In octava Agnetis. – Brigida virgo. – (102v) In purificatione BMV. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 99). – (106v) Blasius martyr et pontifex. – Agatha virgo et martyr. – (107r) Ingenuinus et Albuinus episcopi. Mit Sequenz (AH 9, Nr. 236). – (110r) Dorothea virgo et martyr. Mit Verweis auf Sequenz (AH 50, Nr. 271). – Amandus episcopus et confessor. – (110v) Scholastica virgo. – Euphrasia virgo. – Euphrosina virgo. – Valentinus martyr. – Faustinus et Iovita. – Iuliana virgo et martyr. – In cathedra s. Petri. – (111v) In vigilia s. Matthiae. – In die sancto. – Iosephus. – (112r) Walpurgis virgo. – Cunegundis virgo. – Gregorius papa. – Gerdrudis virgo. – Benedictus abbas. – In annuntiatione BMV. – (115r) Rupertus episcopus – (am Blattrand von späterer Hand ergänzt:) Conversio Mariae Magdalenae. – Ambrosius episcopus. Mit drei Sequenzen (AH 53, Nr. 36; AH 53,, Nr. 50; AH 53,, Nr. 67). – (123v) Tiburtius et Valerianus martyres. – Georgius martyr. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 50). – Marcus ev. Mit Verweis auf Sequenz (radiert, nicht mehr leserlich). – (124r) Trudbertus martyr. – Vitalis martyr. – Philippus et Iacobus ap. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 36). – (125r) (am Blattrand von späterer Hand ergänzt:) Sigismundus. – Inventio s. crucis. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 120) und Sequenz (AH 53, Nr. 56). – (128v) Florianus martyr et socii. – Iohannes ante Portam Latinam. Mit Sequenz (AH 55, Nr. 188). – (von späterer Hand ergänzt:) Monica. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 50). – (132r) Gordianus et Epimachus. – Pancratius et socii eius. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 50). – (132v) In translatione s. Albuini. Mit Verweis auf zwei Sequenzen (AH 53, Nr. 50 und AH 53, Nr. 67). – Victor martyr. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 50). – Urbanus papa et martyr. – (133r) Petronella virgo. – Nicomedes martyr. – Marcellinus et Petrus martyres. – Erasmus martyr et pontifex. – Bonifatius et socii eius. – Primus et Felicianus martyres. – Barnabas ap. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – Basilides, Cyrinus, Nabor et Nazarius martyres. – Vitus, Modestus et Crescentia martyres. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 229). – Quirinus. – (133v) Marcus et Marcellianus martyres. – Gervasius et Prothasius martyres. – Albanus martyr. – Achatius et socii martyres. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 229). – In vigilia s. Iohannis Baptistae. – (135r) In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 163). – (138r) Iohannes et Paulus martyres. – Septem dormientes. – Leo papa. – In vigilia s. Petri et Pauli ap. – (139r) In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 210). – (141v) In commemoratione s. Pauli. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – In octava s. Iohannis Baptistae. – Erentrudis virgo. – In visitatione BMV. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 193). – (144r) Prosula zum Offertorium Filiae regum Mater Christi veneranda (AH 48, Nr. 399; Hofmann-Brandt Nr. 403).
(144Ir–v) spätere Ergänzung von anderer Hand: Forts. bzw. Abschluss der Prosula. Anschließend Alleluia.
(145r) Forts. von Bl. 144v. – In translatione s. Martini. – Processus et Martinianus martyres. – Udalricus episcopus. – In octava apostolorum s. Petri et Pauli. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – Willibaldus episcopus. – Kilianus et socii eius. – In octava visitationis BMV. – In translatione s. Nicolai. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 66). – (148r) Septem fratres. – (148v) In translatione s. Benedicti abbatis. – Margaretha virgo et martyr. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 64). – (151v) Hainricus confessor. – In divisione apostolorum. Mit Sequenz (AH 50, Nr. 267). – (155v) Alexius confessor. – Praxedis virgo. – Maria Magdalena. Mit Sequenz (AH 50, Nr. 268). – (159r) Apollinaris martyr et pontifex. – (159v) Christina virgo. – In vigilia s. Iacobi. – In die sancto. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – Christophorus martyr. – Anna. Mit Sequenz (AH 55, Nr. 62). – (161v) Martha. Mit Sequenz (AH 55, Nr. 244). – (164v) De virginibus. – (165r) Panthaleon martyr. – Felix papa. – Abdon et Sennen martyres. – Tertullinus martyr. Si sollempnizatur die dedicacionis Brixinensis cantetur sequentia Spe mercedis. – Petrus ad vincula. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – Stephanus papa et martyr. – In inventione s. Stephani. – Oswaldus rex et martyr. – (165v) Sixtus et socii eius. – (am Blattrand von späterer Hand ergänzt:) De transfiguracione domini quere de tempore in fine libri. – Donatus martyr et pontifex. – Afra et sodales eius. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 119). – (168r) Cyriacus et socii eius. – (168v) Romanus martyr. – In vigilia s. Laurentii. – (169r) In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 173). – (171v) Tiburtius martyr. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 229). – Hyppolitus et socii eius. – Cassianus martyr et pontifex. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 89). – Eusebius confessor. – In vigilia assumptionis BMV. – In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 104). – (174v) In octava s. Laurentii. – Agapitus martyr. – (175r) Magnus martyr. – Bernardus abbas. – In octava assumptionis BMV. – Timotheus et Symphorianus martyres. – In vigilia s. Bartholomaei. – In die sancto. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – Genesius martyr. – Ruffus et Abundus martyres. – Hermes. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 229). – Augustinus. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 126). – (178r) In decollatione s. Iohannis Baptistae. – (179r) Iohannes Baptista. Mit Sequenz (AH 50, Nr. 270). – (182r) Felix et Adauctus martyres. – Aegidius abbas. – (183r) In octava s. Augustini. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 88) und Sequenz (AH 54, Nr. 32). – (von späterer Hand ergänzt:) In translatione s. Erndrudis. – (186r) Magnus abbas. – Ioachim et Anna. – Regina virgo et martyr. – Adrianus martyr. – In nativitate BMV. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 95). – (187v) In translatione s. Cunegundis. Mit Verweis auf Sequenz (AH 50, Nr. 271). – Gorgonius martyr. – (von späterer Hand ergänzt:) Infra octavas nativitatis beate Marie. – (188r) Prothus et Iacinthus. – In exaltatione s. crucis. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 120). – (192v) In octava BMV. – Nicomedes martyr. – Euphemia virgo. – Lucius et Geminianus. – Lampertus martyr et pontifex. – In vigilia s. Matthaei ap. et ev. – In die sancto. Mit Verweis auf Sequenz (AH 55, Nr. 6). – (193r) Mauritius et socii eius. – In translatione s. Ruperti. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 89). – In translatione s. Virgilii. – Cosmas et Damianus. – Wenzelaus dux et martyr. – Michael. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 192). – (197v) Hieronymus presbyter. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 90). – Remigius, Germanus et Vedastus episcopi. – Leodegarius martyr. – Franciscus confessor. – Sergius et Bacchus. – Marcus papa. – In translatione s. Wolfgangi. – In translatione s. Erhardi. – Dionysius et socii eius. Mit Verweis auf Sequenz (gestrichen). – Gereon et socii eius. – In translatione s. Augustini. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 32). – (198r) Maximilianus episcopus. – Colomannus martyr. – Calixtus papa et martyr. – Gallus abbas. – In translatione s. Marthae. – Lucas ev. Mit Verweis auf Sequenz (AH 55, Nr. 6). – (198v) Ianuarius et socii eius. – Ursula et undecim milia virginum. Mit Verweis auf Sequenz (AH 55, Nr. 333). – Severus episcopus. – Severinus episcopus. – Crispinus et Crispinianus martyres. – Amandus episcopus. – In vigilia s. Simonis et Iudae. – In die sancto. Mit Verweis auf Sequenz (AH 53, Nr. 228). – (199r) Narcissus martyr et episcopus. – (am Blattrand von späterer Hand ergänzt:) Wolfgangus episcopus. – In vigilia omnium sanctorum. – In die sancto. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 112). – (200v) Eustachius et socii eius. – Leonhardus confessor. – Willibrordus episcopus. – In octava omnium sanctorum. – Quattuor coronati. – Theodorus martyr. – Martinus episcopus. Mit Sequenz (AH 53, Nr. 181). – (203r) Brictius episcopus. – (203v) (am Blattrand später ergänzt Leopoldus. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 90). – Othmar abbas. – In octava s. Martini. Mit Verweis auf Sequenz (AH 9, Nr. 388). – Elisabeth. Mit Sequenz (AH 55, Nr. 120). Alleluia auf Rasur. – (206r) Caecilia virgo et martyr. – Clemens papa et martyr. – (206v) Chrysogonus martyr. – Catharina virgo et martyr. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 56). – (210r) Virgilius episcopus. Mit Verweis auf Sequenz (AH 54, Nr. 88).
   2
98r (en)]sis cedit mortique vita succedit ecce vidit
145r (prae)]clarissima Amen
(210r-253r) De commemoratione BMV.
(210r–243v) Propriumsgesänge mit 13 Sequenzen: (212r) AH 54, Nr. 219. – (214r) AH 50, Nr. 241. – (217v) AH 54, Nr. 227. – (219v) AH 54, Nr. 248. – (222r) AH 54, Nr. 225. – (223v) AH 54, Nr. 237. – (225r) AH 54, Nr. 218. – (227r) AH 42, Nr. 74 (Str. 6 zw. Str. 1 und 2). – (229v) AH 54, Nr. 238. – (232v) AH 54, Nr. 232. – (234v) AH 54, Nr. 245. – (238v) AH 54, Nr. 221. – (240v) AH 54, Nr. 279. – (242r) Offertorium Recordare mit Prosula (AH 49, Nr. 634).
(243v) In adventu dni de BMV. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 191). – (246r) Infra nativitatem usque ad purificationem. Mit Verweis auf zwei Sequenzen (AH 54, Nr. 2 und AH 53, Nr. 15, Str. 9–12) und Sequenz mit Hinweis vacat (AH 53, Nr. 15, bei Beginn der Str. 9 am Blattrand Verweis von späterer Hand Hic de beata v.). – (248r) De BMV post festum purificationis usque ad Quadrages. – De BMV in Quadrages. diebus sabbatis post primas feriales. – (248v) Tempore paschali de BMV. Mit drei Sequenzen (AH 9, Nr. 65, mit Nennung der Hs. bzw. Chev. Nr. 28513, mit Nennung der Hs.; AH 54, Nr. 18 und AH 54, Nr. 21). – (252v) von anderer Hand: Post ascensionem. Mit Sequenz (AH 54, Nr. 226).
.
(253v) Offertorium von späterer Hand.
(254r-293r) Kyriale.
(254r-272r) Kyrie. Gloria.
(254r) Ohne Tit. Nur Kyrie. – Aliud, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De Apostolis 1. – (256r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De Confessoribus 2. Nur Kyrie. – (256v) Aliud Kyrie, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Angelicum 3. – Aliud, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De martiribus 4. Nur Kyrie. – (257r) Aliud. – (258v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Ascendens 5. Nur Kyrie. – Aliud, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De virginibus 6. – (260r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Descendens 7. Nur Kyrie. – (260v) Aliud, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Minus de B. V. Maria 8. – (262r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Ad proprias laudes 9. – (263v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Maius de B. Virgine 10. Mit späterer Abänderung: Bl. 264bisr–v (Pap.) später eingefügt, urspr. Version auf Bl. 265r fortgesetzt mit Tropus Spiritus et alme (Bosse Nr. 23, mit Abweichungen in der Melodie). – (266r) Pascale, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Paschale 11. – (267v) De martiribus, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 12. Nur Kyrie. – De uno martire sive confessore, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 13. – (269r) De simplicibus virginibus, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 14. – (270v) Dominicis diebus, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 15. Nur Kyrie. – Ad priorem, am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 16.
(272r-274v) Alleluia-Rufe mit Sequenz.
(272r) De s. confessore [In die translationis] mit Zuweisung an Rudbertus, von späterer Hand an Virgilius). Sequenz (AH 54, Nr. 89). – (274v) De s. Cassiano. Sequenz (AH 54, Nr. 89 [Text leicht abweichend]).
(274terr-v) Zusatz zum Kyriale.
(274terr) In inventione crucis. Offertorium. – (274terv) Kyrie. Später ergänzt: 20.
(275r-293r) Sanctus. Agnus Dei.
(275r) Ohne Tit. – (275v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De Apostolis 1. – (276v) Ergänzung am Blattrand fast zur Gänze weggeschnitten: ]ini 2. – (277v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De martyribus 3. – (278v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: 13. Sanctus mit Tropus Benedictus Marie natus qui venit ... – (279v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Descendens 4. Sanctus mit Tropus Benedictus Marie filius qui venit ... – (280r) Ohne Tit. Sanctus mit Tropus Benedictus Marie natus qui venit ..., Agnus Dei mit Tropus Summi celi qui tollis ... – (281r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Maius de Beata Virgine. Sanctus mit Tropus Benedictus Marie filius qui venit ... (in Rot durchgestrichen) – (282r) Ohne Tit. – (283r) Ohne Tit. – (283v) Ohne Tit. Sanctus mit Tropus Benedictus Marie filius qui venit ... – (284v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Minus de Bea. Virgine 6. – (285r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Ad proprias laudes 7. – (286r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Paschale 8. – (286v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Dominicale 9. – (287v) Ohne Tit. – (288r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: De Confessoribus 10. Agnus Dei mit Tropus O dulcis Iesu Christe, radiert und nur Forts. auf Bl. 289r lesbar: ]misse tu redemisti … – (289r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Angelicum 11. – (290r) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Ascendens 12. – (290v) Ohne Tit. – (291v) Ohne Tit. – (292r) Ohne Tit. – (292v) Ohne Tit., am Blattrand von späterer Hand ergänzt: Simplex 13.
(293v-304r) Forts. der Alleluia-Rufe mit Sequenz (BMV).
(293v) Die ersten zwei Notenlinien leer, dann Alleluia und Sequenz (AH 54, Nr. 201). – (296v) AH 54, Nr. 278. – (300r) AH 54, Nr. 250. – (302r) AH 54, Nr. 188.
(304r-312r) Sequenzen für Heilige und BMV.
(304r) Henricus (AH 55, Nr. 159). – (306v) Achatius et socii (AH 55, Nr. 38). – (308r) Sequencia de beata virgine post nativitatem domini (AH 54, Nr. 2). – (309v) Ursula et undecim milia virginum (AH 55, Nr. 333).
(312v) Ergänzung von späterer Hand 18. Jh.
   1
312v Introitus. Minuisti eum paulo minus ab Angelis gloria et honore corona ...
(I*r-v) leer.