Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36490
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 39 (rot) / 28 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: ORIGENES. PASSIO CATHARINAE
Olim: I 15 (barock)    Pergament   175 Bl.   288×195   2. Hälfte 12. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-162) 2. Hälfte 12. Jh.; 2  (163-175) 2. Hälfte 12. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)

Durchgängige Bleistiftfoliierung.

Teil 11-162   Pergament   2. Hälfte 12. Jh.
Lagen: 20.IV160 + I162.
Kustoden jeweils auf dem letzten Bl. der Lage. Neuzeitliche Tintenfoliierung Bl. 1-37.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 135-140    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Drei Schreiber auf Bleistiftlinierung: 1) Bl. 1r-51 Z 21 und 52r-146v Z 9; 2) Bl. 51v Z 21-30; 3) 146v Z 9 - 162r. - Die Rubriken stammen von einer vierten Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Bl. 37r Silhouetteninitiale. Initialen mit Aussparungen und Punktverdickungen.
Teil 2163-175   Pergament   2. Hälfte 12. Jh.
Lagen: (III+2)170 + (II+1)175.
Schrift:
Schriftraum: 225 × 130    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Ein Schreiber. Kapitelzählung in margine.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
VDS, HDSVDS, HDS   Pergament   2. Hälfte 14. Jh.
Zwischen beiden sichtbaren Seiten liegen etwa zwei weitere, wohl die dem Deckel zugewandten Seiten.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 127    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Textualis
Tintenlinierung

Einband: 15. Jh.     Gotisch     Blindstempel        
Göttweiger Blütenstempel (Vgl. Fingernagel/Simader, Göttweiger Blindstempel, Nr. 5). Titelschild des 15. Jh.: Liber omeliarum Origenis in librum Iudicum, Regum, Canticum canticorum, Ysaiam, Ieremiam, Ezechielem. Legenda sancte Katherine virginis. Signaturschild wurde abgelöst, an der freien Stelle ist wie in anderen Göttweiger Handschriften eine schwarze Signatur schwach erkennbar, aber nicht lesbar.


Aufgrund der Einbandgestaltung ist die Handschrift spätestens für das 15. Jh. nach Göttweig zu verorten. Frühere Bestandsnachweise fehlen.

Parallelen zu dieser Zusammenstellung finden sich im Heiligenkreuzer Katalog vor 1381 (vgl. Gottlieb 1915, 53 Z 13ff.; Information von Katharina Kaska). - Die Homilien Bl. 36r-162r werden in der Handschrift durch eine eigene Kapitelzählung als zusammengehörig ausgewiesen. Vollkommen idente Textzusammenstellung in Salzburg, St. Peter, a VIII 16 (1. Hälfte 9. Jh.), Bl. 1r–131v (vgl. Jungwirth 1910-1912; Bischoff 1980, 130f., Nr. 99, in Saint-Amand geschrieben nach Hs. Laon 299). Dieselbe Textauswahl findet sich auch in Admont, Cod. 112 (11. Jh.), 1r–84v; auch dort sind nur zwei Homilien zu Ezechiel ausgewählt, allerdings sind dort die Homilien zum Hohelied ans Ende gestellt und mit einem Vorwort versehen (in dieser Ordnung auch im Prüfeninger Bücherkatalog von 1165, vgl. Ineichen-Eder 1977, 425 Z 171f.).

Nikolaus Czifra, 04.04.2014, letzte Änderung 04.08.2015
"Gottlieb 1915", "Jungwirth 1910-1912", "Bischoff 1980", "Ineichen-Eder 1977", "CAO", "GCS 30", "RB", "GCS 33", "SC", "PL", "d'Ardenne/Dobson 1981", "BHL", "d'Ardenne/Dobson 1981", "CC", "CPL"
alle Initien
VDS
(VDS) Breviarium-Fragment. (VDSa) Nativitas domini: De sancta Maria: Antiphon CAO 5452. Infra octava: Antiphon CAO 2489, 5363, 4077, 3857, 4225, 5361, 3856, 2490, 2501, 3854, 3273, (VDSb) CAO 4700, 3877, 1905, 1668, 5448 (in zwei Teilen), 5456, 2952. - De sancto Stephano: CAO 3580; In evangelio antiphon: CAO 5026; Invitataorium: CAO 1141; in primo nocturno: CAO 3036 (nur erstes Wort Hesterna vorhanden).
Teil 1
(1r-22r) Origenes Homiliae in librum Iudicum, in der Übersetzung Rufinus' (Ed.: GCS 30, 464-522. - RB 6183). Die letzten beiden Homilien sind übereinstimmend mit der Überlieferungsgruppe B (vgl. GCS 30, XXIIf.) und dem Druck von Aldus Manutius (Venedig 1503) unter Auslassung einer längeren Passage zu einer zusammengezogen.
   1
1r Tit.: Incipiunt capitula Origenis in librum Iudicum.
Lector quidam praesentis lectionis ita legebat 'et timuit populus dominum omnibus diebus Iesu'. Nos autem habemus ... — ... concinentes et clamantes ad deum, ut ab ipso victoriam consequi mereamur in Christo Iesu domino nostro, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(22r-23r) Inhaltsverzeichnis zu Bl. 36r-162r, durch Streichung getilgt.
(23r-29v) Origenes In Numeros Homilia 20, in der Übersetzung Rufinus' (Ed.: GCS 30, 185-198. - RB 6178). Die beiden Homilien 20 und 23 in Numeros sind auch in Klosterneuburg, CCl 220, 107r-118r ausgewählt und zusammengstellt.
   1
23r Tit.: Omelia oriens de eo, quod fornicatus est cum Madyanitide et quod consecratus est populus Beelphegor.
Lectio hodie recitata est prima quidem historiam continens de fornicatione viri Israelitae et mulieris Madiantidis ... — ... ac propitius fiat nobis deus puerum finem ipsum dominum nostrum Iesum Christum, cui gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen
(30r-36r) Origenes In Numeros Homilia 23, in der Übersetzung Rufinus' (Ed.: GCS 30, 210-223. - RB 6178).
   1
30r Tit.: Omelia Origenis de eo, quod scriptum est ‘munera mea et data mea’ et de diversitate festivitatum.
Si observatio sacrificiorum et instituta legalia, quae in typo data sunt populo Israel usque ad praesens tempus stare ... — ... vera et incorrupta festivitas, cuius festivitatis princeps et sponsus et dominus erit ipse salvator noster, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(36r-47v) Origenes Homilia in librum Regum I (Ed.: GCS 33, 1-25. - RB 6185).
   1
36r Tit.: Incipit liber omeliarum Origenis Adamanti in libro Regum, in Cantica canticorum, Esaye, Hyeremie, Ezechyelis, de Elchana et Fenenna et Anna et Samuel et de Hely et Offii et Finees.
Non tunc tantummodo deus plantavit paradisum, sed donec statuta mortalium donec salus hominum in divinis institutionibus ... — ... sed deo qui me a mortuis suscitavit, ut in novitate vitae ambulem in Christo Iesu domino nostro, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(47v-63r) Origenes In Canticum canticorum homiliae II, in der Übersetzung Hieronymus' (Ed.: GCS 33, 27-60; SC 37bis. - RB 6199).
   1
47v Tit.: In exordium Cantici canticorum ad eum locum, in quo ait ‘quoad usque rex veniat in recubitu suo’.
Quomodo discimus per Moysen esse quaedam non solum sancta, sed et sancta sanctorum, et alia non tantum sabbata ... — ... ut digni efficiamur sponsi sermone, sapientia Iesu, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(63r-89v) Origenes Homiliae IX in Isaiam, in der Übersetzung Hieronymus' (Ed.: GCS 33, 242-289. - RB 6202). Gemäß den Überlieferungsgruppen AB ist an die (unechte) neunte Homilie der Schluss der sechsten Homilie zu Jeremia angehängt (siehe GCS 33, XLII; Text abgedruckt in PL 25,636–637).
   2
63r Tit.: Incipit in Esayam omelia prima. Capitulum quartum.
Quamdiu rex Ozias videre non potuit visionem Esayas propheta [!], erat enim peccator Ozias et faciens malum ... — ... sed hoc quod ait 'videbo' si consideremus, poterimus intelligere.
88v Conversi sunt ad iniquitates quorum [!] patrum suorum. Non ait simpliciter 'patrum' ... — ... per singulos intellectus, per singula opera et efficeris filius dei in Christo Iesu, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(89v-150r) Origenes Homiliae XIV in Ieremiam, in der Übersetzung Hieronymus' (Ed.: PL 25,585B–692C; die Homilien 2 und 3 in GCS 33, 290-317.- vgl. RB 6205).
   1
89v Tit.: In Ieremia omelia prima, quo tempore exorsus est Hyeremyas prophetare et sub quibus principibus prophetavit et infra que dicta ei a domino capitulum XIII.
Dominus ad benefaciendum promptus est, ad puniendos autem eos, qui poena digni sunt, dissimulator, cum possit quippe ... — ... ‘unus grex et unus pastor’, docens in commune populum suum magnificare omnipotentem deum cum Christo Iesu, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
(150r-150v) Hieronymus Praefatio in Origenis homilias XIV in Ezechielem (Ed.: GCS 33, 318; SC 352, 30-32. - RB 6208).
   1
150r Tit.: Incipit prefacio Hieronimi presbiteri in Origenis exposicionem.
Magnum est quidem, o amice, quod postulas tu, Origenem faciam latinum et hominem iuxta Didimi videntis sententiam ... — ... per multa sim translaturus, ea lege, qua tibi saepe constitui, ut ego vocem praebeam, tu notarium.
(150v-162r) Origenes Homiliae I–II in Ezechiel, in der Übersetzung Hieronymus’ (Ed.: GCS 33, 319-348; SC 352, 36-120. - RB 6208).
   1
150v Tit.: Incipit Omelia in Ezechiel. Cap. XXVII.
Non omnis, qui captivus est propter peccata sustinet captivitatem. Nam cum multitudo causa peccati derelicta fuerit ... — ... et in quam, ut introducamur, oramus in libro viventium ante conscripti a Christo Iesu, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber omeliarum Origenis Adamanti.
(162v) leer.
Teil 2
(163r-175r) Passio Catharinae (Ed.: d'Ardenne/Dobson 1981, 132-203. - BHL 1663). Der Text entspricht der kürzeren Vulgata-Version in der österreichischen Redaktion, die auch im Magnum Legendarium Austriacum enthalten und in der Edition Dobsons durch die Handschriften Heiligenkreuz, Cod. 14 und Zwettl, Cod. 15 vertreten ist (d'Ardenne/Dobson 1981, 140). Unter diesen stehen die Lesarten des Heiligenkreuzer Codex dem vorliegenden näher.
   2
163r Tit.: Passio sancte Katerine virginis.
Cum sanctorum fortia gesta ad memoriam posterorum transcribimus, quid aliud agimus, nisi ut ita dicam ... — ... pro aedificatione locuturi tale sumamus exordium.
163v Tradunt annales historiae, quod Constantinus, qui gubernacula imperii a patre Constantino suscepit ... — ... mense Novembrio vicesima quinta die, feria sexta, hora tertia, servans videlicet diem et horam, qua Christus pro mundi redemptione ad passionem properavit, cui est laus et gloria per infinita saecula saeculorum. Amen.
(175v) Inhaltsverzeichnis. 2. Hälfte 15. Jh.
HDS
(HDS) Breviarium-Fragment. (HDSa) Stephanus: Lectio XI: vgl. Hieronymus: Commentarii in evangelium Matthaei (CC 77. - CPL 590), lib. 4, Z 287-291 (Abel iusti usque ad sanguinem ... quin Cain frater occiderit); Responsorium CAO 7358B; Lectio XII: Hieronymus (s. o.), Z 291-297 (Iustus autem non solum ex domini ... inter templum et altare); Responsorium CAO 7575. Ad laudes: CAO 1987, (HDSb) CAO 3575, 1272, 5028, 4317, 4344 (letzteres nur als Inc.); ad ev.: 4227; in weiterer Folge meist nur Inc.: CAO 2489, 4700; ad horas: CAO 1987, 3575+6774, 5028, 4344, 4866+3552.