Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36547 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 91 (rot) / 15 (schwarz)
AUGUSTINUS. PS. LEO MAGNUS
Olim: A 7 (barock)    Pergament   174 Bl.   230×165   2. Viertel 12. Jh.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 6)

Lagen: (III+1)7 + 12.IV103 + (IV+1)110 + 8.IV174.
Moderne Bleistiftfoliierung. Zeitgleiche Kustoden. Foliierung des 15. Jh. beginnt mit 9, es fehlt also ein Quaternio am Anfang. Buchstabe b auf Bl. 99r, 174r eingetragen.
Schrift:
Schriftraum: 180-185 × 120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32   
Schriftart: Karolingische Minuskel
2 Schreiber: 1) Bl. 1r-7v; 2) Bl. 8r-174v; Hand mit stark wechselndem Duktus. - Zahlreiche Notazeichen, ab Bl. 118r in Schwarz und Rot.
Ausstattung: Illuminiert   Rankeninitiale(n)   
Rankeninitiale Bl. 8r. Ansonsten Initialen mit Punktverdickungen und laviertem Binnenfeld.

Einband: 13. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Titelschild (15. Jh., teilweise stark berieben): Augustinus de pastoribus et plura alia antiqua littera [?]. Signaturschild mit gotischer roter Signatur C 19 vorhanden. Weitere Notizen sind direkt auf den Einband geschrieben, aufgrund von Abrieb aber nicht mehr lesbar (wohl um 1400).


Bl. 174v Besitzeintrag erste Hälfte 15. Jh., Textura in roter Farbe: Iste liber est beate Marie virginis. Außerdem ist diese Handschrift aufgrund des dreifach eingetragenen Buchstaben b (s. oben) und des Signaturschildes spätestens für das 15. Jh. nach Göttweig zu lokalisieren.

Die Texte Bl. 50r–117r dieser Handschrift finden sich in dieser Zusammenstellung auch in ÖNB, Cod. 1021 (Regensburg, St. Emmeram, 1. Drittel 9. Jh.) und Heiligenkreuz, Cod. 203, 1v–87v (1134/1147), Zwettl, Cod. 296, 103r-182v (Ende 12. Jh.), Prag, Národní knihovna, Ms. XXIII E 57, 59v-137v und Stuttgart, WLB, Cod. HB VII 16, 49r-62r (Weingarten, 11./12. Jh.). Diese Textsammlung ist mit der Augustinus-Handschrift Vaticano, BAV, Pal. lat. 210 (Italien, 6./7. Jh.), 2r-111v ident - von De agone christiano, das dort erst später folgt, abgesehen. In allen erwähnten Parallelhandschriften folgt die Schrift De opere monachorum auf den genannten Textblock; in Göttweig steht sie davor - vermutlich stammt sie hier aus der Vorlage für den ersten Teil der Handschrift. - Augustinus' Sermo 46 und 47, De opere monachorum und die Epistola 130 sind außerdem auch in Admont, Cod. 507, 31r-113v überliefert.
Melk, Ms. 735 (224) (1452) ist Bl. 1r-53v höchstwahrscheinlich eine Abschrift von Bl. 1-63r der vorliegenden Handschrift (damals noch mit der ersten Lage).

Nikolaus Czifra, 04.04.2014, letzte Änderung 07.07.2016
"CC", "CPL", "CSEL", "PL", "CPPM"
alle Initien
(1r-7v) Augustinus Sermo 46, 603-1118 (Ed.: CC 41, 529–570. - CPL 284).
   1
1r ... iam enim assumptus est in requiem apostolorum et martyrum - non est cui [Ergänzung, 14. Jh.: dicat] securus dominus ovium: pasce oves et quodam modo ... — ... recte ergo faciunt inperatores catholici, qui vos cogunt ad unitatem.
(8r-22r) Augustinus Sermo 47 (Ed.: CC 41, 572–604. - CPL 284).
   1
8r Tit.: Explicit liber Augustini de pastoribus. Incipit eiusdem liber de ovibus.
Verba, quae cantavimus continent professionem nostram, quia oves dei sumus nec importune poscimus ... — ... sed tamen quia distinctione vos homines estis, ego dominus deus vester. Dicit dominus deus noster. Explicit.
(22r-25r) Augustinus Epistola 228 (Ed.: CSEL 57, 484-496. - CPL 262).
   1
22r Tit.: Incipit epistula sancti Augustini de fuga pastorum.
Sancto fratri et coepiscopo honorato Augustinus in domino salutem. Caritati tuae misso exemplo epistulae ... — ... et inter dentes obtrectantium a sui propositi intentione minime defecerunt. Explicit.
(25v-31r) Ps. Leo MagnusTractatus adversus errores Eutychetis et aliorum haereticorum (Ed.: PL 54,477A-487A. - CPL 1658; CPPM I 5478). Der Beginn stimmt mit Leo Magnus: Tractatus 76 (CC 138A, 472-486) überein. Erste Abweichung davon ist unten angegeben.
   1
25v Tit.: Leo papa prime sedis episcopus.
Plenissime quidem nobis, dilectissimi, causam atque rationem sollemnitatis hodiernae divinorum eloquiorum textus ostendit ... Assit etiam nostrae fidei ipsius largitas, de cuius maiestate loqui temptamur ... — ... praedicatum est in gentibus, creditum est in hoc mundo assumptum esse in gloria. Hec est fides illa, quam sanctus Gregorius mirabiliter laudat in epistulis suis ita dicens: Quisquis fidem sancti Leonis pape autem vel minuit vel usque ad unam athomum pleniter non amplectitur, non modo episcopus non est dicendus, sed anathemate sempiterno plectendus.
(31r-50r) Augustinus De opere monachorum (Ed.: CSEL 41, 531-596. - CPL 305).
   2
31r Tit.: Augustinus in libro Retractationum.
[Retractationes:] Ut de opere monachorum librum scriberem illa necessitas compulit, cum apud Carthaginem monasteria esse coepissent ... — ... ut hinc aliquid scriberem iussit et feci. Hic liber sic incipit.
31v Iussioni tuae, frater Aureli, tanto devotius obtemperare me oportuit, quanto magis quis ex te mihi iusserit, claruit ... — ... emendandum videtur, rescriptis tuae beatitudinis noverim. Explicit ad Aurelium De opere monachorum.
(50r-63r) Augustinus De bono coniugali (Ed.: CSEL 41, 187-231. - CPL 299).
   1
50r Tit.: Incipit de bono coniugali.
Quoniam unusquisque homo humani generis pars est et sociale quiddam est humana natura ... — ... qui non propter hoc saeculum, sed propter Christum coniuges, propter Christum patres fuerunt.
(63r-81v) Augustinus De virginitate (Ed.: CSEL 41, 235-302. - CPL 300).
   2
63r Tit.: Incipit de virginitate.
[Retractationes:] Nec distuli atque id dei munus et quam magnum et quanta humilitate custodiendum esset, uno sicut potui volumine ostendi. Hic liber sic incipit.
63r Nuper edidimus librum, in quo et iam Christi virgines admonuimus atque monemus, ne propter excellentiam ... — ... benedicite sancti et humiles corde dominum, hymnum dicite et superexaltate eum in saecula.
(81v-92v) Augustinus De bono viduitatis (Ed.: CSEL 41, 305-343. - CPL 301).
   1
81v Tit.: Incipit de viduitate.
Augustinus episcopus servus servorum Christi. Religiosae famulae dei Iulianae in domino dominorum salutem. Ne petitioni tuae et in Christo dilectioni diutius essem debitor ... — ... quia ibi copiosius disputavi perseverans in gratia Christi. Amen.
(92v-100r) Augustinus Epistola 130 (Ed.: CSEL 44, 40-77. - CPL 262).
   1
92v Tit.: De orando deo.
Augustinus episcopus servus Christi servorumque Christi religiosae famulae dei, Probae in domino dominorum slautem. Et petisse te et promisisse me recolens, ut de orando deo ad te aliquid scriberem ... — ... exaudiat te dominus, qui potens est facere supra quam petimus et intelligimus.
(100v-117r) Augustinus De agone christiano (Ed.: CSEL 41, 99-138. - CPL 296).
   2
100v [Retractationes:] Fratribus in eloquio latino ineruditis humili sermone conscriptus est ...
100v Tit.: De agone christiano.
Corona victoriae non promittitur nisi certantibus. In divinis autem scripturis assidue invenimus ... — ... et eos dei regnum non possessuros, qui perseveranter ista dilexerant.
(118r-174v) Augustinus De doctrina christiana (Ed.: CC 32, 1-167; CSEL 80. - CPL 263).
   2
118r Tit.: Tractatus sancti Augustini de doctrina christiana.
Sunt praecepta quaedam tractandarum scripturarum, quae studiosis earum ideo non incommode...
118r Duae sunt res, quibus nititur omnis tractatio scripturarum, modus inveniendi, quae intelligenda sunt ... — ... sed etiam aliis laborare studet, quantacumque potui facultate disserui. Amen.
(174v) Besitzeintrag (14./15. Jh).