Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36548 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 93 (rot) / 17 (schwarz)
SERMONES. EXCERPTA PATRUM
Olim: G 21 (barock)    Pergament   95 Bl.   300×210   2. Hälfte 12. Jh.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)

Lagen: 1I + 5.IV40 + (III+2)48 + 5.IV88 + III94.
Zählung ab dem zweiten freien Blatt: Fehlerhafte Zählung des 15. Jh. von 1 bis 31, daneben korrigierend und durchgehend moderne Bleistiftfoliierung. Buchstabe v Bl. 2r, 43r, 94v. Abgerissenes Lesezeichen zwischen Bl. 44 und 45 eingelegt. Falzen teilweise durch Schnipsel des 14. Jh. verstärkt. Bl. 94r nur leichter Abklatsch der gegenüberliegenden Seiten.
Schrift:
Schriftraum: 235-240 × 150-155    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Ein Schreiber auf Blindlinien. Vereinzelt zeitnahe Korrekturen und Zusätze von dieser und von anderen Händen. Rubriken Bl. 1r-31r vom Hauptschreiber, Bl. 32r-51r bzw. Bl. 51v-94r jeweils von anderer Hand. Zahlreiche Nota-Monogramme.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
VDS, HDSVDS, HDS   Pergament   um 1300
HDS als 80 gezählt. Blätter dieses Codex discissus als Einbandmakulatur auch in Cod. 35, 36, 37, 90, 108, 117, 173 (jeweils rot).
Schrift:
Schriftraum: 230 × 155-160    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 18   
Schriftart: Textualis – Neumen
Tintenlinierung.
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Rote Lombarden mit blauem Fleuronnée.

Einband: 2. Hälfte 15. Jh.     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Einband mit Rosetten, Lilien und Maria-Spruchbändern und weitgehend verblassten Rollen in den äußeren Rahmen. Titelschild (15. Jh.): Ambrosius de dignitate sacerdocii et plura alia in principio libri signata. Signaturenschild fehlt. Gotische schwarze Signatur: a 9.


Bl. 94r Besitzeintrag Göttweig mit Bücherfluch, 12. Jh.: Iste liber pertinet ad sanctam Maria Gotwich, quem si quis vi aut furto abstulerit, deleatur nomen eius de libro viventium. Amen.
Nikolaus Czifra, 15.07.2014
"Nuvolone 1985", "PL", "CPL", "Weber"
alle Initien
(VDS) Graduale-Fragment.
(Ir) leer.
(Iv) Inhaltsverzeichnis. 13. Jh.
(1r-32r) Sermonesreihe mit Exzerpten aus den Kirchenvätern (dieselbe Sammlung findet sich auch in Salzburg, St. Peter, a VIII 32, 7r-137v [1. Hälfte 9. Jh.; vgl. Nuvolone 1985, 499-506] und ÖNB, Cod. 1051, 91r-145v [2. Hälfte 12. Jh.], ausführliche Beschreibung bei Michael Denis I, I, 788-795). Die Handschrift schließt, soweit sich anhand der Edition von Nuvolone 1985 nachvollziehen lässt, eng an ÖNB, Cod. 1051 an; einige auch dort vorhandenen Lücken und Fehler wurden durch eine zeitnahe Hand - sinngemäß, nicht anhand einer Vorlage - ergänzt oder korrigiert.
Ps. Ambrosius: Sermo pastoralis (Ed.: Nuvolone 1985 [ohne diese Hs.], 519-545; vgl. auch PL 17, 567-580 [mit gröberen Abweichungen]. - CPL 171a); weiters Exzerpte aus: (5v) Pelagius (Ps.-Hieronymus): De septem ordinibus ecclesiae (CPL 764; vgl. PL 30,148-162), als Kapitel 2-3 gezählt. (14v) Hieronymus: Commentarii in IV epistulas Paulinas (CPL 591) als Cap. 4-12 gezählt; (24r) Augustinus: De doctrina christiana (CPL 263; vgl. Weber I 45), als Cap. 13-19 gezählt; (31r) Iulianus Pomerius: De vita contemplativa, liber III. (PL 59,507-517).
   6
1r Inhaltsverzeichnis
1r Tit.: Sermo venerabilis viri Ambrosii episcopi de dignitate sacerdotis ad Theodorum subdiaconum.
Si periculum damnationis aeternae, quam nequam servus pro retenta pecunia domini sui meruit, volumus evadere ... — ... in hoc opusculo ipse loqui inspirasti, ut eis una mecum tribuas regna caelorum, quae sanctis tuis omnibus promisisti dare. Tibi laus, tibi gratiarum actio, tibi honor virtus et potestas per infinita saecula saeculorum. Amen.
5v Tit.: Hieronimus de sacris ordinibus. II.
Sacerdotalis nominis dignitatem quisquis cognoscere cupis, breviter tibi ex scipturae sacrae auctoritate prout possimus demonstremus. Nam praecedentibus meritis ad hoc officium ... — ... ut remissionem consequar peccatorum meorum praestante domino nostro Iesu Christo, qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
14v Tit.: Item sermo sancti Hieronimi ad rectores ecclesiarum de exhortatione misericordie et remissione peccatorum. IIII.
Audistis in lectione apostolica, cum legeretur, fratres carissimi, dicentem Ephesiis beatum apostolum Paulum ... — ... et ad unum regnum disparibus militantes officiis Christo rege omnium vocante perveniunt, cui laus et gloria in saecula saeculorum. Amen.
24r Tit.: Sermo sancti Augustini de vera dilectione in libro De doctrina christiana. XIII.
Cum ergo quattuor sint diligenda, unum quod supra nos est, alterum quod nos sumus, tertium quod iuxta nos est ... — ... verum etiam exercitatione deberet praestante domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat cum patre et spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.
31r Tit.: Iuliani Pomerii dicta [später hinzugefügt: de] differentia dilectionis vel quid sit sua cuique tribuere.
De differentia divini amoris et dilectionis saeculi plura dicenda sunt, fratres mei, sed vestra caritas breviter perstringere cogit ... — ... sed timor ille non quem foris caritas mittit, sed quem caritas nutrit perfecte in illis permanet in saecula saeculorum. Amen. Explicit liber sermonum Ambrosii Hieronimi Augustini feliciter.
(32r-94r) Excerpta patrum. Augustinus. (51r) (Ps.) Hieronymus (mit Briefen Augustinus’ an Hieronymus). (67v) Isidorus Hispalensis. (68r) Augustinus: De civitate dei (CPL 313). (81r) Augustinus: De trinitate (CPL 329). (84r) Augustinus, weitere Werke. (86v) Ambrosius. (87v) Gregorius. (92v) Augustinus: Retractationes (CPL 250). Jedes Exzerpt ist mit einer Rubrik überschrieben, in der der Inhalt skizziert wird.
   9
32r Tit.: Augustinus in Enchiridion in primo capitulo de ordine mali.
Ex omnibus consistit universitatis admirabilis pulchritudo, in qua etiam illud, quod malum dicitur, bene ordinatum ... — ... et iniquum a nobis omni contestatione refutetur.
51r Tit.: Hieronimus Damaso pape in ea.
Postquam epistulam tuae sanctitatis, ne me existimes dormitare, quia lectionem sine stilo somnum putas ... — ... iam senex edidit, quod iuvenis coeperat de trinitate libros XV. Finit.
67v Tit.: Incipit Ysidorus Hispalensis episcopus de Iohanne Chrisostomo.
Iohannes sanctissimus Constantinopolitanae sedis episcopus cognomento Chrysostomus condidit graeco eloquio ... — ... etiam si omnes artus eius vertantur in linguam. Finit.
68r Tit.: Primus liber de parentibus alienis peccatis. Augustinus de civitate dei ad Marcellinum in primo.
Illud est culpabile, quod hii, qui dissimiliter vivunt et a malorum factis abhorrent, parcunt tamen peccatis alienis ... — ... sed etiam damnatorum, eos sempiterna miseria non latebit.
81r Tit.: De unitate trinitatis capitulo IIo.
Augustinus in libro primo de sancta trinitate, ubi quaeritur unitas trinitatis. Neque periculosius alicubi erratur nec laboriosius aliquid quaeritur ... — ... in illa trinitate vel duos qui non sunt de alio quispiam suspicetur.
84r Tit.: Quod concubitus sit fugiendus.
Augustinus in primo Soliloquiorum: Nihil mihi tam fugiendum quam concubitum esse decrevi ... — ... non a luce ad tenebras, sed a tenebris ad lucem venire conamur.
86v Ambrosius Orontiano. Haec filia ecclesiae longe meliore censu quam ex Iudaea illa et ad superiora se bonis consiliis ... — ... si te non audierit, dic ecclesiae: causam dei non tacebo.
87v Tit.: Incipit liber pastoralis cure beati Gregorii pape. Cap. I. de rectoribus.
Cum rerum necessitas exposcit pensandum est ad culmen regiminis, qualiter quisque veniat et ad hoc rite perveniens qualiter vivat ... — ... lumen rationis clauditur, qui ex iniquitatis suae multitudine gravatur.
92v Tit.: Augustinus retractationum libro primo.
Cum post ascensionem incepissent apostoli praedicare primum apud Antiochiam, appellati sunt discipuli Christiani ... — ... origo alia huius nominis, quae abhorret a vera religione, secundum hanc ego non sum locutus.
(94r) Besitzeintrag mit Bücherfluch.
(94v) leer.
(HDS) Graduale-Fragment.