Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36552
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 106 (rot) / 50 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: LEGENDAE SANCTORUM. PLACIDUS DE NONANTOLA. SENECA. PASCHASIUS RADBERTUS. AUGUSTINUS. BACHIARIUS MONACHUS. NARRATIO DE ELECTIONE LOTHARII
Olim: I 17    Pergament   169 Bl.   270×195   3. Viertel 12. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (p. 1-122) 3. Viertel 12. Jh.; 2  (p. 123-340) 3. Viertel 12. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 36)

Durchgehende fehlerhafte Paginierung mit Tinte: Sprung von 275 auf 278. Gotischer Buchstaben k p. 3, 185 und 339. Die beiden kodikologischen Einheiten sind durch eigene Kustodenzählungen voneinander geschieden; das Inhaltsverzeichnis fasst sie wiederum als Einheit.

Teil 1p. 1-122   Pergament   3. Viertel 12. Jh.
Lagen: 11 + 7.IV114 + II122.
Kustoden I–VII ab dem zweiten Blatt. Zusätzlich zur Paginierung mit moderner Bleistiftfoliierung 1–61. Erstes Blatt mittels eines Falzstreifens aus einer liturgischen Hs. des ausgehenden 12. Jh. mit einer beschnittenen roten Rankeninitiale mit grün laviertem Hintergrund befestigt (wohl gleiche Hand und gleicher Codex discissus wie Cod. 64 [rot], HDS und Cod. 61 [rot], HDS).
Schrift:
Schriftraum: 207-210 x 136-143    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Karolingische Minuskel – Marginalien
Ein Schreiber mit wechselndem Duktus p. 3-121; p. 21-24 mit Charakteristika der Urkundenschrift. Zahlreiche Nota-Monogramme. - Inhaltsverzeichnis p. 2 von einer Schreiber- und einer Rubrikatorenhand. Zusätze aus dem 13. Jahrhundert.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 2p. 123-340   Pergament   3. Viertel 12. Jh.
Lagen: 2.IV154 + (III+2)170 + IV186 + (IV+2)206 + (IV+1)224 + 2.IV256 + III268 + 2.IV302+ II310 + IV326 + II334+ (I+1)340.
Zusätzlich zur Paginierung Bleistiftfoliierung von 1–108. Kustoden zweimal von I bis VII. Aufgrund inhaltlicher Kriterien ist dieser Teil dennoch als Einheit zu betrachten. Möglicherweise waren sie ursprünglich in zwei Teilen gebunden. Bl. 333 ca. 3 Viertel des Blattes abgeschnitten.
Schrift:
Schriftraum: 210 x 150    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Karolingische Minuskel – Marginalien
Schreiberanalyse gegenüber Busch 1990, 33, Anm. 19 und 21 mit Abänderungen: 5 Schreiber: 1) p. 123-148; diese Hand auch in Cod. 48 (rot); 2) p. 149-202; 3) p. 203-220 Z 19, 223-338 Z 9 und 339; Rubrizierung 248-339; 4) p. 220 Z 20 - 222 und Rubrizierung 123-247; diese Hand auch in Cod. 38 (rot), 130r-160v, Cod. 53a (rot), 7r-v sowie Cod. 110 (rot), 83r-121r. 5) p. 338 Z 9-28. - Mit Marginalien und Ergänzungen. P. 253–294 häufige Nota-Monogramme.
Ausstattung: Rubriziert   
VDS mit grober Federzeichnung einer menschlichen Figur mit Heiligenschein.

Einband: 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel   Schriftbänder        
VD=HD: Spruchbänder maria am Rand, innerhalb des Rahmens Doppeladler, Rosetten und Lilien (Vgl. Fingernagel/Simader, Göttweiger Blindstempel, Nr. 11, 13, 18, 23). Titelschild des 15. Jahrhunderts: Vita sancti Pamphili episcopi et confessoris, alia signata interius antiqua littera in pargameno. Das alte Signaturenschild unterhalb verloren, gotische schwarze Signatur: q 1.


Besitzeintrag p. 340 des 12. Jh.: Iste liber attinet at sanctam Mariam [Ergänzung 14. Jh.:] Köttwich. HDS Federprobe: Iste liber. Der dreifach eingetragene Buchstabe k, die gotische Signatur und die Einbandgestaltung weisen Göttweiger Besitz im 15. Jh. nach. Aufgrund der Schreiberparallelen zu anderen Göttweiger Handschriften kann eine Entstehung in Göttweig vermutet werden. - Die Handschrift war für die Edition von Sackur/Heinemann im Jahr 1892 nicht auffindbar (vgl. ebd., S. 568, Nr. B2b); auch Manitius, III, 50f. bezeichnet sie 1931 noch als verloren.
Nikolaus Czifra, 23.6.2014, letzte Änderung 23.04.2016
"Busch 1990", "Sackur/Heinemann", "Manitius", "BHL", "MGH", "PL", "Pez TA II", "Kalbfuss 1910", "CPL", "Walther, Initia", "CCCM", "CC", "CPPM", "BHM", "Pez, Scriptores I"
alle Initien
(VDS) Sententia. Von einer Humanistenhand, 16. Jh., eingetragen.
   1
VDS [Text:] Omnia que toto immanent in orbe fata dirupiunt rapiuntque secum omnia, quod lune genitumque sub arcu sed intensiusque [?].
(1) leer.
Teil 1
(2) Inhaltsverzeichnis. 12. Jh. In zwei Spalten auf einer in rot gezeichneten Tafel aufgeschrieben; in der linken Spalte die Texte des ersten Teils, in der rechten jene des zweiten Teils. Im 13. Jh. wurden dort die Einträge für die Texte p. 303-306, 252-303 und 335-339 nachgetragen.
   1
2v Tit.: (2va, rot) Incipiunt capitula
(2vb, rot) de passionibus et de vita sanctorum. Item alius liber Placidi monachi de honore sancte catholice et apostolice ecclesie. Item prefatio sancti Heronimi. Item epistola Pacharii.
(2va) Vita s. Pamphilii ...
(2vb, Erg. 13. Jh) Notabile bonum de missa et de oblationibus quae promotuis offeruntur / proverbia Senecae / Quoddam scriptum in fine de electione regis Lotharii Mogonciae celebrata
(3-121) Legendae sanctorum.
   1
3 Tit.: Incipit vita sancti Pamphili episcopi et confessoris III k. Mai.
Si actus et gesta sanctorum memoriae commendamus nostrae, non modicum utilitati prodesse credimus ... — ... horum auxilio et nos illam vocem ab eo digni audire inveniamur, qui cum deo patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(3) Pamphilus (BHL 6418).
(13) Benignus (BHL 1155).
(38) Barnabas (BHL 984).
(45) Quiriacus ep. (BHL 7025).
(55) Paulus (BHL 6572+6570).
(71) Imago Berytensis Christi crucifixi (BHL 4230).
(76) Imago Chrisi crucifixi ecclesiae S. Sophiae Constantinopoli (BHL 4231c).
(78) Caecilia (BHL 1495; nur der Prologus, von der Passio ist nur das Inc. angegeben).
(80) Caecilia (BHL Suppl. 1499b).
(83) Saturninus (BHL 7495/7496).
(89) Gervasius, Protasius et Celsus (BHL Nov. Suppl. 3515 bzw. 6042).
(98) Gervasius et Protasius (BHL 3514 mit anderem Inc.: David propheta in quodam psalmo dicit: Dixi non celavi ...).
(103) Paulinus ep. (BHL 6558).
(110) Iulius et Iulianus (BHL 4558).
(122) leer.
Teil 2
(123-246) Placidus de Nonantola OSB Liber de honore ecclesiae (Ed.: Ernst Sackur, Lothar von Heinemann [ed.], MGH, Libelli de lite 2, 566-639; PL 163, 613-690 nach dieser Hs.). Auf dem Text dieser Handschrift beruht die Ausgabe bei Pez TA II, 2, 75-180 und ihr folgend jene in der PL. Text wahrscheinlich abhängig von Admont, Cod. 735 (Kalbfuss 1910, 545f.; Busch 1990, 38).
   1
123 Tit.: Incipit prologus in librum de honore ecclesie.
Verbum et sapientia dei patris dominus noster Iesus Christus, qui pro ecclesia sua salvanda de caelis descendere dignatus est ... — ... qui pro amore suae sanctae ecclesiae de sinu patris descendere et mortem gustare dignatus est, qui vivit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti deus per omnia saecula saeculorum. Amen. Deo patri et filio et spiritui sancto gratias. Amen. Explicit liber de honore ecclesie.
(247-252) Epistolae Senecae ad Paulum et Pauli ad Senecam cum prologo Hieronymi (Ed.: Laura Bocciolini Palagi, Epistolae Senecae ad Paulum et Pauli ad Senecam [Biblioteca patristica 5]. Bologna 1999 [ohne diese Hs.]. - CPL 191).
   3
247 Tit.: Incipit prefacio sancti Heronimi.
Lucius Annius Senica Cordubensis et Fotini Stoici discipulus et patruus Lucani poetae continentissimae vitae fuit ... — ... martyrio coronarentur, a Nerone interfectus est.
247 Tit.: Epitaphium Senica [!].
Iura labor meritum sumpti pro munere honores. / Ite alias post hac solicitate animas. / Me procul a vobis deus evocat ilicet actis. / Rebus terrenis hospita terra vale. / Corpus avara tamen sollemnibus accipe saxis. / Namque animam celo reddimus ossa tibi.
(Walther, Initia, Nr. 3960)
247 Seneca Paulo salutem. Credo tibi, Paule, nuntiatum, quod heri de te cum Lucinio nostro de apocryphis et aliis rebus habuerimus ... — ... perpetuum animal parit ad deum istinc properantem. Vale Senice carissime nobis. Data kalendis Augusti Lucone et Savino consulibus.
(252-303) SenecaEpistolae morales, Exzerpte (Ed.: Seneca: Epistulae Morales ad Lucilium. Otto Hense [ed.]. Leipzig: B.G. Teubner 1898). Zwischen p. 262 und 263 fehlen Blätter.
   1
252 Tit. [13. Jh.]: Proverbia Senece.
Persuade tibi, Lucili, hoc sic esse ut scribo. Quedam tempora eripiuntur nobis, quedam subducuntur, quedam effluunt ... — ... hi oculos mihi effodiunt si Pitagore credo.
(303-305) Paschasius Radbertus OSB De corpore et sanguine domini, Exc. (CCCM 16, 1-130). Cap. 12, 4-90. - Dieser und der folgende Text in dieser Gestalt auch in Klosterneuburg, CCl 33 (um 1401), 198rb-199ra.
   1
303 Tit. in marginem: De missa.
Vere credere indubitanter, scire debemus infra catholicam ecclesiam, ubi catholica fide hoc mysterium celebratur ... — ... quia caro et sanguuis salvatoris nullius inmunditia sordidatur. Ex officio ergo sacerdotis ista.
(305-306) Augustinus De octo Dulcitii quaestionibus, Exzerpt (CC 44A, 253-297. - CPL 291). Quaestio 2, par. 4, 60-84.
   1
305 Tit.: Sequitur de oblationibus, que pro mortuis offeruntur.
Non negandum est defunctorum animas pietate suorum viventium relevari ... — ... ut sit plena remissio certe, ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.
(307-333) Bachiarius monachus Epistola ad Ianuarium seu de lapso (PL 20,137-162B. - CPL 569; CPPM II 836 [Ps. Hieronymus]; BHM 358).
   1
307 Tit.: Incipit epistola Bacharii.
Benedictio in Christo fratri omni in fide et dilectione venerabili Ianuario Bacharius peccator salutem optat. Nisi vererer, beatissime frater, ne inter simulatos amicos Iob ... — ... ut etiam pro nobis, qui amici sumus, intervenire merearis in domino nostro Iesu Christo. Amen.
(333) Augustinus Zitat aus De trinitate. CC 50, lib. 2, cap. 5.
   1
333 Tit.: Augustinus in secundo libro de sancta trinitate.
[Text:] Quoniam illa quae coram corporis oculis foris geruntur ab interiore apparatu naturae spiritualis existunt propterea convenienter misse dicuntur.
(334) leer.
(335-339) Narratio de electione Lotharii (Ed.: Wilhelm Wattenbach [ed.], MGH SS 12, 509-512. - Geschichtsquellen des Mittelalters, Narratio de electione Lotharii ducis Saxoniae in regem Romanorum, 2015-03-09). Die Narratio ist hier unikal überliefert und wurde zum ersten Mal bei Pez, Scriptores I, 566-573 gedruckt.
   1
335 In curia nuper Mogontiae celebrata, quid dignum memoria gestum fuerit, qualiter electio regis processerit breviter chartae mandavimus ... — ... provinciae legem atque iustitiam severissime vindicta exsolvere debebit.
(340) Besitzeintrag.
(HDS) Federzeichnung. Menschliche Figur mit Heiligenschein, darunter von einer Hand der 2. Hälfte 15. Jh.: de diabolo.