Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36559 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 107 (rot) / 51 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: LEGENDAE SANCTORUM. AUGUSTINUS. ALCUINUS
Olim: I 19    Pergament   168 Bl.   280×195   2. Hälfte 12. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-126) 2. Hälfte 12. Jh.; 2  (127-168) 2. Hälfte 12. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 14)


Teil 11-126   Pergament   2. Hälfte 12. Jh.
Lagen: (IV-1)7 + 13.IV111 + (IV-1)118 + IV126
Unvermittelter Textbeginn, es fehlt vorab mindestens ein Blatt.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 140    Zeilenzahl: ca. 36   
Schriftart: Karolingische Minuskel
Getrennte Foliierung nach Teilen (19. Jh.) sowie durchgehende Bleistiftfoliierung (20. Jh.), Blindlinierung; einspaltig, mehrere Hände: Hand 1: 1r-27v Z6, 28r- 45v Z 20; Hand 2: 27v Z 7-Z 29; Hand 3: 45v Z 21-118v, VSr-v und NS. Diese Hand findet sich auch in Göttweig, STB, Cod. 53a, 68v Z 14 - 129r Z 8, in Cod. 97 (rot), 2r-105r, sowie ebendort Vor- und Nachsatzblatt und ÖNB, Cod. 1001, 69r-74r. Hand 4: 119r/v, 126r, diese Hand auch in Göttweig, STB, Cod. 31 (rot), 2r-207v, Cod. 32 (rot), 1r-4v, 6v-80r, Cod. 45 (rot), 2r-123v und Cod. 84 (rot) Haupthand; Hand 5: 120r-125v. Diese Hand auch in Göttweig, STB, Cod. 37 (rot), Bl. 29v Z 1-25; Bl. 30v Z 29 - 34r Z 1, Göttweig, Cod. 34 (rot), Bl. 55r-109r, Cod. 50 (rot), 76ra-127ra, Cod. 90 (rot), Bl. 56v-62r und Cod. 103 (rot), Bl. 43r-66v sowie Rubriken in Cod. 36 (rot). Ebendiese Hand hat auch Teil drei der heute in Rom aufbewahrten Handschrift Rom, BAV, Codex Pal. Lat. 571 verfasst; Hand 6: 127r-141v Z 10; Hand 7: 141v Z 10 – 143r Z 5; Hand 8: 143 Z6-167v. Zeitnahe Kustoden auf den Lagen I-VII (Blatt 1-55). Blatt 64 ist nur teilweise vorhanden (zerschnitten), Textverlust; Risse im Pergament mit einfachem Faden vernäht; vereinzelt Textergänzungen, Marginalien. Initialbuchstaben am Blattrand vorgeschrieben, Nota-Monogramme. Blatt 55v: Das Ende der Ulrichlegende trifft auf ein Lagenende: Inhaltsverzeichnis über die folgenden Legenden, der Textbeginn auf Blatt 56r ist mit einer Rankeninitiale ausgestattet.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Rankeninitiale(n)   
Rankeninitialen: 10r, 56r; rote Überschriften, zu Beginn jeder Legende je eine rote Initialmajuskel.
Teil 2127-168   Pergament   2. Hälfte 12. Jh.
Lagen: 2.IV142 + (IV-1)149 + 2.IV165 + (I+1)168
Nach Blatt 144 fehlt ein Blatt, durchgehende Zählung. Blatt 135 längs durchschnitten und zum großen Teil entfernt (foliiert aber Textverlust). Foliierung des 20. Jh.s.
Schrift:
Schriftraum: 220 × 135    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 39   
Schriftart: Karolingische Minuskel
Zwei Hände: H1: 127r-143r Z 5; H2: 143r Z6-167v. Vereinzelt zeitnahe Kustoden (127r: I; 143r: III, 150r: IIII, 166r: VI); 151v, 152r: Textanfang neumiert.
Ausstattung:
Rote Initialmajuskeln.

Hs. enthält 3 Fragmente
VSVorsatzblatt (früher VDS)   Pergament   Mitte 12. Jh.
Drei Blätter aus dem selben Codex discissus (Mitte 12. Jh.), Textabfolge: VSr-v, direkt anschließend NSr-v, nach einer Lücke: 168r. Vorsatzblatt und Nachsatzblatt ehemals VDS und HDS, bei Restaurierung freigestellt. Auf VSv ist am äußeren Seitenrand ein Inhaltsverzeichnis des Codex angeführt (um 1200).
NSf. 168   Pergament   Mitte 12. Jh.
Siehe Vorsatzblatt.
NSNachsatzblatt (früher HDS)   Pergament   Mitte 12. Jh.
Siehe Vorsatzblatt.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Hellbrauner Ledereinband mit Streicheisenlinien, zwei Schließen (erneuert); ehemals fünf Beschläge pro Deckel (alle entfernt), Vorderdeckel: Pergamenttitelschild mit zeitnaher Titelangabe Passionale plurimorum sanctorum quorum nomina signata sunt In fine libri In ultimo folio. Et alia Contenta huius voluminis quere signata in supra dicto folio; Buchrücken: Signaturbeschriftung sowie mehrere Signaturschilder; Einband restauriert.


Besitzeintrag auf dem Vorsatzblatt verso (ehemals VDS): Liber Sanctae Mariae Gothewich (12. Jh.). Das Zeichen k auf den Blättern 62r und 168r sowie vielleicht auch auf dem fehlenden ersten Blatt verortet den Codex im 15. Jahrhundert in der Göttweiger Bibliothek.
Astrid Breith, Mai 2014
"PL", "BHL", "Schaller-Könsgen", "Chevalier", "Huemer 1887", "CPPM", "CPL", "CC", "Walter, Initia", "Walther, Initia", "CSLMA II", "CALMA"
alle Initien
(VSrv + NSrv + 168r) Iohannes Chrysostomus Homilia (LXXXI) in dominica secunda quadragesimae, Fragment (PL 95, 1233-1241).
   1
VSr In illo tempore egressus Iesus venit in partes Tyri et Sidonis (Mt 15,2) ... vetusta armatura diaboli qui hominem de paradiso expulit ... — ... ora spumantia inimicum incendentem et non apparentem [bricht ab] (PL 95, 1234C).
(VSv) Index codicis. Nachtrag in margine, um 1200. Continentur hic: Vita Ruberti episcopi, Passio Lamberti episcopi, Affre martyris, Vita Oudalrici episcopi, Gangolfi martyris, Eustachii et sociis eius, Viti martyris, Pantaleonis martyris, De inventione Stephani protomartyris, Passio Simphoriani, Eufemie virginis, Michahele archangeli, Remigii episcopi, De omnibus sanctis, Otilie virginis, Wenczlai martyris, Sermo de assumptione Mariae, De miraculis sancti Pantaleonis, Epistola Augustini ad Bonifacium, Epistola Paulini ad Augustinum et Augustini ad Paulam, Augustinus de beata vita, Rethorica Albini.
Teil 1
(1r-2v) Florilegium biblicum. Textauszüge rot numeriert von III-VIIII.
   1
1r [III] (Io 13, 5-10); [IV] (Ioh 21, 15-19); [V] (Act 3,1-8); 2r-: [VI] (Act 5,14-16); [VII] (Act 8, 14-25); [VIII] (Act 9, 32-42); [VIIII] (Act 12,1-11).
(2v-9v) Vita Petri et Pauli (BHL 6663). Textteile rot numeriert von X-XXI.
   1
2v His ita gestis surrexit quidam Simon Samarius genere ... — ... ubi totius orbis venerationem celebratur in pace.
(9v) Hymnus de Petro et Paulo (Schaller-Könsgen, Nr. 12349; Chevalier 15288).
   1
9v Tit.: Ymnus de sanctis apostolis Petro et Paulo
Praelata mundi culmina, celsa fide micantia ... — ... dux victoriae, reli fedae cum principe, gloria deo patri.
(9v-13r) Vita Ruperti (BHL 7392; Ed.: Huemer 1887, S. 57f.).
   2
9v Tit.: Incipit vita sancti Ruodperti episcopi
Oriundus est equidem sanctissimus ... — ... ut nos conservet iugiter.
10r Hodierna festivitas sanctissimi ac beatissimi patris Ruperti, quae eius in paradisum transit nobis exultabilem reddit ... Namque tempore Hildeberti regis Francorum anno scilicet regni eius ... — ... de tenebris ad lumen verum Iesum Christum dominum nostrum qui vivit et regnat per infinita saecula saeculorum. Amen.
(13v-20v) Passio Lamberti (BHL 4681f, mit leichten Abweichungen).
   1
13v Tit.: Passio sancti Lamperti episcopi et martyr
Sanctus igitur Lambertus oppido Traiectense fuit oriundus ... — ... surdis auditus, mutis loquela per merita sancti martyris Lamberti est reddita.
(20v-26r) Passio Afrae (BHL 208 mit leichten Abweichungen).
   1
20v Tit.: Passio sanctae Afrae martyris
Apud Retias in civitate Augusta superveniens Narcissus episcopus ... — ... vel aliis quos supra memoravimus die VII idus Augusti regnante domino nostro Iesu Christo, cui sit honor et gloria per cuncta saecula. Amen.
(26r-55v) Vita Udalrici episcopi (BHL 8359). Mit vorangestelltem Capitula-Verzeichnis.
   1
26r Tit.: Incipit vita sancti Oudalrici episcopi
Bonae igitur memoriae Udalricus excelsa prosapia Alamannorum ex religiosis et nobilibus ... — ... et honorifice sicut optime dignus erat dimissus deo comite ad propria reversus est.
(55v) Verzeichnis der folgenden Legenden. Mit roter Numerierung von I-XII: Gesta sancti Gengolfi martyris I, Actus Eustachii sociorumque eius II, Passio sancti Viti martyris III, Passio sancti Pantaleonis IIII, De inventione sancti Stephani V, Passio sancti Symphoriani VI, Passio sanctae Eufemie virginis VII, Memoria sancti Michaelis archangeli VIII, De sancto Remigio episcopo VIIII, De omnibus sanctis X, Vita sanctae Otilie virginis XI, Passio sancti Wenzlai martyris XII.
(56r-62r) Vita Gangolfi martyris (BHL 3328).
   1
56r Tit.: Vita Sancti Gengolfi martyris
Vir itaque domini Gengolfus alto parentum germine et superbi sanguinis ... — ... et benedicitur in nomine unigeniti loco et tempore nunc et per infinita saecula saeculorum. Amen.
(62r-70v) Vita Eustachii et sociorum (BHL 2760).
   1
62r-70v Tit.: Vita sancti Eustasii sociorumque eius
In diebus Traiani imperatoris daemonum praevalente fallacia ... — ... impetrant quae promissa sunt sanctis per gratiam domini et salvatoris nostri Iesu Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
(70v-76r) Passio Viti martyris (BHL 8712).
   1
70v Tit.: Passio Viti martyris
In provincia Licia temporis Diocletiani et Antonii imperatorum multas virtutes ... — ... Passi sunt autem beatissimi martyres Vitus modestus et Crescentia sub die XVII kalendas Iulii regnantibus Diocletiano et Antonio regnante domino nostro Iesu Christo qui.
(76v-84v) Passio Pantaleonis (BHL 6436).
   1
76v Tit.: Passio sancti Pantaleon
Tempore illo in civitate Nicommedia sub Maximiano imperatore multi christiani persecutionem patiebantur ... — ... consummatum autem beatus Pantaleon martyrium suum V kalendis Augusti in nomine patris et filii et spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen.
In margine Leseverweis: [...] ad signum +, dieses führt zu Blatt 119r, den miracula sancti Pantaleonis.
(84v-89v) Inventio Stephani protomartyris (BHL 7854).
   1
84v Tit.: De inventione sancti Stephani
Domino [sancto] et venerabili Hymesio episcopo humillimus et omnium infimus Lucianus presbyter ... — ... si carnalia vestra metamus et qui seminat in benedictione de benedictione metet vitam aeternam in Christo Iesu domino nostro. Amen.
(89v-90r) Passio Symphoriani (BHL 7967 mit Abweichungen).
   1
89v Tit.: Passio Sancti Symphroniani
Tempore Aureliani principis cum adversus Christianos dira ... — ... regnans cum patre in unitate spirius sancti nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.
(90r-91v) Passio Euphemiae (BHL 2731c).
   1
90r Tit.: Passio sancte Eufemie virginis
Diocletiani magni imperatoris et maximi ecclesiae Christi ... — ... sanctae martyris partem mereamur habere cum illa in saecula saeculorum. Amen.
(91v-94r) Michael archangelus (BHL 5948).
   1
91v Tit.: De basilica sancti Michaelis.
Memoriam beati Michaelis archangeli toto orbe venerandam ipsius et opera condita et consecrata nomine demonstrate ... — ... propter eos qui hereditatem capiunt salutis in Christo Iesu domino nostro, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(94r-96v) Vita Remigii episcopi (BHL 7150).
   1
94r Tit.: De sancto Remigio episcopo
Beatissimi Remigii antistitis depositio sancta nobis hodierna die mysticae festa sollempnitatis exhibuit ... — ... Quod ipse praestare dignetur qui regnat cum patre et Spiritu sancto qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.
(97r-99v) Ps. AugustinusSermo in festo omnium sanctorum (PL 39, 2135-2137 [Augustinus]; PL 94, 450-452 [Ps.-Beda]. – CPPM I 994).
   1
97r Tit.: Sermo Albini de omnibus sanctis
Hodie dilectissimi omnium sanctorum sub una sollemnitatis laetitia celebramus festivitatem ... — ... laeticiae largitorem qui vivit et regnat cum Deo patre omnipotente et Spiritu sancto.
(99v-103r) Ps. BedaHomelia LXXI: In sollemnitate omnium sanctorum (PL 94, 452C-455A. – CPPM I 4046).
   1
99v Tit.: Sermo Rabani de omnibus sanctis (Titel von einer Hand des 15. Jh. ergänzt)
Legimus in ecclesiasticis historiis quod sanctus Bonifatius qui quartus a beato Gregorio romane urbis episcopatum tenebat ... — ... qui corda fidelium spiritualiter quasi imbribus irrigant caelestibus.
(103r-111v) Vita Ottiliae virginis (BHL 6271).
   1
103r Tit.: Vita sancte Otilie virginis
Temporibus Childerici imperatoris erat quidam dux nomine Adalricus ... — ... migravit autem sancta Otilia et ut ita dixerim vitam in melius mutavit idus Decembre regnante domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria per omnia saecula saeculorum. Amen.
(111v-116r) Passio Wenceslai (BHL 8823).
   1
111v Tit.: Passio sancti Wencezlai
Crescente fide christiana in illis diebus dei nutu et admonitione dux ... — ... beati Wenceslai illico solute sibi manus eius et dimisertur eum.
(116r-118v) Hrabanus Maurus OSB (?) Sermo de assumptione Mariae (PL 96, 250-254. – CPPM I 2300 u.ö.).
   1
116r Tit.: Sermo de assumptione sancte Marie
Inter praecipuas sanctorum festivitates hodie nobis refulsit Dei genitricis Mariae sollemnitas ... — ... quae hodie pervenit ad thalamum aeterni regis ad easdem nuptias quae in eius utero sunt dedicatae (PL 96, 253B).
(119r-126r) Miracula sancti Pantaleonis (BHL 6444 mit abweichendem Explicit). Die Mirakel sind durch einen Leseverweis auf Blatt 84v an die Pantaleonlegende angebunden.
   1
119r Tit.: De miraculis sancti Pantaleonis martyris
Post longa peregrinationis itinera quis multorum utilitati vos praevidit providentia dum propriam contigisset patriam revisere ... — ... quo dolore perculsa ad ecclesiam sancti memorabilis pervenit humilis quaerens auxilia sibi.
(So auch in Melk, 101, 133ra.)
(126v) Leer.
Teil 2
(127r-128v) Augustinus Epistola 189 (PL 33, 854-857. – CPL 262).
   1
127r Domino eximio et merito insigni atque honorabili filio Bonifatio Augustinus in domino salutem. Iam rescripseram karitati tuae sed cum epistolae dirigendae occasio quaereretur ... — ... semper te misericorida dei protegat domine eximie et merito insignis atque honorabilis fili.
(128v-133r) Augustinus Epistola 121 (= Paulinus Nolanus: Epistola 50) (PL 33, 436-470 – CPL 262).
   1
128v Tit.: Augustino Paulinus
De paucis quae nunc iam ad navem recurrentem litterarum perlatorem ... — ... et susceptor meus in visceribus caritatis Christi.
(133r-142r) Augustinus Epistola 149 (PL 33, 630-644 – CPL 262).
   1
133r Beatissimo et venerabiliter desiderabili ... coepiscopo Paulino Augustinus in domino salutem. Quod de perventione tam prospera fratris et compresbyteri nostri quinti ... — ... comprespyterium Paulinum et omnes qui tua praesentia in domino perfruuntur germano salutamus affectu.
(142r-151v) Augustinus De beata vita (PL 32, 959-976; CC 29, 63-85. – CPL 254).
   1
142r Tit.: Incipit liber Augustini de beata vita
Si an philosophiae portum e quo iam in beatae vitae regionem solumque proceditur ... — ... si vobis cordi est ad Deum redditus noster. His dictis facto disputationis fine discessimus.
(151v-152r) Marbodus Redonensis Versus de duodecim lapidibus (Walter, Initia 2812 mit dieser Handschrift). Textanfang neumiert.
   1
151v Cives caelestis patriae regi regum concinite ... — ... praetendit cor humilium Christo conmorientium. (Zusatzverse in vorliegender Handschrift:) Ierusalem pacifica haec tibi sunt fundamina ... – ... inter sanctorum agmina tibi cantemus cantica.
(152r-v) Versus (De corruptione omnium statuum et imminente mundi interitu satyra) (Walther, Initia 409). Anfang neumiert.
   1
152r Ad occasum cuncta ruunt sed et ipsa ... — ... nullus macer est iniuncta sibi paenitentia.
(153r-167v) Alcuinus Disputatio de rhetorica et virtutibus sapientissimi regis Caroli et Albini magistri (PL 101, 919C - 946D. – CSLMA II, ALC 39, ohne diese Hs.; CALMA I, ALC 1, 29).
   2
153r Tit.: Disputatio de rethorice virtutibus sapientissimi regis Karoli et Albini Magistri eiusdem
Praefatio: Qui rogo civiles cupiat cognoscere mores… corpore praemodico mel tibi portat apes.
153r Quia te venerande magister Albine deus adduxit quaeso ut liceat mihi te de rhetoricae ... — ... si modo macula livoris legentem non corrumpit.
Fragmente
(168r) Iohannes Chrysostomus Homilia (LXXXI) in dominica secunda quadragesimae, Fragment.
   1
168r Magna est fides tua. Non vidisti mortuum suscitatum nec leprosum mundatum ... — ... cum quo es Deo patri una cum Spiritu sancto honor gloria et potestas per inmortalia saecula saeculorum. Amen (PL 95, 1240-1241).
(168v) Inhaltsverzeichnis zum vorliegenden Codex (15. Jh.). Links daneben am Rand Notiz zur Unterscheidung der Teile a und b (19. Jh.); Verzeichnis ähnlich wie in Cod. 54 (rot) u.a. Darunter Kalender (tabellarisch, 12. Jh.).
(NSr-v) Iohannes Chrysostomus Homilia (LXXXI) in dominica secunda quadragesimae, Fragment. Text schließt direkt an Vorsatzblatt an.
   1
NSr ] tortorem clausum et flagella resonantia (PL 95, 1234C) ... — ... in sede majestatis tuae contemplatus dicit [bricht ab] (PL 95, 1235D]