Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36571 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 110 (rot) / 54 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: HINCMARUS REMENSIS. BEDA VENERABILIS. WALAFRIDUS STRABO. ISO SANGALLENSIS. BEDA VENERABILIS. HERMANNUS CONTRACTUS. HIERONYMUS
Olim: G 26 (barock)    Pergament   I, 121 Bl.   270×212   Mitte 12. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-82); 2  (83-121)
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 16)

Als für Göttweiger Handschriften typische dreimalige Kennzeichnung findet sich in dieser Handschrift ein Haken Bl. 1r, 43r, 121r.

Teil 11-82   Pergament   
Lagen: IV8 + 2.IV24 + (V+1)34 + 6.IV82.
Neuzeitliche Tintenfoliierung bis Bl. 83 (=erstes Bl. des nächsten Teils). Erstes Blatt als Vorsatzblatt nicht gezählt. Zwischen Bl. 30 und 31 ein zusätzliches Blatt mit etwa der halben Höhe der sonstigen Blätter eingeheftet.
Schrift:
Schriftraum: 215 × 150    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29   
Schriftart: Karolingische Minuskel
Bl. 57v-82v 2 Spalten. Zwei Schreiber: 1) Bl. 1r-28v; 31r-82v; diese Hand Cod. 35 (rot), Cod. 38 (rot), Bl. 1r-8v, 11r–66v und Cod. 46 (rot), 1r-24r; 2) Bl. 29r-31v; wie Werl 1843, 165 bereits anmerkt, wohl etwas später (aber zeitnah) geschrieben und eingeheftet; wahrscheinlich stammt von dieser Hand auch der Zusatz in Cod. 173 (rot), 107v Z 11-31 (ein Vergleich ist aufgrund der geringen Textmenge und der unterschiedlichen Schriftgröße dort jedoch schwierig).
Ausstattung: Illuminiert   Rankeninitiale(n)   Figürlicher Buchschmuck   
Einfache Initialen, teilweise mit silhouettierten Ausläufern. Bl. 1r einfache Silhouetteninitiale. Bl. 29r figürliche Initiale mit Darstellung Othmars.
Teil 283-121   Pergament   
Lagen: 4.IV114 + (II+3)121.
Moderne Bleistiftfoliierung. Zeitgleiche Kustoden 1-2. Wurmfraß auf den letzten Blättern. Entgegen Werl 1843 167 handelt es sich bei den vier letzten Blättern nicht um Palimpseste, sondern um Abklatsche der jeweiligen Gegenseite.
Schrift:
Schriftraum: 215 × 150    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29   
Schriftart: Karolingische Minuskel
Ein Schreiber Bl. 83r-121r; diese Hand auch in Cod. 38 (rot), 130r-160v, Cod. 53a (rot), 7r-v und Cod. 106 (rot), p. 220-222.
Ausstattung: Rubriziert   Rankeninitiale(n)   
Bl. 83v Rankeninitiale.

Hs. enthält 1 Fragment
VSI   Pergament   1. Hälfte 12. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 245 × 155    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Karolingische Minuskel
Blindlinierung.

Einband: 12. Jh. (?)      Gotisch     Schmucklos        
Einband wurmstichig. Längs unleserliche Aufschrift. Titelschild (2. Hälfte 15. Jh.): Ieronimus super tres prophetas videlicet Naum, Sophoniam et Aggeum. Vita sanctorum Remigii et Othmari. Alia contenta quere in ultimo folio in fine. Titelschild darunter fehlt, gotische schwarze Signatur: d 17. Rückenaufschrift in Lombarden (13. Jh.?; teilweise vom Signaturschild des 19. Jh. überklebt): Remigii miracula. Othmari Chronic[...]. Hieronimus super prophetas Naum, Sophoniam, Aggeum.


Bl. Iv (=VSv) zeitnahe Besitzvermerke seitlich am Rand und unterhalb des Schriftraums: Amen dico vobis, quia ita est verum. Liber sancte Marie Gothwich. Amen. Liber sancte Marie Gohtwich. Amen. Bestandsnachweise aus dem 15. Jahrhundert sind der dreifach eingetragene Haken und die Einbandgestaltung. Da die Schreiberhände beider Teile auch in anderen Göttweiger Handschriften nachweisbar sind, kann eine Entstehung in Göttweig vermutet werden.

Die Texte Bl. 1r-41v sind in dieser Zusammenstellung auch in München, BSB, Clm 14720, 1r-92r (Regensburg, St. Emmeram, vor 993) überliefert. Dieser erste Teil der Regensburger Handschrift ist eine eigene kodikologische Einheit und als solche im St. Emmeramer Bücherverzeichnis von 993 erwähnt (Klemm 2004, S. 211; vgl. Ineichen-Eder 1977, 148, Z 50).

Nikolaus Czifra, 14.4.2014, letzte Änderung 11.02.2016
"Werl 1843", "Klemm 2004", "Ineichen-Eder 1977", "MGH", "BHL", "PL", "CC", "CPL"
alle Initien
(Ir-v) Sermo. Fragment.
   1
Ir … [ma]nuum nostrarum in terra […] genuit filios et filias … (Gn 5,28-6,4). Audistis, dilectissimi, quam magnum periculum est sacerdotibus Christi, idem episcopis et presbiteris, qui annuntiant vobis, quae facere debemus … ... — ... quia non requiret nobis dominus, quales circa finem nostrum inventi erimus, cuius peccatum per confessionem et emun[dationem?] …
(Iv) Besitzeinträge. Ende 12. Jh.
Teil 1
(1r-28v) Hincmarus Remensis Vita Remigii episcopi Remensis (Ed.: MGH, SS rer. Merov. 3, 239-326, ohne Clm 14720 und diese Hs.). Der Text endet wie in allen Handschriften der Gruppe 5 mit dem 29. Kapitel.
   3
1r Tit.: Incipit prologus Hincmari episcopi in vitam sancti Remigii Remensis episcopi.
Hincmarus nomine non merito episcopus ac plebis dei famulus dilectis fratribus ac conministris nostris huius sancte Remensis ecclesie filiis. Sicut a senibus etiam provectae aetatis viris religiosis ... — ... grandisonis pompare modis studuisse legamus. Explicit prologus. Incipiunt capitula.
2v Capitula.
4r Tit.: Incipit Vita sancti Remigii episcopi.
Post vindictam scelerum, quae facta est a domino caede Galliarum prosequente Vandalorum crudelitate, misericordiam caeli distillaverunt ... — ... sed hic propter pluralitatem et quia sepius ibidem ostenduntur omisimus ponere.
(28v-34r) Walafridus StraboVita Othmari abbatis Sangallensis (Ed.: MGH SS 2, 40-47. - BHL 6386). Das Vorwort (Inc.: Finitis duobus libellis, quod de vita et virtutibus …) und die Inhaltsübersicht folgen hier erst nach dem 8. Kapitel.
   1
28v Tit.: Incipit Vita sancti Otmari.
Igitur Otmarus genere Alemannorum oriundus in aetate puerili a fratres sub Retiam Curiensem ductus est et in servitio victoris ... — ... circa translationem suam fraternae devotionis iteratam fuisse sollertiam.
(34r-41v) Iso SangallensisDe miraculis sancti Otmari (Ed.: MGH SS 2, 48-54. - BHL 6387). Der Text bricht mitten im Satz ab.
   1
34r Cum beati viri corpusculum ab accessu popularis turbae remotum in oratorio principis apostolorum per multa annorum spatia quiesceret ... — ... nec multo post alius quidam pedem cum tibia altius …
(43r-v) De regnis principalibus (Ed.: PL 148, 1302A-1303A). Dieser Text ist ebenso in Augsburg, UB, Cod. II. 1. fol. 190, 35rb-36ra (Benediktinerkloster St. Mang zu Füssen, 1464) eigenständig überliefert.
   2
43r Tit. [18. Jh., getilgt]: Hermanni Contracti Chronicon.
43r Tit.: De regnis principalibus mundi secundum cronicam Eusebii et Hieronimi.
Primum regnum Assyriorum a Nino Beli filio et Semiramide uxore eius coepit et permansit ... — ... undique insurgente inmanitate bellorum ad hunc, quem hodie videmus, perveniret defectum.
(43v-57r) Beda Venerabilis De temporum ratione, cap. 66,8-1088 (Ed.: CC 123B. - CPL 2320).
   1
43v Tit.: Incipit Venerabilis Bede presbiteri de sex mundi etatibus secundum hebraicam veritatem.
Incipit Venerabilis Bede presbiteri de sex mundi aetatibus secundum hebraicam veritatem ... — ... in insulam Pontianam ob fidei testimonium exiliatur.
(57r-82v) Hermannus Contractus Chronicon (Ed.: MGH SS 5, 67-130). Nach dem Expl. sind zeilenweise die Jahreszahlen 1052-1059 notiert. Eine neuzeitliche Abschrift dieser Chronik findet sich in Göttweig, Cod. 715 (rot), 3-32.
   1
57r Tit.: Cursus et ordo sexte mundi etatis.
Anno XLmo IIdo Octaviani Augusti Caesaris, ex quo autem Aegyptus in provinciam redacta est et Cleopatra cum Antonio victa ... — ... sub capella sancti Oudalrici a se constructa in sepulchro, quod ipsa sibi praeparaverat, condita est.
Teil 2
(83r-120r) Hieronymus In prophetas minores (CPL 589). Diese drei Propheten stehen auch in ÖNB, Cod. 1008 (Provenienz: Salzburg, Domkapitelbibliothek, 9.-12. Jh.), 68r-137r, nacheinander, allerdings ergänzt um die Kommentare zu Zacharias und Malachias.
(83r-106v) Hieronymus In Naum (Ed.: CC 76A, 525-578).
   2
83r Tit.: Incipit prologus sancti Hieronimi presbiteri in Naum prophetam.
Iuxta septuaginta interpretes in ordine XII prophetarum post Ionam Naum ponetur, quia videntur de urbe eadem prophetare
83v Tit.: Incipit expositio Hieronimi presbiteri in Naum prophetam.
Deus aemulator et ulciscens dominus. Vox prophetae laudantis deum, quod de Assyriis populi sui sit ultus iniuriam ... — ... et omni custodia servante cor nostrum inruet quidem, sed ingredi non potest. Explicit expositio Eusebii Hieronimi presbiteri in Naum prophetam.
(106v-114r) Hieronymus In Sophoniam (Ed.: CC 76A, 655-711).
   2
106v Tit.: Incipit prologus eiusdem in Sophoniam prophetam.
Antequam Sophoniam aggrediar, qui nonus est in ordine XII prophetarum, respondendum videtur his
107r Tit.: Incipit expositio.
Verbum domini quod factum est ad Sophoniam filium Chusi filium Godoliae filii Amariae, filii Hiezechiae in diebus Iosiae, filii Amon regis Iuda. Tradunt Hebrei cuiuscumque prophete pater ... — ... venena torpeant et confusio eius proficiat ad salutem. Explicit Sophonias propheta.
(114r-120r) Hieronymus In Aggaeum (Ed.: CC 76A, 713-746).
   1
114r Tit.: Incipit expositio in Aggeum prophetam.
Secundo anno Darii regis Persarum filii Hidaspis, septuagesimum annum desolationis templi fuisse completum ... — ... dominus dabit evangelizanti verbum virtutem magnam.
(121v) Inhaltsverzeichnis. 2. Hälfte 15. Jh.