Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36783 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 178 (rot) / 85 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: HENRICUS DE FRIMARIA. SERMONES DE SANCTIS
Olim: H 14 (barock)    Pergament   I, 157 Bl.   215×150   1. Viertel 14. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-57); 2  (58-157)
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 2)

Die historische Foliierung des ersten Teils wird im zweiten Teil mit einer modernen Bleistiftfoliierung fortgeführt.

Teil 11-57   Pergament   
Lagen: (IV+1)I, 8 + 5.IV48 + (IV+1)57.
Zeitgleiche Foliierung mittig am unteren Rand des Blattes auf der Recto- und Versoseite ab dem zweiten Blatt von 1-56. Das Vorsatzblatt ist von moderner Hand arabisch als 1 gezählt. Reklamanten.
Schrift:
Schriftraum: 160 × 110    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 45   
Schriftart: Textualis – Marginalien
Bl. 56va Zusatz von anderer Hand. Zahlreiche Marginalien aus dem 15. Jh.
Ausstattung: Fleuronnéeinitiale(n)   
Abwechselnd rote und blaue dreizeilige Initialen, abwechselnd rote und blaue Paragraphzeichen. Bl. 1ra rote und blaue 7-zeilige Intiale mit zweifarbigem Fleuronnée, Bl. 1rb 4-zeilige rote Initiale mit blauem Fleuronnée.
Teil 258-157   Pergament   
Lagen: 12.IV153 + II157.
Moderne Foliierung mit Bleistift. Zeitgleiche Kustoden und Reklamanten auf der Versoseite des jeweils letzten Blattes, meist be- oder abgeschnitten. Notizen aus dem 15. Jh. beschnitten. Letzte Lage neumiertes Fragment, abgerieben und unleserlich; Mittleres Doppelbl. gestürzt eingeheftet. erstes Bl. neuzeitlich als 200, letztes als 206, die mittleren als 203 und 204 foliiert (13. Jh.).
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: 170 × 110-115    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37-38   
Schriftart: Textualis
Bl. 58ra-vb. Mitte 14. Jh.
Schrift 2Schriftraum: 170-175 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 46-51   
Schriftart: Textualis – Marginalien
2 Haupthände, 1. Hälfte 14. Jh.: 1) Bl. 59ra-90ra. 2) Bl. 90ra-152vb, wie in I. - Bl. 152vb und 153ra-va Nachträge zeitnaher Hände. Predigtanfänge meist in Majuskelbuchstaben. Zahlreiche Marginalien aus dem späten 14. bis zur 2. Hälfte 15. Jh.
Schrift 3Schriftraum: 190 × 110    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 39   
Schriftart: Textualis – Neumen
Bl. 154r-157v. Abgerieben und unleserlich.
Ausstattung:
Rote Paragraphzeichen. Abwechselnd rote und blaue zwei- bis dreizeilige Initalen, meist mit roten Konturbegleitern.

Einband: 2. Hälfte 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien        
Helles Leder über Holz. Titelschild, 15. Jh. (überklebt eine Aufschrift direkt auf dem Einband): Ewangelia et epistule dominicales de tempore et de sanctis. Signaturenschild abgelöst, darunter gotische schwarze Signatur y 64.


Bl. 56ra Schlussschrift mit Lokalisierung (?) getilgt. Aufgrund der gotischen schwarzen Signatur ist sicher, dass sich die Handschrift im 15. Jahrhundert in Göttweiger Besitz befand.
Nikolaus Czifra, 01.07.2014, letzte Änderung am 25.11.2014
"Schneyer", "Zumkeller", "CC", "CPL"
alle Initien
Teil 1
(1ra-56va) Henricus de FrimariaSermones de tempore et de sanctis series 1 (Schneyer II, 640-649; Zumkeller Nr. 332). In folgender Reihenfolge, teilweise mit anderem Expl.: (1ra) Nr. 1-3. (1vb) Nr. 6. (2rb) Nr. 10. (2vb) Schneyer VIII 135, Nr. 42. (3rb) s. u. (3vb) s. u. (4ra) Nr. 18. (4rb) Nr. 21-36. (10ra) Nr. 38. (10va) Nr. 42-56. (16vb) Nr. 58-65. (20ra) Nr. 67. (20va) s. u. (20vb) Nr. 68. (21ra) s. u. (21rb) Nr. 70. (21vb) Nr. 72-73. (22va) Nr. 76-89. (29vb) Nr. 91. (30va) Nr. 93+94, Nr. 95, Nr. 96+97, Nr. 98. (33ra) Nr. 100-113. (40va) s. u. (41ra) Nr. 115-141. - Im Folgenden werden die erste, die letzte und die bei Schneyer nicht berücksichtigten Predigten wiedergegeben.
   7
1ra Tit.: Incipiunt epistule et ewangelia. Dominica prima in adventu domini. Epistola.
Scientes quia hora iam nos ... (Rm 13,11). In evangelio annuntiatur nobis adventus magni regis, regis inquam pauperis ascendentis super asinam et pullum ... — ... consilio apostoli acquiescentes de somno peccati surgere debemus.
3rb Tit.: Dominica III. epistola.
Sic nos existimet homo ... (I Cor 4,1). Cum magna sollicitudine aliquis pauper artem addiscit, ex qua lucrari potest victum suum ... — ... transiens ministrabit illis, quod nobis praestare dignetur Iesus Christus.
(Auch in Innsbruck, ULBT, Cod. 647, 4v [14. Jh.])
3vb Tit.: Evangelium.
Ecce ego mitto angelum meum ... (Mt 10,16). Sed [!] est sumptum de Malachia. Moraliter in ista autoritate innuitur adventus domini spiritualiter ad animam ... — ... secundo ut eam illuminet, tertio ut eam proficiat, quod nobis praestare dignetur ...
20va Tit.: Notula.
Nota quod ignis naturaliter naturaliter [!] accenditur quattuor modis. Primo per flatum, secundo per collisionem ... — ... ut sit nobis totus fixus in corde, qui pro nobis totus fixus est in cruce.
21ra [Ego sum pastor bonus ... Io 10,11.] Nota quod quattuor sunt, quae exiguntur ad officium boni pastoris, quae tanguntur in glossa ... — ... baculum correctionis, fistulam praedicationis, sibilum consolationis.
40va Tit.: Ewangelium.
Misit digitos suos in auriculas eius ... (Mc 7,33). Circa hoc evangelium, ut plenius eius utilitas nobis innotescat, tria consideranda occurrunt. Primo quis sit mutus ... — ... hoc innuitur ibi. Lucas: Pastores loquebantur ad invicem: Transeamus usque Bethlehem et cetera.
56ra Tit.: Evangelium.
Hic est vere propheta ... (Io 6,14). Consuetudo pauperum et humilium est, quod benefactores suos et magnificant et laudant nominibus dignioribus ipsos appellantes ... — ... cordibus nostris inscribere dignetur, ut tandem cum electis eius praemium aeternae vitae consequi mereamur. [Getilgte Schlussschrift.]
(56va) Augustinus In Iohannis evangelium tractatus, Tract. 30, par. 7, Exzerpt (Ed.: CC 36. - CPL 278).
   1
56va Augustinus: Quid est homo novus? A vetustate innovatus. Ad quam rem innovatus? Ad desideranda caelestia, ad concupiscenda sempiterna ... — ... sed satietas est immortalitas et cibus veritas.
(57r-v) leer.
Teil 2
(58ra-58vb) Predigt zu Ps 107,9.
   1
58ra Meus est Galaad et meus est Manasse ... (Ps 107,9). Galaad interpretatur cumulus testium et significat multitudinem pauperum. Manasses interpretatur oblivio et significat divites ... — ... quod vestes eorum et bonos mores saeculares mirarentur.
(58vb) Vermerk von anderer zeitnaher Hand.
   1
58vb Hunc librum fecit magister Wilhalmus de […] cum esset Parisius […]. Honore beatae virginis prima pars et secunda pars de tempore.
(59ra-152vb) Sermones de sanctis (Schneyer VII, 111-124). Nummern beziehen sich, wo nicht anders vermerkt, auf die angegebene Reihe, teilweise mit anderem Expl.: (59ra) Nr. 45-57. (65rb) Nr. 59. (65va) Nr. 61-72. (71ra) Nr. 74-91. (80ra) Nr. 92-113. (89va) Nr. 114-116, 117+118, 119-126. (94vb) Nr. 128-137. (99rb) Nr. 139, anderes Inc. (99vb) Nr. 140-147, 148+149, 150-157 (letzter in zwei Teilen). (108va) Nr. 158-177. (118rb) Schneyer 5, 422, Nr. 278-280. (121va) Nr. 1-8. (127va) Schneyer 5, 423, Nr. 286-287. (129va) Nr. 11-15. (133va) Schneyer 5, 423, Nr. 291. (134rb) s. u. (134va) Nr. 17-19. (136va) s. u. (137ra) Nr. 25-27. (139ra) Nr. 23-24. (140ra) Nr. 20-22. (141vb) s. u. (142rb) Nr. 28-44. (150vb) s. u. (151va) Schneyer 9, 368, Nr. 84. (151vb) Schneyer 9, 619, Nr. 28. (152ra) s. u. - Die Sammlung ähnelt den Sermones de sanctis, Series 2 von Siboto (bei Schneyer 5, 414-424 nach ÖNB, Cod. 4427, 56-79).
   13
59ra Tit.: In nomine domini.
Ligaverunt Achior ... (Idt 6,9). In huiusmodo superficie historiae quattuor nobis occurrunt ad honorem beati Andreae pertinentia ... — ... iam non estis hospites, sed advenae, sed estis cives sanctorum. Rogemus igitur dominum etc.
59ra Tit.: Item de eodem.
Vidi civitatem sanctam Ierusalem (Apc 21,2). In prima parte notatur perfectio gloriae sanctorum in patria, in secunda parte ... — ... qui custodit vestimenta sua, ne nudus ambulet. Rogemus.
59ra Tit.: De eodem.
Ingressus Iesus perambulabat ... (Lc 19,9). Iericho mundus, quem ingressus est tamquam explorator, tamquam sanator et tamquam expugnator ... — ... sis etiam ordinatus ad te ipsum quinque sensus ab illicitis refrenando.
117vb Tit.: Item Laurentii martyris.
Probasti cor meum ... (Ps 16,3). Istud verbum legitur et decantatur in persona beati Laurentii, in quo verbo duo possunt notari, scilicet ipsius martyrium ... — ... et ascendere faciet ad terram optimam aeternae beatitudinis, ad quam nos perducat, qui sine fine vivit et regnat. Amen.
(Auch in Klosterneuburg, CCl 452, 168r [Ende 13. Jh.], bei Pfeiffer-Černík Greculus zugeschrieben)
118rb Tit.: De assumptione beatae virginis Mariae.
Elevata est magnificentia tua ... (Ps 8,2). Ad laudem virginis gloriosae beatae Mariae dictam proposui auctoritatem. Videamus autem, quibus de causis ... — ... etiam si dimidiam partem regni petieris impetrabis.
(Auch in Graz, UB, Ms 1050, 31r [um 1300, Zisterzienserstift Neuberg])
134rb Tit.: Mathei apostoli.
Vidit Iesus hominem ... (Mt 9,9). Nota tria de Matthaeo, primo naturam, idest hominem offensum, idest in theloneo sedentem; nomen, idest Matthaeus nomine ... — ... ad theloneum nunc autem quasi iudex super thronum.
136va Tit.: Unius confessoris.
Novissime diebus istis ... (Hbr 1,2). Sic dicit apostolus. Omnia in figura contingebant illis, sed eo modo, quo figurae sunt exhibitae, expressae sunt etiam veritates ... — ... praedicamentis nos ad amorem caelestis gloriae provocavit.
137ra Tit.: De eodem.
Erat ecce vir, cuius erat species quasi aeris ... (Ez 40,3). In his verbis commendatur beatus [Tilgung durch Rasur] a quattuor: Primo a mentis virilitate ... — ... metiretur Ierusalem et portas eius.
141vb Tit.: Item de eodem [Michael].
Michael princeps magnus qui stat (Dn 12,1). In his verbis commendatur archangelus a tribus. Primo a nomine, idest Michael ... — ... Michael praepositus paradisi, quem honorificant etc.
150vb Tit.: De eodem [dedicatio ecclesiae].
Vidi civitatem sanctam Ierusalem (Apc 21,2). Haec civitas a beato Iohanne commendatur in quinque, scilicet in firmitate, item in munditia ... — ... mihi gravis sum, quia tui plenus non sum.
151rb Tit.: De eodem.
Et dixit qui sedebat ... (Apc 21,5). De throno procedebant fulgura, voces et tonitrua, per thronum doceor ... — ... novum coelum et novam terram, quam nobis praestare dignetur.
152rb Tit.: Item de eodem.
Domus mea domus orationis ... (Is 56,7). Locus non est de substantia orationis, quod alibi non possumus orare, cum deus ubique sit ... — ... in oratione saepissime frequentaverit, catholicus vere esse non poterit.
152vb Tit.: Item de eodem.
Ornaverunt faciem templi (I Mcc 4,57). De universis creaturis dominus tria sacravit et dedicavit, quaedam scilicet loca, quaedam tempora ... — ... et boni operis consummationem, quod nobis praestare dignetur.
(152vb) Verweistafel.
(153ra-va) Sermones de dedicatione ecclesiae et altaris. (153ra-b) Schneyer VII, 642, Nr. 442; s. u. (153rb) Schneyer VII, 271, Nr. 35. (153rb) s. u.
   4
153ra Tit.: In dedicatione ecclesie.
Iesus perambulabat Iericho (Lc 19,1). Nota quinque fuerunt in Zacheo. Peccator enim fuit, unde dicitur, quod non poterat videre Iesum ... — ... quia hodie salus huic domui facta est.
153ra Tit.: Item de eodem.
Ecce dimidium bonorum ... (Lc 19,8). In istis verbis septem consideranda sunt, quod bene valet elemosina, secundum voluntatis promptitudo ... — ... proditat discreta sua prompta tacens bona laeta.
153ra Tit.: In dedicatione altaris.
Altaria tua, domine virtutum (Ps 83,4). Altaria sunt propter tria, propter verba et res et sacramentum. Verba habent vim in caelo, in inferno, in mundo ... — ... si est in bono statu, augetur sibi gratia.
(Auch in Innsbruck, ULBT, Cod. 207, 148rb [15. Jh., Schnals])
153rb Tit.: In dedicatione ecclesie.
Terribilis est locus iste (Gn 28,17). Multipliciter est locus terribilis. Primo terribilis et venerabilis est ecclesia materialiter, terribilis peccatoribus ... — ... et quae parasti in dulcedine via pauperi, deus. Oremus ergo dominum etc.