Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36819 |
Teil 1 | 1-2 Papier 1404 |
Lagen: I2. | |
Doppelblatt locker eingebunden, Blattrand daher ausgefranst. Papier stammt nach dem Wasserzeichenbefund aus der Zeit um 1380/1385. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 223 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 41 | |
Schriftart: Bastarda Datierung Bl. 2vb auf 1404. Von diesem Schreiber auch in Teil III Bl. 146va-147va. Er nutzte offensichtlich ursprünglich leere Blätter. | |
Teil 2 | 3-82 Papier 4. Viertel 14. Jh. |
Lagen: 8.V82. | |
Zeitgleiche Kustoden. | |
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
Schrift 1 | Schriftraum: 223 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 40-50 |
Schriftart: Gotische Kursive – Marginalien Bl. 3ra-82rb: Teils ausführliche Ergänzungen in margine von derselben Hand. | |
Schrift 2 | Schriftraum: 223 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 43-46 |
Schriftart: Bastarda Bl. 81va-82vb: 3. Viertel 15. Jh. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Meist dreizeilige Lombardinitialen, teilweise mit Punktverdickungen und einfachen Aussparungen. | |
Teil 3 | 83-147 Papier 4. Viertel 14. Jh. |
Lagen: VI94 + V104 + IV112 + VI124 + V134 + (VII-1)147. | |
Bl. 92v aufgrund mangelhafter Papierqualität (?) leer geblieben. Bl. 98r am unteren inneren Blattrand der Schriftzug Roma ins Papier geprägt. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 230 × 160-165 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 34-43 | |
Schriftart: Bastarda – Marginalien Bl. 83ra-145vb ein Schreiber. Bl. 106ra andere zeitgleiche Hand. Parallelstellen aus der Bibel in margine. Bl. 137rb Zusatz von anderer zeitnaher Hand. Bl. 146va-147va Schreiber wie unter I, Schriftraum, Zeilenzahl wie dort. Bl. 147vb zeitnaher Schreiber Anfang 15. Jh., 47 Zeilen. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Bl. 83ra-145vb rubriziert. |
VDS, HDS | VDS, HDS Papier Mitte 13. Jh. |
Zwei Seiten quer auf VDS und HDS geklebt. Aufgrund der deutschen Festbezeichnung HDSa jedenfalls aus deutschem Sprachgebiet. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 150 × 100 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 28 | |
Schriftart: Textualis Bleistiftlinierung. HDSb die O-Antiphonen von anderer Hand. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Zweizeilige Initialen mit einfachen Konturbegleitern, Aussparungen und Punktverdickungen. |
Einband: 15. Jh. Gotisch Streicheisenlinien |
Titelschild weitgehend abgerieben, mit gotischer Signatur z 29 in Schwarz auf dem VD. |
(VDS) | Breviarium-Fragment. | |
(1ra-2vb) | Sermones de sanctis et animabus. 2 | |
1ra | Tit.: Sermo de omnibus sanctis bonus. Sapientiam sanctorum narrant populi etc. (Eccli 44,15). Duabus enim de causis est solemnitas omnium sanctorum in ecclesia constituta, scilicet propter fidelium institutionem ... — ... sic eorum occultatio sit custodia et eorum publicatio utilitas aliena. (Schneyer VII 262, Nr. 247) | |
1va | Tit. [für den Rubrikator am Rand leicht notiert]:Animarum. Beati mortui, qui in domino moriuntur (Apc 14,13). In verbis istis propositis tria sunt notanda sive consideranda. Primo quod illi sunt beati, qui in domino moriuntur ... — ... absterget deus omnem lacrimam ab oculis sanctorum, quod ipse praestare dignetur. Amen. Explicit sermo bonus de dedicacione templi per manus Andree presbiteri dicti Hofchircher finitus IIII feria post festum Symose Iude [recte: Simonis et Iude?] anno domini Mo CCCC anno quarto in stuba Valchenberch im Rukh cum ainem tegel wein [30.10.1404]. (Schneyer VII 467, Nr. 106) | |
(3ra-79vb) | Sermones de tempore (Schneyer I 303-307). (3ra) Nr. 184-196. (27ra) Schneyer I, 307, Nr. 236. (29ra) Schneyer VIII, 118, Nr. 43. (30vb) Schneyer I, 293, Nr. 44. (33va) Schneyer I 310-311, Nr. 272, Nr. 284, 294. (40ra) s. u. (41vb) Schneyer I 295, Nr. 76. (43vb) Schneyer I 313, Nr. 315. (44vb) Nr. 197-213. (63ra) Schneyer III 237, Nr. 181 [Iacobus a Voragine]. (62ra) s. u. (65va) Nr. 216-228. Weitgehend übereinstimmend, aber mit den Wochentagen der Fastenzeit in Michaelbeuern, Man. cart. 84, 1r-226v sowie auch Innsbruck, Cod. 640, 1r-347v und Salzburg, UB, M III 35 (1430/1440, Provenienz Wien), 11ra-102va. Deutliche Parallelen weiters Eichstätt, UB, Cod. st 243 (Kuchen, Mitte 15. Jh.), 26ra-171va, Uppsala, UB, C 268 (spätes 14. Jh., Österreich/Böhmen?), 1ra-41ra und 96r-129r, Mainz, Stadtbibliothek, Hs I 33 (1. Viertel 15. Jh.), 1ra-90ra; Gießen, UB, Hs 724 (Treis an der Lumda, 1431-1433), 209ra-299ra. Anfang und Schluss auch übereinstimmend u. a. mit Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Theol. 26, 291r-362r, Msc. theol. 36, 170r-304r (in diesen beiden auch mit dem Verweis zum Schluss; beide Karmelitenkloster Bamberg, 15. Jh.). 10 | : |
3ra | Tit.: Dominica prima in adventu domini. Cum appropinquasset Iesus Ierosolimam etc. [Mt 21,1]. Tempus, quod hodie incipit et durat usque ad nativitatem domini, vocatur ab ecclesia adventus domini ... — ... ut super filium gloriemur in te, qui es unus deus etc. | |
3ra | Simile est regnum caelorum hominie regi, qui voluit rationem ponere … [Mt 18,23]. Christus in hoc evangelio ostendit nobis duo. Primo sub figura cuiusdam regis ostendit, quanta sit abundantia divinae gratiae ... — ... deo odibiles, apud homines infames, daemonibus similes et cum dominus complevisset … [danach Verweiszeichen zu einer ausführlichen Marginalie] | |
4vb | Tit.: Dominica secunda. Erunt signa in sole et luna et stellis [Lc 21,25]. In dominica praecedenti lectum fuit evangelium, in quo continet primus filii dei adventus in mundum ... — ... regnaturus cum eis et ipsi cum eo et semper in gaudio, ad quod nos perducat Iesus Christus. Amen. | |
6rb | Tit.: Dominica tercia. Cum audisset Iohannes in vinculis opera [Mt 11,2]. Quia sancta mater ecclesia isto tempore laudat et praedicat fidelibus suis duplicem adventum filii dei ... — ... hominibus nuntiandum et ideo angelus dicitur idest nuntius dei. | |
40ra | Maria Magdalena, Iacobi et Salome [Mc 16,19]. Hodie celebramus resurrectionem domini nostri Iesu Christi, quae fuit causa laetitae angelis et hominibus ... — ... subvenit et multas alias virtutes habet. (Innsbruck, ULBT, Cod. 346, CIvb; öfter unter Predigten Antonius’ Azaro de Parma überliefert, vgl. Kat. Innsbruck 4, 201) | |
62ra | Dixit Iesus ad quosdam, qui in se confidebant tamquam iusti [Lc 19,9]. Illud, quod magis displicet deo in homine est superbia, quae hominem ad peccandum impellit ... — ... quia in caelo erit maior, qui fuerit humilior in mundo. (auch Innsbruck, ULBT, Cod. 640, 304r, auch dort unter Predigten von Antonius Azaro de Parma [1. Hälfte 15. Jh., Wien]) | |
76va | Simile est regnum caelorum hominie regi, qui voluit rationem ponere … [Mt 18,23]. Christus in hoc evangelio ostendit nobis duo. Primo sub figura cuiusdam regis ostendit, quanta sit abundantia divinae gratiae ... — ... deo odibiles, apud homines infames, daemonibus similes et cum dominus complevisset … [danach Verweiszeichen zu einer ausführlichen Marginalie] | |
77vb | Abeuntes Pharisaei … [Mt 22,15]. In populo Iudaeorum maiores inimici et persecutores, quos Christus habuit, fuerunt Pharisaei ... — ... de tam sapienti resurrectione et tam dulci allocutione et diligenti inquisitione et eius consolatione … [danach Verweiszeichen zu einer ausführlichen Marginalie] | |
78va | Loquente Iesu ad turbas … [Mt 9,18]. Legitur Iohannis quarto, quod Christus filium Reguli infirmum usque ad mortem sanitati restituit ... — ... unus est redemptor et una redemptio utriusque, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. | |
79vb | Cum sublevasset Iesus et cetera, quere supra dominica quadragesime quarta. [Rest der Spalte bleibt frei]. | |
(80ra-82vb) | Sermones diversi. Bl. 80vb und 81rb unbeschrieben. 3 | |
80ra | Petite et dabitur vobis [Lc 11,9]. Sic scribitur Lucae decimo et legitur in evangelio hodierno de Letania. Hodie est duplex festum, scilicet primo festum sancti Marci evangelistae ... — ... si videris expedire vel de sancto Marco et haec sufficient de Letania maiori. (Schneyer VII, 652, Nr. 5) | |
81ra | Tit.: In dominica prima in adventu domini. In eo invenietis asinam et pullum cum ea [Mt 21,2]. Significatur autem genus humanum convenienter per ista animalia, quia sicut deus in principio mundi ... — ... Iudaei secundum legem viventes per pullum, vero gentiles sine lege viventes congrue significantur. | |
81va | Tit.: Dominica secunda in adventu domini sermo. Erunt signa in sole et luna … [Lc 21,25]. Praecedenti dominica dictum est evangelium de adventu filii dei in carnem, in mundum ... — ... et post haec ibit dominus cum iustis et sanctis in caelum, ubi cum eis regnabit in aeternum et hoc praestet nobis beata trinitas, hoc est pater et filius et spiritus sanctus. | |
(82vb) | Evangelium Lucae: Lc 21,10-33. 1 | |
82vb | Tit.: Sequitur ewangelium secundum Lucam secundum. | |
(83ra-98rb) | Evangelium Matthaei. | |
(99ra-107va) | Evangelium Marci. | |
(107va-123vb) | Evangelium Lucae. | |
(124ra-137rb) | Evangelium Iohannis. | |
(137rb) | Nota de decima. Von anderer Hand. 1 | |
137rb | Tit.: Nota de decima. Qui bene decimam dant, remunerantur quadrupliciter, scilicet abundantia [!] fructuum, sanitatem corporis ... — ... vos perdidisse abundantiam, quia vos fraudistis me parte mea. | |
(137va-138rb) | De letania maiori et minori (Ed.: Maggioni, LXVI,1-58). 1 | : |
137va | Tit.: De letania. Letania [!] si [?] bis in anno fiunt, scilicet in festo sancti Marci, quae dicitur letania maior ... — ... ipsum cum sua societate usque in coelum cum multis laudibus perduxerunt. | |
(138rb) | Exzerpt aus Barlaam et Iosaphat. 1 | |
138rb | Adoratores idolorum vel diviciarum similes sunt sagittario, qui comprehendit Philomenam et cum vellet occidere eam ... — ... tales sunt, qui confidunt in idolis et divitiis. | |
(138va-138vb) | Sermo. 1 | |
138va | Filia mea a daemonio vexatur [Mt 15,22]. Nota quod ista mulier orans pro filia significat hominem orantem per conscientiam, quae si polluta est ... — ... videat deus et displiceat ei et auferet a te gratiam suam. | |
(138vb-145vb) | Sermones singuli. 13 | |
138vb | Petrus servabatur in carcere [Act 12,5]. Per Petrum intelligitur peccator, qui tenetur in carcere peccatorum suorum constitutus. Hic si vult per angelum liberari ... — ... cyclade auro texta et tamquam sponsam decoravit me corona. (Schneyer IX 856, Nr. 59 aus ÖNB, Cod. 1693) | |
139ra | Tit.: De sancto Paulo. Ecce nos reliquimus omnia … [Mt 19,27]. In verbis propositis tria notantur: Primo temporalium abrenuntiatio, cum dicitur ‘Ecce reliquimus omnia’ ... — ... melior est dies una in atriis tuis super milia. | |
139vb | Tit.: S. Udalrici. Amavit eum dominus [Ps 45,9]. Ad commendationem sancti Udalrici confessoris dicuntur haec verba, quia dominus ornavit multiplici ornamento ... — ... verbum patientiae meae, ego te servabo. (Schneyer VIII 704, Nr. 34 aus Clm 14899) | |
140rb | Haec est virgo sapiens et una de numero prudentium (Sapientie). In praemissis verbis commendatur sancta Margaretha a prudenti et sapienti virginitate iuxta quod sciendum ... — ... et commendat eam dicens ‘Haec est virgo sapiens’. | |
140vb | Tit.: Marie Magdalene. Mulierem fortem quis inveniet [Prv 31,10]. Haec fortis mulier, de qua Salomon inquirit, est sancta Maria Magdalena, in qua quadruplex fortitudo denotatur ... — ... cogitanti mihi de Maria Magdalena poenitentia flere magis libet quam aliquid dicere. (Schneyer IX 857, Nr. 64) | |
141rb | Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum [Mt 20,22]. In his verbis praemissis notandum est, quod mater filiorum Zebedei petivit a domino ... — ... fulgebunt iusti sicut sol in regno patris eorum. | |
141va | Tit.: Laurencii. Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit … [Io 12,24]. In verbis istis notandum est, quod per granum frumenti intelligitur sanctus Laurentius, qui grano frumenti comparatur ... — ... fructum aeternae beatitudinis afferre mereantur. | |
142ra | Sustollam te super altitudinem terrae … [Is 58,14]. In verbis praemissis circa hodiernam festivitatem duo notantur. Primum est gloriosa affirmatio ... — ... ergo ibi precum repulsio, ubi tot insignia causantis occurrunt. | |
142va | Pudaverunt cum tunica talari … [Gn 37,23]. Ioseph, de quo hoc verbum litteraliter dictum est, sanctum Bartholomaeum signat, quem deus gratia ... — ... gaudium et laetitiam habebunt et fugiet ab eis gemitus et dolor. (vgl. Schneyer I, 769, Nr.324) | |
143ra | Egidii confessoris. Hic iam quaeritur … [I Cor 4,2]. In verbis praemissis notandum est , quod unicuique dispensationi duo sunt necessaria, vidlicet ... — ... humiliato appropinquat deus, ab exaltato autem discedit. (Schneyer VII, 467, Nr. 93) | |
143vb | Egredietur virga de radice Iesse … [Is 11,1]. Propheta praevidens in spiritu sanctam Mariam virginem hodie nascituram et ad eius laudem dixit ... — ... non fatigaris, ipsa propitia pervenis, quo cupis. (Schneyer VIII, 704, Nr. 30) | |
144rb | Vidit Iesus hominem sedentem … [Mt 9,9]. In verbis praemissis duo notantur, videlicet dignitas vocantis, cum dicitur: Vidit Iesus hominem ... — ... in terris, honoratur, etiam in coelis glorificatur. | |
144vb | Tit.: De dedicacione. Domus mea domus orationis vocabitur [Mt 21,13]. Dominus noster Iesus Christus quattuor domus habet, in quibus ipse manet essentialiter. Prima domus ... — ... ad quod gaudium perducere nos dignetur Iesus Mariae filius. Amen. (auch Graz, Ms 302 [Chorherrenstift Seckau, 1384-1385], 234r) | |
(146r) | leer. | |
(146va) | Notae variae. Mit Autoritätennamen in margine. 1 | |
146va | Tit.: Nota notabile, bonum et utile. Cor est in pectore. Cor est in pectore, anima in corde, mens in anima, fides in mente ... | |
(146va-147va) | Sermo de dedicatione. 1 | |
146va | Deus in domibus eius cognoscetur, cum suscipiat eam [Ps 47,4]. Nos videmus, quando paterfamilias revertitur ad domum suam, ex qua exierat ... — ... florem sicut hortum suum deliciarum etc. Rogemus ergo dominum ut ... | |
(147va) | Nota de duce Christo. 1 | |
147va | Vegetius De re militari libro tertio capitulo tertio vult, quod valde necessarius est dux in exercitu. Ideo Christus hortatur suos milites ... — ... Rogemus igitur dominum, ut dirigat nobis ducis sive militis [!] suos omnes sanctos. | |
(147vb) | Medizinische Notiz, deutsch. 1 | |
147vb | Dy lebn wit etwan chranch von hicz, etwann von chkelten, vont sy von hicz sich, so wirt dr harn rot und dünne ... — ... und des obent [?] ze trinckhen, ez hilft. | |
(HDS) | Breviarium-Fragment. HDSa deutsche Festtagsbezeichnung: Critagennaht. |