Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36855 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 143 (rot) / 136 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: THOMAS CHOBHAM. IOHANNES DE GARSONIBUS. PETRUS DAMIANUS. PS. AUGUSTINUS. HONORIUS AUGUSTODUNENSIS U. A. (lateinisch/deutsch)
Olim: M 31 (barock)    Papier   397 Bl.   290×205   1350-1450
Handschrift aus 6 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-119) um 1400; 2  (120-124) um 1400; 3  (125-157) 3. Viertel 14. Jh.; 4  (158-266) 1360; 5  (267-278) um 1390; 6  (279-395) 4. Jahrzehnt 15. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Einzelbilder: fol. 13, 14, 57, 58, 127, 128, 166, 167, 222, 169, 223, 249, 254, 263, 265, 266, 268, 269, 279, 283, 322, 323, 325, 361, 390, 393, 394.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 17)

Jeder Teil mit eigener Zählung (Teil 1 und 2 zusammen). Darüber hinaus durchgehende moderne Bleistiftfoliierung.

Teil 11-119   Papier   um 1400
Lagen: 9.VI108 + (VI-1)119.
Fehlerhafte zeitgleiche Foliierung: Sprung von 84 auf 87. Reklamanten und Kustoden. Erstes Blatt stark verschmutzt; in der Mitte der ersten Spalte Textverlust aufgrund eines Lochs.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(Bl. 1ra-114rb) Schriftraum: 210-220 × 140-145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-46   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(Bl. 114va-116va) Schriftraum: 210-220 × 140-145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 34-41   
Schriftart: Bastarda
Schrift 3(Bl. 117v-118v) Schriftraum: 230-250 × 130-150    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 27-28   
Schriftart: Bastarda
Bl. 117v-118v
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 2120-124   Papier   um 1400
Lagen: (VI-7)124.
Schrift:
Schriftraum: 215 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37-40   
Schriftart: Notula
Bl. 120va und 122vb von anderer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 3125-157   Papier   3. Viertel 14. Jh.
Lagen: (VI+1)137 + (IX+2)157.
Risse am Blattrand wurden meist verbessert. Bl. 125 noch deutlicher Einriss. Papier ist von teilweise schlechter Qualität, sodass die Schrift der jeweiligen Gegenseite durchschimmert. Beschlagwortung teilweise beschnitten.
Schrift:
Schriftraum: 234 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 54-65   
Schreiber: Hermannus presbyter de Mohulna – Schriftart: Ältere Kursive
Bl. 156vb Schreibernennung (?) Hermannus presbyter de Mohulna. Mit Marginalien um 1400, besonders die Sermones Bl. 138rb, 141va, 142rb, 143rb, 146ra, 149va, 151ra, 151va, 155va, 156ra.
Ausstattung: Rubriziert   
Initialen und Rubrizierung nur Bl. 128ra-b, 129va-b und 155va-b.
Teil 4158-266   Papier   1360
Lagen: (V+1)168 + 3.VI204 + VII218 + 4.VI266.
Risse an den Rändern teilweise ausgebessert.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: 205-210 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 43   
Schriftart: Ältere Kursive – Marginalien
Bl. 158ra-248ra, 250ra-252va, 255va-262va. Schreibernennung Bl. 248ra; Schreibervermerk mit Datierung auf 1360 Bl. 262va. Beschlagwortung von gleicher Hand.
Schrift 2Schriftraum: 220 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42   
Schriftart: Bastarda
Bl. 264ra-265vb: um 1400; Federlinien. - Bl. 266ra-v mehrere Hände 3. Viertel 14. Jh. und 1. Hälfte 15. Jh.
Schrift 3Schriftraum: 250 × 185    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 60   
Schriftart: Bastarda
Zusätze Bl. 248rb-249rb, 252va-255rb, 262vb-263vb. 1. Hälfte 15. Jh. - Bl. 249rb Zusatz Mitte 15. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   
Initialen mit einfachen ornamentalen Ausparungen. Am oberen und unteren Rand des Schriftraums cadellen- bzw. fleuronnéeartige Ornamente, teilweise mit einfach gezeichneten menschlichen Gesichtern.
Teil 5267-278   Papier   um 1390
Lagen: VI278.
Text ist am Ende unvollständig.
Schrift:
Schriftraum: 220 × 142    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36-39   
Schriftart: Notula – Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
vierzeilige Anfangsinitiale, 2. Buchstabe Cadelle.
Teil 6279-395   Papier   4. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: 9.VI386 + (VI-3)395.
Bl. 279-317 zeitgleiche Foliierung von 1 bis 39.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: 225 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38-40   
Bl. 279ra-314vb. Bl. 289vb und 314vb Datierungen 1432, Bl. 314vb Schreibernennung.
Schrift 2Schriftraum: 223 × 146    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 33-41   
Schriftart: Bastarda
2 Schreiber, aufgrund des Textes nach 1436: 1) 315ra-388vb. 2) Bl. 389ra-393r; ab Bl. 391v einspaltig. – Bl. 395v Notizen einer anderen Hand.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
VDS, HDS   Papier   Mitte 14. Jh.
Blattgröße 205×140.
Schrift:
Schriftraum: 140 × 95    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 45   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: 2. Hälfte 15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Rotes Leder über Holz. Titelschild (15. Jh.): Summa Innocentii pape de penitentia. Sermones plures vide interius. [von anderer Hand:] ad Gotbicum pertinet. Signaturschild darunter abgelöst, unittelbar auf den Einband notierte gotische schwarze Signatur nur schlecht lesbar: N 35 (?). Einbandleder zwsichen Rücken und Vorderdeckel gerissen. Kleines Rückenschildchen aus Papier verblasst.


Auf dem Titelschild Besitzvermerk 2. Hälfte 15. Jh. Stift Göttweig: Ad Gotbicum pertinet. - Die Handschrift war also bald, nachdem sie in die heutige Form gebracht wurde, in Göttweiger Besitz.
Nikolaus Czifra, 05.02.2015; Wasserzeichenanalyse: Maria Stieglecker
"Broomfield", "Bloomfield", "Sharpe", "Uiblein 1999", "PL", "MGH", "Schneyer", "Douteil 2010", "RB", "Maggioni", "Lutz–Perdrizet 1907", "CCCM", "Kat. Innsbruck 4", "Poncelet", "Walther, Initia", "CSEL 99", "CPL", "CPPM", "Mansi", "Worstbrock/Ladisch-Grube"
alle Initien
(VDS, HDS) Commentarius in Isagogen Porphyrii (zum kommentierten Text vgl. Aristoteles Latinus. Bd. I,6-7. Ed. L. Minio-Paluello. Leiden 1966). Die Lemmata des kommentierten Textes entsprechen in der Edition den Stellen S. 8,17-23; 11,7-12,6 und 18,16-19,20 (auf HDSa-b befindet sich kein aussagekräftiges Lemma).
Teil 1
(1ra-112v) Thomas ChobhamSumma confessorum (Ed.: Broomfield. - Bloomfield Nr. 1145; Sharpe Nr. 649).
   1
1ra Tit.: Capitulum primum, quare penitencia tabule comparetur.
Cum miserationes domini sint super omnia opera eius, misericordiam tamen suam super homines amplius extendit ... — ... pro peccato manifesto quam pro occulto. Et haec ad praesens de poenitentia dicta sufficiant.
(112vb-114rb) Canones paenitentiales (auch Salzburg, AES, Cod. 8, 239r-244v).
   2
112vb Cum sacerdos quilibet animarum curam habens, qui more periti medici superinfundere debet ... — ... vel infernus et similia utrum matrimonium mente et corpore servavit.
114ra Haec quae praemisi, sunt generalia. Nunc ad speciales interrogationes peccatorum principalium ... — ... et de superbo habitu quodque ingressu superbo et voce superba etc. Lecior optatum non vidit navita portum quam finem libri scriptor qui scripsit eundem. Sic est finis deo gratias.
(114va-116vb) Tabula zur Summa confessorum.
(117v-118r) Iohannes de GarsonibusCarmen (für den Autor vgl. Uiblein 1999, 94).
   1
117v Et mea si resonos disturbent carmina cantus Orpheique liram dulci contingere plectro haud norint ... — ... vestrum et externis iactatis fluctibus almum ducite ut in placito valeat requiescere portu. Iohannes de Garsonibus decretorum doctor in omnibus ad mandata vestra paratus.
(118v) Petrus Damianus OSB Carmen metricum 100: Versus de simoniacis (PL 145, 99A; MGH Lib. lit. I 17 [online]; Ed.: Margareta Lokrantz, L'opera poetica di S. Pier Damiani [Studia Latina Stockholmiensia 12]. Stockholm 1964, 74).
   1
118v Tit.:Nota versus de Simoniacis Petri Damiani.
Incudem Simonis fabrilis et antra monetae damnat pestiferas deus evertendo cathedras ... — ... nec suboles noxis est addicenda paternis quisque sua premitur socii nec labe tenetur.
(119r-119v) leer.
Teil 2
(120ra-124ra) Petrus Damianus OSB Epistola 65 (Ed.: MGH, Briefe d. dt. Kaiserzeit, 4,2, 228-247).
   1
120ra Tit.:De privilegio Romane ecclesie liber incipit.
Domino venerabili Hildebrando archidiacono Petrus peccator monachus sanctissimae devotionis affectum. Privilegium Romanae ecclesiae quantas habeat vires ad servandum canonicae aequitatis et iustitiae regulam quantumcumque vigorem ... — ... et utrum puncto an lima digni ex auctoritatis suae censura decernat.
(124v) leer.
Teil 3
(125ra-156va) Sermones. Die Reihe ähnelt in der Auswahl der Themata und in zahlreichen Predigtincipits der Reihe Schneyer IV 557-572, Nr. 221-308 (Peregrinus de Oppeln zugeschrieben), jedoch gibt es gravierende Abweichungen. Sofern eine Ähnlichkeit besteht, die Predigt aber mit den bei Schneyer angegebenen Nummern nicht vollständig übereinstimmt, ist die Angabe der Nummer mit einem „vgl.“ versehen. Die Titel sind in margine notiert und teilweise beschnitten.
   77
125ra Ligaveris super terram etc. (Mt 16,19). Ecce quantam potestatem contulit dominus beato Petro et cuilibet sacerdotibus …, quod possunt ligare et solvere ... — ... psalmistae exaltent eum in ecclesia plebis etc.
125rb Exaltent eum in ecclesia plebis etc. (Ps 106,32). Dominus Iesus antequam praefecisset beatum Petrum ecclesiae suae examinavit eum prius ... — ... in virtute miraculorum, dic miraculum si placet.
125va Tit.:[De san]cto Mathia.
Ecce videtis quem elegit dominus … (I Rg 10,24). Verba haec dicenda sunt de rege Saul et scribuntur Regum. In quibus duo notantur ... — ... prae omnibus sanctis et ei devotissime serviebat.
126ra Domine, ostende, quem ex hiis duobus elegeris, (Act 1,24) haec verba scribuntur. Notandum est, quod ex multis scripturis reperio neminem ... — ... immo Iesum Christum, qui est fons totius bonitatis.
126va Tit.: [De san]cto Georgio.
Beatus vir, qui inventus est sine macula ... (Sir 31,8). Consuetudo est nobilium, quod in festis suis solent narrare facta bonorum opera militum ... — ... semper semper circa te. Ecce quantam habuit felicitatem.
127ra Tit.:Sermo secundus.
Elegi eum ex omnibus tribubus Israel in sacerdotem … (I Sm 2,28). Verba ista optime impleta sunt in beato Gregorio, cuius claritatem protestatur ... — ... huius miraculi testimonium non respondetur.
127rb Tit.: Item.
Cor suum tradet ad vigilandum ... (Sir 39,6). Verbum istud convenienter exponitur de beato Gregorio, quia bene vigilavit ... — ... evadamus aeternam mortem, quod nobis praestare dignetur.
127va Tit.: [De sancto] Benedicto.
Dilectus deo et hominibus ... (Sir 45,1). Verba ista ad litteram dicta sunt de Moyse, de quo duo leguntur. Primum est quia filios Israel ... — ... de eo quod fuit dilectus deo et hominibus.
(vgl. Nr. 127)
127vb Tit.:De annuncciacione sancte Marie.
Missus est Gabriel angelus (Lc 1,26). Nota benedictus quia missus est angelus Gabriel angelus ad Mariam et hoc ... — ... devote salutaveris, totiens ipsius gaudium renovabis.
128rb Tit.: Sermo secundus.
Cantate domino canticum novum, quia mirabilia fecit (Ps 97,1). Invenimus in sacra sciptura, quod hodie magna facta sunt, mirabilia, scilicet, quod deus incarnatur ... — ... nec mirum, quia in ea habitat plena divinitas.
129ra Nota septem sunt gaudia spiritualia beatae virginis, quae notantur per septem volucres propter eorum proprietates ... — ... intuetur Christum verum solem clarius omnibus sanctis.
129rb Tit.:De sancto Ambrosio.
Ecce servus meus exaltabitur … (Is 52,13). Dominus Iesus ministros suos et tantum exaltat tripliciter, sed exaltat aeternaliter ... — ... et sic patet, quomodo est exaltatus.
129va Tit.: [De sancto] Georgio.
Beatus dives, qui inventus est sine macula ... (Sir 31,8). Dominus probat beatum Georgium sicut princeps terrenus militem suum solet probare ... — ... cum XX milibus, qui conversi sunt ad dominum.
130rb Tit.:Item.
Labora sicut fortis miles (II Tim 2,3). Consuetudo est, quod in exercitibus militum et nobilium solent recitari facta et probitates antiquorum ... — ... sic et diabolus non potest nocere.
(vgl. Nr. 235)
130vb Esto fidelis usque ad mortem … (Apc 2,10). Verba ista potuit dicere Christus ad militem suum sanctum Georgium et fecit Christus ... — ... per prophetam cum ipse sum in tribulatione.
131rb Tit.: De sancto Adalberto.
Vidi alterum angelum … (Apc 18,1). In verbis istis tria notantur de sancto Adalberto. Primo sanctitas vitae suae notatur ... — ... multis miraculis in vita et post mortem coruscant.
(vgl. Nr. 131)
131va Tit.: De sancto Marco.
Erat favus mellis in ore leonis (Idc 14,8). In verbis istis commendatur beatus Marcus a duobus, a sanctitate vitae et a suavitate doctrinae suae ... — ... multos illuminat per multos effectos doctrinae suae.
(Nr. 235)
132ra Tit.: Item sermo secundus.
Placens deo factus et dilectus ... (Sap 4,10). In verbis istis duo notantur de beato Marco, primo eius sanctitas ... — ... ex quo te tota trinitas dilexit et honoravit
(vgl. Nr. 132)
132rb Tit.: Philippi et Iacobi.
Stabunt iusti in magna constantia … (Sap 5,1). In verbis istis duo notatnur, sed consuetudinem mundi sicut homines consueti sunt stare ... — ... accusabunt, sedebunt, inquam, iudicabunt.
(vgl. Nr. 134)
132va Tit.: [Serm]o secundus.
In domo patris mei mansiones multae sunt ... (Io 14,2). Quando princeps vel aliquis magnus dominus exspectat amicos suos licet in domo sua ... — ... ut sursum traheris ora bonitatem Christi. Rogemus ergo dominum.
(vgl. Nr. 238)
133ra Domine, ostende nobis patrem et sufficit nobis (Io 14,8). In verbis istis duo notantur. Primo igitur praesentis status defectio ... — ... possederent hereditatem caelestem, ad quam …
133va Tit.: De invencione.
Mihi autem absit gloriari ... (Gal 6,14). Apostolus: Consuetudo est bonorum hospitum curiam suam decorare volentibus ponere ... — ... et cum ostendisset signum crucis intermissus est.
(vgl. Nr. 239)
133vb Mihi autem absit gloriari (Gal 6,14). Apostolus beatus Paulus docet nos, quod non oportet in gloria huius mundi, scilicet in divitiis ... — ... ut cum ipso maneamus in aeternum, quod vobis …
134ra Tit.:De beato Iohanne.
Sic eum volo manere (Io 21,21). In verbis istis duplex beneficium ostenditur hic a Christo beato Iohanni collatum ... — ... considera, quanto amore dilexit dominus sanctum Iohannem. De signis dilectionis require supra.
(vgl. Nr. 241)
134rb Tit.:Item de eodem.
Vocavit nomen eius Amabilis … (II Sm 12,25). Legitur in libro Regum, quod nato Salomone mater eius de consilio Nathan prophetae vocavit ... — ... et inter ceteros magis deo dilcetus. Rogemus.
(vgl. Schneyer IX 415, Nr. 29)
134va Tit.:Item de eodem.
Vocavit nomen eius Amabilis ... (II Sm 12,25). Legitur, quod nato Salomone mater eius de consilio Nathan prophetae vocavit ... — ... quia familior ei es sicque Iohannes. Rogemus.
(vgl. Schneyer IX 415, Nr. 29)
134vb Tit.:Item de eodem.
Puer eram ingeniosus (Sap 8,19). Verba ista optime potuit dicere beatus Vitus ad litteram, qua fuit duodecim annorum regratiando ... — ... onus tamen matribus duc ut scis.
(Nr. 243)
135va Tit.: [De] Iohanne baptista.
Inter natos mulierum … (Mt 11,11). Verba ista sunt domini, qui in praedictis verbis magnificat beatum Iohannem baptistam ... — ... et fac poenitentiam in praesenti de peccatis tuis.
135vb Erit magnus coram domino … (Lc 1,15). In verbis istis quattuor angelus innuerit [?] de beato Iohanne. Primo suam magnam dignitatem ... — ... ecce considera quanti meriti sit beatus Iohannes.
136va Tit.:Iohannis et Pauli.
Iustorum animae in manu dei sunt (Sap 3,1). In verbis istis tria notantur de sanctis istis, propter quod iusti dicuntur ... — ... per multas tribulationes ad caelum pervenerunt.
(Nr. 247)
136vb Quem dicunt homines filium hominis etc. (Mt 16,13). Legitur in evangelio, quod dominus interrogavit discipulos suos, non quod ignoraret vel dubitaret ... — ... a media nocte propter dominum vigilare. (vgl. Nr. 248)
137rb Tit.: De sancta Margare[ta].
Egressa est Rebecca … (Gn 24,15). Legitur in Genesi, cum Abraham senex erat valde, dixit ad Elieser procuratorem domus suae ... — ... in carne praeter carnem vivere. Rogemus.
(vgl. Nr. 250)
137vb Quae paratae erant … (Mt 25,10). Dudum est, quod dominus nuptias caelestis regni fecit ... — ... et ideo coronavit eam dominus corona aeternae gloriae. (vgl. Nr. 252)
138rb Tit.: De sancta Maria [Magdalena].
Mulier, quae erat in civitate peccatrix … (Lc 7,37). In evangelio isto notandum circa istam peccatricem, quae multum ... — ... capillis suis tergendo pedes domini ungemus.
138vb Dimittuntur ei peccata multa … (Lc 7,47). Notandum quod dominus voluit hoc festum solemne esse in ecclesia tribus de causis ... — ... ad locum proprium et reducta corporalibus alimentis nullatenus indigebat. (Nr. 254)
139ra Vade in pace (Lc 7,50). Filius dei venit in hunc mundum propter peccatores, ut spem daret peccatoribus, nam elegit ... — ... nota quattuor fuerunt in eius poenitentiam.
139rb Tit.: De sancto Iacobo.
Dic ut sedeant duo filii mei … (Mt 20,21). In evangelio isto dicitur, quod mater beati Iacobi et Iohannis evangelistae petiverunt ... — ... et ideo consecutus est regnum caelorum.
139vb Tit.:De sancto Iacobo.
Potestis bibere calicem ... (Mt 20,22). Isti apostoli beatus Iacobus et Iohannes non fuerunt bene discreti in petitione sua ... — ... quomodo dominus beatum Iacobum misericordia decoravit. Rogemus dominum.
(vgl. Nr. 259)
140va Disrupisti, domine, vinculam meam (Ps 115,17). In verbis istis duo notantur. Primum quod sanctus Petrus agit gratiam deo ... — ... tam paupere quam diviti in perpetuum et numquam terminatur. (vgl. Nr. 149)
140vb Tit.:De sancto Laurencio.
Probasti cor meum et visitasti ... (Ps 16,3). Optime potuit dicere beatus Laurentius verba ista gratiam agendo deo ... — ... sic emisit spiritum. Ecce quomodo dominus visitat eum. Rogemus.
(vgl. Nr. 150)
141rb Tit.:Item sermo secundus.
Domine, me examinasti (Ps 16,3). Notandum quod beatus Laurencius habuit quadruplicem ignem ... — ... ad memoriam revocetur, nihil est etc. Rogemus.
141va Tit.:[De assum]pcione sancte Marie.
Quae est ista, quae ascendit de deserto ... (Ct 8,5). Filius dei dictam matrem suam honoravit secundum cursum mundi. Quando alienus ... — ... hodie ducta est in caelum.
(Nr. 151)
142rb Tit.: Secundus sermo.
Quae est ista, quae ascendit de deserto (Ct 8,5). Verba sunt angelorum amantium de assumptione virginis gloriosae et notantur duo ... — ... suavitate odoris meruit solemniter locari et gloriose, sic et tut etc.
142va Tit.:[Sermo ter]cius.
Surge amica mea ... (Ct 2,13). In verbis istis describitur ascensus sive assumptio beatae virginis gloriosae, cum dicitur ... — ... non deerit necessitati nostrae. Rogemus.
142vb Tit.:Quartus.
Hodie dominus nomen tuum magnificavit … (Idt 13,25). Verba ista secunduam [recte: secundum] litteram dicta sunt de Iudith, quae post occisionem Holofernis ... — ... thronus matris regis iuxta thoronum [recte: thronum] suum. Rogemus.
143rb Tit.: De sancto Barthol[omeo].
Tu signaculum similitudinis dei (Ez 28,12). In verbis istis tria notantur de sancto Bartholomeo. Primo dicitur quod habuit similitudinem dei ... — ... decorem corporalem spiritualem et aeternum. Dic et singula etc.
(vgl. Nr. 268)
143va Tit.:Item.
Iam non estis servi … (Io 15,15). Quando principes experitur [!] fidem militis sui, consuevit eum coram amicis suis commendare ... — ... per suam praedicationem et doctrinam. Rogemus dominum etc.
143vb Tit.:De sancto Augustino.
Quoniam percusserunt petram … (Ps 77,20). Verbum istud assumpsit David de Exodo. Verbum dicitur, quod Moyses percussit ... — ... cum vellet expirare dixit: In manus tuas, domine, commendo spiritum meum. Rogemus.
144rb Tit.: De collacione sancti [Iohannis baptistae].
Stultus serviat sapienti … (Prv 11,29). Stultus secundum litteram est, qui caret rebus, quod dicitur stultus et unde factum ... — ... triplicem coronam, scilicet virginitatis, praedicationis et martyrii.
(Nr. 273)
144vb Tit.: Item sermo secundus.
Herodes timuit Iohannem (Mt 14,3). Per Herodem mystice diabolus intelligitur, quia sicut Herodes virum iustum et sanctum corporaliter occidit ... — ... tales decollat per desperationem. Rogemus dominum.
(Nr. 274)
145ra Tit.:De nativitate sancte Marie.
Sapientia aedificavit sibi domum etc. (Prv 9,1). Postquam dominus disposuit creare virginem gloriosam, adhibuit sibi aliquos ... — ... idest peccatores debent ad eam confugere et salvabuntur.
(Nr. 275)
145va Tit.:Item.
Domum, quam aedificare volo … (I Paral 22,5). Verba sunt David ad Salomonem filium suum et possunt esse patris ad filium dei ... — ... deo filio modo, ut secum maneatis in aeternum.
(Schneyer VIII, 704, 29)
146ra Egredietur virga de radice Yesse … (Is 11,1). Multa dicimus et in verbis deficimus in laudibus illius, quae maior est omni laude ... — ... scilicet Mariam debes orare ut influat …
146va Tit. [um 1400]: Alius sermo.
Nova lux oriri visa est … (Est 8,16). Dic historiam, quomodo omnes Iudaei interfici debebant et per Hester liberati sunt ... — ... ut numquam separatur et a me et ego ab eo.
(Nr. 277)
146vb Tit.: De exaltacione sancte crucis.
Cum exaltatus fuero (Io 12,32). Notandum septem modis trahit deus omnia ad se per septem sacramenta sub signo sanctae crucis ... — ... alia angelorum ,quae ducat animam ad caelum.
(Nr. 278)
147rb Tit.: Item.
Lignum forte imputribile … (Is 40,20). Per istum sapientem artificem Christus intelligitur, qui sua sapientia elegit sibi lignum ... — ... te ad regnum caelorum. Rogemus.
(vgl. Nr. 156)
147vb Tit.:De sancto Mathia.
Surgens secutus est eum (Lc 5,28). Legitur primo Regum decimo, quod rex Salomon fecit ante templum Ierusalem ... — ... annos septuaginta regnavit et electum [?] divinum magnifice ampliavit.
(vgl. Nr. 279)
148rb Vidit Iesus hominem sedentem … (Mt 9,9). In evangelio isto notantur duo mirabilia circa conversionem beati Matthaei ... — ... quod cadere non potuit, sed adeptus est gaudia caeli, quod enim psalmus etc. (vgl. Nr. 280)
149ra Tit.: De sancto Wenczeslao.
Qui mihi ministrat … (Io 12,26). Consuetudo est, quando aliquis princeps vel magnus nobilis vult servum remunerare ... — ... et manet usque in hodiernum diem. Rogemus.
(Nr. 281)
149va Tit.: [De] angelis.
Omnes sunt administratorii spiritus … (Hbr 1,14). Filius dei, qui omnia fecit in numero, pondere et mensura, nescivit ... — ... cum cantu angelorum et inter choros martyrum ipsam collocavit. Rogemus.
(vgl. Nr. 284)
150ra Nonne omnes sunt administratorii spiritus … (Hbr 1,14). Docet nobilem puellam desponsata nobili regi habere ministros nobiles et magnos ... — ... non debet angelo imputare, sed ipsi sibi ipsi [!]. Rogemus. (vgl. Nr. 285)
150vb Tit.: De sancto Luca.
Praedica verbum 'opus fac evangelistae' (II Tim 4,5). In verbis istis tria sunt nobis consideranda. Primum est officium praedicationis ... — ... cum sederit filius hominis in sede etc. Rogemus.
(vgl. Nr. 289)
151ra Tit.:De undecim milibus virginum.
Vidi per somnium quasi solem … (Gn 37,9). Licet ista verba dixerit Ioseph, tamen convenienter valde possunt dici de Christo ... — ... et paulo post redeuntibus ipsum migrasse ad dominum invenieris. Rogemus.
(Nr. 290)
151va Tit.: Symonis et Iude.
Ego vos elegi de mundo … (Io 15,19). Quando pictor vult pingere pulchrum imaginem, oportet, ut habeat exemplum, super quo respiciat ... — ... coronavit eos corona gloriae et honore. Rogemus.
151vb Tit.:De omnibus sanctis.
Laudemus viros gloriosos ... (Sir 44,1). In verbis istis principaliter duo possunt notari circa praesentem solemnitatem ... — ... ipsi dicunt in psalmo, in domino laudabimur tota die.
152rb Vidi turbam magnam (Apc 7,9). Homo, qui vult loqui de festo hodierno, illum instruit dominus in evangelio ... — ... quia sic secuti sunt eum, quiescent secum in saecula saeculorum. Rogemus.
152vb Tit.: Pro defunctis.
Mittite partem hiis … (II Esdr 8,10). Consuetudo est, quando aliquis incarceretur usque ad mortem, mittit ad amicos suos carissimos ... — ... quod missa inter omnia prodest defunctis in purgatorio. Rogemus.
(Schneyer IX 535, Nr. 59)
153rb Tit.: Item.
Beati mortui, qui in domino moriuntur … (Apc 14,13). Omnes quidem morimur, sed diversimode. Quidam mortui sunt in anima, sed vivunt in corpore ... — ... cum Christo et in eis iucundatur sine fine. Rogemus.
(vgl. Nr. 299)
153va Tit.: Item.
Nocte os meum perforatur … (Iob 30,17). Verba proposita repraesentant nobis miseriam animarum in purgatorio existentium ... — ... absolveretur ab omni poena [?]. Require supra.
(vgl. Nr. 298)
153vb Tit.: De sancto Martino.
Similem eum fecit in gloria ... (Sir 45,2). In verbis istis ad commendationem sanctissimi patris nostri Martini tria notantur ... — ... scilicet mundum, carnem et diabolum etc. Rogemus.
(Nr. 301)
154rb Tit.: De sancto Martino.
Magnificavit eum in conspectu regum (Sir 45,3). Nota quod beatus Martinus magnificatus est in quattuor: in humilitate, pietate, in austeritate ... — ... de hoc require de sancta Catherina in fine huius libri etc.
(vgl. Nr. 174)
154va Tit.: [De san]cta Elyzabeth.
Species mulieris bonae ... (Sir 26,21). Dicitur in vulgari, quod parum valet pulchritudo sine bonitate et discretione, sed quando mulier est sponsa bona ... — ... quo precibus suis esset liberata. Oremus beatam Elisabeth.
(vgl. Schneyer V 668, Nr. 576)
154vb Tit.: Item.
Astitit regina a dexteris tuis (Ps 44,10). Verba ista bene conveniunt beatae Elisabeth, quae secundum caritatem fuit regina ... — ... si respexeris famulam tuam etc. Rogemus.
(vgl. Nr. 304)
155ra Tit.: De sancto Clementi.
In mari via tua … (Ps 76,20). David propheta videns, quod beatus Clemens debuit mergi in mari et ibidem habitare ... — ... per unam noctem ibi dormuisse. Rogemus.
(vgl. Nr. 185)
155va Tit.: De sancta Katharina.
Domine deus, exaltasti super terram ... (Sir 51,13). Consuetudo est regum et principum, quod nobiles suos, qui se fideliter circa eos gesserunt ... — ... quia maxime fuit liberata.
(vgl. Nr. 306)
156ra Tit.: Item.
Quam pulchrum es … (Ct 7,6). In verbis istis commendat dominus sponsam suam beatam Catharinam multipliciter. Primo commendat eam ... — ... aureolam praedicationis, martyrii et virginitatis. Oremus eam, ut dominum pro nobis oret.
156va Quaesivi mihi sponsam pulchram … (Sap 8,2). Nota quod beata Catharina septem fecit, quae solent facere sponsae ... — ... de istis in passione sua. Rogemus. Explicit liber de sanctis Hermanni presbiteri de Mohulna. (vgl. Nr. 308)
(157r-157v) leer.
Teil 4
(158ra-233rb) Udalricus Campililiensis Concordantia caritatis, Temporale (Ed.: Douteil 2010. - RB 8276). Zu den Texten der Concordantia caritatis ist zu jedem Festtag eine weitere Predigt (in den Bereichsangaben im Folgenden nicht berücksichtigt; siehe dazu den folgenden Eintrag) eingeschoben. Vorhanden sind folgende Teile (jeweils ohne die Bildunterschriften auf den Versoseiten des Lilienfelder Codex): (158ra) Douteil 2010 (nach Lilienfeld, Cod. 151), 3r-7r; (162va) 10v; (162vb) 14r-15r; (166va) 20r-29r; (178va) 34r; (180rb) 43r; (182rb) 50r; (183va) 57r; (186ra) 64r; (187va) 71r; (187vb) 103r-112r (letztere mit Zusatz); (194ra) 113r-115r; (197rb) 117Ar; (198rb) 120r-123r; (201ra) 126r-127r; (203rb) 129r-134r; (209vb) 135r-142r; (220ra) 143r-144r; (222va) 148r-151r (letztere mit Zusatz); (227va) 152r-155r; (233ra) 8r.
   1
158ra Tit.: Incipiunt concordancie veteris et novi testamenti et vocatur unum quod quemque sermonem praecedit hystoria evangelium sequentibus duabus hystoriis veteris testamenti additis duobus naturalibus, que eundem effectum sermonis representant cum suis moralitatibus. Incipit prologus concordancie.
Iohannis in Apocalypsi quarto: Vidit sedem positam in caelo et super sedem ... — ... omnis creaturae sic fieri in virgine. [Zusatz gegenüber Douteil 2010:] Liber RR dicit, quod piscis scurio sine cibo ... in traquillitate vixit aeris et succrevit.
(158rb-233ra) Antonius Azaro de ParmaSermones (Schneyer I 290-313). Die Sermones sind meist zu den gleichen Anlässen gedacht wie jene der Concordantia caritatis und schließen an diese direkt an. Vorhanden sind die folgenen Nummern: Nr. 184-187; (163rb) Nr. 145; (163vb) Nr 188; (164vb) siehe unten; (167ra) Nr. 189; (168r) siehe unten; (170ra) Nr. 191-196; (176rb) Nr 25; (176vb) siehe unten; (179ra) Schneyer VIII 118, Nr. 43; (180vb) siehe unten; (182va) Nr. 52; (183vb) siehe unten; (190vb) Nr. 197-201; (195ra) Iacobus de Voragine: De letania maiori et minori (Maggioni LXVI, 1-37); (196ra) Iacobus de Voragine: De ascensione domini (Maggioni LXVII, erheblich gekürzt).
   7
158rb Tit.: Nota primo hystoriam ewangelii de adventu domini. Testamentum novum.
Cum appropinquasset Iesus Hierosolymis (Mt 21,1). Tempus, quod hodie incipitur,, durat usque ad nativitatem domini et vocatur ab ecclesia adventus domini ... — ... scilicet angelorum et hominum, sic semper regnes in nobis et angeli nobiscum et nos cum illis semper gloriermur in te, qui es unus deus cum patre et spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.
160ra Tit.: Dominica secunda hystoria ewangelii.
Erunt signa in sole, luna et stellis (Lc 21,25). In dominica praecedenti lectum fuit evangelium, in quo continetur primus adventus filii dei in mundum, hoc est diem ... — ... altera vero contemnabilem et flebilem dicens: Ite maledicti in ignem aeternum.
161rb Tit.: Dominica tercia hystoria ewangelii.
Cum audisset Iohannes in vinculis opera Christi (Mt 11,2). Quia sancta mater ecclesia in isto tempore laudat et praedicat fidelibus suis duplicem adventum ... — ... coram hominibus et ego eum coram patre meo et angelis eius.
... ... ...
230va Tit.: Dominica XXV.
Cum sublevasset oculos Iesus (Io 6). Istud evangelium impositum est supra dominica quarta, in quadragesima legitur autem bis in anno ... — ... ubi dicitur, erat autem proximum pascha etc.
231ra Tit.: De ieiunio quattuor temporum.
Ieiunium quattuor temporum a Calixto papa instituta fuit. Fiunt autem haec ieiunia quater in anno secundum quattuor tempora ipsius anni ... — ... vero ad animam et haec rationes sunt magistri Iohannis Beleth.
231ra Tit.: Feria quarta quattuor temporum ante nativitatem Christi.
In evangelio legitur, quod in diebus Herodis regis Iudae fuit sacerdos quidam nomine Zacharias ... — ... non solum matrem sed etiam subolem vehementius accendit.
(233va-247ra) Speculum humanae salvationis, Exzerpt (Ed.: Lutz–Perdrizet 1907. - Bloomfield Nr. 4579). Bl. 234ra-236ra Inhaltsübersicht. - Vorhanden sind folgende Kapitelnummern (236va) Cap. 1, 6, 8, 9; (238vb) Cap. 11-15; (241vb) Cap. 3-5, 7, 10; (244vb) Cap. 35-36; 40-41.
   3
233va Tit.: Incipit Speculum humane salutis. Prologus.
Qui ad iustitiam erudiunt multos quasi stellae in perpetuas aeternitates sicut est quod ad eruditionem ... — ... proximos aedificet et me genus cum [? recte: gratum] tibi faciat. Amen.
234ra Tit.: Aliud prohemium.
Expediens videtur quod [! recte: et?] utile quod primo in hoc prooemio exponatur de quibus materiis et historiis ... — ... et terminantur capitula huius libelli et voluminis.
236va Tit.: Incipit speculum humane salvacionis.
Incipit speculum humanae salvationis, in quo patet casus hominis et modus reparationis ... — ... longe fac a nobis illam miserabilem conclusionem. Amen.
(247ra-248ra) Christanus Campililiensis OCist Evangelia dominicalia (Ed.: CCCM 19B, 419-429).
   1
247ra Tit.: Nota quod in his verbis super unus [?] breviter sicut potest sensum unius evangelii comprehendit ...
Clamat baptizans Iohannes se colaphizans. Verbum solamen exemplum dat flamen ... — ... mortem commemorat simul advocat atque decorat. Qui me scribebat Reinhardus.
(248rb-249rb) Antonius Azaro de ParmaSermo feria V de coena domini (Schneyer I 312, Nr. 300).
   1
248rb Ante diem festum paschae sciens Iesus ... (Io 13,1). Haec dies sortita est unum nomen, quod numquam aliqua dies habuit vel habebit ... — ... et in Apocalypsi: Beati qui ad cenam nuptiarum agni vocati. Deus per suam misericordiam.
(249rb) Notizen.
   1
249rb Cor contritum et humiliatum deus non despicit. Similiter reficit … animam peccatricem … humilis effusio lacrimarum. Item ad bonum christianum requiritur fides recta, spes bona, caritas perfecta sive vera caritas ... — ... mente corpore quia eorum conversum …
(249v) leer.
(250ra-253va) Deutsche Predigten. Schreibsprache: Bairisch-österreichisch. Vgl. die Beschreibung im Handschriftencensus.
   8
250ra Tit.: Notandum sermones in deututico.
Advent, gots zuchunft ist virvaltig. Deu erst daz er chomen ist zu der menschait, daz er die genczleich an sich nam, die ander zuchunft ist alle tage ... — ... den lon geb dem guͤtem den himel, den possen deu helle.
250ra Sand Lucas screibt a den ewangelii, daz der engel Gabrihel male het gesait zu einem warczaichen daz chebet ir muem ... — ... zu Marie du Elizabet auf den perch der götliechen anschawe.
250rb Tit.: Prima dominica.
Des suntags an dem advent ist nicht von dem ewangelii geleichnusse gesazt, wan alle phalschait hat nicht anyerlay ewangelii ... — ... daz im icht schad der schlaf des ewigen tod.
251vb Tit.:Dominica II.
Sand Lucas screibet, daz got sprichet an dem ewangelium: Es werden zaihen an der sunne und an dem manne und an den stern ... — ... als dem wolf hincz den schaffen.
252ra Auff dem ewangelii schreibt sand Matheus, daz sand Iohannes Baptist, do er in vanchnusse was, seiner iunger zwen ... — ... und aller selichait scholt von mir nimmer enphürt werden ewichleichen.
252rb Auf dem ewangelii sand Luce ist gescribent, daz gesand ward der engel Gabriel von got czu der magt Marie der ir chund machet ... — ... an di vil chomen czeit siner heiligen purd auf diczz erdreich.
253ra Auf dem ewangelii sand Lucas schreibet ain wort daz der Ysayas vor gesprochen hat, aller leichnam wirt schunt. Gots hail ist Iesus Christus, daz wirt schunt aller leichnam ... — ... und hat uns da voeschermt vaz [?] dem val des ewigen todes.
253va Daz ewangelii sand Iohans ... [der Text endet hier]
(253va-256rb) Sermo in parasceve. Raum ursprünglich frei, dieser Sermo von späterer Hand. Unter dem Titel Concordancie passionum auch in Klosterneuburg, CCl 233, 160ra (dieser Teil 1428), Graz, UB, Ms. 611, 56r (St. Lambrecht, 2. Hälfte 14. Jh.) und Ms. 1314, 24r (Zisterzienserstift Neuberg, 2. Hälfte 14. Jh.); vgl. dazu Kat. Innsbruck 4, 200. Schluss der Predigt Bl. 263vb-264vb.
   1
253va Tit.: Incipiunt concordancie passionum.
Egressus Iesus cum discipulis suis trans torrentem ... (Io 18,1). Considerando diem hodiernam nescio cogitare, quid melius sit faciendum quam plorare ... Egressus Iesus cum discipulis suis etc. Ego nescio, quomodo hodierna die vobis possim magis facere convenientem ... — ... tertio Christum excusavit, quarto veniam postulavit ... [durch Streichung getilgt:] Residuum require in fine libri huius.
(256va-263va) Evangelia de tempore per circulum anni vom Advent bis zur Dnca XXV post pent.
   1
263va Sch.: Finis adest operis mercedem, deo gratias daz ist daz pestest. Qui me scribebat [radiert, wohl: Reinhardus] nomen habebat et est oriundus de sancta Agatha anno domini Mo CCCo in LXo anno in media Quadragesime Letare. Tunc completum est opus istud.
(263vb-264vb) Fortsetzung des Sermo in parasceve Bl. 253va.
   1
263vb … quinto et ultimo fidem, quam de Christo habebat in corde ... — ... qui sic affluenter sanguinem suum fudit. Rogemus.
(264ra-265vb) Sermo de corpore Christi.
   1
264ra Probet autem se ipsum homo … (I Cor 11,28). In hac epistola beatus Paulus ostendens formam institutionis huius sacramenti corporis et sanguinis Iesu Christi ... — ... de illo pane edere, ut ad vitam perveniamus aeternam. Amen.
(266ra) Miraculum BMV (bei Poncelet nicht verzeichnet).
   1
266ra Tit.: Nota miraculum de beata virgine Maria.
Ultra campaniam in finibus sanctae Gerdrudis gravissime ... — ... quando prorsus peccatis veraciter ingemiscit.
(266rb) Versus varii. Mitte 15. Jh.
(266v) Versus.
   1
266v Cum potui cum quid tunc trudere non erat in quid, sed nunc est in qui et non est trudere cum quid.
(266v) De vanitate mundi.
   1
266v Quidam pater familias sic filium suum docebat, quem amabat, quodmodo: Audi, mi fili, tibi primo do consilium ... — ... cur post et ante clamitas 'Subveni mater gratiae'? Amen.
(266v) Versus varii (Walther, Initia 8876 und 1588).
   2
266v In cruce palma fuit, cedrus, cypressus, oliva / datque pedem cedrus, truncum cypressus, oliva ... — ... signat oliva bonum, sed pia palma figuram.
266v Aspice peccator, ut sim verus amator, / ut vivas morior, non est dilectio maior ... — ... numquam aliquis sciret malum, qui arguit se superesse moriturum [?].
Teil 5
(267ra-278vb) Henricus de FrimariaTractatus de decem praeceptis (RB 3172). Text unvollständig.
   1
267ra Audi Israel praecepta domini et ea in corde tuo quasi in libro scribe et dabo tibi terram fluentem lac et mel. In verbis propositis spiritus sanctus circa divina praecepta tria tangit. Primo namque ostendit, quod sunt hilariter audienda ... — ... excusas tamen quis a peccato mortali in quattuor caritatibus ...
Teil 6
(279ra-289vb) Ps. AugustinusDialogus quaestionum LXV (Ed.: CSEL 99, 215-438. - CPL 373; CPPM II 151).
   1
279ra Tit.: Incipit liber interrogationum Orosii et responsionum sancti Augustini etc.
Licet multi et probatissimi viri diverso quidem stilo sed non diversa fide innumerabilia omnia legere, ea tamen, quae leguntur ... — ... sciat se non esse episcopum, qui praeesse desiderat et non prodesse etc. Explicit opusculum beati Augustini episcopi ad Orosium anno domini M CCCC XXXII feria quinta in die sancti Vigilii.
(290ra-314vb) Honorius Augustodunensis OSB Elucidarium (Ed.: PL 172,1109-1176). (299va) Liber II. (307ra) Liber III.
   1
290ra Saepius rogatus [!] a condiscipulis quasdam quaestiones enodare importunitati eorum non fuit facultas negando obviare ... — ... omnibus diebus vitae tuae. Amen. Confirmet hoc sacrum flamen. Explicit dyalogus pulcherrimus de multis sententiis divinarum scripturarum anno domini M CCCC XXXIIo feria quarta in die sancti Gregorii pape scriptus per manus Ulrici de Stokkaraw pro tunc cooperator divinorum in Haynveld [Hainfeld, NÖ].
(315ra-388vb) Iohannes Beleth Summa de ecclesiasticis officiis (Ed.: CCCM 41A). (386ra-388vb) Inhaltsverzeichnis.
   1
315ra Tit.: Summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiastico officio.
In poenitentia ecclesiastica prohibitum erat, ne quis loqueretur linguis, nisi esset quis interpretaretur ... — ... sursum diceret: Domine, qui me plasmasti, miserere mei. Amen.
(389ra-393r) Concilium Basiliense, Bulla indulgentiarum, 14.4.1436 (Ed.: Mansi 20 [1904], 128-133).
   1
389ra Tit.:Bulla pro reductione Graecorum.
Sacrosancta generalis Synodus Basiliensis in spiritu sancto legitime congregata universalem ecclesiam repraesentans unversis Christi fidelibus salutem et omnipotentis dei benedictionem. Vox illa iucunditatis et laetitiae ad populum Israeliticum olim de caelo lapsa eadem nunc per os huius sanctae Synodi ... — ... tamquam litteris originalibus in omnibus adhibeatur. Datum Basileae in sessione publica huius sanctae Synodi sollemniter celebrata in ecclesia maiori decimo octavo kalendas Maii anno a nativitate domini Mo quadringentesimo 36.
(393r) Iohannes Himmel de Weiz Epistola promulgatoria (Worstbrock/Ladisch-Grube, 25, ohne diese Hs.). Zur vorangehenden Bulle gehörig.
   1
393r Universis et singulis praesentes litteras inspecturis Iohanns Hymel sacrae theologiae professor canonicus ecclesiarum Olmuncensis et sancti Stephani Wyenn Olmuncensis et Pataviensis Dyocesis commissarius principalis a sacrosancta synodo Basiliensi ad totam provinciam Salczburgensem ... — ... et alia faciendi facultatem habeat, quae in decreto dictarum indulgentiarum late continentur.
(393v-395r) leer.
(395v) Notiz.
   1
395v Gregorius Nazarenus: Sciencie desiderium et inquisicio questionum, nisi timor dei precesserit, effrenatos animos in preceps ducit. Et Petrus dicit: Periculosum est alienis intendere secretis.