|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36865 |
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 154 (rot) / 162 (schwarz)
SERMONES. FLORES PASSIONALIS DE SANCTIS. PHYSIOLOGUS. VARIA (lateinisch/deutsch)
Olim: C 18 (barock) Papier 148 Bl. 292×212 1373
Wasserzeichen: Metadaten | Vorschau Bilder | Einzelbilder: fol. 11, 12, 17, 18, 30, 31, 70, 86, 87, 88, 121, 122, 128, 130, 131.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 13)
| Lagen: VI12 + 2.VII40 + 4.VI88 + V98 + VI110 + (V-3)117 + VI129 + 2.VHDS. | |
| Durchgehende Bleistiftfoliierung. Letztes Blatt als Spiegel HD aufgeklebt. Teilweise mit zeitgleichen Kustoden, ab der dritten Lage nochmals von 1 gezählt. Die Lagen sind mit Pergament verstärkt (beschrieben mit Textualis, 1. Hälfte 14. Jh.; wenig Text vorhanden, nicht identifizierbar). An den Rändern der Pergamentstreifen häufig Knicke und Risse im Papier. Das Papier ist allgemein stark fleckig und abgegriffen. Nach Bl. 114 und 115 fehlen Blätter mit Textverlust. Im Katalog von 1756, Cod. 962a, 30v ist von einer Schreibernennung die Rede, die jedoch auch Werl 1843, 353 nur noch unter Berufung auf den älteren Katalog wiedergibt. Bl. 81 ist abgetrennt und liegt der Handschrift nur noch lose bei. - Werl 1843, 353 spricht in Bezug auf den zweiten Teil der Handschrift Bl. 118-148 irrtümlich von 131 Bl. statt nur 31 Bl. | |
| Schrift: 6 verschiedene Schriften/Schreiber | |
| Schrift 1 | Schriftraum: 220-228 × 160-165 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 49-51 |
| Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 1ra-27rb. | |
| Schrift 2 | Schriftraum: ca. 227 × 160 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 49 |
| Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 27va-76vb. Zeitnahe Ergänzungen in margine. - Bl. 76vb Zusatz von anderer Hand. | |
| Schrift 3 | Schriftraum: 208-211 × 154-158 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 43-47 |
| Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 77ra-98vb. - Ergänzung Bl. 83r in margine. | |
| Schrift 4 | Schriftraum: 225-230 × 160-163 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 47-53 |
| Schreiber: Michael de Matzen – Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 99ra-116vb. - Bl. 117ra-vb mehrere Hände; Bl. 117v teilweise einspaltig. Der Schreibername steht auf einer heute nicht mehr vorhandenen Seite und ist dem Katalog von 1756, Cod. 962a, 30v entnommen. | |
| Schrift 5 | Schriftraum: 223-227 × 160-162 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 43-50 |
| Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 118ra-147rb. Bl. 147rb Datierung auf 1373. | |
| Schrift 6 | Schriftraum: 225 × 160 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 47 |
| Schriftart: Notula – Marginalien Bl. 147rb-148vb. - Vereinzelt deutsche Glossen in margine, um 1400. | |
| Ausstattung: Illuminiert Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
| Bl. 1ra-26vb Initialen teilweise ornamental gespalten oder mit sehr grobem Fleuronnée verziert. Bl. 67r in margine grobe Federzeichnung eines Vogels. |
Hs. enthält 1 Fragment
| VDS, VS | VDS, VS Pergament 2. Hälfte 14. Jh. |
| Doppelblatt, vorhandene Größe ca. 243×200. | |
| Schrift: | |
| Schriftraum: 203 × 135 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 49 | |
| Schriftart: Textualis |
| Einband: 1. Hälfte 15. Jh. Gotisch Schmucklos |
| Weißes Leder über Holz. Auf dem Titelschild eine gotische Signatur h 10 verblasst (nicht aus Göttweig). Titelschild berieben und nur schlecht lesbar: Sermones de tempore. Item pronuntiamentum de sanctis. Aliqua dicta de naturis anima[lium]. Darunter in geringerer Schriftgröße unleserliche Notizen hinzugefügt. Auf dem VD ein Index des 19. Jh. aufgeklebt. |
| Aufgrund des Briefes Bl. 117v mit der Erwähnung des Himmelpfortklosters in Wien ist zu schließen, dass die Handschrift bald nach ihrer Niederschrift im niederösterreichischen Raum war oder dort entstanden ist. Bl. VSr Besitz- oder Benützervermerk Ende 14. Jh.: Ich Hm [?] von Winchell und ich dictus Hanns von Winchl. Wann diese Handschrift nach Göttweig gelangte, ist unklar. Im Katalog von 1738 Cod. 961, 37r ist sie verzeichnet. |
"Werl 1843", "Schneyer", "BHL", "Schulte GQ II", "Bloomfield", "Heider 1850b", "Henkel 1976", " VL", "Schneyer, Wegweiser", "Walther, Initia"
alle Initien
| (VDS, VS) | : In praedicamenta Aristotelis, Fragment (Ed.: Adrien Pattin, Simplicius, Commentaire sur les Catégories d'Aristote. Édition critique. Trad. Wiliam of Moerbeke. Bd. 2. Louvain 1975). 2 |
| VDS | ... secundum substantiam autem patet, hominem fieri aedificari hic autem ... — ... de intellectu autem ipsius per exempla quidem describere, velut ... (455,92-458,70) |
| VS | ... sed passionum quidam esse motus secundum speciem aut esse actum. Si autem et motus imperfectus ... — ... sic participare, non quia alterius non fit passio ... (422,62-433,57; Text stimmt ab dem zweiten Satz des Fragments überein) |
| (1ra-70ra) | Sermones de tempore. Die gleiche Reihe auch in Uppsala C 310 (Vollständige Angabe der Inc. und Expl. im Katalog), jedoch fehlt in der vorliegenden Göttweiger Hs. die Predigt zum Dies cinerum (Uppsala, C 310, 43v), 3. und 4. Sonntag der Fastenzeit und der Ostersonntag weichen ab (s. u.), die Wochentage der Fastenzeit und der Karwoche sind nicht berücksichtigt. Wie auch in C 310 folgt nach der Osterzeit die Reihe Schneyer I 304-307, allerdings stimmen hier mehr Nummern mit Schneyer überein als in Uppsala C 310, nämlich Nr. 197-214, 216-228 (Antonius Azaro de Parma); teilweise hier mit abweichendem Expl. Für Nr. 215 steht wie in C 310 Schneyer I 297, Nr. 112. - Angegeben werden nur die Initien der ersten drei, letzten drei und der abweichenden Predigten. 11 |
| 1ra | Ecce rex tuus venit … (Mt 21,5). Adventus salvatoris ab antiquo fuit prophetizatus Genesis ultimo. Non auferetur sceptrum de Iuda ... — ... in dominica ramis palmarum. |
| 2rb | Erunt signa in sole … (Lc 21,25). Sicut homines in civitate faciunt statuta sua, ita deus quaedam statuta fecit ... — ... post hoc ibit deus cum sanctis in caelum regnaturus cum eis in saecula. |
| 4ra | Cum audisset Iohannes … (Mt 11,2). Prout propter peccata propter hoc multi [?] principes eius hoc impletum fuit ... — ... credi potest, quod fuerit cum angelis conversatus. |
| 5rb | Miserunt Iudaei … (Io 1,19). Hac doctrina miserunt Iudaei ad Iohannem opinantes ipsum esse Christum. Primo cum esset ... — ... quod ex hoc mereamur ad aeternam gloriam pervenire, quod nobis praestare dignetur, qui cum etc. |
| 29va | Tit.: Dominica tercia. Erat Iesus eiciens daemonum (Lc 11,14). Duo grossa corpora non possunt stare in eodem, quia diabolus est grossus et magnus per superbiam ... — ... ad similia facile inclinantur, exemplum de Alexandro et cetera. Rogemus ergo pro Raifschoffph [?]. (vgl. Schneyer I 309, Nr. 259, Expl. abweichend) |
| 31vb | Tit.: Dominica quarta. Abiit Iesus trans mare Galilaeae (Io 6,1). Chrysostomus: Sicut iacula, cum in durum aliquid ceciderit, multo impetu ferit, cum autem non ... — ... verbi gratiae et in caelo pane gloriae. Rogemus. (vgl. Schneyer I 309, Nr. 272, Expl. abweichend) |
| 36rb | Maria Magdalena et Maria Iacobi … (Mc 16,1). Hodie celebramus resurrectionem domini nostri Iesu Christi, quae fuit causa laetititae hominibus et angelis ... — ... et quartanis subvenit istas et alias virtutes et alias habet. (vgl. Uppsala, C 310, 84v, Expl. abweichend) |
| 66vb | Tit.: Dominica XXII. Simile est regnum caelorum homini regi … (Mt 18,23). Christus in hoc evangelio ostendit nobis duo: Primum sub figura cuiusdam regis ostendit, quanta sit abundantia ... — ... sunt deo odibiles, apud homines infames, daemonibus similes. Rogemus ergo. |
| 68ra | Tit.: Dominica XXIII. Abeuntes Pharisaei … (Mt 22,15). In populo Iudaeorum maiores inimici et persecutores, quod Christus habuit, fuerunt Pharisaei ... — ... de tam sapienti responsione et tam dulci allocutione. |
| 68vb | Tit.: Dominica XXIIII. Loquente Iesu ad turbas … (Mt 9,18). Legitur Iohannis quarto, quod cum Christus filium reguli infirmum usque ad mortem sanitati restituit ... — ... unus est redemptor et una redemptio utriusque, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen. |
| 70ra | [von anderer Hand:] Odistis [?]; Ewangelium secundum Lucam huius materie require post dominicam secundam, quarta feria et penthecostes. |
| (70rb-76vb) | Sermones singuli. 10 |
| 70rb | Anno quinto decimo imperii … (Lc 3,1). Nota quod praetermissis omnibus gestis Christi a duodecimo anno usque ad tricesimum eius annum transit ... — ... quod in hebraeo dicitur thau, in latino dicitur salutare. (auch Zwettl, Cod. 185, 148rb) |
| 71ra | Nota quod septem sunt tempora sanctae ecclesiae usque ad finem mundi, quae significantur in Apocalypsi ... — ... nec oculus vidit nec auris audivit etc. Rogemus ergo deum Iesum Christum. (auch Kremsmünster, CC 124, 279vb) |
| 72rb | Legitur, quod Moyses in eremo fecerit atque in duo separavit. In priori quidem tabernaculo erat aureum candelabrum ... — ... in sui memoriam suae passionis. Paulus: Hoc facite in meam commemorationem. |
| 72vb | Tit.: De corpore Christi. Ecce pluam vobis panem de caelis (Ex 16,4). Nota tria: Primo quod numera ibi ‚ecce‘ ad verbum demonstrandi, unde illi ... — ... angeli animam eius assumpserunt. Rogemus ergo dominum Iesum Christum. |
| 73rb | Tit.: De sancto Thoma apostolo. Patriarcha regionis Indorum unius anni spatium ... — ... perpetrare cum patre almo et spiritu per infinita saecula saeculorum. Amen. (vgl. BHL 8146) |
| 73vb | Primo dei creationis fuit lux. Produxit enim deus quandam nubeam [?] lucidam, quae illuminabat ... — ... de eo quod ipsum remunerat vicinis, quem … |
| 74va | Tit.: De beata virgine. Ascendo ad patrem meum … (Io 20,17). Nota quod triplex fuit ascensio Christi. Prima in beatam virginem, secunda in cruce, tertia in caelum ... — ... significat beatam virginem, quae lucem servavit. |
| 75rb | In [recte: en] ista est dies, quam expectabamus … (Lam 2,16). Haec verba possunt adaptari die [!] nativitatis Christi, quae dies, quam patriarchae et prophetae cum magno desiderio ... — ... ad corporis et animae sanctificationem. |
| 75va | Fons egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quattuor flumina ... — ... vultus eius aspicere mereamur debet nobis [?]. Rogemus ergo dominum Iesum Christum. |
| 76va | Tit.: De sancto Philippo et Iacobo. Posui vos, ut eatis … (Io 15,16). Dominus bonus volens plantare hortum sponsae suae posuit in eo arbores fructiferas ... — ... amaras passiones eorum. Require de istis statibus in peregrino. Rogemus ergo dominum Iesum Christum. |
| (76vb) | Oratio ad Iesum et BMV. 1 |
| 76vb | O Iuda maledicere ut qui tradidisti Iesum filium Mariae. Ergo bone Iesu Christe, nostri miserere ... — ... paradisi reclusus morsu inferni. |
| (77ra-92va) | Flores passionalis de sanctis per circulum anni. Mit diesem Inc. u. a. auch in ÖNB, Cod. 4872, 256r-274v, Klosterneuburg, CCl 417, 145r-164r (Pfeiffer-Cernik II, 186), CCl 567, 204r-232v, CCl 892, 81r-92v, Kremsmünster, CC 67 und Graz Ms 1181, 149 und Ms 1140, 150. Ausführliche Beschreibung bei Hauke Fill 1984, 342f. Hier mit einigen Abweichungen. - Deutsche Interpretamente sind außer in den letzten Zeilen nicht vorhanden. - Bl. 83r in margine die Divisio apostolorum zeitnah eingefügt. 6 |
| 77ra | Tit.: De circumcisione domini. Circumcisionis diem tria faciunt solemnem: octava nativitatis domini. Impositio nominis salutiferi ... — ... et nomen ei imponitur et eius nativitatis dies colitur. |
| 77ra | Tit.: De circumcisione domini. Circumcisio domini facta est octava die post nativitatem et hanc diem ... — ... fuit antiquitus celebratum [?] in circumcisione praeputii. |
| 77rb | Dies epiphaniae tribus miraculis adoratur, quia sicut in nativitate angelus apparuit ... — ... graece Galgalat, Magala, Syrachus, latine Caspar, Balthasar, Melchior. |
| 91vb | Beatus Thomas martyr et pontifex adhuc iuvenis regi Angliae in tantum placuit ... — ... contra virum dei, ipsum in ecclesia occidere recepit. |
| 91vb | Silvester in puerilibus annis a matre sua Iustina sanco Cyrino presbytero traditur ... — ... ipsis commendans mox obdormivit in domino |
| 92ra | Quattuor tempora quater sunt in anno, quibus corpus nostrum abstinentia macerare ... — ... ze vil des wazzer hat, der ist swr und treg, ut ergo hanc pigritiam excutiamus. Translatio: ein verwandlung der gestalt in ein schon. |
| (92va-101vb) | Tractatus de confessario et paenitente et partibus confessionis (Schulte GQ II, 531; Bloomfield Nr. 4899). 1 |
| 92va | Quomodo confessor habeat se ad fidentem [!] videamus per hos versus: Quis qui ubi quotiens ... — ... peccatis causas excidere et earum suggestionibus amplius additum non prohibere. |
| (101vb-105rb) | Expositio in Pater noster (Bloomfield Nr. 8872). 1 |
| 101vb | Pater noster etc. (Mt 6,9). Per totum anni circulum praedicatur verbum sanctae scripturae iam de sanctis iam de angelis ... — ... absque dubio has septem petitiones a domino consequetur. |
| (105rb-114vb) | Physiologus, Dicta-Version (Lit.: Heider 1850b, 533; Henkel 1976, 29-32, mit Nennung dieser Handschrift auf S. 29, Fußnote 43, VL VII [1989] 620–634 [Ch. Schröder])). 1 |
| 105rb | Tit. [16. Jh.]: Dicta Ioannis Chrysostomi de naturis bestiarum. Legitur Iacob benedicens filium suum Iudam dicebat. Catulus leonis. Quis suscitabit, cum philosophus dicit tres habere naturas ... — ... sic herba concava sicut arunda continens in se mel nigrum et dulce etc. … |
| (115ra-115vb) | De lapidibus pretiosis. Fragment. Text zu Beginn und am Ende unvollständig. 1 |
| 115ra | ... Hic lapis potui datus optimum est eis, qui de ferro toxicato vulnerati sunt. Aetites reperitur in nidis aquilarum, aquila habet ... — ... timores repellit, audaces reddit et mentem exacuit eo praesente nocere. Hic … |
| (116ra-117rb) | Sermo de cena domini (Schneyer I 312, Nr. 300 [Antonius Azarus de Parma]). 1 |
| 116ra | Ante diem festum paschae … (Io 13,1). Haec dies sortitus est nunm nomen, quod numquam aliqua dies habuit vel habebit ... — ... omnium bonorum plena societas. Psalmus: Satiabor cum apparuit gloria tua, ad quam nos perucat, qui mittit etc. |
| (117rb) | Rezept für Wacholderöl. 1 |
| 117rb | Oleum de iuniperis sic fac: Recipe de ligno iunperis, de trunco infrius et incide in mimitas ... — ... locum vel membrum, in quo doles cum eodem oleo et sanaberis statim. |
| (117v) | : Epistola. Maximianus erbittet die Investition des nach dem Tod des dominus Martinus vakanten beneficium des altare sancte Angnetis [Agnetis] virginis in [...] monasterio Celi porte situatum (das Himmelpfortkloster der Prämonstratenserinnen in Wien) für sich. Weitere erwähnte Namen Papst Urban VI. (1378-1389), Passauer Bischof Iohannes (Johann von Scharffenberg, 1381-1387) und dessen Subexecutor Bernhardus. 1 |
| 117v | Coram vobis honorabilibus viris domino Iacobo et Nicolao presbyteris etc. subexecutore eiusdam [!] gratiae apostolicae, mihi personalissimum in Christo patrem ac dominum nostrum dominum Urbanum papam sextum ... priorissae et conventus monasterii Caeli Porte ordinis praemonstratensis Wiennae Pataviensis dioecesis pertinentis a Bernhardo in Christo patre ac domino domino Iohanne episcopo Pataviensi executore provinciali eiusdem gratiae apostolicae atque litterarum apostolicarum mihi ... Ego Maximianus presbyter de Chrichaim dictae Pataviensis dioecesis dico et propono quod quia vigore ... — ... mihi conficiatis instrumentum omnium hic praesentium testimoniis in nido. |
| (117va-117vb) | Prohibiti a communione. 1 |
| 117va | Item qui nesciunt symbolum et Pater noster. Item qui tenentur ecclesiae parochiali minus aut maius. Item qui dividunt confessionem ... — ... item omnes habentes casus papales, episcopales super se. Item quibus prohibitum est a suo confessori communicari. |
| (118ra-147rb) | Sermones de tempore (Schneyer, Wegweiser 94, 242). Die Predigten sind mit der Reihe Schneyer VIII, 597-600 (aus Clm 4617) verwandt, sind aber damit nicht zu identifizieren. Anfangs- und Schlusspredigten wie Mainz, Stadtbibliothek, HS I 113, 10v-69r, und München, UB, 4° Cod. ms. 882, 1r-86r. Bl. 118ra-141ra außerdem weitgehend ident in Göttweig, Cod. 177 (rot), 1va-33ra und Kremsmünster, CC 286, 111r-171v. Deutliche Parallelen auch zu Zwettl, Cod. 287, 1r-84r. - Die Titel wurden von anderer Hand hinzugefügt. Die Sermones sind unterschiedlich stark annotiert. 53 |
| 118ra | Cum appropinquaret Iesus Hierosolymam ... (Mt 21,1). Evangelium istud in tres partes dividitur. In prima parte dicit, quia dominus in Ierusalem iturus ... — ... ut concedat non spiritualiter per illa loca transire et ad se pervenire. |
| 118va | Erunt signa in sole et luna … (Lc 21,25). In evangelio isto tria nobis sunt consideranda, quae a domino sunt dicta. Primo, quod adventum eius multa signa ... — ... erunt signa in sole etc. Oremus deum, ut det nobis gratiam, quod rationem de illis tribus reddamus. |
| 119ra | Cum audisset Iohannes in vinculis … (Mt 11,2). In evangelio isto tria sunt notanda. Primo Herodes Iohannem cepit et vinctum in carcerem misit ... — ... rogemus ergo dominum, ut det nobis gratiam, ut vincula Herodis evadere possimus. |
| 119va | Miserunt Iudaei ab Hierosolymis ... (Io 1,19). In evangelio isto tria nobis sunt notanda. Primo Iohannis mira sanctitas, secundo eius magna humilitas ... — ... ideo evangelium subditur: Miserunt ergo Iudaei etc. Rogemus ergo dominum, ut det nobis haec tria, quae Iohannes habuit, scilicet sanctitatem humilitatem et caritatem. Amen. |
| 120ra | Ecce evangelizo vobis gaudium … (Lc 2,10). Haec verba angelus pastoribus dixit, quando dei filius natus fuit, quia mos est, ut scitis, quando alicui terreno principi ... — ... ut det nobis gratiam in nativitate sua credendi et post mortem ad se perveniendi. |
| 120va | Erant Ioseph et Maria mirantes … (Lc 2,33). In hoc evangelio tria notantur. Primo quod Maria et Ioseph mirabantur ... — ... mirantes etc. Rogemus ergo deum, ut sicut Simeon et Anna tunc corporaliter, sic nos spiritualiter. |
| 121ra | Cum factus esset Iesus … (Lc 2,42). In hoc evangelio tria sunt notanda. Primo, quod Iesus cum parentibus suis ad diem festum ascendit ... — ... si ea devote colimus, pervenimus ad caelestia festa, ideo evangelium subditur: Cum factus esset etc. Rogemus ergo. |
| 121va | Cum factae sunt nuptiae … (Io 2,1). Evangelium hoc tria dicit: Primo, quod Iesus cum matre et discipulis ad nuptias ivit. Secundo, quod ibi ad preces matris ... — ... deo placent iustae nuptiae, ideo evangelium sequens dicitur: Nuptiae factae sunt etc. Rogemus ergo deum. |
| 122ra | Cum descendisset Iesus … (Mt 8,1). In hoc evangelio tria sunt notanda. Primo quod Iesus de monte descendit, secundo quod multae turbae eum secutae fuerunt ... — ... apud nos etc. Rogemus ergo dominum, ut possimus mundari in spiritu. |
| 122va | Ascendente Iesu in naviculam … (Mt 8,23). Evangelium istud tria dicit: Primo quod Iesus naviculam ascendit, secundo quod tempestas valida in mari surrexit ... — ... supra id quam sustinere possunt. Rogemus ergo dominum, ut concedat nobis in navi ecclesiae vitam suam sequi. |
| 123ra | Tit.: In septuagesima. Simile est regnum caelorum … (Mt 20,1). In evangelio praesenti tria sunt consideranda. Primo quod paterfamilias vineam habuit, secundo quod operarios diversis horis in eam misit ... — ... et quod deus omnes vocat ad vineam, ideo evangelium subditur: Simile est etc. |
| 123va | Exiit qui seminat … (Lc 8,4). Super hunc dicit Gregorius: Dominus fecit sermonem et eum exposuit: Stultum est ... — ... et quod Christus omnibus salutem praedicavit. Ideo evangelium subditur: Exiit qui seminat. Rogemus ergo dominum etc. |
| 124ra | Ecce ascendimus Hierosolymam ... (Lc 18,31). In evangelio praesenti tria sunt notanda: Primo quod Iesus ascendit in Ierusalem, secundo quod ibi eis passionem suam futuram praedixit ... — ... et quod in mundo isto multa mala sustinent, ideo evangelium subditur: Ecce ascendimus etc. Rogemus ergo etc. |
| 124va | Cum ieiunatis, nolite fieri … (Mt 6,16). Ieiunum non solum delet peccata, quae commisimus, sed repellit futura, quae committere poterimus ... — ... et per gulam debet emendare, ideo evangelium subiungitur: Cum ieiunatis etc. Rogemus ergo dominum etc. |
| 125ra | Ductus est Iesus in desertum … (Mt 4,1). In praesenti evangelio tria sunt notanda. Primo quod Iesus a spiritu in desertum ductus fuit. Secundo quod ibi temptatus ... — ... et quod bonos temptat diabolus, ideo evangelium subditur: Ductus est Iesus etc. |
| 125va | Egressus Iesus secessit … (Mt 17,1). Evangelium istud tria dicit. Primo quod Iesus de finibus Tyri et Sidonis exivit, secundo quod mulier de finibus istis egressa fuit ... — ... et quod dei filius omnes sanare venit. Ideo evangelium: Et egressus Iesus etc. Rogemus ergo dominum. |
| 126ra | Erat Iesus eiciens … (Lc 11,14). Evangelium istud tria dicit: Primo quod Iesus daemonium de muto eiecit et mutus loqui coepit ... — ... et quia Christus illum in anima sanat, qui ad eum venit, ideo evangelium: Erat Iesus etc. Rogemus ergo etc. |
| 126va | Abiit Iesus trans mare … (Io 6,1). Evangelium istud tria dicit: Primo quod Iesus mare Galilaea [!] transivit et in montem ascendit, secundo quod multitudo magna ... — ... duos filios habuit et quod Christus praecessit, ut eum sequamur, ideo evangelium subditur: Exiit Iesus trans mare etc. |
| 127ra | Dicebat Iesus turbis … quis ex vovis arguet … (Io 8,46). In praesenti evangelio dominus tria dicit: Primo quod ipse sine peccato erat, secundo quod ipse verum dicebat ... — ... cavere sibi debent a peccato, ideo evangelium sequitur: Quis ex vobis arguit … |
| 127va | Hosanna filio David … Haec verba turbae domino de Bethania in Ierusalem venienti dixerunt, quando obviam ei extra civitatem ... — ... quod dei filius sic ut promisit veniet, ideo evangelium subditur: Cum appropinquaret etc. Rogemus ergo dominum etc. |
| 128ra | Maria Magdalena et Maria Iacobi … (Mc 16,1). In praesenti evangelio tria sunt notanda. Primo dicit, quod tres Mariae emerunt aromata, secundo quod Mariae surrexerunt et ad ungendum Christum perrexerunt ... — ... et quod per bona opera deus invenitur, ideo evangelium subditur: Maria Magdalena etc. |
| 128vb | Cum esset sero die illo … (Io 20,19). In hoc evangelio tria sunt consideranda: Primo quod discipuli in cenaculo foribus clausis sedebant ... — ... et quod quamdiu vivimus, semper sub disciplina esse debemus. Ideo evangelium: Cum esset sero die illo etc. |
| 129rb | Ego sum pastor bonus etc. (Io 10,11). In evangelio isto dicit dominus se esse bonum pastorem, unde probat per hoc quod subdit ... — ... et quod Christus fuit bonus et verus pastor. Ideo evangelium: Ego sum pastor. |
| 129vb | Modicum et non videbitis me … (Io 16,16). In praesenti evangelio dominus tria dicit: Primo quod a discipulis suis modico tempore non videretur ... — ... ideo evangelium: Modicum et non videbitis etc. Rogemus ergo dominum, ut det nobis hic gratiam pro amore suo et in futuro secum gloriari. Amen. |
| 130rb | Vado ad eum … (Io 16,5). In praesenti evangelio tria dominus dicit: Primo quod ipsi de recessu suo contristandi erant, secundo quod ipse spiritum sanctum ... — ... ut nos post eum ascendamus, ideo evangelium subditur: Vado ad eum etc. Rogemus ergo dominum, ut det nobis ascensum. |
| 131ra | Si quid petieritis patresm … (Io 16,23). In evangelio isto dominus docet nos orare et a se hic gratiam et in futuro gloriam ... — ... et quod nil aliud est petendum nisi salus, ideo evangelium: Si quid petieritis. Rogemus ergo dominum. |
| 131va | Multum valet deprecatio iusti assidua … (Iac 5,16). Quia isti tres dies dicuntur dies rogationum vel orationum, ideo de oratione nos loqui volumus ... — ... petere haec onia debemus, ideo evangelium: Quis vestrum habebit amicum etc. Rogemus ergo dominum, ut concedat. |
| 132ra | Tit.: In ascensione. Cum levare vellet dominus ... (II Rg 2,1). Historia notata est, quomodo dominus Eliam propter miram eius sanctitatem non tantum in anima, sed etiam in corpore ... — ... ipse se ei revelat, ideo evangelium: Homo quidam erat ex hiis etc. Rogemus ergo dominum etc. |
| 132va | Tit.: Dominica prima post pentecosten. Homo quidam erat dives … (Lc 16,19). Evangelium istud dominus de duabus causis proposuit, scilicet ad consolationem bonorum pauperum et ad confusionem ... — ... ideo pereunt merito. Ideo evangelium sequitur: Homo quidam erat dives. Rogemus ergo dominum etc. |
| 133rb | Tit.: Dominica secunda. Homo quidam fecit cenam magnam … (Lc 14,16). In evangelio isto dominus tria dicit: Primo quod dives quidam fecit cenam magnam, secundo quod ad eam ... — ... et quod omnes vocamur ad cenam istam, ideo evangelium subditur: Homo quidam etc. |
| 133vb | Tit.: Dominica tertia. In evangelio praesenti tria notantur. Primo quod Iesus cum publicanis manebat et eis praedicabat ... — ... qui ad deum accedit, gratiam eius acquirat, ideo evangelium: erat ad Iesum appropinquantes etc. |
| 134rb | Tit.: Dominica quarta. Estote misericordes … (Lc 6,36). In praesenti evangelio tria docet nos facere dominus. Primo ut simus misericordes ... — ... et quod per misericordiam filii dei sumus, ideo evangelium subditur: Estote misericordes etc. |
| 134vb | Tit.: Dominica quinta. Cum turbae irruerent … (Lc 5,1). Evangelium istud tria dicit: Primo quod populus cum magna devotione audivit, secundo quod dominus propter nimiam pressuram ... — ... omnia ista facere nos docet verbum dei. Ideo evangelium subditur: Cum irruerent turbae etc. |
| 135va | Tit.: Dominica sexta. Amen dico vobis. Nisi abundaverit iustitia vestra … (Mt 5,20). In evangelio praesenti dominus tria docet nos facere. Primo ut Iudaeis carnalibus iustiores simus ... — ... in Christum deberent credere, ideo epistola: Quicumque baptizati sumus etc. et quod iustiores debemus esse Iudaeis, ideo evangelium: Nisi abundaverit etc. |
| 136ra | Tit.: Dominica septima. Misereor super turbam … (Mc 8,2). In praesenti evangelio tria sunt consideranda: Primo quod dominus cum discipulis suis in desertum locum ivit ... — ... et eius gratiam quaerunt. Ideo evangelium: Misereor super turbam etc. Rogemus ergo deum, ut misereatur nobis. |
| 136va | Tit.: Dominica octava. Attendite a alsis prophetis … (Mt 7,15). In praesenti evangelio tria dominus nos monet facere: Primum est ut a falsis prophetis nos caveamus ... — ... rogemus ergo dominum, ut det nobis cor sic iuste agere, sicut calcifex iste egit. |
| 137rb | Tit.: Dominica nona. Homo quidam erat dives … (Lc 16,1). In praesenti evangelio tria sunt consideranda. Primo quod quidam dives homo villicum habuit, secundo quod villicus ille ... — ... et rationem ei reddituri. Ideo evangelium: Homo quidam erat etc. |
| 137vb | Tit.: Dominica decima. Videns Iesus civitatem … (Lc 19,41). In praesenti evangelio tria notantur: Primo quod dominus visa civitate flevit, secundo quod eius futuram destructionem praedixit ... — ... et quod deus dolet de praedictione malorum, qui eius vitam non sequuntur. Ideo evangelium: Videns Iesus civitatem etc. |
| 138rb | Tit.: Dominica 11. Duo homines ascenderunt … (Lc 18,9). In praesenti evangelio tria sunt notanda. Primo quod duo homines ad orandum in templum ascenderunt ... — ... quod multi multa bona faciunt, sed non bene. Ideo evangelium subditur: Duo homines etc. |
| 139ra | Tit.: Dominica 12. Exiens Iesus de finibus Tyri … (Mc 7,31). Evangelium istud tria dicit: Primo quod Iesus de finibus Tyri exivit et per Sidonem ad mare Galilaeae venit ... — ... in mundum pro salute peccatorum venit. Ideo evangelium: Exiens Iesus de finibus Tyri. |
| 139va | Tit.: Dominica 13. Beati oculi, qui vident … (Lc 10,23). In praesenti evangelio tria notantur. Primo illos, qui Christum viderunt beatos esse dicit, secundo quod quidam ... — ... hic per spem et in futuro videbimus per speciem. Ideo evangelium: Beati oculi qui vident etc. |
| 140rb | Tit.: Dominica XIIII. Cum intraret Iesus … (Lc 14,1). In evangelio isto tria nobis sunt consideranda. Primo Christi vera humanitas, secundo vera eius divinitas ... — ... rogemus ergo dominum, ut det nobis eandem eius humanitatem et divinitatem. |
| 141ra | Tit.: Dominica 15. Nemo potest duobus servire (Mt 6,24). In evangelio isto dominus docet nos tria facere. Primo ut duobus dominis non serviamus, sed uni ... — ... spiritu etiam ambulemus et quod soli deo servire debemus, ideo evangelium subditur: Nemo potest etc. |
| 141va | Tit.: Dominica 14. Cum iret Iesus in Ierusalem … (Lc 17,11). Evangelium istud tria dicit. Primo quod Iesus iturus per mediam Samariam et Galilaeam transivit ... — ... vadunt ad caelum, qui sunt mundi. Ideo evangelium: Cum iret Iesus. Rogemus ergo dominum. |
| 142ra | Tit.: Dominica 16. Ibat Iesus in civitatem Naim … (Lc 7,11). Evangelium istud dividitur in tria: Primo quod Iesus ad civitatem Naim ivit, secundo quod ibi ante portam ... — ... ut nos in anima resuscitet. Ideo offertorium: Inclina, domine, aurem tuam etc. Rogemus ergo dominum, ut etc. |
| 142va | Tit.: Dominica 18. Diliges dominum deum tuum … (Mt 22,37). In his verbis domini tria nobis sunt consideranda. Primo deus diligi praecipitur, cum dicitur ‚diliges‘ ... — ... quod deus sine labore diligi potest. Ideo evangelium subditur: Diliges dominum deum. |
| 143rb | Tit.: Dominica 19. Ascendens Iesus in naviculam … (Mt 8,23). In praesenti evangelio tria sunt consideranda. Primo quod dominus per naviculam in civitatem venit ... — ... ideo epistola sequitur: Renovamini spiritu mentis vestrae etc. et quod nos per passionem suam praecessit. Ideo evangelium subditur: Ascendens Iesus etc. |
| 143vb | Tit.: Dominica XX. Simile est regnum caelorum homini regi, qui nuptias … (Mt 22,1). Evangelium id tria dicit: Primo quod rex magnus et potens fecit nuptias filio suo, de quo hic dicitur ... — ... pro salute hominum natus est. Ideo evangelium: Simile est regnum caelorum etc. |
| 144rb | Tit.: Dominica XXI. Erat quidam regulus … (Io 4,46). Evangelium istud tria dicit. Primo quod filius reguli in Capharnaum infirmatus fuit ... — ... novissima eius amara quasi absynthium. |
| 145ra | Tit.: Dominica XXII. Simile est regnum caelorum homini regi … (Mt 18,23). Evangelium id tria dicit: Primo quod rex magnus et dives servos habebat, quibus pecuniam suam ... — ... qui haec omnia attenderet, satis pius esset. Rogemus ergo dominum. |
| 145va | Tit.: Dominica XXIII. Abeuntes Pharisaei consilium … (Mt 22,15). Evangelium id tria dicit et etiam notantur: Primo humana malitia, de qua hoc dicitur: Abeuntes etc. Secundo Christi sapientia ... — ... ideo epistula: Imitatores dei estote etc. et quod mali persequuntur bonos, ideo evangelium: Abeuntes Pharisaei etc. |
| 146rb | Tit.: Dominica XXIIII. Loquente Iesu ad turbas… (Mt 9,18). In evangelio isto tria notantur. Primo domini praedicatio, de qua hoc dicitur: Loquente Iesu. Secundo defunctae puelllae resuscitatio ... — ... et quod nos deus docuit, cur debeamus converti. Ideo evangelium: Loquente Iesu etc. |
| 146vb | Tit.: Dominica XXV. Cum sublevasset Iesus oculos etc. (Io 6,5). Evangelium istud tria dicit. Primo domini religiositatem, de qua hoc dicitur: Cum sublevasset oculos etc. Secundo domini humilitatem ... — ... et quod vitam Christi sequi debemus. Ideo evangelium subditur: Cum sublevasset Iesus etc. Rogemus ergo dominum. – (147rb, Datierung:) Explicit liber completus in anno domini Mo CCCo LXXo IIIo in vigilia Epiphanie domini. [05.01.1373] |
| (147rb) | Nota. Zeitnah hinzugefügt. 1 |
| 147rb | Spiritus sancti comparatur aqua, quia aqua mundat omnia quamcumque immunda sunt. Sanctus spiritus mundat omnes peccatores ... — ... et praecipitaverunt eos in mare. Moralia. |
| (147va) | Casus papales. 1 |
| 147va | Isti sunt casus papales: Primus qui manus in clericos vel in religiosum personam intulit. Secundus qui incendit ecclesiam ... — ... item adulterae et adulteri. Item Sodomiti. |
| (147va) | Versus de decem praeceptis et septem peccatis mortalibus. 2 |
| 147va | Unum crede deum nec vana iures per ipsum, sabbata sanctifices, habeas in honore parentes … (Walther, Initia Nr. 19669) |
| 147va | Culparum fontes sunt fastus livor et ira, accidia pastus ac avaritia, luxus. (Walther, Initia Nr. 3539a) |
| (147vb) | Interrogationes in confessione. 1 |
| 147vb | Tit.: Nota interrogationes, quae debent fieri in confessione a quolibet sacerdote. Primo utrum confitens sit ovis sua vel extranea, utrum masculus vel femina, utrum iuvenis vel senex ... — ... debet alium specificando accusare, sic nec presbyter interrogare. |
| (147vb) | Versus. 7 |
| 147vb | Tit.: V sensus. Gustus, odoratus, auditus, visio, tactus, hii sensus quini convenit homini. (Walther, Initia Nr. 7390) |
| 147vb | Tit.:VI opera. Visito, cibo, poto, redimo, tego, colligo, condo. (Walther, Initia Nr. 20647) |
| 147vb | Tit.: VII sacramenta. Lotio, charisma, caro, dolor, unctio, lectus et ordo. |
| 147vb | Tit.: VII dona spiritus sancti. Inseri [? recte intellectus?], ti[mor], cum pi[etatis], sci[entiae], con[silii], for[titudinis], spiritus in sa[pientia]. |
| 147vb | Tit.:VI in spiritum sanctum. Invidus impugans desperans impoenitensque praesumens obstans, haec sex sunt crimina spiritus. (Walther, Initia Nr. 9552) |
| 147vb | Tit.: IX aliena. Iussio, consilium, consensus, palpo retrorsus, participans, mutus, non obstans non manifestans. (Walther, Initia Nr. 9990) |
| 147vb | [von anderer Hand:] spi[ritus] ti[mor], pi[etas], sci[entia], for[titudo], co[nsilium], intellec[tus], sapientia. [darüber geschrieben]: superbiam, invidiam, ira, accidiam, avaritiam, gulam, luxuriam. |
| (148ra-148vb) | Sermo in pentecoste. 1 |
| 148ra | Assit ad inceptum sancta Maria etc. Veni sancte spiritus etc. Haec verba cum omni devotione sunt proferenda, quia per ea invitatur spiritus sanctus, qui est maestorum mitissimus consolator ... — ... loqui de te plenum convivium, cogitare de te melle dulcius est. |
| (HDS) | Nota de invocanda dei gratia. 1 |
| HDS | Gregorius: In vanum laborat lingua doctoris nisi cooperetur gratia salvatoris lato in thymeo ... — ... qui corda docet et ergo invocandus est, ut nobis suam gratiam non rec[…] |
| (HDS) | Federproben und Verse. 3 |
| HDS | Grad past ant re con cunc pa frat it navig adver / Dis pen el applic mit in fir fide re pec ad. |
| HDS | O dulcis res, quae bona spes Maria peccatorum es. Resp: Tu nobis das solamen. / O lylium tu filium propina in auxilium. Resp.: perpetuum adiuvamen. / O gentium da flentium perpetuum solatium. Resp. |
| HDS | Tempore felici omnes vocantur amici, sed cum fortuna perit, nulla amicus erit. |