Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36878 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 167 (rot) / 183 (schwarz)
PETRUS DE HALLIS. TANCREDUS BONONIENSIS. ORDO IUDICIARIUS. FORMAE
Olim: E 3 (barock)    Pergament   147 Bl.   288×205   Wien, 1337
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 11)

Lagen: (V+1)11 + 3.V41 + (V+1)51 + 2.(VI+2)75 + (V+1)85 + (VI+1)97 + (V+2)107 + 4.V147.
Moderne Bleistiffoliierung. Reklamanten. Nach Bl. 48 ein Blatt von der Höhe 165 eingeheftet, aber vom selben Schreiber wie der Haupttext beschrieben und als 49b (!) gezählt, ebenso Bl. 54b, Bl. 69b, 84b, 89b, 104b, 105b (Höhe 105-240) (jeweils in der Lagenformel berücksichtigt).
Schrift:
Schriftraum: ca. 225 × 155-165    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 52   
Schreiber: Petrus de Hallis   Schriftart: Ältere Kursive
Bl. 2r-96v, 98v-145v. Linierung und Schriftraum mit Tintenlinien. Bl. 94r und 98r [mit Namenssignum] Schreibervermerke. Zum kaiserlichen Notar Petrus de Hallis s. Geschichtsquellen des Mittelalters, 2015-04-11. – Bl. 1r, 96v-97v, 146r-HDS Zusätze und Notizen von verschiedenen Händen, Mitte 14. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: 15. Jh.     Gotisch     
Weißes Leder über Holz. Um den Beschlag in der Mitte mit einfachem Dekor mit Tinte. Titelschild: Processus iudiciarius. Item formulae.


Diese Handschrift wurde von Petrus de Hallis geschrieben. Aufgrund des Inhalts der Formulare Bl. 96v, die allerdings von einer anderen Hand geschrieben wurden, ist ein Bezug Petrus‘ de Hallis zum Schottenkloster sehr wahrscheinlich. Wann die Handschrift in den Göttweiger Bestand kam, ist nicht bekannt. Im Barockkatalog von 1738, Cod. 961, ist sie Bl. 37v, 78v und 145v erwähnt.
Nikolaus Czifra, 18.09.2015
"Schulte GQ", "Fowler-Magerl 1984", "GW", "Worstbrock, Petrus de Hallis", "Furtenbach 1979", "Rockinger 1855", "Firnhaber 1853"
alle Initien
(VDS) Worterklärung.
   1
VDS [...]chophilacium est locus sive armarium, ubi carte et instrumenta reponuntur et conservantur.
(1r) Notae theologicae.
   1
1r [von der Hand Petrus’ de Hallis:] Nota cum pro C psalmus vel missa dicitur, non minus, quam si pro uno diceretur, accipitur …
(1r) Formel. Anonymisiert; ein Pleban in Wien zitiert einen Vikar über einen anderen Pleban bezüglich der Rückerstattung der Schulden zu sich. Erwähnter Name [Dativ] magistro Czeche.
   1
1r Iohannes etc. tali loco officialis curiae Pataviensis dilecto domino plebano talis loci salutem in domino. Vestrae dilectioni praesentium auctoritate firmiter praecipiendo mandamus ... — ... possimus merito commendare. Datum Wyenne feria III post etc. anno LXVII.
(1v) leer.
(2r-15v) Tancredus Bononiensis Ordo iudiciarius (Schulte GQ I 201).
   1
2r Tit.: In nomine domini. Incipit ordo iudiciarius a magistro Tanchreto compilatus.
Assiduis postulationibus me, carissimi socii, iam dudum inducere studuistis, ut ordinis iudiciarii libellum, quo actor ad agendum ... — ... et quandoquae fides illius non adhibetur vel quia male responderunt.
(16r-16v) leer.
(17r) Allegationes in libros iuris (auch München, BSB, Clm 27302, 48va).
   1
17r Tit.: Modus legendi iura.
Notandum quod quidquid in summa de casibus sunt de matrimonio, ponitur, confirmatur per auctoritates ... — ... codicilus est carta continens nomen testantis, testatum et cui testatur.
(17r-19r) Ordo iudiciarius (Schulte GQ II 225f.; Fowler-Magerl 1984, 151-153. - GW M24948, M47335, M47339, M47341, M47346, M47350, M47352, M47359, M47364). Verglichen mit M47339, 158r-163v; dem Druck gegenüber einige Auslassungen.
   1
17r Tit.: De processu iudicii simpliciter.
Antequam dicatur de processu iudicii, notandum est, quid sit iudicium et quod sint eius species ... — ... nota quod ad officium iudicis, ad quem appellatum est, spectat ut confirmet vel corrigat sententiam.
(19r-20v) De satisfactione peccati. Nicht identifiziert.
   3
19r Tit.: De curta forma imponendi satisficacionem pro peccatis.
Ad hoc, quod ex lege posita canonum habeamus curtam formam imponendi satisfactionem pro peccatis nota sex casus: Primus quod non est iungenda paenitentia ... — ... sextus casus, quod in arbitrando paenitentiam accendenda [?] est quantus delicti in 5.9.1 in natione [?].
19v Tit.: De multiplici penitentia.
De multiplici paenitentia videndum est, unde nota primo quod paenitentia idem est quod paenae tenentia ... — ... invenire aliquem servantem rectam innocentiam, quam aliquem congrue veram paenitentiam peragentem.
20r Tit.: De satisfactionibus cuilibet peccato correspondentibus.
De satisfactionibus […?] cuilibet peccato videndum est: Et nota primo, quod satisfactio stat in septem: primum quod non est paenosum ... — ... aeternaliter pro quibus non est contritus nec avsolutus non tamen pro istis.
(20v-22v) Summa de paenitentia (Schulte GQ II 531).
   2
20v Tit.: Incipit tractatus de penis canonicis.
Poena canonica est poena a canone inflicta arcens poenitum aba aliquo actu ecclesiastico, qui alias sibi liceret ... — ... cum Christus eum vicarium suum constituit in plenitudine potestatis.
22r Tit.: De ordine sacro.
Et quia de ordine sacro et de impedientibus eius susceptionum facta est plerumque mentio in praemissis ... — ... executionum impedientibus ac de ipso sacro ordine summarie dicta sufficiant.
(22v-27r) Petrus de Hallis Tractatus de matrimonio et eius impedimentis (vgl. Worstbrock, Petrus de Hallis, 1195).
   1
22v Tit.: Incipit tractatus de matrimonio et eius impedimentis.
Quoniam plerumque simplicibus in causis matrimonialibus emergit difficultas de matrimonio pro imperitis, tractatum brevem ... — ... ubi dicitur, quod damnans matrimonium anathematur. Explicit summa de matrimonio et eius impedimentis.
(27r-94r) Petrus de Hallis Summa notaria in foro ecclesiastico (vgl. Furtenbach 1979, 8f.; Rockinger 1855, 65f.).
   1
27r Tit.: In nomine domini Amen. Incipit summa notarie in foro ecclesiastico.
Quoniam sacrosancta Romana ecclesia, quae mater est omnium et magistra, isam uniusquisque debet et merito quantum potest in omnibus processibus imitari ... — ... itaque defectus et error mihi, bona vero soli bonorum omnium tribuantur auctori, cui laus et gratiarum actio, honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. Amen. Amen. Petre, modo cessa, quoniam manus est tibi fessa. Explicit summa notarie in foro ecclesiastico. Scripta Wienne ac completa per Petrum de Hallis publicum notarium anno domini millesimo tricentesimo XXX septimo indiccione quinta in octava beate Agnetis virginis et martyr [20.01.1337].
(94v-96v) Formelsammlung. Alle Formeln sind anonymisiert. Die Formulare betreffen Erb-, Familien- und Ehefragen.
   12
94v Tit.: Cum aliquis cedit liti seu questioni instrumentum.
In nomine domini Amen. Cum secundum mundi fallentis iudicium tam stabile seu firmum valeat inveniri, quod quandam sollicitam non recipiat dubitationem ... — ... silentio imponendo et ab inquietatione eodem prohibendo. Acta sunt haec etc.
94v Tit.: Item similis forma.
In nomine domini Amen. Anno nativitatis eiusdem Mo CCCo XXXVIIIo indictione sexta mensis Septembris die XXIII coram reverendo in Christo patre ac domino domino tali episcopi Wien in curia eiusdem ... — ... est moris praesentialiter investivit. Actum etc.
94v Tit.: Quando vir adiudicatus mulieri per sententiam non vult ei cohabitare superinducendo alia.
Honorabilibus viris talibus plebanis P. talis iudex affectuosam in omnibus voluntatem. Noveritis, quod licet nos dudum in caus quam Ch mulier talis movit super marito S tali ... — ... prout expedierit et iuri ecclesiastico consonum fuerit compellatnis. Datum etc.
95r Tit.: Discussio casus, quando quis duxit mulierem quam prius polluit per adulterium.
N dei gratia etc. Venientes ad nostram praesentiam N et K exhibitores praesentium nobis casum proposuerunt infrascriptum, videlicet, quod licet idem N uxorem quandam superstitem ... — ... sigilli nostri impressione signatas in evidens testimonium super eo. Datum.
95r Tit.: Instrumentum seu procuratorium super concessione officialatus seu iurisdictionis.
N dei gratia pater episcopus universis et singulis, quorum interest vel infuturum intererit salutem in domino. Gregis nobis crediti commodis intendentes libenter reddimur solliciti ... — ... in quorum evidens testimonium praesentes litteras eidem tradi mandavimus sigilli nostri appressione munitas. Actum et datum die tali praesentibus talibs testibus ad praemissa vocatis spiritualiter et rogatis.
95r Tit.: Commissio super recepcione testium.
Dei gratia etc. Cum discreto viro domino P. in causa, quae inter ipsum ex una et dominum Iohannem ex parte altera auctoritate praelibata coram nobis vertitur ... — ... necnon tenore praesentium remittentes testes autem, qui etc.
95v Tit.: Item alia forma super eodem negocio.
A dei gratia etc. Cum in causa, quae inter clientes vertitur vel cum in causa inter clientes vertente usque ad receptionem testium ... — ... pro termino peremptorio duximus praefigendam testes autem etc.
95v Tit.: Item alia forma de eodem.
Cum discreto viro domino P. in causa, quae inter ipsum ex una et R ex parte altera auctoritate praelibata coram nobis vertitur ... — ... pro termino peremptorio praefigendam duximus remittentes testes autem etc. Datum etc. Vel sic generali clausula: Quaerens testes, quos A et super tali causa duxerint producendos examinare sigillatim curetis cum ea diligentia, quae solet et debet in receptionibus testium adhiberi.
95v Tit.: Respectu examinatoris testium.
Venerabili in Christo etc. N talis decanus. quicquid poterit obsequium reverentiae et honoris. Honorificentiae vestrae iuxta vestri requisitionem ... — ... pro quibus nobis vestra paternitas praeferenda innodavit. Datum etc.
95v Tit.: Procuratorium ad praesentandum litteras apostolicas et acceptandum et possessionem apprehendendam in gratia papali.
In nomine domini Amen. Anno a nativitate eiusdem Mo CCCo etc. indictione etc. In mei publici notarii et testium subscriptorum ad hoc vocatorum praesentia constitutus talis etc. suos fecit constituit et ordinavit veros et legitimos procuratores, actores, factores, negotiorum gestores ... — ... sic ut praemissum est, agerentur et constituerentur praesens interfui una cum testibus etc.
96r Tit.: Forma episcopi ad abbatem, ut non reddat se difficilem in porcione taxacionis monasterio suo imposita.
N dei gratia episcopus patri venerabili in Christo fratri H abbati etc. Discrecioni tue notum facimus, quod propter evandenda onera debitorum, quibus nos et ecclesia nostra praegravamur ... — ... exemplum capientes reddantur ad solvendum promptiores. Datum. etc.
96v Tit.: Sic episcopus volens in remotis agere vices et auctoritatem suam in sua diocesi alteri episcopo recommendat.
Venerabili in Christo patri et domino etc. Cum nos inevitabili et necessaria causa in remotis partibus longam moram trahere intendamus ... — ... et religiosarum personarum et captivorum duxeritis relaxandum. Datum etc.
(96v) Weitere Urkunden und Formeln. Von anderer Hand, meist nach Wien lokalisiert, wiederholt Bezug zum Schottenkloster.
   4
96v Tit.: Forma pauperum.
Supplicat sanctitati vestrae Iohannes quondam Hermanni talis civis in Wratislava clericus Wratislavensis nullum adhuc beneficium ecclesiasticum assecutus, quatenus sibi gratiam facientes ... — ... auferri cum omnibus aliis non obstantibus et clausulis oportunis exsecutis.
(Bitte um Pfründe in der Diözese von Breslau für Iohannes, Sohn des Breslauer Bürgers Hermann)
96v Ego Andreas officialis curiae Pataviensis generalis recognosco et ad notitiam universorum deduco ... — ... quieto et absolvo per praesentes. Datum etc. (Andreas officialis curie Pataviensis generalis bestätigt ein Zahlung von dominus Heinricus capellanus sancti Georgii in curia dicta Thumprobsthof in Wyenn)
96v Supplicat sanctitati vestrae devotus vester Albertus dux Austriae, quatenus sibi spiritualem gratiam facientes in primam dilecti sui Iohannis, quondam hereditarii iudicis in Grotkow, clerici Wratislavensis dioecesis. Beneficium ecclesiasticum cum cura vel sine cura ... — ... in curia sanctitas vestra noscitur litigare cum omnibus aliis non obstantibus et clausulis opportunis. (Herzog Albrecht [II.?] bittet den Bischof von Passau um eine Pfründe für Iohannes, Kleriker der Breslauer Diözese, früher Erbe des Richters Iohannes in Grodków [Polen])
96v In nomine domini Amen. Quamvis ex aequitatis ac rationis debito quisque pro laboris oneribus mercede sua dignus existat, decet tamen, ut is, quem probitatis merita et obsequiorum opera recommendat, ampliora beneficiorum praemia uberiora consequatur. Hinc est, quod ... — ... in quorum onmium testimonium Petro et Margarethae saepedictis has tradimus litteras sigillorum nostrorum appressione communitas. Datum anno domini millesimo CCCo XLIIIIo in die sanctorum Crispini et Crispiniani martyrum. (Der Abt der Schotten Nicolaus verleiht im Jahr 1344 dem Notar Peter und seiner Frau Margarethe eine Pfründe für seine Verdienste um das Kloster)
(97r) Clemens VI. papa De anno iubilaeo (Ed.: Guillaume Mollat, Vitae paparum Avenionensium, Bd. 1. Paris 1914, 299-302).
   1
97r Clemens episcopus servorum servorum [!] dei de consensu fratrum nostrorum secum gerens claves caelestis ecclesiae universis et singulis pro qualibet vice qua haec audient vel legunt XL annos indulgentiae largiter concessit. Cum natura humana ad statum senectutis minime perveniat et hoc ratione sui gradus su fragilitatis ... — ... infringere vel contra ea interpretari, excommunicationis sententiam et aeternam maledictionem se noverit incurrisse. Datum etc.
(97v) Weitere Formeln. Formeln teilweise anonymisiert.
   5
97v Tit.: Citacio.
N. canonicus Brixinensis et officialis curiae Pataviensis discreto viro N. salutem in domino. Sua mihi discretus vir dominus N. quaestione ... — ... ipsius absentia non obstante fidem citationis factae mihi per impressionem sigilli vestri praesentibus facientes.
97v Tit.: Littera excommunicationis.
N talis canonicus et officialis curiae Pataviensis discreto viro domino N plebano tali salutem in domino. Cum dominum N plebanum talem eius contumacia exigente pro eo, quod in termino sibi per me legitime praefixo domino N suis ... — ... donec suae culpam inoboedientiae recognoscat et de ea satisfaciat, ut tenetur. Datum Wyenne etc.
(Ausspruch der Exkommunikation eines Ungenannten mit der Bitte um Verlautbarung in der Pfarre)
97v Tit.: Littera absoluctionis.
N talis canonicus etc. Quia dominus mandatis nostris prout debuit paruit cum effectu, quocirco discretioni vestrae praesentium tenore committo ... — ... ipsumque si requisitus fueritis absolutum in ambone publice nuntietis. Datum Wyenne etc.
(Absolution eines Exkommunizierten)
97v Tit.: Littera testamenti.
Ego Iohannes etc. per dei gratiam sanus mente et corpore pensans et considerans, quod nihil est certius morte a vero dei iudicio nihilque hora mortis incertius ... — ... in cuius rei testimonium praesentes sigillo meo ac talis vel talium sigillis pendentibus roboravi.
(Formel für das Testament des Iohannes, Konventualen des Schottenstiftes in Wien und Rektors der Pfarrkirche in Enzersdorf an der Fischa betreffend u. a. nicht näher genannte Bücher und das Dotalgut der Pfarrkirche)
97v Tit.: Littera confirmacionis testamenti.
Nos Nicolaus etc. abbas monasterii beate virginis Scotorum etc. piorum patrum suorum filiorum opera salutifera ... — ... ac harum litterarum sigilli appressione munitarum testimonio confirmamus. Datum Wyenne etc.
(Bestätigung des vorhergehenden Testaments durch den Schottenabt Nikolaus II.)
(98r) Eintrag mit Namenssignum.
   1
98r Et ego Petrus quondam Conradi de Hallis Herbipolensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius sumam infrascriptam et omnia et singula, quae in ea continentur manu propria conscripsi meumque signum apposui consuetum.
(98v-117v) Petrus de Hallis Summa de formationibus privilegiorum et instrumentorum (vgl. Worstbrock, Petrus de Hallis, 1195).
   1
98v Tit.: Incipit summa de fornicationibus privilegiorum et instrumentorum.
Privilegiorum et instrumentorum formas volentes habere diversas scire debent primo, quid sit privilegium et unde dicatur ... — ... suis laudabile perhibemus testimonium. Harum nostrarum serie litterarum datarum XV kal. Octobris.
(118r-145v) Petrus de Hallis Summa de litteris missilibus in curiis principum et aliorum nobiliorum (Ed.: Firnhaber 1853, 1-123). Bei Firnhaber sind einige Kapitel unter Angabe der Überschriften weggelassen.
   1
118r Tit.: Summa de litteris missilibus in curiis principum et aliorum nobiliorum.
Sic vocatur nobilis ad suscipiendum dignitatem. Item collatio principatus iure hereditario, quaere vertendo folium tali ... — ... et ecclesiastica disciplina multipliciter et laudabiliter sibi praebeant testimonium probitatis. Datum etc.
(146r-147r) Urkunde: Kaiser Karl IV. bestätigt der Kartause Gaming die inserierte Urkunde Herzog Albrechts II. von Österreich (Regesta imperii VIII, 215; auch HHStA, Gaming, 1357 IV 10 und W 23/1, 56r-59v). In der vorliegenden Abschrift wird die Aufzählung der Schenkungen und der Zeugen weggelassen. Anstelle des 10.04.1357 wird hier das Jahr 1356 angegeben. Die Urkunde wurde als Formular gebraucht.
   1
146r In nomine domini Amen. Karolus dei gratia Romanorum rex semper augustus et Bohemiae rex ad rei memoriam sempiternam. Et si regiae dignitatis circumspecta benignitas universos et singulos fideles … Noviter igitus praesens aetas et futuri temporis successura posteritas ... — ... in quorum omnium testimonium praesentes scribi nostraeque maiestatis sigilli iussimus apprensione muniri. Datum in tali loco. Anno domini 1356 etc. annorum nostrorum anno sexto.
(147r-147v) Formeln.
   4
147r Reverendo in Christo patri ac domino suo gratioso domino Alberto Pataviensi episcopo Clemens permissione divina abbas Scotorum in Wyenn debitum ... — ... harum testimonio litterarum mei sigilli a tergo appositi apprensione munitarum. Datum Wyenne etc. (der Abt des Schottenklosters Clemens II. bezüglich seines Konventualen Iohannes, Pfarrer in Enzersdorf an der Fischa)
147r Tit. [ab hier von anderer Hand]: Comissio super inquisicione heretici.
Iohannes etc. tali et tali salutem etc. Cum nos examinancium cuiusdam N suspecti de haeresi pluribus aliis ... — ... nec non contra ipsum si necessarie fuerit procedendum, prout iura volunt et sacrorum canonum iustitia. Datum etc.
147r Tit.: Processus super dandis alicui fructibus in studio commorantis.
Noster praepositus N ecclesiae et executor ad infrascripta una cum certis nostris collegis a sede apostolica in solidis deputatis venerabili et honorabili viro praeposito decano et capitulo N ecclesiae ceterisque canonicis et personis ... — ... fidem pleniorum praesentem nostrum processum per notarium poblicum infrascriptum scribi et publicari etc.
(Wien wird erwähnt, ansonsten ist das Formular anonymisiert)
147v Tit.: Commissio super receptum testium facta a subdelegato.
A dei gratia praepositus et archidiaconus nec non officialis et vicarius generalis in spiritualibus ecclesiae per reverendum etc. dominum N archiepiscopum [?] N apostolicae sedis legatum et per eandem sedem in causa appositionis et negotii ... — ... una cum praesentibus, quem totius remittendum, in cuius rei testimonium praesentes litteras etc. Datum.
(HDS) Getilgte Entwürfe. Von der Hand Petrus' de Hallis. Blatt ist beschnitten und teilweise leicht berieben.