Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36895 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 192 (rot) / 121 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: PS. BONAVENTURA. HENRICUS SUSO. NICOLAUS DE LAAK. BERNARDUS CLARAEVALLENSIS. BERTRANDUS DE TURRE. IOHANNES DE RUPELLA
Olim: H 12 (barock)    Pergament   199 Bl.   225×170   14. Jh.
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-31) 1. Hälfte 14. Jh.; 2  (32-110) 2. Hälfte 14. Jh.; 3  (111-188) Mitte 14. Jh.; 4  (189-198) 1. Hälfte 14. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 11)

Durchgehende moderne Bleistiftfoliierung, zusätzlich Foliierung nach Teilen.

Teil 11-31   Pergament   1. Hälfte 14. Jh.
Lagen: V10 + (V-3)17 + V27 + II31.
Schrift:
Schriftraum: 155-165 × 115-120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Textualis
Tintenlinierung. Der in margine notierte Text Bl. 16v-17v in Notula, 2. Hälfte 14. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   
Bl. 17v unausgeführte kreisrunde Schemata.
Teil 232-110   Pergament   2. Hälfte 14. Jh.
Lagen: (V-1)40 + 7.V110.
Mit Reklamanten. Breite des Buchblocks in diesem Teil nur 165 mm.
Schrift:
Schriftraum: ca. 170 × 110-115    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Zwei- oder mehrfarbige, teilweise gespaltene, rot, grüne, teilweise auch gelb und goldene Initialen mit Randleisten.
Teil 3111-188   Pergament   Mitte 14. Jh.
Lagen: 4.V150 + 3.IV174 + III180 + IV188.
Reklamanten, teilweise abgeschnitten. Bl. 111r etwas berieben, der Text teilweise blass un nur schwer lesbar.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: ca. 170 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40   
Schriftart: Textualis
Bl. 111ra-138rb.
Schrift 2Schriftraum: 170 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40   
Schriftart: Bastarda
Bl. 138va-150vb: Mitte 15. Jh.
Schrift 3Schriftraum: ca. 170 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 26-28   
Schriftart: Bastarda
Bl. 151ra-188vb (selbe Hand wie Schrift 2): Mitte 15. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4189-198   Pergament   1. Hälfte 14. Jh.
Lagen: V198.
Bl. 98 wurde der Rand unterhalb des Schriftraums abgeschnitten.
Schrift:
Schriftraum: 155 × 116    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 1 Fragment
VS, NSBl. 1, 199   Pergament   2. Hälfte 13. Jh.
Spiegel freigestellt, quer eingeheft, Blattgröße, der Höhe nach beschnitten mind. 175×155.
Schrift:
Schriftraum: mind. 140 × 115    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 17   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: 2. Hälfte 15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Rotes Leder über Holz. Titelschild wurde herausgeschnitten.


Bl. 31vb zeitgleicher Besitzvermerk (?; nicht von der Schreiber- und Rubrikatorenhand) von Oswaldus dictus Kuttner [?]. - Da der Schreiber von Teil 2 in Teil 3 das Explicit eintrug, kann man schließen, dass diese beiden Einheiten schon im 14. Jahrhundert beisammen waren. - Die Erwähnung Altmanns Bl. 178rb könnte nahelegen, dass zumindest der Abschnitt Bl. 138va-188vb in Göttweig geschrieben wurde und die gesamte Handschrift zur Zeit der Bindung im 15. Jh. in Göttweig war - auch wenn sonstige Bestandsnachweise fehlen.
Nikolaus Czifra, 10.07.2015
"AH 50", "Distelbrink", "Sharpe", "AH 35", "AH 8", "CO", "CAO", "PL", "Bloomfield", "Künzle 1977", "Kaeppeli", "SBO", "Schneyer", "Michaud-Quantin 1964c", "Glorieux, RA", "Mohan"
alle Initien
(1r-v) Breviarium-Fragment.
   1
1r darauf notiert Inhaltsangabe, 15. Jh.: De Philomena. Orationes de horis. De penitentia M. Nicolaus. De epistula mortuorum vir Macha et alias epistulis [?]. Damascenus de diffinicione anime.
Teil 1
(1r) Verworfene Skizze zu Bl. 1v.
(1va-5rb) Iohannes Peckham OFM Philomena (Ed.: AH 50/398 mit dieser Hs.; S. Bonaventurae opera omnia VIII. Quaracchi 1898, 669-674. – Distelbrink Nr. 179; Sharpe 295).
   1
1va Philomena praevia temporis amoeni, quae recessum nuntians imbris atque caeni, dum demulces animos tuo cantu leni ... — ... nam cantando transies ad caelestem thorum nupta felicissimo regi saeculorum. Amen.
(5rb-12ra) Psalterium de passione domini 'Granum passionis' (AH 35, Nr. 2). AH mit dieser Handschrift.
   1
5rb Deus in memoriam revocem salvatorem mihi benignissimus assit consolator, spiritus paraclitus, tuae inspirator, gratiae et mentium pius inflammator ... — ... pro munere retributionis. Amen.
(12rb-12vb) Prosa de BMV tempore paschali (Ed.: AH 8/58).
   1
12rb Stabat iuxta Christi crucem, stabat videns vitae ducem ... — ... plusquam triduanae tuum trade filium.
(12vb-13ra) Antiphona et Oratio.
   2
12vb Oremus. Omnipotens sempiterne deus, qui proprio filio tuo non pepercisti, sed in redemptione pro multis ipsum mortis tormenta subire iussisti ... — ... et animae sanitatem sentiam evenire et ad aeternae beatitudinis gloriam merear pervenire per e. (nicht im CO verzeichnet)
12vb Dignare me laudare te, Iesu Christe, ut dignus efficiar eucharistiae … (CAO 2217)
(13rb-14rb) Orationes de passione. Diese Orationes auch in Herzogenburg, Cod. 84, 131v-137r und Neustift (Südtirol), Cod. 353, 71r-93r.
   7
13rb Tit.: Collecta ad matutinas.
Domine Iesu Christe, qui hora matutina stans ligatus coram pontifice Iudaeorum a ministro crudeli ...
13rb Tit.: Ad primam.
Domine Iesu Christe, qui hora prima permisisti te duci captivum et in concilium Iudaeorum et audisti contra te dici falsum …
13va Tit.: Ad tertiam.
Domine Iesu Christe, qui hora tertia fuisti ab Herode illusus vestibus albis indutus, Barraba latrone dimisso …
13va Tit.: Ad sextam.
Domine Iesu Christe, qui hora sexta fuisti ante crucem denudatus vestibus tuis spoliatus crucifixus …
13vb Tit.: Ad nonam.
Domine Iesu Christe, qui hora nona pendens in cruce et clamans voce magna te derelictum dixisti …
14ra Tit.: Ad Completorium.
Domine Iesu Christe, qui hora completorii dixisti: Tristis est anima mea usque ad mortem …
14ra Tit.: Ad vesperas.
Domine Iesu Christe, qui hora vespertina cum discipulis tuis cenasti turbato spiritu unum ex eis te traditurum …
(14rb-17rb) Sermones de passione Christi.
   2
14rb Tit.: Sermo beati Bernhardi de passione domini.
Ad dilectionem Iesu Christi, o homo, totis viribus te stude adaptare omnesque impedientes tam salutare negotium reseca ... — ... et quasi lilia, quae sunt in transitu aquae. Tibi gloria et imperium per omnia saecula saeculorum. Amen.
(auch in Kremsmünster, CC 231 [um 1300], 26ra-28va und Graz, UB, Ms. 1638 [um 1300], 93v-94v)
16vb Tit.: Item de eodem.
Audi quaeso, domine, vocem meam et inclina super me famulum tuum suavem illam crucem, quae lignum vitae est ... — ... et abscondam me donec pertranseat furor tuus. Amen.
(16v-17v) Kommuniongebete. In margine notiert, Kursive, 2. Hälfte 14. Jh.
   3
16v Ante communionem dicas: Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed propitius mihi esto peccatori per misericordiam et dilectionem genitricis tuae sanctae Mariae et sanctorum apostolorum tuorum Petri et Pauli omniumque sanctorum tuorum et per assumptionem veri corporis et sanguinis tui, ut non ad iudicium condemnationis illud sumam, sed misericordia tua tribuat mihi in salutem et remissionem omnium peccatorum meorum, piissime Christe. Amen.
17r Post communionem: Quod ore sumpsimus, domine, pura mente capiamus, ut de corpore et sanguine domini nostri Iesu Christi fiat nobis remedium sempiternum. Amen.
Percepcio corporis et sanguinis tui, domine, quam indignus sumpsi non mihi proveniat in iudicium et condemnationem, sed pro tua pietate prosit mihi ad salutem mentis et corporis. Amen.
17v Ad communionem oratio: Domine Iesu Christe, fili dei, unum corpus tuum pro nobis crucifixum edimus et sanguinem tuum pro nobis effusum bibimus, fiat nobis corpus tuum ad salutem et sanguis tuus in remissionem omnium peccatorum meorum. […] Amen.
(17v) Unvollendete Schemata. Zweimal drei Kreise ineinander; in der Mitte jeweils ein Quadrat.
(18ra-29rb) Tractatus de caritate, cap. I-IV (Ed.: PL 184, 583-597. - Bloomfield 840). Dieser Teil entspricht im Umfang Ricardus de Sancto Victore: Tractatus de gradibus caritatis (PL 196,1195-1208), stimmt aber textlich eher mit der angegebenen Kompilation überein.
   1
18ra Tit.: Epistula beati Bernhardi de caritate ad Severinum monachum.
Cogit me instantia caritatis tuae monachorum, mihi amantssime Severine, aliquid tibi de caritate scribere ... — ... aliud dixerim, quam se ipso et quam se ipsum et de his dicta sufficiant.
(29rb-31vb) Robertus de BraciSimilitudines Anselmi, cap. 90-96 (Ed.: PL 159,659-663. - Bloomfield 6538; Sharpe 526 und 49). Dieser Text ist nur durch eine Rubrik und eine zweizeilige Lombarde vom vorangehenden abgesetzt.
   1
29rb Tit.: Similitudo inter monachum et denarium.
E simili possumus videre, quae perfecto monacho debeant inesse. Tria bono insunt denario, quae cuique perfecto debent inesse monacho ... — ... bene utique ut manducet, promeruit, qui adeo patiens est et benignus. [von anderer Hand:] Oswaldus dictus Kuttner [?].
Teil 2
(32ra-110va) Henricus Suso Horologium sapientiae (Ed.: Künzle 1977. - Kaeppeli 1852; Bloomfield 5416).
   1
32ra Tit.: Incipit prologus in librum, qui intitulatur Horologium sapientie.
Sentite de domino in bonitate et in simplicitate cordis, quaerite illum, quoniam ... — ... conspicientes Iesum Christum dominum nostrum, qui cum patre et spiritu sancto vivis et regnas per omnia saecula saeculorum. Amen.
(110vb) leer.
Teil 3
(111ra-128ra) Nicolaus de Laak OFM (?)Sermones de paenitentia.
   4
111ra Tit. [Humanistenhand, Mitte 16. Jh.] : Tractatulus de poenitentia fratris Nicolai de Laak lectoris ordinis minorum provincie Austrie. [zeitgleich:] De penitentia sermo.
Paenitentiam agite, appropinquabat enim regnum caelorum (Mt 3,2). Ad actum magis necessarium exercendum et ubi magnum periculum imminet ad differendum, cum magno studio ... — ... contemnentes statim post mortem evo ad re ce [?], ad quod nos perducat filius etc.
113ra Tit.: De contricione sermo.
In spiritu contrito et humiliato serviamus ei (Idt 8,16). Sic in peccati remissione est quaedam propriae voluntatis libido vel lascivia ... — ... nos defendat, qui in trinitate perfecta vivit et regnat.
116ra Tit.: Sermo de confessione.
Praeoccupemus faciem eius … (Ps 94,2). Iusti iudicis timens terribilem sententiam necesse habet ante iudicium cum eo componere ... — ... reprehensibiles, quia faciunt in naturam sacramento paenitentiae. Rogemus dominum.
120rb Tit.: De satisfactione.
Parati semper satisfactionem reddere (I Pt 3,15). Quod cuilibet naturaliter ex recta ratione dictatum est, ad hoc interiori studio ... — ... ideo non esset congruum, quod omnibus concederet hoc magnum beneficium.
(128ra-138rb) Bernardus Claraevallensis Homiliae super ‘Missus est’ (Ed.: SBO IV 12-58).
   1
128ra Tit.: Bernhardus super Missus est.
Missus est angelus Gabriel … (Lc 1,26). Quid sibi voluit evangelista tot propria nomina rerum nihil loco tam signanter exprimere. Credo, quod noluit nos negligenter audire, quod tam diligenter studuit enarrare ... — ... cui hoc meum qualecumque opusculum devotissime destinavi. [vom Schreiber von Teil 2:] Explicit omelia beati Bernhardi abbatis super ewangelio Missus est angelus.
(138va-186ra) Bertrandus de Turre OFM Sermones de mortuis (Schneyer I 577-583). Enthalten sind Nr. 1073-1075. (150rb) Nr. 1051-1053. (164rb) Nr. 657. (173vb) Nr. 1087-1088. (181ra) Nr. 1083-1084. Die ersten und letzten drei Predigten sind unten angegeben. - Bl. 178rb findet sich die Erwähnung des Hl. Altmann.
   7
138va Tit.: Exposicio epistule, que legitur in missa mortuorum.
In diebus illis vir fortissimus Iudas etc. (II Macc 12,42). Ad evidentiam istius lectionis, quam interdum legit ecclesia in missa de mortuis, sunt aliqua ... — ... cum eius mortui meremaur uniari [?, gleiche Lesart bei Schneyer] per vivos, quod nobis concedat, qui cum patre et spiritu sancto regnat.
145ra Tit.: Sermo pro die, in qua sit generalis commemoracio omnium defunctorum fidelium.
Sancta ergo et salubris … (II Macc 12,46). Pie considerans pia mater ecclesia factum piissimum verbi fortissimi Iudae Macchabaei ... — ... hoc dicitur sancta, ergo et salubris etc., quam quidem absolutionem nobis concedat, qui etc.
149rb Tit.: Sermo de mortuis, qui fieri potest in exsequiis alicuius bone persone.
Timenti deum bene erit … (Eccli 1,13). Quia secundum Augustinum De civitate dei de bona vita non exspectari nisi bona mors ... — ... in spe firma domum aeternitatis, dicitur ergo etc. Timenti etc. etc.
... .... ...
178rb Tit.: Sermo beati Altmanni vel alicuius boni episcopi religiosi.
David, cum administrasset voluntati dei, … (Act 13,36). In exequiis alicuius boni praelati ecclesiastici vel alicuius magnis principis mundani ... — ... in ecclesia triumphante, quod isti venerabili domino et nobis concedat ipse dominus noster idest Christus. Amen.
181rb Tit.: Sermo de mortuis, qui potest fieri in exequiis alicuius iuvenis et unicus filius matris fieri potest proprius.
Ecce defunctus efferebatur filius … (Lc 7,12). De aliquo iuvene filio unico sanctissimae viduae idest matris ecclesiae, quae post ascensionem Christi ... — ... in resurrectione vitae, ad quam ipsam et nos perducat, qui sine fine vivit et regnat. Amen.
183va Tit.: Sermo, qui potest in crastino omnium sanctorum scilicet in commemoratione omnium fidelium defunctorum.
Isti omnes in fide defuncti … (Hbr 11,13). Omnium fidelium defunctorum, quorum animae expiantur in poenis purgatorii, facit hodierna die memoriam generalem ... — ... dei neque vivus neque defunctus effugit.
(186ra-188vb) Sermones.
   3
186ra Tit.: Sermo.
Memor esto iudicii … (Eccli 38,23). Verba ista, carissimi, sic sonare videntur ac si homo heri defunctus unicuique nostrum dicat: Memor esto etc. ... — ... dicunt in bonis dies suos et in puncto ad inferna descendunt.
(Schneyer I 776, Nr. 380 [Conradus Holtnicker])
187vb Tit.: Sermo.
Miseremini mei, miseremini (Iob 19,21). Nota quod misericordia est utilis homini quadrupliciter, misericordia enim est utilis homini in mundo ... — ... pro morituris super viventia et de his habere dominum debitorem.
188vb Tit.: Sermo idem.
Simul in pulvere dormient (Iob 21,26). Nota diversio de homines sunt [?!], simul sunt enim simul in munndo, in inferno, in iudicio ... — ... qui se humiliat exaltabitur, et Proverbiorum 39o humilem spiritum suscipiet in gloria.
Teil 4
(189ra-198rb) Iohannes de Rupella De divisione multiplici potentiarum animae, Teil I (Ed.: Michaud-Quantin 1964c, 51-69. - Glorieux, RA 265a; Mohan 416).
   2
189ra Tit.: Incipit liber de diffinitionibus anime et virtutibus. Rubrice prime partis … (1rb) De diffinicione anime secundum Iohannem Damascenum et expositionem eiusdem. Capitulum primum.
Sicut dicit Iohannes Damascenus magnus theologus, medicus et philosophus: Anima est substantia vivens, simplex et incorporea ... — ... anima est spiirtus intellectualis in se et in corpore ad beatitudinem ordinatus.
198ra Tit.: Incipiunt rubrice secunde partis.
Expl. mut.: De divisione virtutis intellectae apprehensivae ge ... [Text bricht mitten im Wort ab, Versoseite nicht beschrieben]
(198v) leer.
(199r-199v) Breviarium-Fragment.