Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36906 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 203 (rot) / 152 (schwarz)
ANTONIUS AZARO DE PARMA. CASUS EPISCOPALES (lateinisch/deutsch)
Olim: D 16 (barock)    Papier   137 Bl.   222×150   2. Hälfte 14. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 2, 6, 26, 28, 134.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)

Lagen: 6.VI72 + (VI+1)85 + 4.VI133 + II137.
Zeitgleiche Kustoden, teilweise beschnitten. Auf den ersten Blättern leichte Beschädigung durch die Nägel der Einbandbeschläge. Bl. 9 Einriss mit leichtem Textverlust.
Schrift:
Schriftraum: 175-180 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31-32   
Schreiber: Chunradus de Patzmannsdorf – Schriftart: Textualis
Textualis mit kursiven Elementen. Schlussschrift Bl. 134rb und Rubriken von anderer Hand (der dort erwähnte Chunradus de Patzmanssdorf fungierte wohl als dieser Rubrikator, nicht als Schreiber). Bl. 135v-137v Zusätze von verschiedenen Händen. – Korrekturen und Marginalien einer Hand des 15. Jh. zu Bl. 9vb-11va (Predigt Nr. 187, s. u.), 35va-39ra (Nr. 190), 47vb-52ra (Nr. 194-195), 114vb-116va (s. u.), 125rb-126va (Nr. 223).
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
B. 1ra vierzeilige Lombarde mit Aussparungen, Punktverdickungen und einfachem Fleuronnée. Rote Lombardinitialen mit einfachem Dekor. Einige Maniculae in Rot.

Hs. enthält 1 Fragment
VDS, HDSVDS, HDS   Pergament   2. Hälfte 14. Jh.
Schriftraum auf VDS leicht beschnitten.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: ca. 195 × 130    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 11   
Schriftart: Textualis – Gotische Choralnotation
Schrift teilweise mit kursiven Elementen.
Schrift 2Schriftraum: ca. 175 × 140    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 9   
Schriftart: Textualis
Obere Blatthälfte wie VDS, der Alleluia-Tropus von anderer, zeitnaher Hand (sowohl Notation als auch Schrift).

Einband: 15. Jh.     Schmucklos        
Leder über Holz. Titel- und Signaturenschild darunter abgelöst. Neuzeitliche Signatur 956 anstelle des Signaturschildes.


Bl. 137r Besitzvermerk, 2. Hälfte 15. Jh. (?): Wolfgangus de Altenburk et monachus istius monasterii. Die neuzeitliche Signatur 956 weist nicht nach Göttweig. Wann die Handschrift in den Göttweiger Bestand gelangt ist, ist nicht klar. Im Katalog von 1738 Cod. 961, 114r ist sie unter Martinus de Patzmannsdorf verzeichnet (siehe Schlussschrift Bl. 134rb) .
Nikolaus Czifra, 01.10.2015
"AH", "PL", "Chevalier", "Schneyer", "Kaeppeli"
alle Initien
(VDS, HDS) Sequenz und Tropen. (VDS) Sequenz ‚Mittit ad virginem non quemvis angelum‘ AH 54/191 (Str. 5 und 6 in vertauschter Reihenfolge). (HDS) Tropus ‚Spiritus et alme‘ zum Gloria (PL 99,625; Text vorhanden ab: ... virginis matris. Qui tollis peccata mundi ...); Alleluia-Tropus ‚O consolatrix pauperum‘ (vgl. François Huot, Ordinaire du missel de Genève [1473]. Fribourg 1993, 51, Alleluia 2; Chevalier 12827).
(VDS) Inhaltsangabe.
   1
VDS Tit.: Sermones per circulum anni de tempore.
(1ra-134rb) Antonius Azaro de Parma OP Sermones (Schneyer I 290-313, vor allem aus den Reihen 300-304 und 304-313, teilweise mit abweichendem Expl.; diese Hs. irrtümlich unter die Reihe S. 290-300 gezählt). Nr. 184-187. (11va) Nr. 139. (14vb) Schneyer IV 387, Nr. 2 [Nicolaus Vischel OCist]. (19ra) Nr. 140. (24rb) s. u. (25rb) Nr. 143. (27ra) s. u. (28va) Nr. 145. (30ra) Nr. 188-191. (43ra) Nr. 192-196. (55rb) vgl. Nr. 29. (58rb) Nr. 37. (60vb) Nr. 259. (64va) Nr. 52. (68ra) s. u. (77rb) s. u. (85v) leer. (86ra) s. u. (88va) Nr. 76. (90rb) Nr. 315. (91ra) Nr. 197-200. (95va) s. u. (97ra) Nr. 202-210. (110rb) Nr. 211-213. (114rb) jeweils das Expl. übereinstimmend mit Nr. 214 und 215 (s. u.). (116va) Nr. 216-222. (125rb) Nr. 223-228. - In der Schlussschrift wird diese Reihe von der Rubrikatorenhand als postilla Martini sacerdotis de Paczmonstorf bezeichnet. Martinus de Patzmannsdorf war demnach möglicherweise der Kompilator dieser Sammlung.
   15
1ra Tit.: Dominica prima in adventu domini.
Cum appropinquasset Iesus Ierosolimam (Mt 21,1). Tempus, quod hodie incipitur, ducat usque ad nativitatem domini et vocatur ab ecclesia adventus domini pro eo, quod repraesentatur ... — ... semper gloriemur in te, qui es unus deus cum patre et spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.
4vb Tit.: Dominica secunda.
Erunt signa in sole … (Lc 21,25). In dominica procedenti lectum fuit evangelium, in quo continetur primus adventus filii dei in mundum, hoc est dicere ... — ... ibit dominus in caelum cum sanctis suis, ubi cum eis regnabit in saecula saeculorum.
7rb Tit.: Dominica tertia.
Cum audisset Iohannes … (Mt 11,2). Quia sancta mater ecclesia tempore laudat et praedicat fidelibus suis duplicem adventum filii sui in mundum, primo quo sua bonitate ... — ... et ideo angelus idest dei nuntius. Rogemus ergo dominum.
24rb Tit.: De Stephano.
Ecce ego mitto ad vos prophetas … (Mt 23,34). Dicit ergo evangelium, quod dominus noster appropinquante tempore, quo occidendus erat et debebat ... — ... ab ira dei patris sub alis suae misericordiae nos fovere non desinit.
27ra Tit.: De innocentibus.
‚Innocens‘ dicti sunt triplici ratione, vitae ratione et poenae et ratione innocentiae assecutae ... — ... quod Salome soror eius vinctos prout cum fratre ordinaverat, interfecit.
68ra Tit.: Dominica V. in quadragesima.
Quis ex vobis arguet me … (Io 8,46). Haec dominica duobus modis censatur: Unum nomen imponit ei sancta mater ecclesia, quae vocat eam dominicam de passione ... — ... tamquam vexillum eccelsiae et fidei christianae devotissime portaretur. Rogemus.
(auch Korneuburg, Stadtarchiv, Inv.-Nr. 3/1751, 93rb)
71vb Tit.: Dominica VI.
Cum appropinquasset Iesus Ierosolimis … (Mt 21,1). Sciendum est ad evidentiam evangelii, quod Christus videns appropinquare diem, quo disposuerat pati pro nobis ... — ... ore et opere quaerere, quod ad aeternam salutem possumus eius adiuvante gratia pervenire. Rogemus Dominum.
(auch Korneuburg, Stadtarchiv, Inv.-Nr. 3/1751, 95rb)
73ra Tit.: Passio Christi.
Egressus Iesus cum discipulis … (Io 18,1). Considerando diem hodiernam nescio cogitare, quid melius sit facere quam plorare vel praedicare ... — ... octavum est, ut firmiter credamus deum esse largum in misericordia, qui sic affluenter sanguinem suum fudit pro nostra miseria. Rogemus.
(dieser Text u. a. auch in Graz UB, Ms 611, 56r-62v; Ms 1314, 24r-35v; Innsbruck, Cod. 346, LXXXVIIIvb; CCl 233, 160ra-168ra und CCl 295, 83ra-93rb, teilweise als Concordancia passionum brevis betitelt und bei Kaeppeli 264 Antonius de Azaro Parmensis zugeschrieben; vgl. Beschreibung Franz Lackners zu den Klosterneuburger Handschriften)
86ra Tit.: De resurrectione domini.
Maria Magdalena et Maria Iacobi … (Mc 16,19). Hodie celebramus resurrectionem domini nostri Iesu Christi, quae est et fuit causa laetitiae hominibus et angelis ... — ... facie ad faciem videamus et ab ipso numquam separemur, quod nobis praestare dignetur.
(auch Innsbruck, Cod. 320, 97va; Cod. 346, CIvb und Cod. 640, 246v)
95va Tit.: Dominica IIII.
Usque modo non petistis … (Io 16,24). Et hoc contingebat propter duo. Primo popterea, quia Christum semper praesentem habebant. Tradebant enim ... — ... in sanctitate et iustitia serviamus deo omnibus diebus nostris.
114rb Tit.: Dominica XI.
Videns Iesus civitatem … (Lc 19,41). Fecit et dixit ad provocandum nos in sui dilectioni et proximi compassioni, mundi despectioni, paenitentiae [!] ... — ... quam amabilis deo et angelis praedicatio verbi dei. Rogemus.
(Expl. wie Nr. 214)
115vb Tit.: Dominica XII.
Dixit Iesus ad quosdam … (Lc 18,9). Illud, quod magis displicet deo, est superbia, quae ad peccatum hominem impellit, ad vivendum in peccato ... — ... in caelo erit maior, qui huius fuerit humilior. Rogemus.
(Expl. wie Nr. 215; auch Innsbruck, Cod. 640, 304r)
130rb Tit.: Dominica XXIII.
Simile est regnum … (Mt 18,23). Christus in hoc evangelio ostendit nobis duo. Primo sub figura cuiusdam regis ostendit, quanta sit abundantia divinae misericordiae ... — ... sunt odibiles apud homines infames et daemonibus detestabiles.
131va Tit.: Dominica XXIIII.
Abeuntes Pharisaei … (Mt 22,15). In populorum Iudaeorum maiores inimici et persecutores, quos Christus habuit, fuerunt Iudaei et Pharisaei ... — ... de tam sapienti responsione et de tam dulci allocutione.
132vb Tit.: Dominica XXV.
Loquente Iesu ad turbas: ecce princeps unus etc. (Mt 9,18). Legitur Iohannis decimo, quod Christus filium reguli infirmum usque ad mortem sanitati restitutum ... — ... ita una redemptio virtusque. Rogemus ergo dominum. [von der Rubrikatorenhand in Schwarz:] Explicit postilla per menses finita per manus Chunradi de Paczmonstorf. Qui te furetur in cullum percucietur. [in Rot:] Explicit postilla Martini sacerdotis de Paczmonstorf.
(Patzmannsdorf liegt in Niederösterreich im Weinviertel.)
(134v-135r) leer.
(135v) Verschiedene Notizen.
   3
135v In nomine domini Amen. Vir Herczog. (um 1400)
135v Nota sunt VII planetee, quorum quilibet habet suum celum et cum lune celum Mercurii, celum Veneris sive stelle matutine, celum solis, celum Martis, celum Iovis, celum Saturnii. (1. Hälfte 15. Jh.)
135v Hely, hely, lama sabathani, hoc est deus meus, deus meus, ut quid dereliquisti me. (mit Notation; um 1500)
(136r) De excommunicatione. Fortsetzung auf Bl. 137v.
   1
136r Tit.: Nota isti sunt in maiori excommunicacione.
Item omnes heretici et schismaticii et fautores eorum. Item falsarii bullarum papalium. Item infractores ecclesiarum violenter vel aliorum sanctorum ... — ... item Sodomitae vel peccatum [!] contra naturam …
(136v) Qui sint excommunicandi in festo paschae. Von selber Hand wie Bl. 137v.
   1
136v Tit.: Nota isti sunt denuntiandi et excommunicandi in festo pasce.
Item heretici et cysmatici. Item homicide. Item periurii. Item raptores. Item defloratores virginum ... — ... item adulatores et deceptores hominum. Item histriones et fistolatores.
(137r) Besitzeintrag.
(137r) Notizen.
   2
137r Nota senatus dei congregacio senium virorum prudentium ...
137r Domine dominus noster, quam admirabile est nota …
(137r) Deutsche Bezeichnungen der Bibelbücher.
   1
137r Ad Colosenses: czu denn widerredten. Ad Thesolonicenses: czu denn uber wuͤ tagen ...
(137v) Casus episcopales. Von selber Hand wie Bl. 136v.
   1
137v Tit.: Nota hii sunt transmittendi ad apostolicum vel ad episcopum.
Deditus usuris, faciens incendia, testis falsus, sortilegus, falsarius atque monetae, tonsor legatum ... — ... de simplice solve presbytero sed praesulis arbitreo subeant hii.
(137v) Qui sint excommunicandi. Fortsetzung von Bl. 136r.
   1
137v Item omnes traditores fidelium vel latrones, raptores et fures ... — ... sacris sedentes et ludentes et omnes, qui mutant habitum.