|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36920 |
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 217 (rot) / 178 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: SERMONES. BERTRANDUS DE TURRE. THOMAS PALMERANUS
Olim: K 2 Papier 204 Bl. 215×150 Göttweig (?), letztes Jahrzehnt 14. Jh.
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-72); 2 (73-192); 3 (192-204)
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3 | Einzelbilder: fol. 1, 4, 5, 14, 27, 40, 42, 50, 54, 62, 66, 74, 75, 101, 102, 114, 122, 123, 162, 174, 197.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)
Moderne Bleistiftfoliierung. Kustoden: 1us bis 17us. Falzstreifen aus einer Handschrift der 1. Hälfte 14. Jh.
| Teil 1 | 1-72 Papier |
| Lagen: 6.VI72. | |
| Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
| Schrift 1 | (Bl. 1r-5v, 13r-68r) Schriftraum: 160-165 × 100-105 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 49-55 |
| Schriftart: Notula Bl. 12v wohl von selber Hand. Bl. 145r Einfügung von dieser Hand. In margine Unterteilungen anhand von Zahlen und Autoritätenzitate. Von dieser Hand stammen auch in Göttweig, Cod. 160 (rot), 197ra-207ra sowie Cod. 197 (rot), 1r-10v und 225r-236v (diese beiden Abschnitte jeweils um 1425). | |
| Schrift 2 | (Bl. 6r-7v) Schriftraum: 175 × 105 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 27-31 |
| Schriftart: Bastarda Nachtrag, Mitte 15. Jahrhundert. | |
| Ausstattung: Rubriziert | |
| Bl. 6r-7v rubriziert, ansonsten ist die Handschrift nicht rubriziert, die Initialen wurden nicht ausgeführt. | |
| Teil 2 | 73-192 Papier |
| Lagen: 10.VI192. | |
| bei Lage 9 eine zweite Lagennummerierung 3us, die sich offensichtlich nur auf diesen Teil bezieht. Am oberen Rand der Handschrift ab Bl. 97 teilweise ein leichter Wasserschaden, der die Lesbarkeit aber nicht beeinträchtigt. | |
| Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber | |
| Schrift 1 | (Bl. 73ra-108vb, 110rb-128vb) Schriftraum: 165-170 × 110-120 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 44-46 |
| Schriftart: Notula | |
| Schrift 2 | (Bl. 109ra-110ra) Schriftraum: 165-170 × 110-120 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 41-43 |
| Schriftart: Notula | |
| Schrift 3 | (Bl. 128vb-144vb) Schriftraum: 165-170 × 110-120 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 35-39 |
| Schriftart: Notula Bl. 102rb leer, ohne Textlücke. | |
| Teil 3 | 192-204 Papier |
| Lagen: VI204. | |
| Schrift: | |
| (Bl. 193r-204v) Schriftraum: 170 × 115 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 33-36 | |
| Schriftart: Notula |
Hs. enthält 1 Fragment
| VDS, HDS | VDS, HDS Pergament 2. Hälfte 14. Jh. |
| Schrift: | |
| Schriftraum: 180 × 125 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 29 | |
| Schriftart: Textualis formata (Textura) | |
| Ausstattung: Rubriziert |
| Einband: um 1400 Gotisch |
| Helles Leder über Holz. Streicheisenlinien. Aufschrift unmittelbar auf den Einband wurde durch ein Titelschild um 1500 überklebt: Protemata et sermones de tempore per circulum anni in bapiro. Signaturschild darunter abgelöst. Gotische schwarze Signatur aus Göttweig: y 45. Rückenschild aus Papier nur noch schlecht lesbar. |
| Aufgrund des Bezugs zum Hl. Georg in den Sermones Bl. 1r-68r und der Schreiberparallele in einer Handschrift mit explizitem Göttweigbezug kann eine Enstehung in Göttweig angenommen werden. Unzweifelhaft auf Göttweiger Besitz im späteren 15. Jahrhundert weist die gotische Signatur auf dem VD. |
"AH", "Schneyer", "GW", "RB", "Bloomfield", "Sharpe"
alle Initien
| (VDS) | Breviarium-Fragment. Dorothea, 1. Nokturn, Lesung aus der Legende mit 3. Responsorium bis 2. Nokturn, 1. Responsorium nach AH 5/56. | |
| (1r-5v) | Prothemata ad sermones per circulum anni, pars hiemalis. In diesem Abschnitt werden Anweisungen und Ratschläge für Predigten an genannten Tagen festgehalten. 22 | |
| 1r | Tit.: Incipiunt prothemata per circulum anni in nomine domini. De adventu prothema de quocumque volueris. Arcum meum ponam in nubilibus caeli ... (Gn 9,13) vel sic: Non enim in arcu meo sperabo (Ps 43,7). Verbum propositum licet sit verbum psalmistae, potest tamen et debet esse verbum cuiuslibet volentis exponere sacram scirpturam ... — ... facilius admittatur, invocabimus salutando virginem dicens: Ave Maria. | |
| 1r | Tit.: De adventu prothema primum. Cum descenderit ros super castra (Nm 11,9). Felix materia incarnationis filii dei, apparitionis verbi dei, adventus domini nostri Iesu Chrsisti ... — ... gloriosam matrem salutatione angelica salutemus dicentes: Ave Maria. | |
| 1r | Tit.: Secundum. Lauda et laetare, filia Sion, quia ecce ego venio ... (Zach 2,10). Ubi sciendum, quod sacra doctrina similiter omnes alias scientias ... — ... ipso habere non valeo, ideo in puero salutabimus, ubi etc. | |
| 1r | Tit.: Item secundum de nativitate. Lux orta est iusto (Ps 96,11). Iesus Christus, qui est lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum ... — ... ex quo mundo lux est orta, salutemus deum. Amen. | |
| 1v | Tit.: De sancto Nycolao vel alio sancto. Imago coram oculis meis ... (Iob 4,16). Praedicator sacri eloquii, cuius studium fore dinoscitur mores hominum studiose componere ... — ... salutationem angelicum aure levi dicentes Ave etc. | |
| 1v | Tit.: In vigilia nativitatis. Exultabit solitudo et florebit quasi lilium ... (Is 35,1). Aeterni praesens filius ex virginali utero futurae noctis tamquam sponsus processurus ... — ... quam gratiam ut habere possimus, gloriosam virginem Mariam salutabimus. | |
| 2r | Tit.: Item de vigilia. Mane videbitis gloriam domini, scribitur (Ex 16,7), ubi sciendum, quod tempus, in quo apparuit gloria salvatoris mundi vocatur mane ... — ... infundatur nostris conscientiis, salutabimus virginem. | |
| 2r | Tit.: Item de vigilia. Ecce ego facio verbum ... (I Sam 3,11). Hoc est verbum sine tempore a patre genitum, in tempore a matre temporali natum ... — ... ut habere possimus, salutabimus virginem. | |
| 2v | Tit.: De nativitate domini. Ecce ego et pueri mei ... (Is 8,18). Divini pueri ex illabata virgine nascimur sui sanctorumque suorum ... — ... mentales oculos suppliciter dirigentes dicit: Ave Maria. | |
| 3r | Tit.: Item de nativitate. Verbum misit deus filiis Israel ... (Act 10,36). In quo vebro praedicator evangelicus debet considerare quattuor causas seu quattuor principia ... — ... ponat et hoc facilius impetus dicit Ave. | |
| 3r | Tit.: Item de eodem. Verbum caro factum est (Io 1,14). Breve verbum de verbo abbreviato ad litteram intelligitur ... — ... matrem devotissime salutemus dicens Ave. | |
| 3r | Tit.: De circumcisione domini. Dixit deus ‚Fiat lux‘ ... (Gn 1,3). Usque ibi dies unus, ubi sex ponuntur de luce: Primo tangitur lucis in verbo dispositio ... — ... dicamus de hoc nomine salutabimus virginem gloriosam. | |
| 3v | Tit.: De epiphania domini. Vidimus stellam eius morientem ... scribitur (Mt 2,2), in quo spiritus sanctus commendat hos sancratissimos magos ... — ... David stella splendida et matutina quatenus per sui misericordiam etc. | |
| 3v | Tit.: In conversione sancti Pauli. Conversus sum in aerumna mea ... (Ps 31,4). Sicut videmus tria intransmutatione corporum, sic in transmutatione spirituum ... — ... sicut patet in epistula hodierna. Rogabimus igitur virginem. | |
| 3v | Tit.: De purificatione beate vriginis. Videbis et afflues et mirabiliter ... (Is 60,5). Divini verbi praeeminentiam et efficaciam, ut cor hominis comprehendat ... — ... ut ergo digne exaltemus vocem, salutabimus virginem. | |
| 4r | Tit.: In die cinerum. Arcum suum tetendit et paravit ... (Ps 7,13). Ubi spiritus sanctus praedicatorem verbi dei excitat, infortat et regulat ... — ... revertimur, quam gratiam ut habeamus, salutabimus virginem. | |
| 4r | Tit.: De sancto Gregorio. Vade et vide verba ... (vgl. Gn 37,14). Ubi in quolibet praedicatore quam ad praesens spectat duo requiruntur, scilicet sacrae scripturae ... — ... recurramus ad matrem virtutum dicentes: Ave. | |
| 4v | Tit.: In annuntiatione beate virginis. Det tibi deus de rore caeli ... (Gn 27,28). Infelix humanae perditionis et praevaricationis convicium ... — ... eam quam hodie angelus salutavit dicens: Ave Maria. | |
| 4v | Tit.: Secundum. Cum descenderet ros super castra ... (Nm 11,9). Hodie celebramus diem conceptionis dominicae, in qua stillabat caelum ... — ... sine ratione divinae gratiae, quam postulabimus dicentes: Rorate caeli desuper etc. | |
| 5r | Tit.: Tertium. Da mihi intellectum et scrutabor ... (Ps 118,34). Verbum istud instruit praedicatorem, ut humiliter dominum patrocinium postulet ... — ... aedificando verbo et exemplo, ut autem hoc etc. | |
| 5r | Tit.: De resurrectione domini. Non quomodo mundus dat ego do vobis (Io 14,27). Praedicator evangelicus pro gratiae dono sollicitus in hoc festo fiduciae ... — ... gradatim perveniant preces nostrae, dicamus ergo: Ave Maria. | |
| 5v | Tit.: Item vigilia pasche. Apertus est liber vitae ... (Apc 20,12). Ad consolationem ecclesiae lacrimantis decimum mortuum, lamentantis sepultum, praestolantis resurrectionem ... — ... hodie dictum est latroni: Hodie mecum eris in paradiso. | |
| (6r-7v) | Inhaltsverzeichnis zu den Predigten Bl. 13r-68r. Das Inhaltsverzeichnis gibt anhand der Themata die Sermones bis Bl. 144vb (den letzten vollständigen Sermo dieses Blocks: Hic est panis …) an. Die darauffolgenden Texte werden summarisch charakterisiert. Alle Überschriften in Rot, die Incipits in Schwarz. 2 | |
| 6r | Tit.: Hic notantur sermones, que secuntur per circulum anni et primo de … | |
| 7v | Tit.: Postea secuntur XXXVI sermones varii et boni exemplis et diversis materiis omnes de animabus [vgl. Bl. 145rff.; tatsächlich sind es dort 39 Sermones]. Item sermo de religiosis cum tribus vel quattuor punctis, qui sic incipitur: Religio munda et immaculata aput deum … [vgl. Bl. 193r]. | |
| (13r-68r) | Sermones de festis. Pars hiemalis. Als Predigten de sanctis sind einzig Gregorius und Georgius berücksichtigt. Die Titel der Sermones sind jeweils in margine gesetzt. Zu zahlreichen Predigten sind weitere Prothemata angegeben, deren Incipits unten wiedergegeben werden. 35 | |
| 13r | Tit.: Incipiunt sermones per circulum anni. Sermo de adventu. Videbit omnis caro salutare dei nostri (Lc 3,6). Cum aliquis populus indigeret visitatione alicuius domini, plurimum ut visitatio eius esset laudabile ... — ... segreget ab his passio Christi et coniunget choris iustorum. Amen. | |
| 14v | Tit.: De sancto Nycolao. Cum adhuc essem puer, coepi quaerere deum (II Par 34,3). Sicut dicit abbas Palladius in collatione patrum omnem hominem secundum beneplacitum ... Cum adhuc puer etc. Quia fides non in annis sed in sensibus invenitur ... — ... plus habebit de aeterna gloria, ad quam nos perducat, qui in caelis ... | |
| 16v | Tit.: De concepcione beate Marie virginis. Erit radix Iesse et qui exsurget regere gentes ... (Rm 15,12). Radix mane aperta est secus aquas et ros in messe mane … Erit radix Iesse etc. In verbis istis tria uniter ponuntur de hodierna festivitate ... — ... qui sperat in domino, ad quod tempus Christi misericordia nos perducat Iesus Christus. | |
| 18r | Tit.: In vigilia nativitatis domini. Sanctificamini, cras enim faciet ... (Ios 3,5). Verba ista quae leguntur Iosuae tertio secundum litteralem sensum dicta fuerunt ... Sanctificamini etc. Quia sacra scientia habetur per revelationem et principalis eius doctor est infinitus ... — ... accepit fruitionis nobilitatem, cuius fruitionis participes nos faciat Christus. | |
| 20r | Tit.: De nativitate domini. Ecce rex tuus venit etc. (Mt 21,5) Scribitur: Natus est nobis hodie salvator, quod verbum est angeli sacramentum ... Ecce rex tuus etc. Philosophus primo Politicorum dicit, quod rex debet esse de genere illorum ... — ... misericors sum deus, deus tuus, quam misericordiam nobis concedat, qui est benedictus in saecula. Amen. | |
| 22v | Tit.: Item sermo de nativitate. Exibit homo ad opus suum etc. (Ps 103,23). Exibit spiritus eius et revertetur ... (Ps 145,4). Uterum illibatum intactae virginis respiciens puerum sacratum ... Exibit homo ad opus suum etc. Ortum Christi dignissimum cunctisque stupendissimum, quos sanctus sanctorum autem ... — ... participes nos faciat suae gratiae in hac lacrimarum valle et in futuro gloriae. Amen. | |
| 24r | Tit.: Item sermo de nativitate. Verbum caro factum est ... (Io 1,14). Secundum Isidorum de summo bono sicut virum fortem invalidius infans ... Verbum caro factum est etc. Carissimi, excessiva et admiranda facta, subita et insolita visa ... — ... sancti in gloria, ad quam nos perducat Christus Iesus. Amen. | |
| 26v | Tit.: De sancto Iohanne ewangelista. Dilectus meus candidus ... (Ct 5,10). Dilecto sive amor habet vim transformativam et unitivam propter quod dicit Augustinus et Anselmus ... — ... ad utriusque hominis claritatem, ad quam nos perducat ... | |
| 27v | Tit.: De circumcisione domini. Vocatum est nomen eius Iesus (Lc 2,21). Ubi sciendum, quod hoc nomen Iesus non est casualiter inventum, non fortuito impositum ... — ... dulcior apparbeit in deitatis [?] visione. Ad istam visionem nos perducat, qui vivit et regnat. Amen. | |
| 29v | Tit.: De epiphania domini. Ergo rex es tu (Io 18,37). Secundum dictum Richardi super Apocalypsis reges sunt triplices: Quidam regunt sibi subditos quoad temporalia ut principes saeculares ... — ... ergo adorate eum, qui fecit caelum et terram (Apc 4). Ad quod caelum ... | |
| 31r | Tit.: Sermo secundus. In lumine tuo videbimus lumen (Ps 35,10). Sicut hodierna die in historia evangelica recitatur in die nativitatis Christi. Tres magi ... — ... omnibus gratiam, in bonis perseverantiam, hoc vobis concedat. | |
| 32r | Tit.: In conversione sancti Pauli. In lucem solemque conversus est (Est 10,6). Sacrosanctae matris ecclesiae primitem [?!] pro conversione Pauli sanctissimi exultantis sunt verba ... — ... nec in cor ascendit, pervenit, ad quae nos perducat ... | |
| 33v | Tit.: Sermo in purificatione gloriose virginis Marie. Illa venit ad eum portans ramum olivae (Gn 8,11). Sicut sapientis est veritatem non deserere et deserentem ... Illa venit etc. Hodierna festivitas digna est omni reverentia et hoc patet triplici ratione ... — ... ut glorificentur, quam gloriam vobis concedat. | |
| 35v | Tit.: In die cinerum. Venit hora et nunc est quando ... (Io 5,25). Contemplatores siderum caelestium et fluxuum notitiam habentes ... Venit hora etc. Legimus in sacro canone scripturarum sex horas privilegiatas ... — ... ad hanc horam nos perducat dei filius, qui vivit et regnat ... | |
| 38r | Tit.: De sancto Gregorio. Dedit in celebrationibus decus ... (Sir 47,12). Spiritus eius ornavit caelos, scribitur Iob 26o. Carissimi, experientia palpabiliter vos docet, quod sumus pigri ... Dedit in celebrationibus ... Gregorium extaticum virum in commento, composuit enim officium ... — ... invocare summum bonum, ad quod nos perducat, qui in caelo sine fine. | |
| 39r | Tit.: De annunciacione beate virginis. Ecce candelabrum aureum totum ... (Zach 4,2). Carissimi, haec dies annuntiationis, hoc festum, haec sollemnitas fundamentum est ... Ecce candelabrum. In quibus verbis propheta quattuor describit de annuntiatione ... — ... sed omnibus aperta, quam misericordiam vobis concedere dignetur, qui vivit et regnat deus ... | |
| 41v | Tit.: Item sermo secundus. Misit verbum suum et sanavit eos (Ps 106,20). Anselmus de concordia gratiae et liberi arbitrii capitulo nono sic dicit ... Misit verbum suum etc. Hugo in libro de archa sponsae loquens de perfectione primi hominis ... — ... verbum istud filium suum, ut nos sanaret, quod nobis praestare ... | |
| 43v | Tit.: Dominica palmarum. Apertus est liber vitae (Apc 20,12). Iohannes dignissimus divinae dispositionis inspector excelsus librum vitae apertum intuens ... — ... dabunt hanc palmam, concedat nobis ipse, qui cum patre ... | |
| 45r | Tit.: Sermo de cena domini. Cenantibus illis accepit Iesus panem ... (Mt 26,26). Hodie mirabilia ostensa sunt valde. Hodie namque umbra sortita est lucem, hodie figura induit veritatem ... — ... sine mensura, regnum sine commutatione, ad quod regnum nos perducat Iesus. Amen. (Inc. auch Kremsmünster, CC 124, 288ra) | |
| 46r | Tit.: Item sermo secundus. Pluit illis manna ... (Ps 77,24). Attestante mundi sapiente ex eisdem nutrimur et suus secundo de generatione, cum aut humana natura ... — ... manducat hunc panem, vivet in aeternum, quod nobis concedat Mariae filius. Amen. | |
| 47v | Tit.: Sermo de passione. Quo abiit dilectus tuus ... (Ct 5,17). Verba ista sunt fidelis animae lamentantis mortuum, quaeritantis sepulchrum, praestolantis resurrecturum ... — ... in cubiculum genitricis suae sanctae virginis Mariae, ad quod nos perducat ipse qui pro nobis hodie passus est Iesus Christus. Amen. | |
| 49r | Tit.: Sermo in cena domnini. Apertus est liber vitae (Apc 20,12). Attollens decem [?] aquilares aspectus in librum vitae vidensque translationem ... — ... ad cenam agni caelestis valeamus pervenire. | |
| 49v | Tit.: Sermo secundus. Postquam enim lavit pedes suos ... (Idc 19,21). Dominicae cenae sacramenta referre historiam texui [?] venerabilis ac celebris Iohannes evangelista ... — ... sicut anima est tota in toto et tota in qualibet parte corporis. | |
| 51r | Tit.: Sermo tertius. Hic calix novum testamentum est ... (I Cor 11,25). Ad praedicationem evangelicam tres condiciones requiruntur, videlicet vitae sanctitas ... Hic calix etc. Divina virtus in mundi creatione multa fecit mirabilia ... — ... novus fructus caeli novi attingitur, ad quos nos perducat etc. | |
| 52v | Tit.: Sermo quartus. Vidi unum angelum stantem in sole ... (Apc 19,17). Secundum Augustinum in sermone de nativitate rex angelorum factus est homo, ut suggeret ... — ... investigari salubriter non potest. Rogemus ergo dominum. | |
| 54r | Tit.: Sermo quintus. Quomodo potest hic nobis dare ... (Io 6,53). Nox ista, quae iam incepit, inter omnes noctes totius anni debet esse ... — ... cum omni fide et credulitate: Quomodo potest et quomodo debet. Rogabimus. | |
| 56r | Tit.: Sermo sextus. Cum sederem quasi rex ... (Iob 29,25). Cor viduae consolatus sum, scribitur ibidem. Quaelibet persona devota ... Cum sederem etc. Illa nox sancta et istud sanctum vespere, quod hodie praesentamus ... — ... pertinet ad diem crastinam etc. Rogabimus ergo dominum. | |
| 58v | Tit.: Sermo septimus. Si non lavero te ... (Io 13,8). Augustinus ad Paulinum: Natura enim humana etiam si in illa integritate, in qua condita est, permaneret ... — ... in civitatem felicitatis, in qua dies est sine nocte, vita sine morte. Amen. | |
| 60r | Tit.: Sermo octavus. Hodie rex est et cras morietur (Sir 10,12). Increata sapientia ordinatissima dispositione a mundi principio non desiit gestis patriarchalibus praemonstrare ... — ... sed ad societatem electorum vitae aeternae nos perducat etc. | |
| 61r | Tit.: Sermo de resurrectione domini. Apertus est liber vitae (Apc 20,12). Sacramentum dominicae resurrectionis Iohannes divinissimus ex apertione libri vitae pronuntians ... — ... qui tenent eam, pervenient ad vitam, ad quam nos perducat ... | |
| 61v | Tit.: De beato Georgio. Exivit vincens, ut vinceret, scribitur (Apc 6,2), in quo verbo beatus Georgius describitur, quam ad victoriam quam habuit de mundo miserabili ... — ... in aenigmate, tunc autem facie ad faciem videbimus, quod nobis praestare dignetur ... | |
| 63r | Tit.: De inventione sanctae crucis. Ostendit ei lignum (Ex 15,25). Beatus Gregorius dicit: Praedicator verbi dei illud verbis debet agere, ut veritas ... Ostendit ei lignum. Beatus Gregorius dicit, quod qui verba historiae afficere negligit ... — ... per crucis mysterium salvos rege per saecula. Amen. | |
| 65r | Tit.: De ascensione domini. Introivit in ipsum caelum ... (Hbr 9,24). Clamor meus in conspectu eius ... (Ps 17,7). Triumphalis Christi subvectio quam maxima legitur figurata, quo Elias inducitur ... Introivit in ipsum caelum etc. Duo sacra sollemnia Iesu Christi, scilicet nativitas in mundum ... — ... ipsius placabilem viduae mercamur patientiam. | |
| 66v | Tit.: De sancto spiritu. Lux venit in mundum (Io 3,19). Praedicator verbi divini, ut gratiose verbum dei proponat et fructuose ... Lux venit in mundum. Sicut experientia docet, duo nobis frequentius apparent in natura ... — ... in mundum, ut vivamus, quam vitam nobis praestare dignetur etc. | |
| 67v | Tit.: Sermo secundus. Ego rogabo patrem ... (Io 14,16) et in evangelio hodierno. Nos videmus corporaliter, quod corporalis lingua ... Ego rogabo patrem etc. Qualis et quantus dolor fuerit in corporali separatione discipulorum ... — ... ex fervore, ideo extra te ipsum erumpas. | |
| (68v-72v) | leer. | |
| (73ra-144vb) | Sermones. Es sind keine Überschriften vorhanden und es werden keine Festtage genannt. 32 | |
| 73ra | Filius meus es tu, ego hodie genui te (Ps 2,7). Et recitatur in epistola hodierna, quae scribitur ad Herbraeos primo et licet istud verbum ad litteram dictum sit de generatione filii ... — ... tu es, qui restitues hereditatem meam mihi. | |
| 75rb | Ecce evangelizo vobis gaudium magnum ... (Lc 2,11). Chrysostomus libro primo epistolarum suarum: Mensura, inquit, laetititae secundum magnitudinem ... — ... concupiscentiam refrenat. Gaudeamus igitur et exultemus et demus gloriam deo, quod nobis praestare etc. | |
| 76vb | Postquam consummati sunt dies octo ... (Lc 2,21) et evangelium est hodiernum. Proverbialiter dicitur: Una bonitas aliam inquirit et ideo pro obtinenda ... — ... coronam quandam vitae nobis fabricet illum pro nobis sanguinem innocentem. | |
| 79va | Postquam consummati sunt etc. supra (Lc 2,21). Carissimi, sanctorum et doctorum ad hoc concordat sententia, quod non vel saltem non esse debet honor ... — ... in quo oporteat nos salvos fieri etc. | |
| 81va | Nomen eius Iesus (Lc 2,21). In evangelio hodierno secundum beatum Augustinum decimo De civitate dei notitiam [!] cognitio dei crevit in mundum per successiones temporum et aetatum ... — ... et invocatum est super nomen tuum sanctum etc. | |
| 83vb | Venimus adorare eum (Mt 2,2). Veni hodie in fontem aquae (vgl. Gn 24,13 und 43). Carissimi, ratio et experientia docet, quod terris siccis et aridis necesse est fonte ... — ... propter quod et Christus dicit eis Mt 25: Venite benedicti patris mei, possidete etc. | |
| 86ra | Venimus adorare eum ubi supra (Mt 2,2), quia magister de primo principali processit in sermone: Ego procedam de secundo ... — ... quod sumus deo obligati de substantia [?] corporali etc. supra. | |
| 87va | Invenerunt puerum cum Maria matre eius (Mt 2,11). Res diligenter inquisita feliciter reperitur et debite, quando habet puritatem sine contagione ... — ... benedixeris mihi Lucae 2: Nunc dimittis servum tuum domine etc. | |
| 89ra | Suscepimus, deus, misercordiam tuam in ... (Ps 47,10). In officio hodierno doctor eximius beatus Bernardus ostendens, quam malum sit vitium ingratitudinis ... — ... necessaria est nobis ad vitam continuandam. | |
| 91vb | Suscepimus deus etc. supra (Ps 47,10). Cassiodorus super illo verbo psalmi, Deus meus misericordia mea, dicit sic: Verbo misericordia mea ... — ... qui persecutionem patiuntur propter iustitiam etc. | |
| 93rb | Qui manducat carnem meum et bibit sanguinem ... (Io 6,55). Carissimi, inter noctes celebres et sollemnes, quas divina scriptura commemorat ... — ... qui est vivens et fuit mortuus Iesus Christus. Amen. | |
| 96ra | Scitis quid fecerim, vos vocatis me magister ... (Io 13,12). Ad huius thematis introductionem praemittit talem propositionem. Hoc requirit magistri titulus ... — ... ecce escam dedit timentibus se, ergo dedit scilicet ad utilitatem vestram. | |
| 98va | Tradidit in morte animam suam (Is 53,12). Complantati facti sumus similitudini mortis eius (Rm 6,5). Sicut Aritstoteles: omnis cognitio fit per assimilationem ... — ... nos in novitate vitae ambulemus, quod nobis praestare dignetur. Amen. | |
| 103va | Iesum quaeritis Nazarenum ... (Mc 16,6). Et in evangelio hodierno Bernardus in sermone 75, super illo verbo secundum quod ostendit ... — ... in futuro per gloriam, quam nobis concedat idem dei filius, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. | |
| 105va | Sol refulsit qui prius erat in nubilo ... (II Mcc 1,22). Sicut sol corporaliter in occasu in nubilo dicitur esse, in ortu refulgere, ita Christus, qui dicitur sol iustitiae ... — ... ubi in splendore et fervore dilectus cubat in meridie etc. | |
| 107ra | Sol refulsit quae prius erat in nubilo ubi supra (Sap 16, recte II Mcc 1,22). Dicitur oportet praevenire lucem solis et ad illum oculos dirigere etc. qui vult lumen habere ... — ... de quo Mt 13: Fulgebunt iusti sicut sol in regno patris eorum. | |
| 109ra | Haec omnia liber vitae ... (Sir 24,32). Doctor egregius Paulus apostolus vas electionis testatur, quod in morte Christi testamenti altissimi fuit ... — ... ista adultera et peccatrice filius hominis confitetur eum in gloria sua. | |
| 113rb | Ecce arbor in medio terrae fortis ... (Dn 4,7). Ex processu scripturae Genesis capitulo tertio collegimus, quod homo ex degustatione ligni vetiti ... — ... dedit pacem ultimo pro encenio quam nobis concedat. | |
| 115va | Ecce arbor in medio terrae etc. supra (Dn 4,7). Ad huius thematis introductionem praemitto talem persuasionem ... — ... fratres mei heredes regni caelestis instituit, quod nobis concedat. Amen. | |
| 116vb | Exaltari oportet filium hominis (Io 3,14) et in evangelio hodierno. Beatus Anselmus librum Cur deus homo ad hoc composuit, ut ibi quattuor veritates declararet ... — ... iuxta dictum psalmi: Notum fecit dominus salutare suum. | |
| 118rb | Exaltari oportet filium hominis etc. (Io 3,14). Supra, dico igitur secundo quod crux Christi posita est redeuntibus in signum remissionis culpae ... — ... idest signum crucis, huic parcet gladius vester. | |
| 119rb | Repleti sunt omnes spiritu sancto (Act 2,4). Gregorius super Ezechielem loquens de promissione spiritus sancti et eius repletione facta patribus ... — ... boni omnibus per ipsum repleti sumus, hic per gratiam etc. | |
| 121ra | Repleti sunt omnes spiritu sancto, ubi supra (Act 2,4). Ad ostendendum, qualiter hodie repleti sunt apostoli spiritu sancto, aliter introducitur idem thema ... — ... per ipsum repleti sumus. Psalmus: Repleti sumus mane misericordia tua. | |
| 122va | Cecidit spiritus sanctus super omnes, qui audiebant verbum (Act 10,44) et in epistola hodierna. Triplex ratio et causa concurrit ad alicuius rei amorem inductiva ... — ... non pereat, sed habeat vitam aeternam, quam nobis concedat etc. | |
| 124rb | Cecidit spiritus sanctus super omnes ... ubi supra (Act 10,44). Salvator noster Christus magister veritatis inducens corda fidelium ad amorem gratiae spiritualiter ... — ... in terram scilicet viventium, ad quam nos perducat. Amen. | |
| 126ra | Spiritus est deus et eos, qui adorant ... (Io 4,24). In apocalypsi Iohannis legitur angelum ratione revelationis voluisse adorare. Cum ergo nemo possit ... — ... veri adoratores adorabunt in spiritu et virtute. Hic per gratiam etc. | |
| 128vb | Ascendit super omnes caelos, ut adimpleret omnia (Eph 4,10). Carissimi, operatio aliqua non completur, donec ipsius principalis habeatur effectus, quia secundum Aristotelem ... — ... et aliorum donorum naturalium dote et gratia in praesenti, per quam perveniunt ad gloriam in futuro, quod nobis concedat etc. | |
| 131vb | Ascendit super omnes caelos ... (Eph 4,10). Ubi super [!] reverto ad illum processum sermonis, ubi ipsum dimisi, quia dixi de primo gradu, nunc de aliis ... — ... quod ter ostendetur salutare dei beatificum, quod nobis concedat. | |
| 134ra | Assumptus est in caelum et sedet ad dexteram patris ... (c 16,19) et in evangelio hodierno. Carissimi, regula est, quam dictat natura, clamat scriptura, demonstrat figura ... — ... ad orientem ortus et emansionis [recte: emanationis?] personarum filii et spiritus sancti etc. | |
| 138va | Hic panis, qui de caelo descendit (Io 6,33) et in evangelio hodierno. Ad introductionem huius thematis sic Silo: Iste panis, qui interiorem hominem ... — ... qui ergo manducaverit hunc panem, vivet in aeternum. | |
| 141rb | Hic est panis, qui de caelo descendit (Io 6,33). Verbum quoddam deducetur, quod per thema concludetur, quod reficit angelice, efficit ... — ... continetur vita aeterna, quia qui manducat hunc panem, vivit in aeternum. | |
| 144vb | Qui manducat hunc panem ... (Io 6,59) in evangelio hodierno. Carissimi, videtur mihi, quod panis iste facit vivere in aeternum, qui manducantes faciat ... — ... non potest quousque comedat primam veritatem nec ... [Expl. mut.] | |
| (145r-192v) | Bertrandus de Turre OFM
  : Sermones de mortuis (Schneyer I 577-583). Nr. 1051-1054. (150r) Nr. 1056-1061. (157v) Nr. 1063-1067. (163r) Nr. Nr 1068-1072. (170r) Nr. 1076-1080 (176v) Nr. 1082-1085. (179r) Nr 1088-1091. (184v) Nr. 1093-1095. (187v) Nr 1098-1100. Teilweise mit abweichendem Expl. 7 | |
| 145r | In diebus illis audivi vocem ... (Apc 14,13). Propter quandam visionem ostensam divinitus de rege gloriae et reginae nostrae suae et suis sacris virginibus ... — ... transeuntes aquas et post multa tempora invenies illum. | |
| 146v | Beati mortui, qui in domino moriuntur ... (Apc 14,13). Omnis homo, qui usque ad mortem vivit in domino, morietur in domino. Sicut autem vivere in domino est bene vivere ... — ... cuius claritas ipsam illuminat et qui est ipsius inexpugnabilis lucerna. Amen. | |
| 148r | Amodo iam dicit spiritus, ut requiescat a laboribus suis ... ut supra eiusdem (Apc 14,13). Quod omnes, qui mortui sunt in domino, transierunt a labore in requiem, de opere in otium ... — ... requiem animabus vestris, quam nobis concedat ipse, qui est trinus et unus in saecula saeculorum. Amen. | |
| ... ... ... | ||
| 187v | Si quis manducaverit ex hoc pane ... (Io 6,52). Qui propinquus horae mortis sacrum corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi digne percipit ... — ... ab eis liberata vivet vita gloriae in aeternum, quod sibi et nobis concedat ipse Iesus, qui dicit de se ipso (Io 11,25): Ego sum resurrectio. | |
| 189v | Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam ... (Lc 19,12). De isto maximo viro, qui fuit clarissimi sanguinis et altissimi inter omnes homines istius patriae ... — ... perficere negotium, qui incepit, quod sibi et nobis concedat etc. | |
| 191v | Princeps maximus cecidit hodie in Israel (II Rg 3,38). In hoc verbo quondam per David regem de illo magno principe Abner, scilicet ad litteram ... — ... tales non sunt principes, sed tyranni, non pasto[res?]. | |
| (193r-204v) | Thomas de Hibernia
: De tribus punctis christianae religionis (Drucke: GW M46955-M46956. - RB 8129; Bloomfield 5134; Sharpe 661). Verglichen mit GW M46955. Gegenüber dem Druck mit häufigen Abweichungen in der Formulierung, jedoch übereinstimmendem Textbestand. 1 | |
| 193r | Religio munda et immaculata apud deum, hoc est visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum et immaculatum ... — ... non nimis obscurum nec nimis prolixum compilare decrevit. Amen. | |
| (HDS) | Breviarium-Fragment. Dorothea, 1. Vesper 5. Ant. nach AH 5/56 und Sequenz [!] AH 55/116, Str. 1-13 vorhanden. |