Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36940 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 238 (rot) / 241 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: PS. DIONYSIUS AREOPAGITA. PS. ORIGENES. PS. EUSEBIUS CREMONENSIS. PS. AUGUSTINUS. PS. CYRILLUS HIEROSOLYMITANUS. ANSELMUS CANTUARIENSIS. PS. ANASTASIUS SINAITA. HONORIUS AUGUSTODUNENSIS. ROBERTUS REMENSIS. THEOBALDUS DE SEXANNIA. HENRICUS DE LANGENSTEIN. IOHANNES MAGISTER. BONAVENTURA. IOHANNES DE FONTE. PETRUS LOMBARDUS. U.A.
Olim: L 13    Papier   298 Bl.   288×218   6. Jahrzehnt 15. Jh.
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (1); 2  (2-59) um 1451/1453; 3  (60-227) um 1453/1455; 4  (228-298) um 1455/1460
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Einzelbilder: fol. 28, 34, 52, 59, 66, 72, 73, 108, 118, 225, 226, 227, 230, 235, 240, 246, 255, 262, 288, 297.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 9)

Mittelalterliche Foliierung von zwei Händen bis Blatt 150 (heute: 149). Moderne Bleistiftfoliierung bezieht Vorsatzblatt mit ein und beginnt bei 1. Blattangaben folgen dieser Foliierung. Kustoden zu Lagenbeginn, setzen bei der ersten Lage mit 3 ein und enden auf der vorletzten Lage mit 25. Gebrauchsspuren zu Beginn und am Ende der Lagen. Signakel aus rotem Leder.

Teil 11   Papier   
Lagen: 11
Papier ohne Wasserzeichen
Schrift:
(1rv) Schriftraum: 200 × 142    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 33   
Schriftart: Bastarda
Teil 22-59   Papier   um 1451/1453
Lagen: 4.VI49 + (VI-2)59
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung (beschriftet). Reklamanten, außer auf der letzten Lage. Gegenblätter fehlen zu 51 und 52. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(2ra-58vb) Schriftraum: 207 × 143    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Dieselbe Hand wie in Teil 1.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Sehr einfaches Fleuronnée in Rot und Schwarz zu Beginn des Textes auf Blatt 2r. Lombarden in Rot.
Teil 360-227   Papier   um 1453/1455
Lagen: 13.VI215 + (VI-1+1)227
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung (beschriftet). Reklamanten. Gegenblatt zu 219 fehlt. Einzelblatt: 227 (wohl nachträglich eingefügt, Wasserzeichenbefund: um 1500). – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 5 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(60ra-217rb) Schriftraum: 200 × 1400    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 35-39   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Dieselbe Hand wie in Teil 1 und 2, teilweise aber mit Duktusschwankungen.
Schrift 2Schreiber: Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB   Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Korrekturen. Schreiberidentifikation durch Schriftvergleich.
Schrift 3(218rv) Schriftraum: 200 × 140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 36   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien
Schrift 4(218ra-223ra) Schriftraum: 198 × 141    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38-45   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Zwei Hände im Wechsel.
Schrift 5(223ra-227ra) Schriftraum: 200 × 142    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39-40   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Dieselbe Hand aus den vorherigen Teilen sowie weitere idente Hand aus Teil 3, Schrift 3. Zahlreiche Marginalien von unterschiedlichen Händen. Insbesondere dieser Teil wirkt sehr rasch und nachlässig geschrieben.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   Ranke(n)/Bordüre(n)   Federzeichnung(en)   
Teilweise einfach gestaltete Fleuronnéen in Rot und Schwarz. Lombarden in Rot. Einfache, mit Griffel vorgeritzte Federzeichnungen in grüner Tinte auf Blatt 156v. Einfache, lavierte und mit Feder vorgezeichnete Rankenelemente in blauer, roter und gelber Tinte auf Blatt 180v. Zeigehände (von der Hand des Iohannes Schlitpacher ?).
Teil 4228-298   Papier   um 1455/1460
Lagen: 5.VI287 + (VI-1)298
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung (beschriftet). Gegenblatt zu 290 fehlt. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(228ra-251vb; 264ra-280ra; 281ra-294ra) Schriftraum: 212 × 142    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28-40   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Schrift 2(252ra-263vb) Schriftraum: 223 × 142    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-44   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Wie Haupthand in Teil 1 bis 3.
Schrift 3(294ra-297rb) Schriftraum: 212 × 142    Zeilenzahl: 39-40   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Mehrere Hände im Wechsel.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Brauner Ledereinband über Holz mit Einzelstempel. Ehemals je fünf Buckelbeschläge, jeweils vier pro Deckel erhalten. Zwei Schließenreste. Vorderdeckel gesplittert, Leder am Vorderdeckel sowie Einbandrücken teilweise rissig. Pergamentitelschild auf dem Vorderdeckel mit folgender Aufschrift: Epistola beati Dyonisii ad Thymotheum de morte apostolorum Petri et Pauli. De planctu sancte Magdalene et plura alia vide in primo libri. Papiertitelschild auf dem ersten Bund des Einbandrückens (Barock), darunter eines mit Olim-Signatur, im fünften Bund Signatur- und Titelschild nach dem Katalog von Vinzenz Werl (19. Jh.).
Magdalena Lichtenwagner, Juli 2022; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Mai 2020
"Macé, Mühlenberg 2021", "Mühlenberg 2021", "Pseudo-Dionysius Areopagita", "VL", "CPG", "PL", "Klapper 1932", "BHL", "BHM", "PL ", "CPL", "CPL ", "SAO", "PG", "Gottschall 1992", "Flint, Elucidarius", "Bloomfield ", "Hain", "Kaeppeli", " VL", "Schreckenberg 1994", "Reiter 1997", "Bloomfield", "Hohmann", "GW", "Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII", "Distelbrink", "Garrigues 1988", "Bonaventura, Ed. Quaracchi", " – Distelbrink", "Copinger", "RS", "Mohan", "Doucet"
alle Initien
Teil 1
(1r) leer.
(1v) Inhaltsverzeichnis.
Teil 2
(2ra-4vb) Ps. Dionysius AreopagitaEpistola ad Timotheum de morte apostolorum Petri et Pauli (Ed.: Macé, Mühlenberg 2021, Lit.: Mühlenberg 2021, mit Nennung dieser Handschrift auf S. 220. Für weitere Literatur siehe den dazugehörigen Sammelband Pseudo-Dionysius Areopagita – BHL 6671).
   1
2ra Saluto te dominum discipulum et filium spiritualis et veri patris et boni amatoris qui consummasti voluntatem magistri tui et sustinuisti cum eo tribulationes ... — ... Et sciverut quod caput erat Pauli immaculati qui fuit servus et apostolus domini nostri Iesu Christi quem decet gloriam laus et cultus cum Deo patre et spiritu sancto in sempiterna saecula saeculorum. Amen. (Schlussschrift in Rot) Explicit epistola beati Dionisii ad Thimotheum de morte apostolorum Petri et Pauli.
(4vb-9rb) Ps. OrigenesHomilia de Maria Magdalena (Druck: L. Bourgain, La Chaire française au XIIe siècle. Paris 1879, 373-383 nach J. Merlin, Operum Origenis Adamantii tertius tomus. Paris 1512, 129ra-131vb; Lit.: VL 11, Sp. 1090-1095 [Freimut Löser] – CPG 1523). Mit Prolog.
   1
4vb Tit.: (Rot) Omilie Origenis de planctu Marie Magdalena super ewangelium Johannis ewangeliste etc.
In illo tempore Maria stabat ad monumentum foris plorans et reliqua (Io 20,12) De praesenti sollemnitate locuturus auribus vestrae caritatis dilectissimi amor venit ad memoriam ... — ... sed tu magis iudicabis eum nuntians aliis quia vidi dominum cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
(9va-32ra) Ps. Eusebius CremonensisEpistola ad Damasum episcopum Portuensem de morte Hieronymi (PL 22, 239-282. Ed.: Klapper 1932, 10-241 – BHL 3866; BHM 903e). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 274, 125ra-137ra.
   1
9va Tit.: (Rot) Incipit epistola beati Eusebii ad Damasum Portuensem episcopum ad Theodonium senatorem Romanum de morte gloriosi Ieronimi doctoris eximii
Patri reverendissimo Damasio Portuensi episcopo et christianissimo Theodonio Romanorum senatori Romano Eusebius olim Hieronymi sanctissimi discipulus. Nunc vero eodem orbatus lumine pium dolorem ac suavissimum gaudium. Multifariam multisque modis olim Deus locutus est omnibus nobis per suum dilectissimum filium sanctum Hieronymum ... — ... ut tua valeamus piissima intercessione ab omnibus protegi nocivis et in futuro gaudia quae iam possides adipisci. Amen.
(32ra-36va) Ps. AugustinusEpistola app. 18 (De magnificentiis b. Hieronymi) (PL 22, 281-289; PL 33, 1120-1126. Ed.: Klapper 1932, 246-288 – CPL 367; BHL 3867; BHM 903a). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 244, 1ra-3vb und Cod. 274, 137ra-139rb.
   1
32ra Tit.: (Rot) Epistola sancti Augustini ad beatum Cirillum
Incipit epistola sancti Augustini doctoris eximii ad beatum Cyrillum secundum Ierosilanensem [!] episcopum de magnificencia eximii doctoris beati Ieronimi presbyteri. Gloriosissimi Christianae fidei athletae sanctae matris ecclesiae lapis angularis in qua admodum firmata consistit nunc vero in caelesti gloria sideris radiantis olim presbyteri laudes venerabilis pater Cyrille ... — ... Quoniam nullum dubium est quod ea quae optat idem Hieronymus potest continuo obtinere. Non enim suo aliqualiter defraudatur desiderio. Sit laus Deo.
(36vb-58vb) Ps. Cyrillus HierosolymitanusEpistola ad Augustinum de miraculis Hieronymi (= Ps. Augustini Ep. app. 19) (PL 22, 289-326; PL 33, 1126-1153. Ed.: Klapper 1932, 293-512 – CPL 367; BHL 3868; BHM 903c). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 244, a. 4ra-32vb und Cod. 274, 139rb-150rb.
   1
36va Tit.: Incipit epistola sancti Cirilli Ierosolimitani episcopi ad beatum Augustinum doctorem eximium de miraculis beati Ieronimi presbyteri
Venerabili viro episcoporum eximio Augustino Hipponensi praesuli Cyrillus Hierosolymitanus pontifex et omnium sacerdotum infimus ... Gloriosum huius viri transitum visionemque meam nec non et mirifica tunc temporis peracta ... ... — ... Si quid vero superfluum inutile et non bonum solum meae insipientiae et negligentiae causa hoc accidisse ab omnibus iudicetur. Mei, Augustine carissime, in tuis orationibus memor esto. Et sic est finis. (Schlussschrift) Explicit epistola beati Cyrilli secundi Ierosolimitani episcopi ad eximium doctorem Augustinum yponnensum episcopum de miraculis beati et gloriosi Ieronimi doctoris magnifici. Sit laus Deo.
(59r-v) leer.
Teil 3
(60ra-67va) Tractatus de aeterna temporalique Christi nativitate contra Iudaeos. Iohannes Schlitpacher (Profess in Melk, Prior in Göttweig 1468/69) korrigiert sowohl den fälschlicherweise als Autor angenommenen Hieronymus hier in der Titelangabe als auch im Register.
   1
60ra Tit.: (Rot) Liber Ieronimi (Name gestrichen, wohl auch von Johannes Schlitpacher) ad confutandum iudeorum cecitatem (Darüber von der Hand des Johannes Schlitpacher, Melk) Tractatus qui sequitur certissime non est editus a beato Ieronimo unde eius autor ignoratur cuius stilus non est beati Ieronimi
Incipiunt capitula primi libri de aeterna et temporali Christi nativitate quem edidit Hieronymus ad confutandum Iudaeorum caecitatem ceterorumque impiiorum perfidiam ... — ... Item Talmud continet fabulas histrionicas sicutque uxor gigantis tantum urinavit quod fere submerserat xii exploratores.
(67va-68va) Ps. AugustinusSermo app. 245 (Alanus 2, 83; P. D. 1, 9).
   1
67va Legimus sanctum Moysen populo Dei praecepta dantem, ubi dixit, Audi, Israel, Deus tuus unus est (Mc 12,29) Non potest esse maior, non potest esse minor, non potest numerari, dicente prophetam David, magnus Dominus et magna virtus eius et sapientiae eius non est numerus (Ps 146,5) Optime nostis fratres ista carissimi ... — ... Quorum ipse per sanguinem crucis suae pacificavit omnia quae in coelis sunt et quae in terris (Col 1, 20) Sit laus Deo etc.
(68vb-71vb) Anselmus Cantuariensis OSB Meditatio 3 (prius XI): Meditatio redemptionis humanae (PL 158, 762-769; SAO III, 84-91).
   1
68vb Tit.: (68va, Rot) Sequitur de meditationibus Anshelmi Cur Deus homo etc.
Anima christiani [!], anima de gravi morte suscitata de misera servitute sanguine Dei redempta et liberata ... — ... Sanet eam dilectio tua, impinguet eam affectus tuus, impleat eam amor tuus, occupet me totum et possideat me totum, quia tu es cum patre et spiritu sancto Deus solus benedictus in saecula. Amen.
(71va-75vb) Ps. Anastasius Sinaita Disputatio ludaeorum contra Anastasium, in der Übersetzung des Paschalis de Roma (PG 89, 1215-1246. Vgl. Kat. Schönherr 33-34 zu Solothurn Cod. S 369, 165r-166v; Lit.: VL II, Sp. 317 f. mit Nennung dieser Handschrift (schwarze Signatur) [Karl Heinz Keller]).
   1
71va Tit.: (71va, Rot) Sequitur disputatio Pascasii de Roma contra iudeos etc.
Paschasius de Roma hoc opusculum disputationis Iudaeorum contra Athanasianum abbatem ad honorem venerabilis patriarchae Gardenersis Heinricus de Adoli [! lies: Gradensis Henricus Dandolo] fideliter ac devote transtulit anno domini 248. Interrogavit Iudaeus cum Deus praecepit ligna non esse adoranda ... — ... et baptisati sunt Christiani qui verum Deum et honorem (?) confitentes. Cuius et imperium est cum patrem et filio et spiritu sancto. Amen. (Schlussschrift) Explicit disputacio Pascasii de Roma contra iudeorum falsitatem.
(76ra-97vb) Honorius Augustodunensis OSB Elucidarium. Ohne Prolog. Liber I-III. (Ed.: PL 172, 1109-1176, Lit.: Gottschall 1992, 36 und 300 mit Nennung dieser Handschrift unter der schwarzen Signatur Flint, ElucidariusBloomfield 5423). Mit zahlreichen Kommentaren in margine von der Hand des Iohannes Schlitpacher. Parallelüberlieferungen unterschiedlichen Umfangs in Göttweig: Cod. 99, Bl. 79r-105v, Cod. 143, Bl. 290ra-314vb sowie Cod. 468, Bl. 296r-321r.
   1
76ra Tit.: Incipit Elucidarium
Gloriose magister, rogo ut ad inquaesita mihi ne pigriteris respondere ad honorem Deo [!] et utilitatem ecclesiae: Magister: Equidem faciam, quantum vires ipse dabunt. Discipulus: Dicitur quod nemo scit quid sit Deus. Magister: Deus est substantia spiritualis, tam inestimabilis suavitatis ... — ... D[iscipulus]: Jucunditate et exsultatione repleat te Deus, optime magister, in glorificatione sanctorum, et videas regem gloriae in decore suo et videas bona Ierusalem omnibus diebus vitae tuae. Amen. Explicit Elucidarius.
(98ra-150rb) Robertus Remensis OSB Historia Hierosolymitana (PL 155, 669-758. Ed.: S. de Sandoli, Itinera Hierosolymitana Crucesignatorum saec. XII-XIII, Bd. I. Jerusalem 1980); Lit.: B. Haupt (Ed.), Historia Hierosolymitana von Robertus Monachus in deutscher Übersetzung Beiträge zur Literatur des XV. bis XVIII. Jahrhunderts). Wiesbaden 1972, 217-221 zur lat. Fassung); L. Russo, Ricerche sull' 'Historia Iherosolimitana' di Roberto di Reims. SM 3a serie 43 2002) 651-691.).
   2
98ra Tit.: (97vb, Rot) Incipit hystoria Ierosolimitana
Hierosolymitanus patriarcha et episcopi tam graeci quam latini universaque militia domini ... notificamus. Innotescat ergo caritati vestrae... Domino et glorioso comiti Flandrensium Roberto ... imperator Constantinopolitanus salutem et pacem. ... — ... habeatis in caelis in perpetuum. Amen.
98ra Tit.: (99va, Rot) Incipit prologus sequentis operis etcetera
Universos qui hanc historiam legerint sive legere audierint et auditam intellexerint deprecor ... — ... Venite nobiscum et gloriam percipite. Hoc itaque et vos scribite. Sit laus Deo. Explicit Historiam Ierosolimitana etc.
(150va-159vb) Theobaldus de Sexannia OP Pharetra fidei contra Iudaeos (Drucke: [Pars I] Hain 8589, 12910-16, 15229-234; [Pars II] Hain 12910-12916; J. Chr. Wolf [Ed.], Bibliotheca Hebraea IV, Hamburg 1733, 556-568. Krit. Ed. durch G. Dahan in Vorbereitung [vgl. Kaeppeli]. – BHM 509 [Prolog]; Kaeppeli 3672).
Lit.: E. Klibansky, Zur Talmudkenntnis des christlichen Mittelalters. Monatsschrift für Geschichte und Wissenschaft des Judentums 77 1933) 456-462, hier: 456 f. zum Verfasser); VL IX, Sp. 737-741 [K. H. Keller]; Schreckenberg 1994, 335 f.)
. Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 427, Bl. 152r-174v.
   1
150va Tit.: (Rot) Disputatio contra Iudeos
In disputatione contra Iudaeos nota triplicem cautelam: Prima ut studeas eorum errores reprobare et nostrae fidei articulos probationibus declarare ... — ... iudeos: convertat nos Deus esse Christianos etc.
(160ra-166vb) Stella clericorum (Drucke: Hain 15060-15080; Ed.: Reiter 1997, 17-50. – Bloomfield 4435).
   1
160ra Tit.: Stella clericorum
Quasi stella matutina in medio nebulae (Sir 50,6). Proprietates huius stellae matutinae possunt referri ad quemlibet doctorem fidei id est sacerdotem ... — ... et mirabili aquiritur aeternam damnationem. A qua nos custodiat qui cum Deo patre et spiritu sancto vivit regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
(167ra-169va) Henricus de Langenstein (de Hassia) (?) Regula sacerdotum saecularium (Hohmann Nr. 128).
   1
167r Tit.: (166vb, Rot) Incipit regula de vita sacerdotum secularium edita per magistrum Heinricum de Hassia
Multi sunt sacerdotes religiosorum regulas deridentes nec se regulam habere putantes ... — ... Et sic ut spero post hanc miseriam mereantur coronari corona immarcessibili in aeternum etc. (Rot) Explicit regula sacerdotum saecularium.
(170ra-194vb) Iohannes magisterExpositio in Summa sacrificiorum (Versus Hildeberti de missa), excerpta.
   1
170ra Tit.:(169vb, Rot) Secuntur excerpta super missa sumpta et collecta ex dictis sanctorum et aliorum doctorum etc.
Notandum primo quod sacramentum saluberrimum missae sacratissimae in Veteri Testamento multis figuris est praefiguratum ... (175ra) Te igitur clementissime. Prima sciendum: Ista coniunctio igitur est illativa praecedentium ... — ... et in missa non cogitet de se sed tantum de sacramento et de his quae ad hoc pertinent etc.
(195ra-200va) Bonaventura OFM Tractatus de praeparatione ad missam (Drucke: GW 4648 u.ö.; Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII, 99-106. – Distelbrink 29 f., Nr. 24).
   1
195ra Tit.: (Rot) Tractatus devotus de corpore Christi
Ad honorem gloriosae ac individuae trinitatis et ad honorem excellentissimi sacramenti scilicet pretiosi corporis et sanguinis Iesu Christi describam tibi formam ... — ... Mt 11,28: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis ego reficiam vos etc.
(200vb-205rb) Sermo de annuntiatione BMV.
   1
200vb Tit.: (200va, Rot) Incipit sermo bonus de anunciacione virginis Marie etc.
Ave Maria gratia plena (Lc 1,28) Videns dominus humanum genus perisse propter peccatum et dira diaboli oppressione subiacere misericordia motus ... — ... post hoc exilium ostendat placatum. Ipso praestante, qui [cum] patre et spiritu sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum benedictus. Amen.
(205va-210rb) Tractatus de confessione, lat./dt.
   1
205va De effectibus confessionis dicit Augustinus: Confessio est salus animarum... (206va) In anis gloria üppichait oder eyteler est in ordinatus animi vel corporis motus ... — ... et satisfactionibus est mulcendus ne desperet et assuescat sepius confiteri etc. Amen.
(210va-217rb) Honorius Augustodunensis OSB Summa gloria (PL 172, S. 1257-1270 = Pez, TA II/1, 179-198; MGH.LL III [1897], S. 63-80). Lit.: Garrigues 1988, hier 1988 S. 166.). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 263, 44rb-51rb.
   2
210va Tit.: (Rot) Incipit prologus in summam gloriam de dignitate sacerdotum
Pusilli gregis Christi duci verbo et exemplo ad pabula vitae praevio
211ra Tit.: (Rot) Incipit summa gloria
Cum universitas fidelium in clerum et populum distribuatur ... — ... in qua soli reges et sacerdotes erunt introire valeamus. Amen.
(217v) leer.
(218ra-b) Ps. Bonaventura OFMDe officio missae (Lit.: Bonaventura, Ed. Quaracchi X, 29 Nr. 93 – Distelbrink 116 Nr. 96;).
   1
Tit.: (Rot) Opusculum de officio misse prefaciuncula
(Rot) Punctus primus. Ad honorem Dei principaliter tuique frater carissime salutem desiderium tuum ... — ... debeat privatae voluntati.
(218va-227rb) Tractatus de septem sacramentis pro instructione clericorum ordinandorum (Der Text wird erwähnt in: Friedrich Wilhelm Oediger, Über die Bildung der Geistlichen im späten Mittelalter Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters 2 (Leiden 1953) S. 56 und 83.). Mit zahlreichen Randbemerkungen. In St. Pölten, Cod. 70, ist dieser Traktat einem Petrus Silbrein de Mellico zugewiesen, vgl. dazu auch Michael Silbrein de Mellico.
   1
218va Tit.: De septem sacramentis
Pro informatione iuvenum ad sacros ordines promovere volentium aliqua utilia circa sacram statum clericorum contentia per ordinem sunt notanda ... — ... Tertium tempus est festum rogationum usque ad festum sanctae trinitatis et haec sufficiunt de septem sacramentis etc.
(227vab) leer.
Teil 4
(228ra-280vb) Iohannes de Fonte OFM Conclusiones in IV libros Sententiarum (Hain 7225; Copinger 2550. – RS 446; Mohan 17; Doucet S. 50; Lit.: Volker Honemann, Petrus Lombardus in mittelhochdeutscher Sprache: Die Sentenzenabbreviation des Johannes de Fonte. ZfdA 109 1980) 251-275 mit Abdruck von Textpassagen der lat. und dt. Fassung; VL IV 198, Sp. 595 f. [Volker Honemann]).
   2
228ra Ad preces studentium dum essem lector in monte Pessulano et ut fratres pauperes sub compendio sententias haberent librorum sententiarum. Ego frater Iohannes de Fonte ordinis minorum fratrum... Veteris ac novae legis distinctio prima habet 10 conclusiones ... — ... (278vb) ineffabili calamitate. (279ra) Et sic est finis conclusionum quarti libri sententiarum ac per consequens omnium librorum sententiarum quas conclusiones adaptari ad capitula distinctionum iuxta rubricas libri quem tunc habui sed aestimo quod non sufficiant.
279rb Tit.: (Register)
Adam factus est continuae aetati virili etc. Liber 2 distinctio 17 conclusio 5 ... — ... Ydolum liber 3 distinctio 37 conclusio 3.
(281r-v) leer.
(282ra-294ra) De dignitate et magnificentia ordinis sancti Benedicti (Lit.: A. M. Zimmermann, Kalendarium Benedictinum. Die Heiligen und Seligen des Benediktinerordens und seiner Zweige I. Metten 1933, VII mit XXXII Anm. 7.).
   1
282ra Tit.: (Rot) De dignitate et magnificencia ordinis sancti Benedicti
Papa Iohannes XXII. qui praefuit sedi apostolicae anno domini millesimo CCCo decimo septimo temporibus Ludovici imperatoris Romanorum et ducis Bavariae ... — ... (294ra) Baltetrudis abbatissa Castrilotensis 4o idus aprilis. (Rot) Nuerenberga in ambitu circa scolam in ordine doctorum et illustrium virorum ordinis ibi depictorum sic scriptum est super caput eius. Alexander de Villa dei magister et doctor monachus ordinis sancti Benedicti scripsit Doctrinale puerorum. (Rot) De dignitate et magnificencia in summis pontificibus cardinalibus metropolitanis ac illustribus viris ordinis sancti Benedicti prefata ac rescripta in Nueremberga reperta sufficiunt. Sit laus Deo.

(294rb-297rb) Petrus Lombardus Sententiae in IV libris distinctae, Exc. lib. IV (PL 192, 839-962. Auch Grottaferrata (Rom) 1971, 1981. – Nicht in RS).
   1
294rb Samaritanus enim vulnerato appropinquans curationi eius sacramentorum alligamenta adhibuit ... — ... ne caelestes margaritas spiritualium verborum officiorumque divinorum.
(297v-298v, HDS) leer.