![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36945 |
Teil 1 | 1-4 Papier um 1423/1426 |
Lagen: II4 | |
Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
Schrift 1 | Schriftraum: 230 × 160 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 39-40 |
Schriftart: Bastarda Eine Hand. Blatt 1 teilweise verschmutzt, ebd. Anmerkungen am Blattrand. | |
Schrift 2 | Schriftraum: 222 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 50 |
Schriftart: Bastarda Schreiberhand und Einrichtung ähnlich zu Teil 6, Rubrikatorenhand ident zu Teil 6, jedoch keine ausgezeichneten Überschriften. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rubrizierungen und Unterstreichungen, Blatt 1r: 2 rote Lombarden. | |
Teil 2 | 5-14 Papier 2. Jahrzehnt 15. Jh. |
Lagen: V14 | |
Als Falzverstärkung zwischen Blatt 9 und 10 Streifen einer liturgischen Pergamenthandschrift. — Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 230 × 165 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 43 | |
Schriftart: Bastarda 14va: Schreibernennung Wartholomeus (Bartholomaeus) | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Überschriften, zu Beginn jeder Predigt eine rote Lombarde. | |
Teil 3 | 15-102 Papier Göttweig, 1423 |
Lagen: 4.VI62 + (VI-1)73 + 2.VI97 + (IV-3)102 | |
Nach 72 ein Blatt, nach 101 drei Blätter herausgeschnitten. – Wasserzeichenbefund bestätigt Datierung. | |
Schrift: | |
(15ra-101rv) Schriftraum: 215 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 41-47 | |
Schreiber: Christannus, frater – Schriftart: Bastarda Der Schreiber Christannus (Christanus, Christianus) nennt sich im Schreibervermerk auf Blatt 72rb, er ist nachgewiesen bei Lashofer 1983, Nr. 158, ebenso erwähnt bei Lechner 1977, 76. Der in Cod. 273 (rot) nachgewiesene Schreiber gleichen Namens, der dort ebenfalls den Malogranatum abgeschrieben hat, ist nicht mit vorliegendem ident. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Überschriften, zu Beginn eines Abschnitts je eine rote Lombarde; 16ra: Platz für eine 8-zeilige Initiale freigelassen, nicht ausgeführt. | |
Teil 4 | 103-136 Papier um 1405/1410 |
Lagen: 2.VI126 + (VI-2)136 | |
(126v) Kustode: 2us und Reklamant. – Nach Blatt 136 wurden mindestens 40 Blätter herausgerissen (vgl. Teil 5), laut einer älteren Notiz fehlen 43 Blatt (bei Werl vermerkt: 50 Blatt, verbessert von späterer Hand zu 43). – Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 210 × 150 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 36 | |
Schriftart: Bastarda | |
Ausstattung: Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
Rubrizierungen und Überschriften in Rot, zu jedem Kapitel kleinere und größere Fleuronneéinitialen mit Initialkörpern in Rot und Fadenausläufern in Schwarz. | |
Teil 5 | 137-173 Papier um 1405 |
Lagen: (VI-11)137 + 3.VI173 | |
Zu Beginn elf Blätter herausgerissen. – Kustoden: (138r) 23us, (162r) 25us. – Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 240 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 51-55 | |
Schriftart: Bastarda | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rubrizierungen und rote Lombarden. | |
Teil 6 | 174-195 Papier um 1386/1387 |
Lagen: (VI-2)183 + VI195 | |
Nach 177 zwei Blätter herausgeschnitten. – Kustoden, auf Blatt 183v mit 1us beginnend. – Rote Paragraphenzählung an den Spaltenrändern, siehe auch Teil 7. – Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 230 × 160 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 45-48 | |
Schriftart: Bastarda Ab Blatt 176v Überschriften in größerer Auszeichnungsschrift in eigenem Textfenster. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Lombarden. | |
Teil 7 | 196-219 Papier um 1386/1387 |
Lagen: 2.VI219 | |
Einrichtung und Auszeichnung wie Teil 6, Rubrikatorenhand ident zu Teil 6, Blatt 196r (Beginn von Teil 7) stärker verschmutzt. Rote Paragraphenzählung an den Spaltenrändern, siehe auch Teil 6. — Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
Schrift 1 | (196ra-208rb) Schriftraum: 226 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 62 |
Schriftart: Bastarda | |
Schrift 2 | (208va-219vb) Schriftraum: 220 × 155 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 40 |
Schriftart: Ältere Kursive Handwechsel innerhalb eines Teils, Austattung durchgehend ident. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Durchgehend Rubrizierungen und rote Überschriften, sowie Aufzeichnung mit roten Paragraphen am Spaltenrand. | |
Teil 8 | 220-238 Papier um 1425/1427 |
Lagen: VI231 + (V-4)237 | |
Nach 236 vier Blätter herausgeschnitten. – Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 235 × 160 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 50-51 | |
Schriftart: Bastarda | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Überschriften, 202ra: einfache Silhouetteninitiale. | |
Teil 9 | 238-277 Papier um 1407/1408 |
Lagen: 3.VI273 + (VI-8)277 | |
Blätter 157, 158, 265, 267, 268, 270, 271 auf den Versoseiten nicht beschrieben, wohl aufgrund der schlechten Papierqualität. — Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 230 × 135-140 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 35-52 | |
Schriftart: Bastarda Mehrere Hände und wechselnde Seiteneinrichtungen. | |
Ausstattung: Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
Rubrizierungen und rote Überschriften, 238ra und b: je eine fünfzeilige Fleuronneéinitiale teilweise mit Fadenausläufern in Schwarz. |
VDS/HDS | Pergament |
Auf VDS und HDS je ein Doppelblatt aus einer Pergamenthandschrift (11. Jh.), Auf dem HDS noch auf den Spiegel aufgeklebt, vom VDS abgelöst (Abklatsch auf dem Deckelholz) und nun freistehend, in beiden Fällen um die erste bzw. letzte Lage herumgeführt. Maße: 292×222 mm, querständig eingeklebt. Einzelseite: 222×152 mm. Fragmente aus der selben Handschrift finden sich auch in Cod. 256 (rot) und Cod. 304 (rot), jeweils VDS und HDS. | |
Schrift: | |
Schriftraum: mind. 160 × 100 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 22-23 | |
Schriftart: Karolingische Minuskel |
Einband: Schmucklos |
Schmuckloser, abgegriffener Ledereinband über Holz, dicke Holzdeckel, fünf Beschläge pro Deckel (auf dem vorderen Deckel wurde der mittlere entfernt) sowie Metallnägel an den Fußseiten der Deckel (teilweise entfernt). Zwei Schließen (Schließenriemen entfernt). Buchrücken: freiliegendes Kapital mit rotem Leder umstochen, Signaturschild mit Olim-Signatur M 13. Auf dem vorderen Deckel wurde das Titelschild entfernt, darüber wurde ein kleineres mit Signatur B 3a [?] 16. Jh. aufgeklebt. |
(VDS, HDS) | De actibus apostolorum (Fragm., 11. Jh., [hier: Liber II]) (CSEL 72; PL 68, 83A-246A; RB 1423). Fragmente der gleichen Handschrift finden sich auch in Cod. 256 (rot) und Cod. 304 (rot), jeweils VDS und HDS. 6 ![]() | : |
VDSr, linke Seite | De sermone sonus sic aurum dogmata legis ... — ... Lingua colona Dei cum semina feta saluti | |
VDSr, rechte Seite | Languorum pressere focos membrisque repostae ... — ... Quamve triumphalem Domino vincente coronam | |
VDSv, linke Seite | O miseranda manus cui tu praestare laboras ... — ... Ut Dominum duo iuncta colant de pectore sensus | |
VDSv, rechte Seite | Contigit inde geri rabido cum murmure frendens ... — ... Diluit in toto David sua crimina Psalmo (CSEL 72, Vv 655-676) | |
HDS, linke Seite | Instituere manus solusque repellitur error ... — ... Atque oblata palam sudaria fusa per artus | |
HDS, rechte Seite | Plus animis factura diem micuere coruscae ... — ... Non sinit insidiis et amari vulnere dentis (CSEL 72, Vv 759-780) | |
(1ra-4va) | Sermo. 1 ![]() | |
1ra | Tit.: [ohne Titel] Nubecula parva ascendebat de mari quasi vestigium hominis (III Rg 18,44). Iob 29 scribitur 'Radix mea aperta est secus aquas'. Ubi sciendum quod sunt sacra scriptura in se habet tria videlicet ... ... — ... quod nobis concedat qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. Deo gratias. | |
(4va-vb) | Oratio ad Iesum Christum. 1 ![]() | : |
4va | Tit.: Oracio sancti Bernardini confessoris et doctoris in nomine domini Ihesu ... O bone Iesu, o dulcis Iesu, o Iesu fili Mariae virginis ... te deprecor per illum sanguinem tuum pretiosum | |
(4vb) | Oratio. 1 ![]() | |
4vb | Tit.: Ante Iste sanctus digne Omnipotens sempiterne Deus cuius antiqua miracula etiam nostris saeculis coruscare sentimus | |
(5ra-14va) | Sermones. 1 ![]() | |
5ra | [Anfang fehlt] ... (Rot) Dominica quarta. Sit omnis homo velox ... (Iac, 1,19). Ista bonam doctrinam nos beatus Iacobus ne ergo malum loquamur ... (14ra, Rot) In vigilia .... Tui erant et mihi eos dedisti ... non pro mundo (Io, 17,6-9). Ex istis verbis ad patrem caelestem ... — ... (14va, Rot, Schlussschrift, Schreibervers) Pitt wyr. Explicit Wartholomeus per manus. Detur scriptori pro penna celica regia. | |
(14va-14vb) | Nota sollicitudinem pastoralis requisitionis. 1 ![]() | |
14va | Nota sollicitudinem pastoralis requistionis ut infra habetur in statutis sanctorum. Item festum nativitatis Christi ieiunatur et celebratur sub excommunicationis poena ... — ... Item festum Margarethae celebretur tantum | |
(15ra-101va) | Malogranatum (GW 01844, u.a. Wien UB Digitalisat. – Lit.: Gerwing 1986, hier S. 124, Nr. 21 (mit Nennung dieser Handschrift unter der schwarzen Signatur Cod. 248, die Angaben dort sind unvollständig; es besteht keine Schreiberidentität mit Cod. 273 (rot)). Prolog und Inhaltsverzeichnis zum Liber I: 15r, Liber I: 16r-72r, Leerseiten: 15v, 72v-73v; Inhaltsverzeichnis zum Liber II: 74r, Liber II: 75r-101v, Leerseiten: 74v, 102r/v. 8 ![]() | : |
15r | Tit.: (Rot) Incipit Tabula sive Registrum [erg. Malogranati] operis liber primus. Capitulum primum Quod Deus creavit hominem ad diligendum et fruendum se ipsum ... Notandum quod opus subsequens seu liber sive tractatus intitulatur Malogranatum | |
15v | (leer) | |
16r | Tit.: [ohne Titel] Fili accedens ad servitutem Dei ... (Ecl 2,1). Sancta trinitas pater et filius et spiritus sanctus unus omnipotens Deus summae divinitatis et bonitatis ac ineffabilis dulcedinis et caritatis ... — ... in unum collegi ut condicio sive status poenitentium seu incipientium aliqualiter ista legentibus patefiat. (Versus) Per calami florem lector perpende laborem / obsecro scribentis, seriemque futura canentis. (Schlussschrift, Schreibername, Lokalisierung, Datierung) Explicit liber Malogranati primus per fratrem Christannum professum in Gotwico ordinis sancti Benedicti sub anno domini etc. Mo CCCCo XXIIIo [1423]. Amen. | |
72v-73v | (leer) | |
74r | Tit.: (Rot) Incipit secundus liber Malogranati qui est de statu proficiencium. Et primo in quibus constat status eorundem quid sit peccatum (Register) Peccata unde oriuntur ... Item quomodo ... in peccatum. (75ra) Filius interrogat: Accepta igitur informatione a te, o patre, ac salubri doctrina ... — ... (101va) tanto perfectior in sui ipsius congnitione ac notitia erit [bricht ab]. | |
74v | (leer) | |
75r | Tit.: (74rb, Rot) In priumus interrogat filius patrem dicens Filius interrogat: Accepta igitur informatione a te, o pater, ac salubri doctrina ... — ... tanto perfectior in sui ipsius congnitione ac notitia erit [bricht ab]. | |
102r | (leer) | |
(102v) | Federproben. | |
(103vb-136vb) | Sermones. 1 ![]() | : |
103ra | Tit.: (Rot) Incipit prologus sancti Augustini episcopi In cuiuscumque manus libellus iste venerit rogo et cum grandi humilitate ... (Praefatio) Pro intuitu paternae pietatis ... (103rb, Capitula) In nomine domini nostri Iesu Christi continentur in hoc codice homiliae a sancto Augustino episcopo editae ad populum anni per circulum totum unde hoc orditur breviarium. Homilia ante dies X aut XV de natale domini dicenda | |
(103vb-105rb) | Sermo app. 115 (Alanus 2, 84). | :|
(103vb-105rb) | Sermo 187 (CPPM I 5543). 1 ![]() | : |
103vb | Tit.: (Rot) Omelia ante dies decem aut quindecim de nativitate domini dicenda Propitia divinitate fratres dilectissimi iam prope est dies in quo natalem domini salvatoris cum gaudio debeamus celebrare | |
(105rb-106rb) | Sermo app. 116 (Alanus 2, 85; Ottobeuren 8) . | :|
(106rb) | Sermo 61 + 61 extr. (Alanus 2, 86). | :|
(106rb-107ra) | Sermo Caillau II 31 (Alanus 1, 10e). | :|
(107ra-109ra) | Sermo 192 (Alanus 1, 10b). | :|
(109ra-b) | Sermo app. 117. | :|
(109rb-110rb) | Sermo app. 210 (Alanus 1, 19). | :|
(110rb-111ra) | Sermo app. 220 (Alanus 1, 27). | :|
(111ra-112vb) | Sermo ed. PLS 2, 1213-1218 (Alanus 1, 31). | :|
(112vb-114ra) | Sermo app. 129 (Ottobeuren 23). | :|
(114ra-115rb) | Sermo app. 130 (Fleury 19; Ottobeuren 24). | :|
(115rb-117rb) | Sermo app. 135 (Alanus 1, 38). | :|
(117rb-119vb) | Sermo app. 136 (Ottobeuren 26). | :|
(119vb-120vb) | Sermo 93 (Alanus 2, 105) (PL 38, 573-578. -- CPL 284). | :|
(120vb-121ra) | Sermo app. 189 (Alanus 2, 58). | :|
(121ra-b) | Sermo app. 190. | :|
(121rb-122rb) | Sermo app. 191. | :|
(122rb-122vb) | Sermo app. 142 (Alanus 1, 52). | :|
(122vb-123ra) | Sermo Caillau II app. 26 (Alanus 1, 50b). | :|
(123ra-vb) | Sermo de quadragesima (Ps. Hieronymus, epist. 27). | :|
(123vb-124va) | Sermo app. 146. | :|
(124va-125ra) | Sermo app. 83 (Alanus 1, 68). | :|
(125ra-b) | Sermo 209. | :|
(125rb-126ra) | Sermo 4 (Alanus 1, 69) (CPPMA 5481). | :|
(126ra-vb) | Sermo app. 13. | :|
(126vb-127vb) | Sermo app. 15. | :|
(127vb-129ra) | De decem plagis (= Sermo app. 21). | :|
(129ra-vb) | Sermo app. 36. | :|
(129vb-130va) | Sermo app. 45. | :|
(130va-131va) | Sermo app. 267. | :|
(131va-132rb) | Sermo app. 242. | :|
(132rb-vb) | Sermo 59 (Expositio in Pater noster) (PL 38, 400-402; SC 116, 186-198 [S. Poque]; vgl. CC 104, 602-604 [Caesarii sermo 147]. - RB 8649 [anonym]; Bloomfield 8017 und 9016). | :|
(132vb-133va) | Sermo app. 149. | :|
(133va-134va) | Sermo 201 (CC 103, ... -- CPL 1008). | :|
(134ra-va) | Sermo app. 156. | :|
(134va-135rb) | Sermo Caillau II 53 (Alanus 2, 1). | :|
(135rb-vb) | Sermo app. 159 (Alanus 2, 5a). | :|
(135vb-136rb) | Sermo app. 168 (Alanus 2, 7a). | :|
(135vb-136vb) | Sermo 224 (rec. C). | :|
(137ra-173va) | Sermones. Anfang fehlt, zu Beginn zahlreiche beschriebene Blätter herausgerissen. 2 ![]() | |
137ra/b | Exiit qui seminat ... (Lc 8,5). Notandum quod discretio seminantis in quattuor consideratur ... — ... unde caecos et claudos compelle intrare. | |
173rb-173va | Cum dilexisset suos qui erant in mundo ... (Io 13,1 ). Numquam aliquis alium in tamen dilexit ... — ... habet vitam aeternam. Quam nobis praestare dignetur. Amen. Sanctus Nicasius | |
(174r-195vb) | Postillae super evangelia de tempore, Sermones 1-13 (Drucke: GW 2248 u.ö., siehe das Exemplar der UB Darmstadt, Köln: Johann Koelhoff der Ältere 1482 [online] - Schneyer 1, 290-298, Nr. 1-134; Kaeppeli 264). Nach Blatt 177 sind 2 Blätter herausgetrennt, es fehlen Teile aus Predigt 4 und 5, die Reihenfolge der Predigten ist im Vergleich zum Druck teilweise umgestellt. 1 ![]() | : |
174ra | Tit.: (Rot) Dominica prima in adventu domini Cum appropinquasset Iesus Hierosolymis (Mt 21,1). Tempus quod hodie incipit et durat usque ad nativitatem domini, vocatur ab ecclesia adventus domini ... — ... principes sacerdotum illudentes [bricht ab in Sermo 13] | |
(196ra-219vb) | Sermones diversi. 2 ![]() | |
196ra-196vb | Tit.: (Rot) Dominica in quadragesima Ductus est Iesus in desertum (Mt 4,1). Quia ... paenitentiae in qua homo pugnat contra desideria | |
219rb-219vb | Tit.: (Rot) Dominica sexta Nisi abundaverit iustitia vestra (Mt 5,20). Duo verba tanguntur in evangelio: unum est commendatum super omnia quae possut ... — ... [bricht ab] | |
(220ra-235va) | De vita et moribus philosophorum (Drucke: GW 5781-82. Exemplar Oxford Bodleian Library [online]; Ed.: Knust 1886. -- Bloomfield 3111 und 6006 und 1475). -- Lit. zur Überlieferung: Stigall 1957; Prelog 1983 5, Nr. 60). 1 ![]() | : |
220ra | Tit.: (Rot) De Talete philosophi Thales philosophus Asianus ut ait Laertius in libro de vita philosophorum patre Examyo matre Cleobolina ex aelidibus qui sunt phoenices nobilissimi claruit. Hic primus sapiens appellatus est secundum quod et septem sapientes vocati sunt ... ... — ... (235ra) Seneca Cordubensis philosophus ... (Werkliste des Seneca) Ad Elbiam de consolatione filii. | |
(236r-237v) | leer. | |
(238ra-256ra) | Claustrum animae cum dispositione officiorum et officialium suorum (Bloomfield 49 [hier Hugo de Folieto ?) zugeschrieben]. – Lit.: Bauer 1973, 313-334 passim; VL III 1981) 1159 f., Nr. III.2 [G. Bauer]). 1 ![]() | |
238ra | Tit.: (Rot) Meditacio divine praesencie Abbas istius claustri est iugis meditatio divinae praesentiae sed quia non est locus ubi non sit Deus tamquam praesens... (238rb: De oboedientia) Prior est oboedientia ut renuntians homo proprie voluntati statuat se contra se frangendo voluntantem propriam ... — ... (256ra) totis cordis conamine praecaventes. Haec et omnia bona operetur in nobis clementia salvatoris. Amen. | |
(256ra-261vb) | Physiologus, Dicta-Version (Ausg.: Heider 1850b. – Lit.: Henkel 1976, 29-32; VL VII [1989] 620-634 [Ch. Schröder]). (156ra/v) De Leone; De Leaena; De Pantera; (156vb) De Unicorno; (157ra/b) De Hydro; De Syrene; (257r/v) leer; (258ra) De Hiena (258ra/b) De Onagro; (258rb, 259ra) De Elephante; (258va/b) leer; (259ra/v) De Autula; De Serra; De Vipera; (259va/b) De Lacerta, De Cervo; De Dorco; (260ra/b) De Vulpe; De Castore; De Formica; (260va/b) De Ericio; De Aquila; De Pelicano; De Nocticorace; (261ra/b) De Fulica; De Perdice, De Assida, De Upupa; (261va/b) De Caradrio; De Fenice. 1 ![]() | |
256ra | Tit.: (Rot) De leone Igitur Iacob benedicens filium suum Iudam dicebat 'Catulus leonis Iuda filius de germine meo quis suscitabit eum'. Physiologus dicit 'Tres naturas habet leo' ... — ... (261vb) Haec avis significat Christum utriusque alis odore suavissimo repletis idem veteris et novi testamenti. Amen. | |
(261vb-262ra) | Sermo app. 97 (PL 39, 1931; PL 52, 679-680. -- CPL 368; CPPM I 882). Rec. brevior. 1 ![]() | : |
261vb | Tit.: [ohne Titel] Domini vox est, fratres charissimi, pacem meam do vobis pacem relinquo vobis. De pace dicturi sumus prius quae pacis sint commoda, videamus. Est pax serenitas mentis ... — ... similitudine operum parem te ipsius esse cognosce. | |
(262ra-276vb) | Liber exhortationis, vulgo de salutaribus documentis ad quendam comitem (PL 40, 1047-1068; PL 99, 197-282; PLS 2, 1368). 1 ![]() | : |
262ra | Tit.: (Rot) Incipit liber exortacionis beati Augustini episcopi ad quendam comitem O mi frater si cupias scire quamvis ego nesciam ... — ... dum perpetualiter ista tenere non possumus, et illa per securitatem amittimus. Lugendum nobis est, si regnum promissum [bricht ab] | |
(277r-v) | Schriftproben und Federzeichnungsentwurf. (277v: Skizze datiert 1518). 1 ![]() | |
277r-v | U.a. (277r): Wir Laurencius von Gottes gnaden abbt Gemeint ist wohl Abt Laurentius Grueber (Gruober) 1468-1481 Abt von Göttweig. |