Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36976 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 274 (rot) / 294 (schwarz)
GALLUS DE AULA REGIA. HENRICUS DE HASSIA. PS. EUSEBIUS CREMONENSIS. PS. AUGUSTINUS. PS. CYRILLUS HIEROSOLYMITANUS. BINDUS DE SENIS. BONAVENTURA. SERMONES.
Olim: C 1    Papier   292 Bl.   310×210   1424 (Nachträge: 1424 und 1427)   
Handschrift aus 6 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-112) 1424; 2  (113-124) 2. Jahrzehnt 15. Jh.; 3  (125-150) um 1417/1425; 4  (151-222) um 1423/1424; 5  (223-280) um 1419/1420; 6  (281-292) um 1390/1395
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Einzelbilder: fol. 3, 5, 26, 27, 75, 76, 77, 85, 120, 121, 130, 136, 141, 149, 175, 176, 207, 208, 230, 234, 266, 267, 274, 279, 281, 282, 285.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Pergamentstreifen zur Falzverstärkung. Kustoden von 1 bis 26, wobei die Kustoden 10 (bei Textende auf Blatt 112) und 14 (gesamte Lage entfernt?) nicht enthalten sind. Reklamanten außer auf den ersten beiden Lagen, auf den Blättern 112, 124, 136 sowie den letzten beiden Lagen. Immer wieder eingerissene Blätter, Blatt 48 und 49 geklebt. Die letzte Lage ist an den Rändern stärker beschädigt, auf dem letzten Blatt fehlt der untere rechte Teil des Blatts (mit Textverlust). Moderne Bleistiftfoliierung.

Teil 11-112   Papier   1424
Lagen: 9. VI108 + (IV-4)112
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: 205-228 × 138-160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37-53   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(18ra-32va) Schriftraum: 205 × 138    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40-42   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien
Schrift 3(32va-112vb) Schriftraum: 205-207 × 140-152    Zeilenzahl: 39-42   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden mit Punktverdickungen in roter Tinte. Rankenentwurf auf Bl. 24v eingeritzt (blind).
Teil 2113-124   Papier   2. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: VI124
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(113ra-124vb) Schriftraum: 206 × 152    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 35   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarde in Rot.
Teil 3125-150   Papier   um 1417/1425
Lagen: 2. VI148+ (II-2)150
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(125ra-150rb) Schriftraum: 229 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 53-54   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden mit Punktverdickungen in Rot. Maniculae in Schwarz.
Teil 4151-222   Papier   um 1423/1424
Lagen: 6. VI222
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(151ra-222va) Schriftraum: 218 × 148    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42-43   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden, stellenweise mit Schaftaussparungen und Punktverdickungen, in roter und teilweise schwarzer Tinte. Rankenentwurf auf Bl. 154v in Tinte.
Teil 5223-280   Papier   um 1419/1420
Lagen: 4. VI280 + (VI-2)280
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(223ra-278va) Schriftraum: 225-227 × 160-162    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39-44   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Neunzeilige bis elfzeilige qualitätvolle Fleuronnéeinitialen auf den Blättern 223ra (Anfangsinitiale), 246vb, 251rb, 263rb. Weitere kleinere Fleuronnéen in roter und schwarzer Tinte. Rankenentwurf auf den Blättern 232r in Tinte bzw. auf Bl. 272v mit Stift. Maniculae in roter Tinte.
Teil 6281-292   Papier   um 1390/1395
Lagen: VI292
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(281ra-287rb) Schriftraum: 222 × 140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 52-53   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Nachträge (287va-292rb): Kursive.
Schrift 2(287v292rbb) Schriftraum: 225 × 140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 57   
Schriftart: Gotische Kursive – Marginalien
Nachträge.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.

Hs. enthält 1 Fragment
VDS, HDS   Papier   
Fragmente abgelöst. Verbleib unbekannt.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Roter Ledereinband über Holz, teilweise stark nachgedunkelt. Vor allem auf dem Hinterdeckel starker Abrieb. Blütenförmige Blindstempel (zusammengesetzt aus je 6 bis 9 einfachen kleinen Kreisen). Jeweils fünf Buckelbeschläge auf dem Vorder- und Hinterdeckel, wobei auf letzterem einer fehlt. Zwei Metallschließen, ein Beschlag dazu fehlt hinten, genauso wie die dazugehörigen Riemen. Ein deutlich helleres rechteckiges Feld im oberen Teil des Vorderdeckels lässt dort ein inzwischen wohl abgelöstes Titelschild vermuten. Darüber klebt kleineres Papiertitelschild mit der Olim-Signatur "B 39". Das Leder des Einbandrückens ist brüchig, darauf im ersten Bund ein papierenes Barocktitelschild, zwischen zweitem und drittem Bund ein weiteres mit der Olim-Signatur C 1 sowie im fünften Bund das Titelschild nach dem Katalog von Vinzenz Werl.
Magdalena Lichtenwagner, März 2021; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Juni 2021
"GW", "Gerwing 1986", "VL", "Hohmann", "PL", "Klapper II", "BHL", "BHM", "CPL", "Hain", "RB", "Zumkeller", "Bloomfield", "Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII", "Distelbrink "
alle Initien
(1ra-112va) Gallus de Aula Regia OCist Malogranatum (GW 01844, u.a. Wien UB Digitalisat. – Lit.: Gerwing 1986, mit Nennung dieser Handschrift auf S. 124, Nr. 24 allerdings gibt Gerwing fälschlicherweise an, dass das gesamte Malogranatum enthalten ist. VL II, 1063-1066 [Bernhard D. Haage] und VL XI, 486.). Liber II. Register: 1r-v. Insgesamt fünf weitere Parallelüberlieferungen unterschiedlichen Umfangs in Göttweig: u.a. Cod. 243, 15ra-101va (Liber I u. II) sowie Cod. 270, 56ra-356va (Liber I u. III).
   2
1ra Tit.: Incipit secundus liber Malogranati qui est de statu proficiencium et primo inquibus constat status eorundem
Quid sit peccatum
1rb [Ohne Titel]
Inprimis interrogat filium patrem dicens: Accepta igitur informatione a te, o pater, ac salubri doctrina de statu paenitentium seu incipientium ... — ... In virtutum operatione et in temptationum perpessione esse expositum et explanatum. (112va, Schlussschrift, Datierung) Explicit liber Malogranati secundus qui est de statu proficiencium in octava visitacionis virginis Mariae. Anno domini Mo CCCCo XXIIIIo. [9. Juli 1424]
(112vb) leer.
(113ra-124vb) Henricus de Langenstein (de Hassia) Sermo de nativitate BMV (Hohmann 410). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 448, 128r-141v.
   1
113ra [Ohne Titel]
Ipse fundavit eam altissimus (Ps 86,5). Scribitur Psalmo 86. Domini et patres venerabiles magnae utique et gloriosae festivitatis diem primordia humanae salutis recolentem reciprocus anni cursus nobis adduxit ... — ... hodie suis meritis et sanctis precibus a domino nostro Iesu Christo filio suo qui cum Deo patre in unitate spiritus sancti vivit et regnat per omnia saecula. Amen.
(125ra-137ra) Ps. Eusebius CremonensisEpistola ad Damasum episcopum Portuensem de morte Hieronymi (PL 22, 239-282. Ed.: Klapper II, 10-241 [mit der dt. Übersetzung des Iohannes von Neumarkt]. — BHL 3866; BHM 903e). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 238, 9v-31v.
   1
125ra Tit.: (Rot) Incipit epistola beati Eusebii ad beatum Damasum Portuensem episcopum ad Christianissimum Theodonium Romanorum senatorem de morte gloriosissimi Ieronimi doctoris eximii. Rubrica
Patri reverendissimo Damaso Portuensi episcopo et Christianissimo Theodonio Romanorum senatori Eusebius olim Hieronymi sanctissimi discipulus. Nunc vero eodem orbatus lumine... Multifariam multisque modis olim Deus locutus est hominibus nobis per suum dilectissimum filium sanctum Hieronymum ... — ... ..ut tua valeamus piissima intercessione ab omnibus protegi nocivis et in futuro gaudia quae iam possides adipisci. Amen.
(137ra-139rb) Ps. AugustinusEpistola app. 18 (De magnificentiis b. Hieronymi) (PL 22, 281-289 und 33, 1120-1126. Ed.: Klapper II, 246-288 [mit der dt. Übersetzung des Iohannes von Neumarkt]. – CPL 367; BHL 3867; BHM 903a). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 238, 32ra-36va und Cod. 244, 1ra-3vb.
   1
137ra Tit.: (Rot) Incipit epistola beati Augustini doctoris ad beatum Cirillum secundum Iherosolimitanem episcopum de magnificencia eximii doctoris beati Ieronimi presbyteri gloriosissimi christiane fidei
Gloriosissimi christianae fidei athletae sanctae matris ecclesiae lapis angularis in quo admodum firmata consistit nunc vero in caelesti gloria sideris radiantis ... — ... Quoniam nullum dubium est quod ea quae optat idem Hieronymus potest continuo obtinere. Non enim suo aliqualiter defraudatur desiderio.
(139rb-150rb) Ps. Cyrillus HierosolymitanusEpistola ad Augustinum de miraculis Hieronymi (= Ps. Augustini Ep. app. 19) (PL 22, 289-326 und 33, 1126-1153. Ed.: Klapper II, 293-512 [mit der dt. Übersetzung des Iohannes von Neumarkt]. – CPL 367; BHL 3868; BHM 903c). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 238, 36vb-58vb und Cod. 244, 4r-32v.
   1
139rb Tit.: (Rot) Incipit epistola beati Cirilli Iherosolimitani episcopi ad beatum Augustinum doctorem eximium de miraculis beati Ieronimi eximii doctoris
Venerabili viro episcoporum eximio Augustino Hipponensi praesuli Cyrillus Hierosolymitanus pontifex et omnium sacerdotum infimus illius sequi vestigia cuius interra sanctitas radiare non cessant ... — ... Si quid vero superfluum inutile et non bonum sit solum meae insipientiae et negligentiae causa hoc accidisse ab omnibus iudicetur. Mei Augustine carissime in tuis orationibus memor esto. Amen.
(150v) leer.
(151ra-222va) Bindus de Senis OESA Distinctiones sive concordantiae historiales (Druck: Hain 6281 [unter dem Namen Hugo de Sancto Caro]. – RB 1765; Zumkeller 202; Bloomfield 135). Register: 218ra-222va.
   2
151ra [Ohne Titel]
Abstinentia est meriti augmentativa sapientiae acquisitiva religiositatis ostensiva carnis refrenativa ... — ... (217vb) quando accepit epistolas ut persequeretur Christianos. Act. 3o. Et sic est finis. (218ra, Schlußschrift in Rot) Expliciunt figure super totam bibliam secundum ordinem literarum alphabeti conposite.
218ra Abstitentia ... — ... Zelus malus est multiplex 32 per totum.
(222vb) leer.
(223ra-278vb) Sermones quadragesimales.
   1
223ra [Ohne Titel]
Ego sum lux mundi (Io 8,12). Haec verba immo proposita possunt exponi de passione domini acerbissima ... — ... est fructus spectabilissimus aeternae retributionis quod fructus nobis concedat virgo Maria. Amen.
(279r-280v) leer.
(281ra-287rb) Bonaventura OFM Vita mystica (forma brevis) (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII 159-189. Distelbrink 30 f., Nr. 25).
   1
281ra Tit.: (Rot) Incipit planctus fratris Bonaventure cardinalis ordinis fratrum minorum de passione domini. Incipit prologus.
Ego sum vitis vera etc. (Io 15, 1) O Iesu benigna vitis veni lignum vitae quod est in medio paradisi... Ego sum vitis vera etcetera. Ipso domino nostro Iesu Christo adiuvante videamus quasdam proprietates vitis terrestris ... — ... quis umquam tam gravia et tam pudenda sustinuit [bricht ab].
(Darunter in Rot) Reliqua videlicet finem huius tractatus quaere vertendo folia quinque ubi incipit.
(287va-292rb) Sermones de annuntiatione BMV. 289vb: 20 Zeilen, nur Beginn eines Sermo, gestrichen. Zugleich Beginn des folgenden Sermo auf 289va.
   3
287va Tit.: Sermo quem praedicavi in anno Mo CCCCo XXIIIIo in parochia [1424]
Quae cum audisset turbata est ... (Lc 1,29) Prosper dicit de vita contemplativa praedicandum est verbum ... — ... ut per te nos suscipiat et per te datus est nobis et dic exemplum.
289va Tit.: Sermo de annuntiatione virginis gloriose quem praedicavi in anno xxviio [1427]
Tulit Dominus Deus hominem ... (Gen 2,15) Ubi sciendum quod ... — ... ad quam salutem nos perducat et dic exemplum valens.
291ra Tit.: In nomine Domini. Amen. Collacio quam feci ad fratres in vigilia nativitatis Domini in anno etc. xxviio [1427]
Preparare in occursum domini dei tui Israel... [Am 4, 12] Fratris dilecti et filii dilectissimi, ante introductionem huius thematis scire debetis quod ad verum ... — ... oculus hominis ... qui est benedictus in saecula. Amen.
(292v) leer.