Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36984
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 282 (rot) / 304 (schwarz)
NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. DAVID DE AUGUSTA. RAIMUNDUS DE PENNAFORTE. FORMA HONESTAE ET SPIRITUALIS VITAE. SERMONES U.A.
Olim: A 26    Papier   I, 236 Bl.   305×210   1. Hälfte 15. Jh.
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1  (I-71) um 1438/1439; 2  (72-202) 1412; 3  (203-237) um 1423
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3  |  Einzelbilder: fol. 10, 15, 23, 26, 115, 146, 151, 208, 217, 218, 232, 237.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 12)

Moderne Bleistiftfoliierung.

Teil 1I-71   Papier   um 1438/1439
Lagen: 1I + 5. VI60 + (VI-1)71. Gegenblatt zu 61 fehlt.
Papier- und Pergamentstreifen zur Falzverstärkung, zum Teil beschriftet. Zwischen Blatt 12 und 13 je ein herausgelöster Pergament- und Papierfalz (beschriftet). Reklamanten auf den Blättern 12v, 24v, 36v, 48v und 60v. — Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(1ra-37ra (4. Zeile)) Schriftraum: 215 × 145-148    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 45-51   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(37ra (4. Zeile)-71vb) Schriftraum: 215 × 147    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40-41   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Siebenzeiliges Fleuronnée in Rot und Braun auf Blatt 1r. Lombarden in Rot.
Teil 272-202   Papier   1412
Lagen: 10. VI191 + (VI-1)202. Gegenblatt zu 193 fehlt.
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung, zum Teil beschriftet. Kustoden durchgängig von 1 bis 11. Der gesamte Teil (Blätter 72 bis 201) ist bis auf das letzte Blatt mit einer zeitnahen Foliierung (1-130) versehen.
Schrift:
(72ra-201va) Schriftraum: 228 × 145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 41-44   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Maniculae in Rot. Lombarden in Rot.
Teil 3203-237   Papier   um 1423
Lagen: 2. VI226 + (VI-1)237. Gegenblatt zu 228 fehlt.
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung, zum Teil beschriftet. Reklamanten auf den Blättern 214v (beschnitten) und 226v. — Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(203ra-236rb) Schriftraum: 215-20 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38-43   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Ledereinband über Holz, ursprünglich fünf Metallbeschläge je Deckel, einer fehlt vorne und hinten. Zwei Schließen. Abriebspuren. Auf dem Vorderdeckel Pergamenttitelschild: Liber de viciis et virtutibus in papiro et plurima materia vide in [...]. Barockpapiertitelschild auf dem ersten Bund des Einbandrückens teilweise zerstört, auf dem zweiten Bund Schildchen mit Olimsignatur A 26, auf dem vierten Bund die Signatur nach dem Katalog von V. Werl.


Bei Werl Hinweis auf inzwischen fehlende Fragmente: "Ein erstes und zuletzt 2 Pergbll. (nicht mitgez.) enthaltene fragmenta Gradualis manu. sec. XII, mit Neumen in 4 Linien (die rothe darunter) mit Buchstaben zu Anfang derselben. Auf dem vorletzten steht auch mit Mönchschrift sec. XV: Iste liber pertinet ad S. Mariam in Gottwico und Frater Erhardus pinxit." Dieser Absatz ist von einer jüngeren Kurrenthand versehen mit: "Nicht mehr vorhanden. 10/12 [18]78. Wo?" Korrekturvermerk 130v: Comparatus et correctus per Dominum Werdungen (?) Vienne ad profectum sui dilecti fratris ac domini Ulrici plebani in Cottwico.
Magdalena Lichtenwagner, Sep. 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Juli 2021
"Madre", "Lhotsky 1957", "David ab Augusta 1899", "PL", "Bloomfield", "Distelbrink", "Bloomfield ", "Walther, Proverbia"
alle Initien
(I u. I*-II*) Graduale-Fragment. Mit Neumen.
Teil 1
(Ir) Inhaltsverzeichnis.
(Iv) leer.
Sermo .
(1ra-69vb) Nicolaus de Dinkelsbühl De vitiis et virtutibus = Tractatus octo (VI) (Madre 192-199; mit Nennung dieser Handschrift auf 196.).
   1
1ra [Ohne Titel]
Nunc dicendum est de vitiis et aliquibus virtutibus eis oppositis. Et pro illo: - Notandum, quod, ut docet Magister in secundo sententiarum distictione prima: Deus a principio primum hominem creavit, ut particeps fieret suae beatitudinis aeterne ... — ... nolite quiescere lucrari Christo quia lucrati estis a Christo. Haec ille etc etc.
(70ra-71vb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de oblationibus (Ratione relapsi) (Madre 251, mit Nennung dieser Handschrift. Vgl. auch Lhotsky 1957, 82 Nr. 92). Der vorhergehende Text wird öfters mit diesem Sermo beendet. (Madre 195).
   1
70ra [Ohne Titel]
Ratione relapsi nuper combusti possent aliqui simplices errare et credere numquam offerendum esse, aut dubitare, an offerre teneantur aliquando, vel licitum sit an non et sic cum scrupulo omittere. ... — ... saeculari iudicio sunt relinquendi etc. etc. etc. etc. (verwischte Schreibernennung, Lokalisierung) frater Martinus professus in G[ottwico] (?)
Teil 2
(72ra-87ra) Nicolaus de Dinkelsbühl In Matthaeum (Madre 54 (c. 5), mit Nennung dieser Handschrift.).
   1
72ra Tit.: (Rot) Incipit lectura magistri Nycolaii Tinchelspuhel super octo beatitudines Matheii quinto
Videns autem turbas (Mt 5,1) Descripta populi adunatione per praedicationem Christi ponitur hic legis lacio et primo praemittitur ... — ... ut ad perfectionem caritatis istis gradibus possimus ascendere.
(87ra-93va) David de Augusta OFM De exterioris et interioris hominis compositione, lib. I, pars 1 (Ed.: David ab Augusta 1899, 3-36; PL 184, 1189-1198 [Liber I unvollst.] – Bloomfield 1524 und 4155).
   1
87ra Tit.: Incipiunt collato profectuum religiosorum. Primo quare homo religionem intrans cause assingnatur
Primo considerare debes quare veneris ad quid veneris propter quid enim venisti nisi propter Deum solum ... — ... non intrares per hostium quod est Christus in ovile sancte religionis.
(93va-164rb) David de Augusta OFM De exterioris et interioris hominis compositione, lib. II (Ed.: David ab Augusta 1899, 63-160. – Distelbrink Nr. 100; Bloomfield 2655).
   1
93va Tit.: (Rot) Incipiunt collationes profectus religiosorum et primo quadam praeambula (Marginale in Rot) Incipit summa de int[er]iori homine
Collationes meas quas exhortatione ad novicios nostros vel ad alios religiosos ... — ... aut pro bonis que cupimus adipiscendis aut cum gratias agius vel proacceptis vel promissis quae nobis dominus concedat. Amen dicant omnia. Et hic est finis. (Datierung) Explicit liber profectuum religiosorum finitus in vigilia sancti Laurentii anno domini millesimo quadringentesimo duodecimo. Sit laus. [9.8.1412]
(164rb-171rb) Nicolaus de Dinkelsbühl De nativitate domini sermo II (Madre 207, mit Nennung dieser Handschrift.).
   1
164rb Tit.: (Rot) Sermo magistri Nicolai Tynkelspuhel ad clerum sequitur thema de nativitate domini
Venite et videte opera Domini (Ps 45,9). Leo papa in quodam sermone praesentis festivitatis ait quamvis omnibus diebus atque temporibus ... — ... et propter nostram salutem parvulus nasci voluit ex intacta virgine Dominus et salvator noster Iesus Christus... Amen.
(171rb-180vb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo ad clerum et ad religiosos (Madre 271, mit Nennung dieser Handschrift).
   1
171rb Tit.: (Rot) Incipit alius sermo magistri Nycolai de Tynkelspuhel ad clerum et ad religiosos
Gratia vobis et pax multiplicetur (I Pt,1). Isiderus tertia de summo bono capitulo 10 dicit: Doctrina sine gratia adiuvante quamvis infundatur auribus audientium ... — ... ad omne opus bonum instructus (II Tim 2,21). Quam perfectionem nobis concedat qui sine fine vivit et regnat. Amen.
(180vb-189rb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo ad capitulum Cartusiensium (Madre 272, mit Nennung dieser Handschrift.).
   1
180vb Tit.: (Rot) Incipit alius sermo ad religiosos eius de magistri Nycolay
Perfice gressus meos in semitis tuis (Ps 16,5). Sicut dicit magister Sententiarum libro secundo distinctione prima: Omnipotens Deus et summe bonus qui in se ipso aeternaliter et incommutabiliter est beatus ... — ... et sine fatigatione laudabimus. Quo nos toto corde tendere et tandem feliciter pervenire faciat omnipotens Deus qui in trinitate perfecta vivit et regnat unus in saecula benedictus. Amen.
(189rb-193rb) W. fraterSermo praedicatus ad universitatem Wiennensem de quadragesima a. 1405.
   1
189rb Tit.: (Rot, Datierung) Incipit alius sermo praedicatus ad universitatem Wienne per vestrum fratrem W. de quadragesima anno domini 1405
Ecce nunc tempus acceptabile (II Cor, 6,2). Scribitur secundo ad Corinthes 6 capitulo et in epistola dominicae praesentis. Reverendi patres magstri ac domini mei prestantissimi. Sapiens qui rerum pretia debita estimatione considerat ... — ... quod atque gratiam in praesenti et gloriam infector nobis concedere dignetur. Qui sine fine vivit et regnat etc. Finis etc.
(193rb-201va) Forma honestae et spiritualis vitae (Parallelüberlieferung z. B.: Köln, Stadtarchiv, GB 8° 122, 49r-53v).
   1
192rb Tit.: (Rot) Incipit forma honeste et spiritualis vite
Dilectionem tuam attentius deprecor quatenus inter infinita Dei beneficia ista quattuor habeas in mente tua ... — ... ut haec et alia impedimenta auferat a nobis. Qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(Datierung, Käufer, Korrektor, Auftraggeber in Rot) Finitus est iste liber anno domini M°CCCC XII in proxima tercia feria post Michaelis id est in die beati Francisci. [4.10.1412] Qui est comparatus et correctus per dominum Werdungen Wienne ad profectum sui dilecti fratris ac domini Ulrici plebani in Cotwico ac aliorum meo legencium bono. Qui veraciter docet viam salutis eterne et specialiter est informativus vite religiose ducens ad celum
(201vb-202rb) leer.
(202v) Sententia (Walther, Proverbia 29869).
   1
202v Sit tibi potus aqua, cibus aridus
Teil 3
(203ra-208va) Expositio passionis Christi. Teilweise Parallelüberlieferung Wien, Schottenstift, Cod. 155.
   1
203ra [Ohne Titel]
Scitis quia post biduum Pasca fiet et filius hominis tradetur ut crucifigetur (Mt 26,2) Augustinus libro quinto contra hereticos in persona Christi dicit: O homo, cum esses ... — ... Quo viso beata virgo Maria consolabitur hoc quoque miraculum Deus ad consolandum ... suam benedictam etc.
(208va-215rb) Sermo in parasceve. Teilweise dt. Marginalglossen.
   1
208va Tit.: (Rot) Sermo in parasceven (!)
(208vb) Recordare, Domine, quid acciderit nobis... (Lam 5,1). Hic propheta Ieremias in libro Lamentationum quasi ex parte Christi ad litteram aut de Iosia rege occiso ... — ... o felix et beata tibi domina nostra, corpora nostra et animas nostras, vitam nostram, mortem et resurrectionem nostram tibi commendamus. Tu sis benedicta in aeternum et ultra ad Iesum filio tuo qui cum Deo patrem et spiritu sancto etc.
(215va-223vb) Sermones de passione domini. Teilweise mit deutschsprachigen Marginalglossen. 218rb: Nota.
   1
215va [Ohne Titel]
O vos omnes qui transitis per viam... (Lam 1,12) Primo, fratres carissimi, considerando diem hodiernum nescio cogitare quid melius sit quam plorare vel praedicare ... — ... et animas nostras, vitam nostram, mortem et resurrectionem nostram tibi commendamus, tu sis benedicta in aeternam et ultra ad Iesu filio tuo. Qui cum Deo patre et sancto spiritu vivit et regnat Deus benedictus per omnia saecula saeculorum. Amen.
(223vb-226va) Sermones de animabus.
   2
223vb Mortuo non prohibeas gratiam (Sir 7,37) Quanto maior est necessitas indigentis tanto gratiosius est opus misericordiae ... — ... miseremini mei, misererimini mei saltem vos, amici mei etc. (Iob 19,21) (Schneyer 367)
223vb Tit.: Sermo de animabus
Nota quod mors hominis multum est timenda unde legimus de isto sancto viro beato Hylarione sanctissimo monacho ... — ... dixit in puncto mortis, pater, in manus tuas commendo spiritum meum (Luc 23,46).
(226va-229ra) Sermo Soccii.
   1
226va Tit.: Sermo soccii
Nota ergo quod vita nostra brevis est semper ad vitam aeterna tendere deberemus ... — ... de ore leonis ne absorbeas eas thartarus ergo debemus eis compati eleemosynis etc ut in passionali etc.
(229rb-231ra) Sermo de annuntiatione BMV. Mit Ergänzungen und Korrekturen von einer zeitnahen Hand.
   1
229rb Tit.: Sermo de annunciacione
Ave gratia plena... (Lc 1,28 ). Cum aliquis rex vel valens homo vult arripere iter alicuius remote peregrinationis solet mittere nuntios ... — ... et dicamus cum ecclesia audi nos nam te filius etc.
(229rb) Sermo de resurrectione.
   1
229rb Tit.: De resurrecione thema
Gaudeamus ergo omnes hodie quia frater noster Iesus Christus mortuus fiant ... — ... et amare caelestia.
(231rb-232rb) Sermo de conversione Pauli.
   1
231rb Tit.: Sermo de conversione sancti Pauli et continuatur epistola
Saulus adhuc spirans (Act 9,1). Ex vehementi spiritu ignem persecutionis accendens in se ... — ... et visum recipiamus. Quod praestet nobis qui vivit et regnat in caelis. Amen.
(232va-235va) Raimundus de Pennaforte OP De iniunctione carenarum. Vergleiche auch mit Göttweig, Cod. 295, Bl. 72ra-87rb.
   1
232vb Tit.: Incipit quartus liber magistri Reymundi et tractat de iniuncione karrenarum
Si pro mortali septem tibi iniungo carenas ... — ... Item videtur qui non solum per ista iam .... sed etiam per quodlibet bonum opus deleantur ut habetur de poenitentia xxx?
(235vb-236rb) Sermo de resurrectione.
   1
235vb Tit.: (Von anderer Hand) In die resurrectionis domini sermo. In die resurrectionis
Haec est dies quam fecit dominus (Ps 117,24) Sciendum quod praesens festivitas praecellit alias festivitates ... — ... quia claritas animae redundat in corpus. Et sicut [?] non omnes [bricht ab]
(236v-237v) leer.