Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=36996 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 295 (rot) / 329 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: RAIMUNDUS DE PENNAFORTE. ETYMACHIETRAKTAT. CONRADUS DE WALDHAUSEN. ECBERTUS SCHONAUGIENSIS. EUGENIUS IV. PAPA. RICHARDUS FITZRALPH. SERMONES. CHRONIKALISCHE NOTIZEN, DT. U. A. (lateinisch/deutsch)
Olim: N 50    Papier   286 Bl.    290×220   Oberösterreich (Wels ?), 15. Jh.
Handschrift aus 9 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-11); 2  (12-35); 3  (36-71); 4  (72-95); 5  (96-107); 6  (108-167); 7  (168-239); 8  (240-251); 9  (252-286) 1450
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 3)

Viele in den einzelnen Teilen wiederkehrende Hände im Wechsel.

Teil 11-11   Papier   
Lagen: (VI-1)11
Nach Bl. 1 ein Blatt herausgerissen. – Schmutzspuren auf Bl. 11v.
Schrift:
(1ra-2ra) Schriftraum: 232 × 152    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 21   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Teil 212-35   Papier   
Lagen: 2.VI35
Reklamante auf Bl. 23v. Schmutzspuren auf den Bll. 12r und 35v.
Schrift:
(12ra-29rc) Schriftraum: 260 × 178    Spaltenzahl: 3    Zeilenzahl: 12-67   
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Haupttext in der mittleren Spalte mit Zeilenanzahl 12, Kommentare in den flankierenden Spalten mit Zeilenanzahl 67 (durchschnittlich). Haupttext und Kommentar von derselben Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 336-71   Papier   
Lagen: 3.VI71
Schrift:
(36ra-71vb) Schriftraum: 210 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38-50   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Zahlenanzahl schwankt, siehe Text.
Ausstattung:
Freiräume für Initialen.
Teil 472-95   Papier   
Lagen: 2.VI95
Schmutzspuren auf den Bll. 72r und 95v.
Schrift:
(72ra-95rb) Schriftraum: 210 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 25-58   
Schriftart: Bastarda cursiva
Mehrere Hände im Wechsel. Zeilenanzahl schwankend (siehe Texte).
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Lombarden in Rot. Freiräume für Initialen.
Teil 596-107   Papier   
Lagen: VI107
Schmutzspuren auf den Bll. 96r und 107v.
Schrift:
(96ra-106ra) Schriftraum: 225 × 165    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 50   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Hand am Ende von Teil 4 setzt hier fort. Mehrere Hände im Wechsel oder Hand mit größeren Duktusschwankungen.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Figürlicher Buchschmuck   Federzeichnung(en)   
Sieben lavierte, einfache, figürliche Federzeichnungen, teilweise mit deutschsprachigen rubrizierten Bildbeschreibungen (-anweisungen?). Bildfreiräume. Arbores consanguinitatis et affinitatis (Schemata).
Teil 6108-167   Papier   
Lagen: 5.VI167
Kustoden: 1 (119v) - 4tus (155v). Stellenweise Reklamanten.
Schrift:
(108ra-167ra) Schriftraum: 232 × 172    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 50   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Eine Haupthand. Zahlreiche Marginalien.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 7168-239   Papier   
Lagen: 6.VI239
Stellenweise Reklamanten.
Schrift:
(168ra-234va ) Schriftraum: 228 × 177    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 46-55   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Mehrere Hände im Wechsel, mind. 2 Haupthände. Zeilenanzahl schwankt beträchtlich.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot. Arbores consanguinitatis et affinitatis (Schemata).
Teil 8240-251   Papier   
VI251
Schrift:
(240ra-251vb) Schriftraum: 236 × 166    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 50   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Mehrere Hände im Wechsel. Zeilenanzahl schwankend.
Ausstattung:
Freiräume für Initialen.
Teil 9252-286   Papier   1450
Lagen: 2.VI275 + (VI-1)286
Nach Bl. 286 ein Blatt herausgeschnitten. – Reklamanten.
Schrift:
(252ra-278ra; 282ra-285va) Schriftraum: 228 × 174    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 50   
Schriftart: Bastarda – Marginalien
Mehrere Hände im Wechsel mit schwankender Zeilenanzahl.

Einband: Gotisch     Schmucklos        
Schmuckloser roter Ledereinband über Holz. Einbandleder zerschlissen. Ehemals je 5 Beschläge, vorne einer entfernt, hinten zwei. Zwei Schließen, Riemen verloren. Olim-Signatur N 50 im ersten Bund des Einbandrückens, im vierten Bund Signaturtitelschild nach dem Katalog von Vinzenz Werl (19. Jh.).


Aufgrund inhaltlicher Kriterien scheint Wels oder der Welser Raum als Entstehungsort der Handschrift (zumindest von Teil 6 und 7) wahrscheinlich.
Magdalena Lichtenwagner / Juli 2022
"GW", "Harris 1994", "Madre", "Bloomfield", "Schneyer", "PL", "VL", "Knapp 1999"
alle Initien
Teil 1
(1ra-2ra) Bibelpassagen aus Lc 19, Mt 11 und Io 1.
   1
1ra Cum appropinquasset Iesus Ierosolymis et venisset Bethphage ad montem Oliveti tunc misit duos discipulos dicens eis (Lc 19,29)... caelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Lc 19,33). In illo tempore: Cum audisset Iohannes in vinculis opera Christi... (Mt 11,2... In illo tempore miserunt Iudaei ab Ierosolymis sacerdotes et levitas ad Ioannem ut interrogarent eum... (Io 1,19) ... — ... capientes singulae metretas binas vel ternas (Io 2,6).
(2rb-11vb) leer.
Teil 2
(12ra-29rb) Postilla in epistolas dominicales.
   1
12ra Fratres, scientes quia hora est iam nos de somno surgere (Rm 13,11)... Fratres, quasi dicetur plenitudo legis est plenitudo dilectionis ... — ... quia multi filii desertae, magis quam eius quae habet virum (Gal 4,27). Nos autem fratres secundum Isaac [bricht ab].
(29v-35v) leer.
Teil 3
(36ra-71vb) Adamus magister Summula de Summa Raimundi cum commentario.
   1
36ra Egregio doctore asserente scilicet in domo Dei id est in clerico quattuor sunt necessaria... (37rb) Summula de Summa Raimundi prodiit ista: Non est curandum ... — ... scilicet lana et lacte et huiusmodi ac si tu haberes oves ista est turpissima species usurae.
Teil 4
(72ra-87rb) Raimundus de Pennaforte OP De iniunctione carenarum. Vergleiche auch mit: Göttweig, Cod. 282, Bl. 232va-235va.
   1
72ra Si pro mortali septem tibi iniungo carenas... Ista est quarta pars huius libri totius in qua autor determinat de indulgentiis sacris ... — ... (87ra) Et haec lotio non est aliud secundum glossam nisi deletio culpae nostrae relaxatio poenae et infusio gratiae quam concedere dignetur Iesus Christus Mariae filius in saecula saeculorum benedictus. Amen. Et sic est finis.
(87rb-va) Fabula. Nachtrag.
   1
87rb Item vulpis confessus fuit hominibus palam occultae res suas abstuli... Item dicitur quod lupus et vulpis et asinus mare volebant transire
(87vb) leer.
(88ra-va) Sermo in parasceve. Vgl. auch Göttweig, Cod. 143, Bl. 253va-256rb.
   1
88ra Egressus Iesus cum discipulis suis trans torrentem Cedron ... (Io 18,1) Considerando diem hodiernam nescio cogitare quid melius sit facere quam plorare ... — ... Sciens principes sacerdotum cum aliis congregatos in palatio Cayphae.
(88vb) leer.
(89ra-95vb) Sermones diversi.
   1
89ra Dicit Dominus per prophetam: Scindite corda vestra et non vestimenta vestra (Ioel 2,13). Item Iohannes Baptista paenitentiam agente appropinquabit ... — ... ibi erit tibi dominus Deus tuus gaudium lux et solarium tuum. Ad quam cellam nos perducat Iesus Christus dominus qui tecum vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
(95vb) Notae.
   1
95vb Nota quod filius Dei matrem suam hodie tripliciter honoravit videlicet in hodierna confessione
Teil 5
(96ra-103rb) Etymachietraktat (Tractatus de vitiis et virtutibus) (Drucke: siehe GW, Werkkatalog; Ed.: Harris 1994, 108-171 [lat./dt. Synopse]. – Madre 335 Nr. 2; Bloomfield 3085). Mit Illustrationen und Bildfreiräumen. Zuweilen als Lumen animae, Recensio B, pars 2 bezeichnet, vgl. jedoch Harris 1994, 6-9. Illustriert, sowie auch in Klosterneuburg, Cod. 384, Bl. 118ra-131rb. Weitere Parallelüberlieferung (ohne Illustrationen) siehe Göttweig, Cod. 325, Bl. 67ra-74vb.
   1
96ra Misit rex Saul apparitores ut raperent David (I Reg 19,20). David interpretatur desiderabilis et cuius conversionem tota caelestis curia desiderat ... — ... Sed ex quo diligit homines praesumit etiam se ab eis diligi et hic est modus omnium devotorum diligentium suos proximos.
(103v-106ra) Arbor consanguinitatis et affinitatis cum expositione.
   1
103v Mater et pater levati ... (105va) Item nota quod lineae consanguinitatis sunt tres ... — ... usque ad quartum gradum consanguinitatis inclusive non ultra.
(106rb-107v) leer.
Teil 6 + Teil 7
(108ra-219vb) Conradus de Waldhausen CRSA Excerpta postillae (Schneyer 1, 792-797, Nr. 1-71). Leer: 167v, der Text läuft jedoch mit 168r weiter. Mit zahlreichen Korrekturen.
   1
108ra Adventus [recte: Adventum] domini recolentes sedule scientes eum venisse in carne pro salute nostra et venturus ad iudicium ... Hodie sancta mater ecclesia incipit officium divinum, in quo Christo sponso laudes decantat ... — ... et illud inveniat in praesenti vita gratiae et in futura vita in gloria, et quod nobis praestet, qui sine fine vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
(220ra-220vb) Sermo in Io 16,21.
   1
220ra Tit.: Dominica 3a post festum pasce
Mulier cum parit tristitiam habet ... (Io 16,21). Inter malos et bonos haec distant, quia mali volunt facere festum ante vigiliam ... — ... Quasi foedus traiectitium cum Deo facis, hic das ibi recipis, hic das res perituras, ibi recipis sine fine mansuras. Amen.
(221ra-230va) Expositio arboris consanguinitatis et affinitatis. Mit Schemata. -- Als Verfasser ist vermutlich ein Konventuale aus Lambach anzunehmen, der die Expositio für einen in Wels ansässigen Dominus O. verfasst (siehe Zitat aus der Vorrede im Incipit).
   1
221ra In nomine patris et filii et Spiritus sancti. Amen. ... Venerabilis domine O. Dummodo dilectioni vestrae caritate rogante in aliquo cogitavi complacere subito in mentem meam subintravit mihi nova recordatio desiderii vestri quod ... dudum ambobus nobis adhuc in Wels simul degentibus ... Ideo de licentia et promissione venerabilis in Christo patris et domini domini Thomae abbatis nostri monasterii Lambacensis ... — ... Isti prohibentur in lege levitica et etiam hodie prohibentur. Levitici XVIIIo capitulo.
(230vb-231vb) Expositio missae.
   1
230vb Introitus missae significat introitum filii in mundum qui duplicatur ... — ... Item maledicti in ignem aeternum a quo nos eripiat qui sine fine vivit et regnat cum patre etc.
(232ra-233vb) Exorcismi.
   1
232ra Expelle, domine, ab hoc famulo tuo omnem infestationem inimici ... Deus, qui es conditor et defensor generis humani qui hominem ad imaginem et similitudinem tuam ... — ... qui venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per ignem. Amen.
(233vb) Notizen über Schuldübernahme, deutsch (Ein Peter Zollner, Pfarrer in Wels (OÖ), wird hier in Konrad Meindl, Geschichte der Stadt Wels in Oberösterreich, Bd. 2 (1878) auf S. 86 erwähnt.). Ein Wolffgang Mullehner (Müllehner) übernimmt die Schulden bei seinem Herrn Peter Zolner aus Wels für einen Herrn .. (??) Paschinger.
   1
233vb Item nota was der her ... (??) Paschinger meinem herrn von wells [Wels] Peter Zolner daselbs schuldig ist gewesen das ich Wolffgang Mullehner fuer in beczalt hab
(234rb-234rb) Passau: Curiae Pataviensis resolutiones casuum datae plebano in Wels. U.a. zwei kanonistische Gutachten von Henricus Baruther, Offizial der Diözese Passau, dat. 1449, und eines von Caspar Harnperger, Offizial der Diözese Passau, dat. 1448.
   1
234ra Item abbas non potest prohibere ne monachi sui confiteantur episcopo ... — ... et facta in eius gloriam et honorem referendo.
(234va) Notizen zu Erbschaftsangelegenheiten einer Familie Müllehner, deutsch.
   1
234va Item ich vermerkh was mein prueder der Jacob Müllehner unserer mueter Anne des Taman Müllehner säligen witib der unser leyblicher vater ist gewesn raichen und dienen schol ... — ... da sind gewesen und vor in geschehen Michel ambtmann in Kaczpach, Holczinger cze Wels Hylner cze Waydhausen und ander frum lewt etc.
(234vb-239vb) leer.
Teil 8
(240ra-251vb) Ecbertus Schonaugiensis OSB Sermo ad beatam virginem deiparam (PL 95, 1514-1519).
   1
240ra Creatoris matres omnis creatura magnificet eius gloriosae maiestati se inclinent caelum ... — ... quamvis enim regina et mater domini esset cum semper rogitabat illud Salomonis: Quanto maior es humilia te in omnibus.
Teil 9
(252ra-266ra) Pronuntiamentum de sanctis (= Legendarium Austriacum minus) (Lit.: VL V, Sp. 655 [G. Philippart]; Knapp 1999, 140-143).
   1
252ra Adventus Christi agitur per quattuor hebdomadas ad designandum quod quadruplex est adventus filii Dei ... — ... Revocatus et Felicitas a leopardis comeduntur et Saturninus capite truncatur. Amen.
(266rb-266vb) Eugenius IV. papa Bulla indulgentiarum 'Excellentissimum' de festo corporis Christi (1433 V 26, Rom) (Druck: C. Cocquelines [Ed.], Magnum Bullarium Romanum III,3. Rom 1743 [Nachdruck Graz 1964], 9 f.). Parallelüberlieferung in Göttweig, Cod. 471, Bl. 97r-101v.
   1
266rb Eugenius episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Excellentissimum corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi sacramentum quod appropinquante passione eius hora ... — ... ac si originales litterae forent exhibitae vel ostensae. Datum Romae apud sanctum Petrum anno incarnationis dominicae millesimo quadringentesimo tricesimo tertiae septimo Kalendis Iunii pontificatus nostri anno tertio.
(267ra-278rb) Richardus Fitzralph Propositio coram papam contra fratres de ordinibus mendicantium in consistorio (Avignon, 1357 XI 8) (Schneyer 5, 155, Nr. 60).
   1
267ra In nomine patris et filii et Spiritus sancti et matris eius Dei. Amen. Propositio Richardi archiepiscopi ... anno domini 1367. Nolite iudicare secundum faciem ... (Io 7,24). Pater sanctissime in principio mei sermonis protestor quod non intendo aliquid asserere aut de iure affirmare ... — ... Nolite iudicare secundum faciem sed iustum iudicium iudicate (Io 7,24).
(278rb-281vb) leer.
(282ra-285ra) Liber de confessione. Vergleiche auch Göttweig, Cod. 470, Bl. 196r-209r.
   1
282ra Haec est regula in ecclesia Dei constituta quod omnia crimina quae sunt excommunicatione digna et damnatione ... — ... si culpa praecessit casum alias nulla nisi forte ad cautelam etc. Deo gratias quod finivi librum. -- (Datierung) Et sic est finis sub anno domini milesimso quadringentesimo quinquagesimo videlicet anno iubileo in festo sancti Petri principis apostolorum crucifixioris passionis et sancti Pauli egregiique doctoris gencium et mundi illuminatoris vasisque electionis de collacione hora meridei [!] etc. [29.06.1450].
(285ra) Nota.
   1
285ra Item doctores et ceteri magistri dicunt quod inhibitum est habere nuptias matrimoniales scilicet ab adventum domini usque ad octava epiphaniarum
(285rb-va) Glossarium latino-germanicum.
   1
285rb Tono [recte: Torno] -na -are drenn ... — ... strescere derdorzen.
(285vb-286vb) leer.