Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37001 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 301 (rot) / 339 (schwarz)
IOHANNES MILICIUS DE CHREMSIR
Olim: M 28    Papier   187 Bl.   Folio   4. Viertel 14. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 21, 22, 87, 93, 95, 136, 144, 152, 155, 186, HDS.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 2)

Lagen: 6.VI72 + V82 + 8.VI178 + (VI-3)187
Durchgehende Bleistiftfoliierung, Zeitnahe Kustoden; Gegenblätter fehlen zu: 179-181. Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung des Papiers um 1385/1390. Zeitgenössische Marginalien bzw. Notamonogramme auf den Blättern 3v- 7r , 41v-43r, 53v-57r, 77r-86v, 94v-96r, 105r.
Schrift:
Schriftraum: 295 × 210    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 50   
Spaltenbreite 220 x 80 mm; Überschriften in Auszeichnungsschrift Textura, mehrere Hände.
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierungen, rote Unterstreichungen, z.T. kastenartige Umrandungen von herauszuhebenden Textstellen. Zu Beginn jeder Predigt je eine rote mehrzeilige Lombarde, ab Blatt 169 nicht ausgeführt, aber Initialbuchstaben.

Einband:
Graubrauner Ledereinband über Holz, es sind alle fünf Beschläge pro Deckel erhalten, ehemals zwei Schließen (entfernt), VD: Pergamenttitelschild mit Aufschrift Milicius super ewangelia de sanctis, darunter Titelaufschrift auf dem Einbandleder (unleserlich); auf VD Zeichnung einer Blüte oder Frucht auf das Einbandleder, HD: Krone mit vegetabilen Zacken. Buchrücken: Göttweiger Titelschild sowie zwei weitere Titelschilder, davon eines mit olim-Signatur M 28, darüber Milicius super evangelia de sanctis.
Astrid Breith, Juni 2018 - Wasserzeichen: Maria Stieglecker, 2016
"Spunar"
alle Initien
(1ra-185rb) Iohannes Milicius de Chremsir Gratiae Dei (Postilla Melicii) (Spunar Nr. 442; Die Predigtreihe Gratia Dei findet sich auch in Melk Cod. 335 [3. Jz. 15. Jh.], dort ist zu Beginn jeder Predigt der Festanlass angeführt, dieser fehlt im vorliegenden Codex. Sie liegt desweiteren vor in Tulln, Stadtarchiv, Cod. 23 [Wien oder Niederösterreich, Ende, 14. Jh.] sowie in einigen Handschriften des Prager Domkapitels: siehe hierzu die Zusammenstellung von Franz Lackner, der die Predigten verschiedener Prager Handschriften aufgenommen hat [online 2003]).
   50
1ra Tit.: [T1, Andreas]
Rabbi quod dicitur interpretatum magister ubi habitas ... (Io 1,38). Duo discipuli postquam audierunt a Iohanne Baptista Christum digito ostendente et dicente: Ecce agnus Dei secuti sunt Christum et inquisierunt de eius doctrina et mansione ... — ... ut de mari huius mundi extrahi valeamus ad portum salutis. Ad quem nos perducat Iesus Christus filii dei etc.
3rb Tit.: [Andreas]
Venite post me ... (Mt 4,19). De his piscatoribus et eorum successoribus dicit nobis dominus Ier 16,16: Ecce ego mittam piscatores multos et piscabuntur eos
5va Tit.: [Nicolaus]
Sint lumbi vestri praecincti ... (Lc 12,35). Lucerna secundum Chrysostomum super Matthaeum est mens per quam anima videt deum. Qui ergo cor habet ad Deum illius oculis lucidus est illius mens spiritualis munda est
7vb Tit.: [Feria quarta quattuor temporum (T3/4)]
Ave gratia plena ... (Lc 1,28). Augustinus in homilia culius evangelii laudans opus nostrae restaurationis sic dicit: O annuntiatio mirifica o salutatio peregrina plenitudinis copiam portans et virgineum corpus illustrans
13rb Tit.: [Thomas]
Beati qui non viderunt et crediderunt ... (Io 20,29). Clausa mysteria sunt et abscondita quae christiani credere debent et sperare futura
16vb Tit.: [Nativitas domini]
Verbum caro factum est ... (Io 1,14). Hodie ubicumque est imperator solet evaginato gladio et extracto stans in ecclesia legere homiliam evangelii in matutinis
26ra Tit.: [Stephanus]
Ierusalem Ierusalem qui occidis prophetas ... (Mt 23,37). Magna increpatio profertur hic per os veritatis videlicet Iesum Christum contra eos qui resistunt nuntiis suae salutis
29vb Tit.: [Iohannes evangelista]
Hic est discipulus ille ... (Io 21,24). Sacra scriptura solis electis aperta est et distincta articulatim ita ut quidquid terribile insonuerit intelligant et laudent deum
34rb Tit.: [Innocentes]
Mittens occidit omnes pueros ... (Mt 2,16). Haec est antiqua malitia ut superbi conantur exstinguere parvulos praedicantes
36rb Tit.: [Circumcisio domini]
Postquam consummati sunt dies octo ... (Lc 2,21). In novo anno novum canticum sive cantilena debet domini decantari maxime pro eo quia semper triumphat in verbo suo
38va Tit.: [T9]
Consurgens accepit puerum ... (Mt 2,21). Ioseph plus obediens fuit verbis angeli dormiens in somnis quam nos verbis dei vigilantes
40rb Tit.: [T10]
Ubi est qui natus est rex Iudaeorum ... (Mt 2,2). Vulgo dicitur: Quanto propinquior Romae tanto peior christianus quia multi a longe veniunt Romam in magna devotione
47ra Tit.: [T11]
Nunc venit Iesus a Galilaea ... (Mt 3,13). Ecce agnus dei sine macula lavatur, immo potius lavat aquas mundando nos in illis
50rb Tit.: [T 17]
Ecce nos reliquimus omnia ... (Mt 19,27). Haec dicebant discipuli ut quia nudi Christum nudum sequerentur anima relinquerunt
53ra Tit.: [T 17]
Postquam impleti sunt dies purgationes Mariae ... (Lc 2,22). De hac festivitate loquitur Bernardus in sermone sic dicens: Prophetarum eximius David domino loquens in Psalmo: Beatus homo, quem tu erudieris domine et de lege tua docueris
57rb Tit.: [T 31]
Ego sum vitis vera ... (Io 15,1). Vitis, nisi elaboretur, non fructificat, agricultura, nisi bene colatur, sterilescit
60vb Tit.: [T 32]
Facilius est camelum per acus foramen transire ... (Mc 10,25). Acus secundum Chrysostomum super Matthaeum est verbum dei
63va Tit.: [T 32]
Ego sum via, veritas et vita ... (Io 14,6). Bonum est ambulare in hac via, quae Christus est, quia in hac via non erratur per ignorantiam, quia directa est nec angustatur
66vb Tit.: [T 32]
Erat homo ex pharisaeis Nicodemus nomine ... (Io 3,1). Propter metum Iudaeorum in nocte venit licet esset princeps, postea tamen passus est pro Christo
70va Tit.: [S 42, Vitus]
Nolite arbitrari quia venerim pacem mittere in terram ... (Mt 10,34). Quamvis cum bonis pacem habere debeat praedicator, tamen contra malos debet producere gladium verbi dei
73ra Tit.: [S42, Vigilia Iohannis Baptistae]
Fuit in diebus Herodis regis Iudaeae ... (Lc 1,5). Locuturi et audituri de sollemnitate praesenti notare debemus tempus, quo beatus Iohannes filius huius Zachariae conceptus sit
76rb Tit.: [S 42, Iohannes Baptista]
Elisabeth impletum est tempus pariendi ... (Lc 1,57). Quidquid scriptura sacra promittit, implet, unde oportet nos credere verbo dei, quia quidquid umquam deus promisit in scripturis totum implevit
79va Tit.: [T 44, Vigilia Petri]
Simon Iohannis diligis me ... (Io 21,15). Quanta clementia pii pastoris, qui ovem errantem inventam in suis umeris reportavit, ut amorem suum constituat
81ra Tit.: [T 44, Petrus]
Tu es Petrus ... (Mt 16,18). Sicut beatus Petrus imitator fuit nominis Christi nomen accipiens Petrus a petra, id est a Christo, sic et opere et vita et praedicatione et cruce secutus est ipsum
86va Tit.: [Commemoratio Pauli]
Ecce nos reliquimus omnia ... (Mt 19,27). Recte beatus Paulus secutus est Christum ad regni coronam, quia tamquam bonus miles et signifer verbi dei
90ra Tit.: [Octava apostolorum]
Modice fidei quare dubitasti ... (Mt 14,31). Sicut Petro titubanti in mari et mergenti increpative dicitur modicae fidei, quare dubitasti, ita omni christiano in mari saeculi ambulanti
92vb Tit.: [Procopius]
Beati sunt illi quos cum venerit dominus ... (Lc 12,37). Quia obliviscimur operum bonorum et dormitamus, ideo Salomon admonet nos [Prov 6,9-10] sic dicens usquequo piger dormis
97rb Tit.: [Margareta]
Simile est regnum caelorum decem virginibus ... (Mt 25,1). Evangelium praesens summarie dicit quod virgines, quae sumpserunt oleum ad nuptias intraverunt, quae autem oleo caruerunt, foris ianuam in tenebris remanserunt
100rb Tit.: [Divisio apostolorum]
Euntes in mundum universum ... (Mc 16,15). Simplicibus piscatoribus hoc dicitur, ut ait Hieronymus super Matthaeum in haec verba: Piscatores illitterati mittuntur ad praedicandum
103va Tit.: [Maria Magdalena]
Stans retro secus pedes eius ... (Lc 7,38). Tanta est virtus verbi dei, ut peccatores illud non solum quaerant apud iustos praedicatores sed etiam apud iniustos
108va Tit.: [Iacobus]
Potestis bibere calicem ... (Mt 20,22). De calice sacrae scripturae sic scribitur in Psalmo 74,9: Calix in manu domini vini meri plenus mixto et inclinavit ex hoc in hoc, verum tamen faex eius non est exinanita, bibent omnes peccatores terrae
111va Tit.: [T 49, Martha]
Intravit Iesus in quodam castellum ... (Lc 10,38). Porta, per quam Iesus intrat in castellum cordis nostri, in quo praesidens pugnat contra diabolum, fides est
113rb Tit.: [Laurentius]
Qui odit animam suam ... (Io 12,25). Homines, qui diligunt vitam praesentem, maximam curam habent, si in aliquo patiuntur. Sic spirituales maxime curare debent, ut succurrant eis, qui in vita spirituali offenduntur
115va Tit.: [Vigilia assumptionis BMV]
Beati qui audiunt verbum Dei ... (Lc 11,28). Christus dominus dicens benedictam matrem suam beatam, quae ipsum in ventre portavit, multo beatiorem innuit
117vb Tit.: [Assumptio BMV]
Maria optimam partem elegit ... (Lc 10,42). Haec pars optima, quam virgo benedicta elegit, non est partita ab aliquo bono sed est totum bonum
121rb Tit.: [Bartholomaeus]
Facta est contentio inter discipulos Iesu ... (Lc 22,24). Quando inter milites sive principes belli contentio fit, nihil periculosius esse potest. Unde saepe gentiles pugnantes contra Iudaeos inter se bellum concitaverunt et se mutuo occiderunt
124ra Tit.: [Augustinus]
Vos estis lux mundi ... (Mt 5,14). Ecclesiae lumen est beatus Augustinus, unde lumen accepit. Videamus non ab apparenti lumine tumentis rhetoricae nec assimilata claritate philosophicae vanitatis
128va Tit.: [Decollatio Iohannis Baptistae]
Misit Herodes rex ac tenuit Iohannem ... (Mc 6,17). Videte gloriosam coronam Iohannis et triumphum, quo vicit illicitas nuptias
131ra Tit.: [Aegidius]
Nemo accendit lucernam ... (Lc 11,33). Sicut lucerna habet lumen in testa, sic praedicatio habet sensum spiritualem in littera
133va Liber generationis Iesu Christi ... (Mt 1,1). Hic est liber mandatorum Dei, qui non potest legi nisi apertus nec potest aperiri nisi per agnum
139vb Tit.: [T 55, Exaltatio crucis]
Ego si exaltatus fuero a terra ... (Io 12,32). Cum quis exaltatur ad dignitatem, libenter trahit amicos ad se, ut sint participes gaudii eius
143va Tit.: [Ludmilla]
Elegerunt bonos in vasa sua ... (Mt 13,48). Sicut nunc piscatores trahunt rete cum bonis et malis piscibus, cum autem ad litus traxerint, proiciunt malos et eligunt bonos
147vb Tit.: [Wenceslaus]
Quid prodest homini ... (Mt 16,26). Nunc homines in nundinis lucris intendunt, et dum plura lucrari volunt quam decet, iustitiam perdunt multa mentiendo
151rb Tit.: [Michael]
Angeli eorum in caelis ... (Mt 18,10). Magna dignitas loqui est et audire legem dei, quia lex per angelos data est in manu mediatoris
155ra Tit.: [Hieronymus]
Nemo accendit lucernam ... (Lc 11,33). Cum beatus Hieronymus voluisset humilis permanere, deus ipsum virtuosum faciens noluit occultare eum
159rb Tit.: [Omnes sancti]
Videns Iesus turbas ascendit in montem ... (Mt 5,1). Chrysostomus super Matthaeum ostendens, quoniam praedicator accenditur ex multitudine auditorum et tepescat ex paucitate hominum
169vb Tit.: [Commemoratio defunctorum]
Amen dico vobis, quia venit hora ... (Io 5,25). Hoc dicitur de resurrectione prima, quia de resurrectione ultima habetur in fine huius evangelii
174ra Tit.: [Martinus]
Quis putas est fidelis servus ... (Mt 24,45). Sicut inutilis esset colonus, qui non seminaret semen domini sui ad fructificandum et nutriendum familiam
178rb Tit.: [Quinque fratres]
Attendite a fermento pharisaeorum ... (Lc 12,1). Veritas est simplex et azyma sine permixtione iniquitatis, sed falsitas fermentum est alterans hominem a natura veri boni
181va Tit.: [Katharina]
Simile est regnum caelorum ... (Mt 13,45). Sicut quis ornaret equum aut porcum margaritis, sic est, si quis gratiam scripturarum praedicat fatuis ... — ... ut ferentes cum ea sertum rosae et lilii ad nuptias eius sponsi venire feliciter valeamus. Ad quas nos perducat, qui vivit et regnat deus in saecula saeculorum. Amen. - [185rb: Schlussschrift Finito libro isto fundamus carmina cristo. Amen.
(185va-187vb) leer.