Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37006 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 306 (rot) / 344 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN, DARIN U.A. HOSTIENFREVEL IN PULKAU (lateinisch/deutsch)
Olim: B 5    Papier   248 Bl.   320×200   1. Jahrzehnt 15. Jh.
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (1b-20) 1. Jahrzehnt 15. Jh.; 2  (21-225) 1. Jahrzehnt 15. Jh.; 3  (226-237) 1. Jahrzehnt 15. Jh.; 4  (238-248) 1. Jahrzehnt 15. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Einzelbilder: fol. 2, 4, 10, 12, 22, 26, 39, 41, 60, 71, 72, 164, 165, 224, 225, 226, 227, 241, 242, 61.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 11)

Blatt 1 (Textbeginn auf Blatt 1bv Januarius) ist auf den vorderen Spiegel geklebt, ebenso das letzte Blatt der letzten Lage auf den hinteren Spiegel. Durchgehend Verstärkung der Heftfäden durch Streifen einer Pergamenthandschrift, vermutlich 12. Jh., Liturgie. – Ältere Bleistiftfoliierung beginnend auf Blatt 1b, ab Blatt 20 in 20er Schritten. Moderne durchgehende Bleistiftfoliierung ab Blatt 22.

Teil 11b-20   Papier   1. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: (V)1b,9 + (V+1)20. Einzelblatt: 10.
Das erste Blatt (1b) der ersten Lage ist auf den Spiegel geklebt. Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 225-285 × 145-160    Spaltenzahl: 1, 2    Zeilenzahl: 21-46   
Variierende Schrifträume, im Kalendar (1bv-7vb, 8ra-9vb): 285×145 mm, 2 Spalten, 31 Zeilen. Blatt 10r-12v: 230×145 mm, 1 Spalte, 21 Zeilen; Blatt 13r-18v: 225×155 mm, 1 Spalte (Tabelle), 31 Zeilen; Blatt 19r-20v: 235×160 mm, 1 Spalte, 46 Zeilen.
Teil 221-225   Papier   1. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: (VI+1)33 + 16.VI225. Einzelblatt: 21.
Foliierung des 15. Jh. mittig am oberen Blattrand beginnend auf Blatt 21r mit 1 bis 19 auf Blatt 39. Mehrere Hände. Kustoden (teilweise beschnitten). Datierung nach Wasserzeichenbefund. Schreiberdatierung auf 215vb: Explicit Greculus per manus Leonhardi de Pulka sub anno domini M° CCCC° VII° in vigilia Achacii et sociorum eius illo tempore predicator in Eyzcor [?]. In quarto anno ibidem existentis hora vespertina. [21.6.1407]
Schrift:
Schriftraum: 240 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 43-45   
Schreiber: Leonhardus de Pulkau – Schriftart: Bastarda
Spaltenbreite: 65-70 mm. In der Schlussschrift auf Blatt 136rb Schreibernennung Leonardus, auf Blatt 215rb Schreibernennung Leonhardus de Pulka. Dieser Schreiber ist mit jenem in Cod. 307, Teil 4 ident (Schreibernennung auf Bl. 135ra).
Teil 3226-237   Papier   1. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: VI237
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 225 × 155    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 43   
Schriftart: Bastarda
Spaltenbreite 65-75 mm.
Teil 4238-248   Papier   1. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: (V+1)248. Einzelblatt: 248.
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 235 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Streicheisenlinien        
Ledereinband über Holz, Streicheisenlinien. Je fünf Beschläge pro Deckel (teilweise entfernt), ehemals zwei Schließen (entfernt). Vorderdeckel: Reste eines Titelschildes ... in pap[iro] (großteils unleserlich), darunter Beschriftung auf dem Einbandleder (nur teilweise lesbar). Buchrücken: Signaturschild mit olim-Signatur B 5. Einband und Papier des Codex sind stark abgegriffen und teilweise verschmutzt.
Astrid Breith, Oktober 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Jänner 2022
"Schneyer", "Pettorelli 2001", "Meyer 1878", "Bloomfield", "RB", "Wiedl 2010"
alle Initien
Teil 1
(VDS-12v) Calendarium latinum et computistica. (Enthält die Hochfeste der Dözese Passau)
(Mit Monatsübersicht in tabellarischer Form, darin in der fünften Spalte senkrecht durchgehend Abkürzungen in Form eines Cisioianus). An inneren und äußeren Seitenrändern Notizen.
   7
VDS 1b Tit.: [Tabelle mit Wochen- und Tageszählung von Januar bis Dezember]
[Spalte 5, senkrecht]: Ianuarius - Capricornus Ci-si-o-ia-nus Ep-val-Er-har-pav-di-cat-hoc ... — ... [3va] December Sagitarius ... [3vb, Leseanweisung] Si per hoc calendarium aliquis scire voluerit qua die et qua hora in qua parte ... (Rot) Regula signorum lune Si vis scire qualibet die anni in quo signo sit luna
3r in marg. 14. Oktober: Anno domini Mo CCCCo XXXIIo sucubuerunt Huzzones in campo prope Chirichperig [Kirchberg an der Wild?] ubi residet ... Neydeker [Neydekker]
4r Tit.: Tabula signorum lune
Unter der Tabelle der Mondphasen, Verse über die Sternzeichen: Optimus est aries, sagit[arius], lib[ra], aquarius cibum praevides can[cer] pis[ces] scor[pio] sunt mediocres pessimus est thaurus ge[mini], le[o], vir[go] sic capricornus
4v Tit.: (Rot) Littere dominicales
Tabelle mit Erläuterungen, Spalte a: Ad sciendum hanc tabulam... Spalte b: Praedicta festa mobilia sic in versibus praescriptis invenies ...
5r Tit.: Kalendarium Januar - Dezember
Circumcisio domini ... — ... (7vb) Silvestri pape
8ra Aries est signum primum in ordine et est bonum... [8va] Nota tabulam de impositione historiarum ... [9r] Schematische Auflistung der biblischen Propheten [9v] nota ista tabula pro intervallo modum computandi habet a die domenica proxima post nativitatem domini usque in diem dominicum est. Esto mihi...
10r Tit.: (Rot) Tabula cum oracione pro intervallo perpetua
Salve praeclara caelorum regina / advocata clemens miserorum lucerna [11v] protegere propera fideliter morienti adesto conferens caelestia
(12r-v) Kalenderregeln, dt. Die Ausführungen beziehen sich auf den lateinischen Kalender fol. 13-18.
   1
12r Wer let czu der ader an dem tag der besneydung unsers herrn oder an dem tag der pecherung sand Pauls der stirbit in dem jar
(13r-18v) Calendarium latinum. Mit deutschen Anmerkungen.
Teil 2
(19r-20v) De zodiaco, dt.
   1
19r Tit.: (Rot) Daz ist von dem man lauf in den zbelif czaichen der hymel und waz czu tuen oder cze lazzen sey daz vint ir als hernach geschriben. Von dem man
Seyt dan der man der nidrist planet ist und uns der nachst ... — ... und wirt ym in dem haup we und wirt treg.
(21ra-41va) Sermones de BMV.
   1
Tit.: (Rot) Sermo de assumpcione Mariae
Quae est ista quae ascendit (Ct 8,5). Filius dei hodierna die matrem suam honoravit secundum cursum mundi...
(41va-54rb) Sermones de sanctis.
   1
41va Tit.: (Rot) Sequitur de sanctis post invicem et primo de sancto Thoma apostolo
Mitte manum tuam et cognosce (Io 20,25). Nota quidam tangunt dominum et quidam tangntur a domino
(54va-136rb) Graeculus OFM Sermones de sanctis ('Officiarium de sanctis').
   1
54va Tit.: Incipit officiarius de sanctis in nomine domini. Amen. De sancto Andrea
Elige tibi viros (I Mcc 12,45). Haec verba scripta sunt de Maccabaeis fratribus valde animosis ... — ... exaudire volo. -- (136rb Schreibername) Explicit officiarius per manus Leonardi.
(136va-b) leer.
(137ra-215rb) Graeculus OFM Sermones de tempore (Schneyer 2, 206-220 [mit Nennung dieser Handschrift]).
   1
Tit.: (Rot) Incipit Greculus de tempore
Ecce rex tuus venit (Mt 21,5). Quoniam quidem amicum suscepturi sumus ... Primo propter affectum scilicet quando esset propinquus noster ... — ... Quoniam nobis donet patris, filii et spiritus sanctus. Rogemus ergo deum ut nos custoduit etc. (215rb: Datierung, Schreibername) Explicit Greculus per manus Leonhardi de Pulka sub anno domini M° CCCC° VII° in vigilia Achacii et sociorum eius illo tempore predicator in Eyzcor [?]. In quarto anno ibidem existentis hora vespertina. [21.6.1407]
(Schneyer 2, 206 [T1])
(216va-221rb) Sermones et tractatuli diversi. (215va) De sancta Margaretha; (215vb) De sancta Maria Magdalena; (216va) Nota de pollutione nocturna; (216vb) Sermo pulcher de confessione; (218vb) pro defunctis; (219vb) de novo sacerdote.
(221va-224vb) Vita Adae et Evae (Ed.: Pettorelli 2001, hier S. 22 und dann ab S. 39; Meyer 1878, 231-244 – Bloomfield 1101. -- RB 74,2).
   1
221va Tit.: Nota expulsionem Ade et Eve quomodo expulsi sunt de paradyso voluptatis in miseriam
Adam et Eva cum expulsi fuissent de paradiso voluptatis fecerunt sibi tabernaculum et fuerunt octo diebus lugentes et lamentantes in magna tristitia post septem dies coeperunt esurire et quaerebant sibi escas ut manducarent ... — ... octavus vero dies futurae et aeternae beatitudinis est in qua omnes beati cum ipso creatore et salvatore nostro simul cum corpore et anima numquam de cetero moriuntur regnabunt per infinita saecula saeculorum. Amen.
(Rot) Explicit expulsio Ade et Eve de paradiso.
(225r-v) leer.
Teil 3
(226ra-229va) Sermones de corpore Christi.
   1
226ra Tit.: [De sacramento corporis domini]
Venite, comedite panem meum (Prv 9,5). In his verbis invitat Iesus Christus devotos homines ad sui genti corporis sacramentum ad quod est veniendum tripliciter ... — ... esse non poterit.
(229vb-231rb) Sermones de sanctis. (229vb) de sancta Katherina; (230vb) de sancto Georio.
   1
229vb Tit.: (Rot) De sancta Katherina
Haec est speciosior sole ... (Sap 7,29). Accipite disciplinam per sermones meos
(231va-236vb) Sermones de sacerdotibus.
   1
231va Tit.: (Rot) De novo sacerdote sermo vel de omnibus sacerdotibus
Vos estis inquam genus lectum ... (I Pt 2,9). Ista verba scripta sunt in canonica sancti Petri tercio...
(236vb-237rb) Legenda s. Sigismundi.
   1
Legitur de sancto Sigismundo quod ex stirpe regali fuit oriundus ... — ... et ipse nos sanare dignetur in corpore et anima pater, filius et spiritus sanctus.
(237rb) Nota de sacerdote indigne missam celebrante.
   1
237rb Bernhardus: Indignus sacerdos quotiens celebrat quotiens verba consecrationis recitat ... — ... talis sacerdos quamdiu existit in peccato nec ecclesia orat pro eo.
(237va/b) Orationes.
   1
237va/b Affluentissime fons totius sapientiae caelestis
Teil 4
(238ra-248rb) Sermones de BMV et de sanctis. Anfang fehlt.
   1
238va Tit.: De omnibus sanctis sermo
Laudemus viros gloriosos (Sir 44,1). Omnes sancti dicuntur gloriosi quia satiati et refecti sunt gloria aeternae beatitudinis
(247r) Notizen zum Einfall der Hussiten in Kirchberg bzw. Zwettl. (Anmerkung am unteren Seitenrand).
   2
Anno domini M CCCCXXVII in die circumcisionis vallata fuit civitas Czbetl. Eodem anno scilicet in die purificationis Mariae perierunt ante civitatem viri quasi tria milia vel citra ab Huzzonibus in campo Czbetl.
Anno domini M CCCC XXX II [1432] obcubuerunt Huzzones in campo prope Chirchperch in die sancti Kalixti pape. Item anno domini M CCCC XXX VII [1437] ... gratia romana a poena et a culpa pro adiutorio graecorum et sanctae matris ecclesiae. [Kirchberg an der Wild, Bezirk Zwettl]
(247v) Krems: Hochwasser 1443. (Anmerkung am unteren Seitenrand).
   1
Anno domini M°CCCC° xl° iii dominica septuagesimae facta est inundatio scilicet Danubii et quasi comperuit civitatem Chrems et multa facta sunt super homines et omnia alia ...
(248r) Eucharistia inventa in domo Iudaei in Pulkau (Wiedl 2010, 11 Anm. 6). Notizen am unteren Seitenrand.
   1
Anno domini M° CCC° XXXVIII° in vigilia sancti Vitalis inventa est sacrosancta cruentata hostia iuxta valvas domus Marquardi Iudaei in Pulka