Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37012 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 312 (rot) / 350 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: IOHANNES HEROLT. PETRUS REICHER DE PIRCHENWART. NICOLAUS DE GRAETZ. IOHANNES GERSON. ALEXANDER DE VILLA DEI. ANDREAS DE ESCOBAR. HENRICUS DE FRIMARIA (SENIOR). SERMONES.
Olim: C 32, 38    Papier   I, 331 Bl.    286×210   1. Hälfte 15. Jh.
Handschrift aus 5 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-39); 2  (40-186) 1444; 3  (187-203); 4  (204); 5  (205-331)
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)

Moderne Bleistiftfoliierung, auf den Blättern 205 bis 326 werden zwei bis fünf Blätter jeweils mit einer Zahl (kapitelweise?) zusammengefasst (1-69).

Teil 11-39   Papier   
Lagen: 2. VI24 + (VI+3)39. Einzelblätter: 37-39.
Papierstreifen zur Falzverstärkung. Reklamanten auf den Blättern 12, 24 und 38 (!).
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(I) Schriftraum: 180-235 × 85-105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 34-42   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(1r-39v) Schriftraum: 218-220 × 165    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39-42   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Lombarden in Rot.
Teil 240-186   Papier   1444
Lagen: 3.VI75 + (VI+2)89 + (VI+1)102 + 7. VI186. Einzelblätter: 88-90.
Papier- und Pergamentstreifen zur Falzverstärkung, teilweise beschriftet. Reklamanten auf den Blättern 51, 63 (beschnitten), 75, 87, 102, 114, 126, 138, 150 und 174.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(40r-178r) Schriftraum: 220 × 165    Spaltenzahl: 1-2    Zeilenzahl: 35-45   
Schriftart: Bastarda
Wohl eine Hand mit größeren Duktusschwankungen.
Schrift 2(178v-183v) Schriftraum: 270 × 162    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 43-46   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Lombarden in Rot. Einfaches, zweizeiliges Knospenfleuronnée in Rot und Blau auf Blatt 135v. Dreizeilige Fleuronnéeinitialien auf Blatt 178v und 179r (mit Fleuronnéestab) in Rot und Schwarz. Lombarden in Rot und Schwarz.
Teil 3187-203   Papier   
Lagen: VI198 + (VI-7)203. Die zwei mittleren Doppelblätter fehlen, ebenso die Gegenblätter zu 200-202.
Pergamentstreifen zur Falzverstärkung. Eine Reklamante auf Blatt 198.
Schrift:
(187r-200v) Schriftraum: 205 × 140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37-39   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Dreizeilige Fleuronnéeinitiale in Rot und Schwarz mit Rankenästen auf Blatt 187r.
Teil 4204   Papier   
Schrift:
(204r) Schriftraum: 100 × 185    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 18   
Schriftart: Gotische Kursive
Teil 5205-331   Papier   
Lagen: 7.VI288 + 2.V308 + VI320 + (VI-1)331. Gegenblatt zu 322 fehlt.
Papier- und Pergamentstreifen zur Falzverstärkung, teilweise beschriftet. Reklamanten auf den Blättern 216, 228, 240, 252, 264, 288, 298 (beschnitten) und 308.
Schrift:
(205r-330v) Schriftraum: 210 × 145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31-41   
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände.
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Lombarden in Rot.

Hs. enthält 2 Fragmente
VDS   Pergament   14. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 230 × 158    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: mind. 24   
Schriftart: Textualis – Neumen
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Lombarde in Schwarz.
HDS   Pergament   13. Jh.
Schrift:
Schriftraum: mind. 246 × 150    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: mind. 30   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Fünf- bis vierzeilige einfache Majuskelinitialen in Rot.

Einband: 1465-1482     Gotisch     Streicheisenlinien   Platte   Schriftbänder        
Brauner Ledereinband über Holz mit zahlreichen Schriftbändern. Beschläge wurden großteils abgelöst, lediglich die Schließbeschläge sind noch erhalten, sowie ein Schließband von ursprünglich zwei. Auf dem zweiten Bund des Einbandrückens ist ein Barockpapierschildchen mit der Olimsignatur C 32 geklebt, auf dem vierten Bund eines mit der Signatur nach dem Katalog von V. Werl (19. Jh.). Datierung des Einbandes siehe Holter 1940, 262, weiters siehe ebenda, 264 zum Wortlaut der deutschsprachigen Spruchbänder (wie bei Wien, ÖNB, Cod. 1171, 1172, 1173 und 1174). Vergleiche auch Göttweig, Cod. 215.
Magdalena Lichtenwagner, August 2020
"Holter 1940", "Kaeppeli", "VL", "Knapp 2004", "RB", "Madre", "Du Pin, Gerson I", "Glorieux II", "Glorieux VII", "Bloomfield ", "Walther, Initia", "Glorieux, RA", "Henkel 1988", "Walther", "Schulte GQ II", "Zumkeller"
alle Initien
(VDS) Psalterium (Fragm.); 14. Jh.
(Ir) Allegationes abbreviatae.
(Iv) Tabula codicis (15. Jh.).
Teil 1
(1ra-39vb) Iohannes Herolt OP (Discipulus) Sermones Discipuli de tempore (HC 8473-8505, Kaeppeli 2387. -- VL III, 1123-1127 (F. J. Worstbrock)). Kaeppeli mit Nennung dieser Handschrift.
   1
1ra Tit.: (In jüngerer Schrift Name des Verfassers) Discipulus
(Rot) Secuntur sermones per circulum anni dominis diebus. De sancto spiritu
Effundam super vos aquam mundam et mundabimini (Ez 36,25). Nota hodie agit ecclesia festum spiritus sancti qui est animarum nostrarum instructor ... — ... (Ez 37,4) Ossa arida, audite verbum domini. Ecce ego mitto spiritum meum et vivetis etc. Rogemus igitur etc. De sancto spiritu. -- (39vb Schlussschrift in Rot) Item partem estivalem require in principio libri. Item tractatus iste vocatur liber fontis vite etc.
Teil 2
(40ra-57rb) Petrus Reicher de Pirchenwart Sermones adventuales, quadragesimales, de corpore Christi, de BMV (Lit.: Knapp 2004, 186-187.).
   1
40ra Tit.: (Am oberen Blattrand Invocatio) Sancti spiritus assit vobis gratiam (Rot) Sequitur dominica prima in adventu
Evangelium quod legitur dominica prima in adventu domini scribitur Matthaei 21 capitulo. Notandum quod in praesenti evangelio innuitur adventus domini de quo etiam agitur in die palmarum a sancta ecclesia ... — ... et collocavit eam super omnes choros angelorum et videt sanctam trinitatem facie ad faciem. Amen. -- (57rb Datierung) 1444 Kathedra Petri. [22.2.1444] (Rot) Dicta magistri Petri de Pyrchenwart.
(57va-135rb) Nicolaus (Erhardi) de Graetz Sermones de adventu et de sanctis cum annexa legenda (Lit.: Knapp 2004, 181-182.).
   1
57va Tit.: (57rb, Rot) Sequitur novum passionale de sanctis. (Invocatio) In nomine Domini Amen.. (Rot) Item primo de adventu domini
Cum propter primorum parentum inoboedientiam olim plus quam quinque milia ... — ... aut hostes fugiunt aut pactantur. -- (Rot) Finis huius deus benedictus.
(135va-149ra) Nicolaus (Erhardi) de Graetz Expositio symboli apostolorum (RB 5813 — Madre 321; Lit.: Knapp 2004, 181-182.). Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 68, 111ra-134vb und Cod. 280, 109ra-138rb.
   1
135va Tit.: Symbolum apostolorum
Quicumque homo habens usum rationis vult venire in regnum caeleste huiusmodi homini utile est et necessarium ... — ... ibi sunt talia gaudia quae nullus oculus vidit nulla auris audivit nec in cor hominis ascendit etc. (Schlussschrift) Dicta magistri Nicolai de Graetz super symbolo apostolorum.
(149rb-157rb) Iohannes Gerson Opusculum tripartitum (Druck: Du Pin, Gerson I 425-450. Ed. des Widmungsbriefs: Glorieux II, nur teilweise gedruckt: II 74 f., Nr. 18. Ed. der französischen Fassung: Glorieux VII, 193-206, 393-400, 404-407. — Bloomfield 734).
   1
149ra Christianitati suae qualiscumque zelator prosperum ad virtutes vitiis depulsis incrementum. Salubre duxi sequens opusculum tripartitum ... (149va) Firmissime credendum est et nullatenus dubitandum quod solum est unus Deus omnipotens ... — ... Sic in domo Dei Parisius laudabiliter observatur etc. Deo gratias.
(157rb-158vb) Sermones de BMV.
   1
157rb Tit.: (Rot) Sermo de beata virgine Marie
Rex Salomon dedit reginae Sabae cuncta quae voluit ... (II Par 9,12) Hodie siquidem, carissimi, celebramus diem gloriosum et salubrem ... — ... Recti diligunt te (Ct 1,3) et ad ipsum venire. Psalmus: Unde rectos decet collaudatio scilicet aeterna (Ps 1,32).
(159r-166v) Alexander de Villa Dei Summarium biblicum (Druck des Summarium: Biblia maxima. Ed. Joannes de la Haye I. Paris 1660, 1-10 [online]. — Walther, Initia 17610; Glorieux, RA, Nr. 23h); RB 1175. – Lit.: Henkel 1988, 222 f.).
   1
159r Sex prohibent peccant Abel Enoch et archa sit intrant ... — ... ad cenam surgunt sponsus venio iam. Deo gratias.
(166v) Versus memoriales de nominis librorum Bibliae (Walther, Initia 5673).
   1
166v Genesis Exo Levi Numeri
(167ra-178ra) Andreas de Escobar OSB Tractatus de decimis (Druck: Tractatus universi iuris 15,2. Venedig 1584, 142v-147v. -- Lit.: Schulte GQ II, 441.).
   1
167ra Tit.: (Rot) Tractatus de decimis
Decimarum solutionem et primitiarum ac obligationem quibus in temporalibus principalis tenemur manu cultus divini et ecclesiasticus augetur Christi Dei nostri fides ... — ... ut post huius vitae terminum una cum parochialis subditis meis requiem sempiternam adipisci merear in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlussschrift) Explicit tractatus de decimis in Romanam curiam pronuncciatus.
(178rb) leer.
(178va-182va) Henricus de Frimaria (Senior) OESA Sermo de conceptione BMV una cum XII miraculis et historiis aliquot huc facientibus (Zumkeller, 333a, mit Nennung dieser Handschrift; VL 3, 730-737 [Robert G. Warnock]).
   1
178va Tit.: (Rot) De conceptione beate Marie
Venerandam et omni laude merito prosequendam conceptionem gloriosissimae Dei genitricis et virginis Mariae a Christi fidelibus convenit sollemniter celebrari ... — ... hodie restituet mihi domus Israel regnum patris mei (II Sam 16,3) ad quod nos perducat. Amen.
(182va-183va) Sermones de annuntiatione BMV.
   1
182va Tit.: (Rot) In annuntiatione Marie virginis
Orietur vobis lux in tenebris et animae vestrae eius splendoribus implebuntur (Is 58,10). Dicit noster beatus Gregorius in III 18 Moralium in principio quod in sacra scriptura duo frequenter sunt consideranda ... — ... Ideo dixit in thematis: Orietur vobis lux in tenebris et animae vestrae eius splendoribus implebuntur (Is 58,10). Sicut patet ex declaratione thematis historia positum dominicae annuntiationis Iesus Christus etc.
(183vb-186vb) leer.
Teil 3
(187ra-200vb) Sermones de novo sacerdote.
   1
187ra Tit.: Incipiuntur sermones breves et boni de novo sacerdote. Sermo primus de triplici eius honore etc.
Gloria et honore coronasti eum, domine (Ps 8,6). Psalmo viiio. Verba ista possunt accipi de praesenti sacerdote ... — ... et excellentia spiritualis potestatis super potestatem saeculari etc. -- Et sic est finis.
(201r-203v) leer.
Teil 4
(204r) Nota de sacerdote et sacrificio.
   1
204r Quando sederis ut comedas cum principe diligenter attende quae posita sunt ante faciem tuam (Prv 23,1)
(204v) leer.
Teil 5
(205ra-326vb) Iohannes Herolt OP (Discipulus) Sermones de tempore. Pars hiemalis. (Kaeppeli 2387, mit Nennung dieser Handschrift.). Vergleiche auch mit Innsbruck UB, Cod. 566, 1ra-112vb (einzelne Predigten angeführt).
   1
205ra Tit.: Discipulus sermones. (Rot) Dominica prima in adventu
Ecce rex tuus venit tibi mansuetus (Mt 21,5). Zacharias ix, Matthaeus xxio, Marcus xio, Lucas xixo, Iohannes xiio. Egregius doctor noster de Aquino dicit, quod nulla actio sit perfecta seu meritoria nisi fuerit per gratiam Dei illuminata ... — ... ecclesiam intraverunt immo si aliquis aliquem capiat et violenter in ecclesiam ponat statim moritur etc. -- (Schlussschrift): Explicit pars hyemalis sermonum Discipuli anno domini etc. In vigilia [getilgt: ascensionis ?] annunciacionis Marie etc. etc. etc. etc. etc. [24. März].
(327ra-330rb) Sermo de dedicatione ecclesiae. Vgl. auch: Salzburg, Archiv der Erzdiözese Salzburg, Cod 8, 218r.
   1
327ra Tit.: De dedicacione. (Rot) Sequitur de dicacione (!) sermo
Domum tuam decet sanctitudo in longitudinem dierum (Ps 92,5). Libenter et voluntarie quis accederet ubi se sciret aliquid accepturum ... — ... Quod oculus non vidit nec auris audivit nec in cor hominis ascendit quae Deus praeparavit his qui eum diligunt (I Cor 2,9). Nos ipsum igitur diligamus etc.
(330va) Sermo de dedicatione ecclesiae. Nur Beginn.
   1
330va Tit.: De dedicacione
Ingressus Iesus perambulabat Iericho (Lc 19,1) Magna pietas quae hominem ad similitudinem et imaginem suam creavit
(330vb-331vb) leer.
(HDS) Psalterium (Fragm.); 13. Jh.