Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37123 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 429 (rot) / 207 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN
Olim: D 11    Papier   147 Bl.   215×143   15. Jh.
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-3); 2  (4r-51v); 3  (52r-147v) 15. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Vor Textbeginn ist ein Blatt mit handschriftlicher Inhaltsangabe eingeklebt (17./ 18. Jh.), ähnlich Göttweig, Cod. 454 und 466. --- Hand 1 aus Teil eins ist sehr aktiv und schreibt über alle Teile hinweg Predigten, Gebete und Anrufungen auf freie Halbseiten: 1r-v, 2v, 3v, 43v, 48v-51v, 122v, 123r, 132r-v, 140v-141r, 143v, 144r-145r, 145v, 146v, 147v.

Teil 11-3   Papier   
Lagen: (I+1)3
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: 173-200 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-41   
Mehrere Hände, Hand1: Blatt 1r/v, 3v; 3r/v: ohne Linierung (Schriftraum: 200 x 105, 1 Spalte, 41 Zeilen). Diese Hand ist sehr aktiv und schreibt über alle Teile hinweg Predigten, Gebete und Anrufungen auf freie Halbseiten: 1r-v, 2v, 3v, 43v, 48v-51v, 122v, 123r, 132r-v, 140v-141r, 143v, 144r-145r, 145v, 146v, 147v; Hand 2: Blatt 2r-3r: vorgezeichneter Schriftraum 173 x 105, 1 Spalte, 30 Zeilen.
Schrift 2(133r-140v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 41   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
1r: gemaltes Emblem in Rot, Rubrizierungen und Unterstreichungen, rote Initialen
Teil 24r-51v   Papier   
Lagen: (I+1)3 + VI15 + VI27 + VI39 + VI51
Reklamanten und Kustoden (27v: 2; 39v: 3; 51v: 4)
Schrift: 4 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(4r-21v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 25   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(21v-42v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Bastarda
Schrift 3(43r-v) Schriftraum: 175 × 90    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 36   
Schriftart: Bastarda
Diese Hand schreibt die Verse, Ergänzungen von Hand 4 auf dem unteren Abschnitt von 43v.
Schrift 4(42v, 44v) Wie Teil 1, Hand 1.
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierungen und einfache Lombarden in Rot.
Teil 352r-147v   Papier   15. Jh.
Lagen: VI63 + VI75 + VI87 + VI99 + VI111 + VI123 + VI135 + VI147
Kustoden und Reklamanten (63: 1; 75v: 2; 87v: 3; 99v: 4; 111v: 5; 123v: 6)
Schrift: 7 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(44r-121r) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 35   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(121v-122v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32   
Schrift 3(123v-132r) Schriftraum: 180 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 36   
Schriftart: Bastarda
Schrift 4(141v-143v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 39   
Schriftart: Bastarda
Schrift 5(145v-146v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 37   
Schriftart: Bastarda
Schrift 6(147r-v) Schriftraum: 175 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 31   
Schriftart: Bastarda
Schrift 7( 122v, 123r, 132r-v, 140v-141r, 143v, 144r-145r, 145v, 146v, 147v) Schriftart: Bastarda
Wie Teil 1, Hand 1 und Teil 2 Hand 4.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Rubrizierungen und Unterstreichungen in Rot; Lombarden in Rot; 76r, 90r, 100v, 103r/v; 104r, 105r, 119v: einfache Fleuronnéeinitialen in Schwarz und Rot bzw. Grün und Rot, 115v: Fleuronnéeinitiale über die ganze Länge des Blattes.

Hs. enthält 2 Fragmente
VDS, FalzsVDS, Falzstreifen   Pergament   14. Jh.
Auf dem VDS ist ein Doppelblatt eines Pergamentfragments geklebt, 140×215 mm, Maße Einzelblatt: 140×120 mm, das Fragment wurde um die erste Lage herumgeführt, Streifen desselben wurden als Falzstreifen zur Lagenverstärkung eingearbeitet.
Schrift:
Schriftraum: 110 × 60    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 23   
Schriftart: Textualis – Glossen
Verse mit ausgerückten Anfangsbuchstaben, diese Majuskeln sind rubriziert, nach jedem fünften Vers eine größere Majuskel (schwarz). Zahlreiche Anmerkungen von zeitnaher Hand am Rand wie auch interlinear.
HDS   Pergament   
Drei Fragmente: 1) ein Streifen des Fragments vom Vorderen Spiegel (140×215 mm, 3 Zeilen Schrift); 2) ein aufgeklebters Zettel (80×50 mm, / Zeilen Schrift, unleserlich), 3) ein Blatt (sichtbar: 220×12 mm, Schrift siehe unten). Die größeren Fragmente sind nicht lesbar, es war wohl ein weiteres Fragment darübergeklebt (Abklasch), beim Ablösen wurde die Oberfläche der darunterliegenden Fragmente beschädigt.
Schrift:
Schriftraum: mind. 180 × 110    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: mind. 13   
Schriftart: Textualis

Einband: Schmucklos        
Unverzierter Ledereinband über Holz, ehemals zwei Schließen (entfernt), fünf Metallbuckel pro Deckel davon auf dem Hinterdeckel drei teilweise entfernt. Auf dem VD Pergamenttitelschild teilweise unleserlich: ... Item Alcuinus super Ecclesiasten Item ... Martini episcopi de prudenita ... vanitate, Continentia et Iustitia Item Tractatus ... Item opus Magistri Moysensi de grecia ... Item Opusculum de diversis affectionibus anime Item liber sompnorum Danielis prophetae Item Tractatus de fleubothonia et venis et diversis regimibus Item decretum abreviatum. In papirco [!]., darunter olim-Signatur auf dem Einbandleder Y 25. Buchrücken: Papiertitelschild mit olim-Signatur D ii, darunter Titelschild nach Werl.
Astrid Breith, Juni 2020, 2024
"Reichling 1893", "Thorndike-Kibre", "PL", "RB", "CPL", "Walther, Proverbia", "Walther, Initia", "VL", "Díaz y Díaz", "Bloomfield", "SBO", "BGOC", "Chatillon 1958", "Goy"
alle Initien
(VD-Spiegel) Alexander de Villa Dei Doctrinale (Fragment, 13. Jh.) (Ed. Reichling 1893).
   1
(linke Seite) Et si non habeat, activum fingere debes... Et, quae componis ex Graeco, curta locabis. (Vv 1662-1686) ... — ... (rechte Seite) Eglo et elegoceros... Ante q fit brevis e, sicut neque d[emitur aequor] (Vv 1783-1807)
Teil 1
(1r) Schreiberspruch, Notizen und Federproben.
   1
1r Me rege virgo pia quare tua sum dicta Maria
(1v) Ps. AugustinusSermo de passione domini. Hier mit Autornennung Augustinus.
   1
1v Tit.: Sermo Augustini de passione domini Ihesu Christi
Beati qui ad cenam nuptiarum vocati sunt (Apc 19,9). Prima mors est dum labitur spiritus in aliquo...
(2r-2v) Tractatulus de crucis signis quae fiunt in canone missae.
   1
2r Tit.: Tractatus de vi signis qui sunt in canone misse
Sacer canon quo in consecratione corporis et sanguinis domini nostri Ihesu Christi ... — ... et nota per post prima 25 signa superius expressis et finis canonis.
(2v) Versus hexametri de quatuor complexionibus, lat. (Thorndike-Kibre, Nr. 811; Parallelüberlieferung in ÖNB Cod. 3067).
   1
2v Largus amans hylaris ridens rubeique coloris...
(3r) Medizinische Rezepte, dt.
   1
Centaur das Chraut schol man zerstazzen und mischen mit weyn... Item Chemp von Weinpern schol man stozzen und das wazzer wol vermachen in einem glaz... Item Pawn all daz lautter ist schol man gar hayzz machen ... Item geprant chysling und chranibeth stauden schab auzzen das rauch ab ... Item habernessl sam und rat pesmalten pleter prich und sich ab daz tu in ein leinen sechkel... Item hasen dach zu treyb wol in ain moser ... — ... und wird schan und weyz am dritten tag.
(3v) Iohannes Chrysostomus Homilia.
   1
Tit.: Sermo Iohanni Crysostomi de nativitate (?) Domini
Aqua illa quae testante propheta David fuerat obscurata in nubibus aeris hodie praefulgorata, fratres karissimi, et limpidissima in filio virginis. Illa siquidem tria, quae Salomon se nescire testatur, in Domino nostro Ihesu Christo liquide referatur
Teil 2
(4r-38v) Alcuinus OSB In Ecclesiasten (PL 100, 667-720. -- RB 1093; Clavis Auct.Gall. 2, ALC 50).
   1
4r Dilectissimis in Christo filiis Oniae sacerdoti Candido presbytero et Nathanaeli diacono Albinus ... in domino Deo salutem ... (4v) Verba ecclesiastes filii Davidis regis Ierusalem. Tribus nominibus vocatum fuisse Salomonem scripturae manifestissime docent ... — ... (38v) sive mali quid gesserit, sive boni, judicii aequitate permansura in aeternum. Deo gratias. -- (Schlussschrift, Schreibervers) Explicit liber ecclesiasten. Rogo vos omnes hunc librum legentes sive deum timentes atque bene deum colentes ut per me scriptore huius libri orare dignemini. Valete felices feliciter in eternum. Amen. Explicit ecclesiastes.
(38v-42v) Ps. Basilius CaesariensisAdmonitio ad filium spiritualem (PL 103, 683-700. Ed.: P. Lehmann, Die Admonitio S. Basilii ad filium spiritualem. SB München 1955, H. 7 = P. Lehmann, Erforschung des Mittelalters V. München 1941 [Nachdruck 1962], 200-245. -- CPL 1155a).
   1
Tit.: Incipit sermo longus et optimus
Audi fili monitiones patris tui et inclina aurem tuam ad verba mea. Commoda mihi libenter et corde credulo cuncta quo dicuntur ausculta ... — ... per quos captos plurimos senseris. Amen. Explicit.
(42v) Schreiberspruch, lat./dt. (Walther, Proverbia 5527a).
   1
42v Detur pro penna scriptoris pulchra puella (korrigiert zu bona disciplina). Venerabilis pater servissem ego vobis bene libenter (?) (interlinear: quare non fecisti), viderem. Non bene scribo sed melius discere volo. Deo gratias agendo Do mit phleg ewr gott. Amen Amen.
(42v) Oratio.
(43r-43v) Godefridus Viterbiensis Pantheon (Exc.): Versus de 30 denariis (Walther, Initia 4248 [fälschlich Conradus von Scheyern zugewiesen]; Lit.: VL V 253 [F.J. Worstbrock]).
   1
43r Denariis triginta deum vendit Galilaeus // Quos et apostolus describit Bartholomaeus (Walther, Initia 4248 [fälschlich Conradus von Scheyern zugewiesen]. – Lit.: VL V 253 [F.J. Worstbrock])
(43v) Oratio.
(44r-48v) Martinus Bracarensis Formula vitae honestae (PL 72, 21-28; Ed.: C. W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis opera omnia. New Haven 1950, 236-250. -- CPL 1080; Díaz y Díaz 27; Bloomfield 4457).
   1
44r Prologus: Gloriosissimo ac tranquilissimo et insigni catholicae fidei pietate. Mironi regi Martinus episcopus ... — ... recte honestequam viventibus valerint ad implexi. (Schlussschrift) Formula honeste vite quam scripsit et beatus Martinus Dumiensis episcopus monasterii qui ab oriente Gallicam venit swevos ab arrianam in pietatem convertit ad Mironem regem de quatuor virtutibus et prudencia de aliis que secuntur.
(48v) Affectus ad Iesum et Mariam virginem varii.
   1
Iesus, dilectissime et piissime salvator mundi ... auxiliator et adiutor
(49r) Sermo.
   1
49r Tit.: Sermo Iohannis Crisostomi de resurreccione domini Ihesu Christi
Omnia que de salvatore legimus medicamina sunt animarum. Videmus ergo ne forte dicatur de nobis curavimus Babylonem
(49v) Sermo de resurrectione domini.
   1
49v Tit.: Item de resurreccione domini sermo bonus
Cum ceterae festivitates in recordatione rerum gestarum laetitia spirituali fidelium mentes afficiant
(50r-51v) Bernardus Claraevallensis OCist In assumptione sermo 2 (SBO V 231–238. BGOC 7437).
   1
50r Tit.: Sermo Bernardi de assumpcione Marie virginis gloriose
Intravit Iesus in quoddam castellum (Lc 10,38). Optime satis hoc loco prophetica exclamatio assumenda videtur
Teil 3
(52r-104r) Richardus de Sancto Victore CRSA Liber Exceptionum, pars II, liber XI (Allegoriae in Novum Testamentum: In Evangelia) (PL 177, 191-284 und PL 175, 633-750 und PL 177, 899-1210 und PL 751-828 und PL 175, 827-924. Ed.: Chatillon 1958, 447-455. -- RB 7317-7318,3; Goy 2005, 26-81, Nr. 2.2.1.1).
   2
52r Tit.: De libro XI capituli eiusdem
Liber XI tractat de evangeliis continens capitula XIIII
De iiii evangeliis ...
52r Tit.: (Rot) Incipit liber XIus capitulum primum de quattuor evangeliis
Parentes primi generis humani per culpam primam sua sobole morti et damnationi fecerunt ... — ... (104r) bene gustaverit statim veteri novum id est culpe gratiam anteponit quam largiter immutabiliter et summe bonus deus Amen.
(104r-115v) Moses Pergamensis Glossarium in prologos Hieronymi (RB 5653). Register auf Blatt 104v.
   2
104r Tit.: (Rot) Incipit opusculum Magistri Moysi de Grecia
Praeterierunt iam plures anni postea quam litteris suis quidam clericus nomine Paganus genere Britannus quaesivit a me ... — ... (Rot) Explicit prologus incipiunt capitula.
105r Tit.: Constat apud Graecos. Incipit opusculum quid sit homerocentonas et virgiliocentonas capitulum primum
Constat apud Graecos Homerum virtute pariter et aetate non poetarum solum sed principum quoque philosophorum vocari pariter ... — ... (115r) Haec sunt verba qui in prologo sancti Hieronymi reperiuntur de quibus plurimi solent dubitare lectores (115v) de quibus prout potui sufficienter me respondisse arbitror. (Schlussschrift) Explicit opusculum magisti Moysi de Grecia.
(115v-119r) Bernardus Claraevallensis OCist (?) Sermo de diversis affectionibus animae.
   1
115v Tit.: Incipit opusculum de diversis affeccionibus anime et diversis nominibus secundum eam
Quod diversis nominibus deum nunc quidem patrem nunc magistrum vocamus ... — ... (119r) felicissima ac iocundissima confabulatione delectatur gloriosa cum sponso.
(119v-121r) Sermo.
   1
Tit.: De verbis Apostoli invisibilia Dei a creatura mundi per ea qui sancta sunt intellecta conspiciunt et de verbis psalmi audiam quid loquatur in me, Dominus Deus, qui loquatur in pacem in plebem suam etcetera.
Invisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur ... — ... et sermonem alterum id differre.
(121r) Nota.
   1
121r Magna est dico vobis, fratres carissimi, et nimium inexcusabilis ... — ... sapientiam ecce enim.
(121r) Affectus ad BMV.
   1
121r O Maria dei genitrix
(121v-122r) De consecratione monachi.
   1
121v Frater diu est quod istam voluntatem habes modo ad finem venisti ... — ... non remanet.
(122r-122v) Sermo abbatis de consecratione monachi.
   1
122r Tit.: Sermo abbatis in consecratione monachi
Erant quidem quarum est desideriis magnam rem esse ... Nunc debes incipire ... — ... et malum exemplum omnibus. Amen.
(122v-123r) Sermo.
   1
122v Tit.: Sermo de...
Quis vestrum habebit amicum etcetera (Lc 11,5). Quandoque hunc amicum unum prohibet advenisse ... — ... in voluntate. Amen.
(123v-127r) Somniale Danielis (Ed.: L. T. Martin, Somniale Danielis. An Edition of a Medieval Latin Dream Interpretation Handbook [Lateinische Sprache und Literatur des Mittelalters 10]. Frankfurt/Main 1981. - Thorndike-Kibre 170.7).
   1
Tit.: (Rot) Incipit liber sompniorum Danielis prophete quid vidit in Babilonia in diebus Nabuchodonosor regis ...
Arma in somnis tractare tempationem significat ... — ... (127r) Zonam capitalem hoc est diadema in somnis partare gaudium et lucrum. Amen.
(127r-132r) Medizinische Rezepte, lat. mit deutschen Einsprengseln.
   1
127r Omni tempore si neccesitas fuerit flebotonium adhibendum est ... — ... (129r) ut nobis det dono valentem medicinam et sanitatem per ipsam. Amen. -- ((132r) Schreiberspruch) Hiis diebus caveas ne quid proprio sanguinem demas [...]. -- deutscher Nachsatz: daz ist war und das gelogen ist ist auch nicht war verpirg dich
(129r-132r) De disputatione Platonis et Aristotelis.
   1
129r Plato et Aristoteles de anima hominis et flebotomia disputabant ... — ... [132r] Id est versatio crebri etc. -- (Nachsatz, deutsch) daz ist gnüct im plabflinx erczney mit guettem wein wirt der magen gesunt und daz haub kranch.
(132r) Affectus ad BMV.
   1
O Maria virgo dei genitrix
(132v) Versus.
   1
Sit Iesus et Maria tua philosophia / Et speculum morum sit unius ad instar eorum
(133r-140v) Decretum abbreviatum.
   1
133r Tit.: Decretum abbreviatum
Distinctus est liber decretorum in tres partes ... — ... (140v) qui legis verba complectens contra legem mittitur voluntatem etc.
(140v-141r) Bernardus Claraevallensis OCist In purificatione s. Mariae sermo 2 (Ed.: J. Leclercq--H. Rochais, S. Bernardi Opera IV. Rom 1966, 338-340. - BGOC 18, 6660).
   1
Tit.: Sermo sancti Bernardi de purificacione Marie
Gratias redemptori nostro qui tam copiose praevenit nos in benedictionibus
(141v-143v) Iohannes Herolt OP (Discipulus) Sermones de tempore: Sermo 1.
   1
141v Ecce rex tuus venit tibi mansuetus et cetera (Zach 9,9; Mt 21,5; Mc 11, Lc 14, Io 12). Egregius doctor sanctus Thomas de Aquino dicit quod nulla actio sit perfecta seu meritoria nisi fuerit per gratiam Dei illuminata ... — ... in religione permansit. Et sic est finis illius sermonis.
(143v) Affectus ad BMV.
   1
143v O Maria genetrix, dulcissima virgo
(144r-144v) Iohannes Chrysostomus Sermo de annuntiatione.
   1
144r Tit.: Sermo Iohannis Chrysostomi de annunciacione
Regale praeceptum fuit quod virga Aaron poneretur in templo
(144v-145r) Iohannes Chrysostomus Sermo de quadragesima.
   1
144v Tit.: Sermo Iohannis Chrysostomi de quadragesima
Ecce nunc tempus acceptabile ... (II Cor 6,2). Quattuor sunt status hominis
(145v) De compunctione cordis paenitentis.
   1
145v Volens quis vere compungi corde sua mala
(145v) Affectus ad BMV.
(146r) De confessione.
   1
146r Ego reus multorum malarum confiteor Deo patri omnipotenti
(146v) De circumstantiis peccatorum.
   1
146v Tit.: De circumstanciis peccatorum
Circumstantias autem istas quas praecipue debet attendi nota in his versibus: Agravat ordo locus mora scientia tempus
(146v) Versus.
   1
145v Salve salvator mundi vexatque creator // Qui deus et homo natus es de virginis alvo
(147r-147v) Sermo de visitatione BMV.
   1
147r Tit.: Sermo de visitacione beatae viriginis
Exsurgens Maria abiit in montana (Lc 1,39). Primum dilectissimi scitis bene quando aliquis infirmus utitur colore naturali
(147v) Affectus ad BMV.
(147v) Notae.
   1
147v ... Virga Yesse floruit...