Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37138 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 445 (rot) / 240 (schwarz)
PEREGRINUS DE OPPELN ETC. (lateinisch/deutsch)
Olim: B 25    Pergament und Papier   180 Bl.   210×150    4. Viertel 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Ranna, Paulinerkloster
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 3, 5, 62, 64, 74, 76, 99, 100, 110, 112, 171, 173.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 10)

Lagen: 15.VI180
Äußere und innere Doppelblätter der Lagen sind aus Pergament, dazwischen Papierblätter. Lagenzählung: primus-quintus für die Lagen 1-5, zeitnahe Kustoden am Ende der Lagen. Die Analyse der Wasserzeichen erlaubt eine Datierung "um 1395/1397". Papier mit identischen Wasserzeichen findet sich auch in den Codices 70 (rot), 162 (rot) und 491 (rot). Moderne Bleistiftfoliierung, 180r = HDS, das äußere und das innere Doppelblatt jeder Lage sind aus Pergament, das letzte Blatt der letzten Lage ist auf den HDS geklebt.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände: H1: 1r-90v; 97v, 109r-140v; H2: 97v-108v; H3: 140v-144v (dt. Predigten noch mehr), H4: 145r-178r; H5: VDS-1r (in margine),178r-180: Schriftraum 170 x 100 mm; 30-32 Zeilen

Hs. enthält 1 Fragment
VDS   Papier   

Einband: Streicheisenlinien        
Rotgefärbter Ledereinband über Holz, Streicheisenlinien, fünf Beschläge pro Deckel (jeweils drei erhalten), zwei Schließen; VD: Die Pergamenttitel- und Signaturenschilder wurden abgelöst; Buchrücken: 3 Papierschilder: a) Sermones de Tempore (17. Jh.) b) B 30 (18. Jh.), c) 445 (rot) XV Miscellanea (240) (19. Jh.)


Besitzeintrag auf Blatt 1r (getilgt) Monasterii Rannensis. Die Handschrift kam aus dem Paulinerkloster Ranna in die Göttweiger Bibliothek, im Barockkatalog von 1738 ist sie auf Blatt 25v angeführt.
Astrid Breith, August 2016, auf Basis einer unveröffentlichten Beschreibung Gábor Sarbaks (Budapest) - Wasserzeichen und Lagenformel: M. Stieglecker
"Nickson 1967", "Schneyer", "RB", "Walther, Initia", "Bloomfield", "BHL", "PG", "Caplan 1934", "Caplan 1936", "Charland 1936", "Lhotsky, Quellenkunde", "Kaeppeli"
alle Initien
(VDS) Ps. Reinerius (Anonymus Pataviensis)Liber contra Waldenses haereticos, Exc. (Nach Nickson 1967, 260 (Sigle c i,) gehört vorliegender Codex in eine Überlieferungsgruppe mit Wien ÖNB Cod. 517; Danzig, Bibliothek der Poln. Akademie der Wissenschaften, Mar. F 135; Danzig 1964; Klosterneuburg, Cod. 933; Brno MK 60; Uppsala G 220 und Schlägl, Cpl. 81 (Vielhaber/Indra 118)).
   1
VDS Dubitatur an propter derisiones aliorum quis non debeat opera sua bona dimittere
(1r-108v) Peregrinus de Oppeln Sermones (Schneyer 4, 548-557). (1r) Schneyer 4, 548, Nr. 2); (2v) Inc.: Ad te domine levavi animam meam ...; (4r) Nr. 3, (6r) 5; (7r) 7; (8v) 8; (10r) 12; (11r) 14; (12r) 16; (13v); (15r) 17; (17r) ; (17v) 20 (mit abweichendem Explicit); (19v) 21; (21r) 22; (23r) 23; (25v) 24; (27v) 25 (mit abweichendem Explicit); (30r) 26; (31v) 27; (33r) 29; (35v) 30; (38r) 31; (40v) 32; (42v) 34; (45v) 35; (48r) 41; (49v) 45; (51r) 46; (53r) 48; (54v) 52; (56v) 53 mit Abweichungen; (58r) 55; (59v) 56 (mit abweichendem Explicit); (61v) 59; (63r) 60; (64v) 64; (66r) 67; (67v) 68; (69r) 71; (70r) 72; (72r) 74; (73r) 77; (75r) 81; (77v) 82; (79r) 83; (81v) 84; (83r) 85; (85r) 86; (86v) 87; (87v) 88; (89r) 89; (90v) 90; (92r) 91; (93v) 92; (94v) 93 (mit abweichendem Explicit); (96r) 94; (98r) 95; (99v) 96; (101r) 97; (103r) 98; (104v) 99; (107r) 100.
   2
1r Tit.: Sermones dominicales et epistola de beata virgine quam scripsit Ieronimus ad Cromacium et Elyodorum
Ecce rex tuus venit tibi (Mt 21,5). In his verbis propositis omnis consolantur sanctos patres, qui diversis tribulationibus afflicti fuerunt
(Schneyer IV, S. 548, Predigt 2)
2v Ad te domine levavi animam meam (Ps 24,1). Propter tria debet homo levare animam suam id est mentem ad caelestia dirigere
(109r-113r) Sermones.
   1
109r Tit.: Sermo de infiguracione domini nostri Ihesu Christi
De regionibus metitur messis gaudii de vinea fructus suavitatis ... — ... una potentia una deitas in qua clamat pater ad filium de caelis hic est filius meus dilectus etc. per quem et cum patre et spiritu sancto gloria et honor magnitudo magnificentia virtus potentia et regnum et imperium nunc et semper per infinita saecula saeculorum. Amen.
(113r-113v) Origo Mariae virginis.
   1
113r Tit.: Sequitur origo virginis Marie sororumque earum et cetera
Ioachim accepit uxorem nomine Anna quae habuit sororem nomine Hysmeriam ... — ... Et Ioseph iustum pariter cum Simone Iudam tertia maiorem Iacobum volucremque Iohannem.
(113v) Pater noster versificatus (Druck: Revue du Moyen Age latin 20 [1964] 47. – RB 8839; Walther, Initia 12835; Bloomfield 8641, mit Nennung dieser Handschrift).
   1
113v Tit.: Sequitur pater noster versifice
O pater alme tuum nomen sit sanctificatum ... — ... Sed tutela tua nos malo defendat ab omni.
(113v) De senio.
   1
113v Tit.: Hugo de Sancto Victore dicit hec de senio
Si quis autem ad senectutem pervenerit, statim cor eius affligitur ... — ... Unde versus: Optamus senium dum venerit est male ventum.
(113v-114r) Pater noster versificatus (Bloomfield 8781 mit Nennung dieser Hs).
   1
113v Tit.: Sequitur pater noster cum ipsius proprietatibus
Pater noster excelsus in creatione suavis in amore dulcis in haereditate ... — ... sed libera nos a malo praesenti et praeterito et futuro. Amen.
(114r) Ave Maria subtile.
   1
114r Tit.: Sequitur Ave Maria subtile
Ave Maria nobilis dum virgo verbum concipis iam habens patrem et filium ... — ... et benedictus fructus ventris tui qui suo te conspectui dignam fecit sublimiter hunc nobis placa iugiter. Amen.
(114r-134r) Evangelium Ps. Matthaei (C. Tischendorf, Evangelia apocrypha, 1853, 50–105 [online] [ed. 2a, 1876, 51–111]. – RB 168; BHL 5334).
   1
114r Tit.: Epistola Cromacii Eliodori episcoporum ad Ieronimum presbiterum rogantes ipsum describere de infancia et nativitate salvatoris et beate virginis Marie. Epistola Ieronimi
Dilectissimo presbytero Hieronymo Chromatius et Heliodorus episcopi salutem in domino. Ortum Mariae virginis nativitatem atque infantiam domini nostri Iesu Christi in apocryphis ... (116r) Quomodo angelus nuntiavit conceptum beate virginis Marie. Eodem vero tempore apparuit quidam nunitus in montibus Ioachim ubi greges pascebat ... — ... et quando Iesus dormiebat sive in die sive in nocte claritas Dei resplendebat super eum. – (Schlussschrift) Expliciunt gesta et actus secundum Ieronimum de nativitate Marie usque ad annum XII.
(134r-v) Ps. Ignatius AntiochenusEpistolae IV: (1) Ignatius ad Iohannem evangelistam (PG 5, 941-944. Ed.: F. X. Funk, F. Diekamp, Patres apostolici II. 3. Aufl. Tübingen 1913, 319 f. -- RB 165,1).
   1
134r Tit.: Incipiunt epistole beati Ignacii episcopi et martiris ad sanctum Iohannem ewangelistam et ad beatam virginem Mariam. Prima epistola
Iohanni sancto seniori Ignatius et qui cum eo sunt fratres. De tua misericordia ... — ... Tu autem diligentius disponas modo cum desiderio nostro et valeas. Amen.
(134v-135r) Ps. Ignatius AntiochenusEpistolae IV: (2) Ignatius ad Iohannem evangelista (PG 5, 943-944. Ed.: F. X. Funk, F. Diekamp, Patres apostolici II. 3. Aufl. Tübingen 1913, 320 f. -- RB 165,1).
   1
134v Tit.: Secunda epistola beati Ignacii ad sanctum Iohannem
Iohanni sancto seniori suus Ignatius. Si licitum est mihi apud te Hierosolymam volo ascendere et fideles sanctos ... — ... bone praeceptor praeparare me facias et valeas.
(135r) Ps. Ignatius AntiochenusEpistolae IV: (3) Ignatius ad BMV (PG 5, 943-944. Ed.: F. X. Funk, F. Diekamp, Patres apostolici II. 3. Aufl. Tübingen 1913, 321 f. -- RB 165,1).
   1
135r Tit.: Epistola Ignacii ad virginem Mariam
Christiferae Mariae suus Ignatius. Me neophytum Iohannisque tui discipulum confortari et consolari debueras ... — ... Valeas et neophyti qui mecum sunt ex te et per te et in te confitentur. Amen.
(135r) Ps. Ignatius AntiochenusEpistolae IV: (4) BMV ad Ignatium (PG 5, 945-946. Ed.: F. X. Funk, F. Diekamp, Patres apostolici II. 3. Aufl. Tübingen 1913, 322. -- RB 165,1).
   1
135r Tit.: Epistola beate Marie ad Ignacium
Ignatio dilecto condiscipulo humilis ancilla Iesu. De Iesu quae a Iohanne audisti et didicisti vera sunt ... — ... sed valeat et exsultet spiritus tuus in Deo salutari tuo.
(135r-v) Historia de assumptione BMV.
   1
135v Tit.: (135r) Incipit prologus de passione beate Marie
Philetus servus ecclesiae Sardinensis episcopus venerabilibus in Christo fratribus. Nolite constitutis in Christi pace salutem. Saepe scripsisse ... — ... vestrae devotioni obsequentes.
(135v-136v) Narratio de assumptione BMV.
   1
135r Tit.: Narracio de assumpcione beate Marie
Uno igitur anno postquam Dei filius alta caelorum ascendit gloriosa mater eius die quodam immo desiderio eius accensa ... — ... solus parare tibi dignas exsequias nisi venerint fratres et apostoli mei ad redendum [!] honorem corpusculi tui.
(136v-139v) De adventu apostolorum.
   1
136v Tit.: De adventu apostolorum
Haec eo dicente omnes apostoli de locis suis in quibus praedicaverunt ... — ... caeci mortui sunt.
(139v-140v) De sepultura BMV.
   1
139v Tit.: De sepultura beate Marie virginis
His itaque peractis apostoli levantes loculum venerunt ad monumentum ... — ... magnalia Dei. Qui in virtute perfecta vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen. – (140v Schlussschrift) Expliciunt dicta domini nostri Ihesu Christi et acta sua ab infancia sua et epistole secundum Ieronimum.
(140v) Casus papales.
   1
140v Tit.: Item illos subscriptos remittius (!, recte: remittimus) ad papam.
Violentes invasores ecclesiarum et cimiteriorum. Si quis suadente diabolo mittentes violentas manus in sacerdotes ... — ... interfectores uxorum vel virorum.
(141r-v) Casus episcopales, lat. mit dt. Einsprengseln (Druck: Hain 8489).
   1
141r Tit.: Ad episcopum
Depopulatores agrorum vel vinearum. Item detentores decimarum. Spoliatores clericorum ... — ... laici contra fidem disputantes. Constupratio sanctimonialium.
(141v-142r) Casus plebani, lat. mit dt. Einsprengseln.
   1
141v Tit.: Ad plebanum mittentes
Dominicam orationem, Ave Maria ... nescientes ... — ... phaffen, spekloter omnes tales non accendant sine confessione.
(142r) De excommunicatione.
   1
142r Timenda est excommunicatio quia est gladius spiritualis separans animam domino sed gladius temporalis separat animam a corpore ... — ... nisi data sententia excommunicationis.
(142v-143r) Predigtentwürfe, deutsch/lateinisch (siehe Wien, Schottenstift, 331 (Hübl 311), 2v; Caplan 1934; Caplan 1936, Nr. 33; Charland 1936, 98).
   1
142v Cum praedicare volueris tunc imprime peccatori et omni crucem dicendo: Veni sancte Spiritus. Dic primo thema in latino dic postea materna lingua deinde dicas sic: Unser lieber herr Iesus Christus ... Resume thema et praedica quantum cum Dei adiutorio possis: Lieben kinder
(143v) Fürbitten, dt.
(145r-178r) Ps. Reinerius (Anonymus Pataviensis)Liber contra Waldenses haereticos, 10-Kapitel-Fassung (Nickson 1967, mit Nennung dieser Handschrift; Lhotsky, Quellenkunde 239; vgl. Kaeppeli III S. 293). Nach Nickson gehört die vorliegende Hs zur Gruppe c, die durch Autorzuschreibung und die Einteilung in 10 Kapitel charakterisiert ist. Weitere zu dieser Gruppe gehörende Texte sind in folgenden Hss zu verzeichnen: Danzig, NL, Mar. F 135, 48r-65v sowie ebd. Ms 1964, 252ra-264vb; Klosterneuburg, Cod. 933, 167ra-180ra, Brno MK 60, 134r-172v, Uppsala C 220; Schlägl, Cpl. 81 (Vielhaber/Indra 118), 46v-54v.
   1
145r Audistis quia Antichristus venit nunc autem multi antichristi facti sunt (I Io 2,18) Unde scimus? quia homo novissima est. Prima Iohannis secunda dicit glossa: Antichristi sunt omnes haeretici et qui fidem quam confitentur distruxerunt actibus ... — ... et non vult ut boni cum malis pereant ergo tu haeretice vide ne lumen quod in te tenebre est et scientia tenebre sint. Etc.
(178v-180r = HDS) Thomas Ebendorfer De antichristo et fine mundi. Nachtrag (15. Jh.).
   1
179v Tit.: Notandum aliqua dubia de decimis
Item dicitur Levitici ultimo (Lv 27,30): Omnes decimae terrae sive de frugibus sive de pomis arborum domini sunt ... — ... celebratum est Romae. Hec magister nec non egregius doctor de Hasselpach Thomas doctor legisque magister.