Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37150 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 457 (rot) / 258 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN (MELKER REFORM ?)
Olim: D 6    Papier   220 Bl.   210×150   2. Viertel 15. Jh. (1434)   
Handschrift aus 5 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-160) 1434; 2  (161-172) um 1434; 3  (173-186) um 1425/1430; 4  (186-198) um 1434/1435; 5  (199-220) um 1434/1435
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5  |  Einzelbilder: fol. 6, 10, 164, 165, 178, 190, 203, 215.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)


Teil 11-160   Papier   1434
Lagen: 44 + 13.VI160
Ältere Bleistiftfoliierung in Intervallen, Reklamanten auf Bl. 4v, 16v, 28v, 40v, 76v, 88v, 100v, 112v, 124v, 136v, 148v. Unmittelbarer Textbeginn, es fehlt vorab mindestens ein Blatt. Datierung auf Blatt 49vb und 156rb: 1434.
Schrift:
Schriftraum: 145 × 105    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Spaltenbreite: 45 mm, Blatt 50-61r (Alexander de Villa Dei) sind einspaltig beschrieben.
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierungen und rote Überschriften; Blatt 14v: schematische Zeichnung der Archa Noe.
Teil 2161-172   Papier   um 1434
Lagen: VI172
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 145 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28-29   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung:
Rubrizierungen und rote Überschriften.
Teil 3173-186   Papier   um 1425/1430
Lagen: (VI+1)185
Ältere Bleistiftfoliierung beginnend mit 1; Blatt 185 (leer) zusätzlich eingehängt. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 175 × 110    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 37-38   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Ausstattung:
Rubrizierungen und rote Überschriften.
Teil 4186-198   Papier   um 1434/1435
Lagen: (VI+1)198
Ältere Bleistiftfoliierung beginnend mit 1, Blatt 198 (teilweise beschrieben) zusätzlich eingehängt. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 145 × 90    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierungen und rote Überschriften.
Teil 5199-220   Papier   um 1434/1435
Lagen: VI210 + V220
Ältere Bleistiftfoliierung beginnend mit 1, Reklamante auf Blatt 201v. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 143 × 95    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 27   
Schriftart: Bastarda
Zwei Hände, H1:199r-211r (schlaufenlose Bastarda), H2: 211v-213r (Bastarda mit Schlaufen).
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierungen und rote Überschriften, rote Kapitelzählung am Seitenrand, Notamonogramme.

Einband: Schmucklos        
Pappeinband des 19. Jahrhunderts.
Astrid Breith, Juni 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, März 2022
"PL", "RB", "CSLMA", "Walther, Initia", "Glorieux, RA", "Henkel 1988", "Borgnet, Alberti Magni Opera, Vol. 37", "Bonaventura, Ed. Quaracchi V", "Distelbrink", "Hohmann", "Bloomfield", "Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII"
alle Initien
Teil 1
(1ra-4rb) Quaestiones et responsiones patrum in Genesim.
   1
1ra [Unmittelbarer Textbeginn, es fehlen vorab mehrere Blätter] ... in sinu Dei patris erat verbum unde in ipsius patris persona dicitur ... (Rot) Nota de peccato quod nichil dicitur Sed quid de peccato dicemus numquid si omnia per ipsum ergo peccatum per ipsum absit ... — ... de morte redimitur.
(4rb-49ra) Alcuinus Quaestiones in Genesim ad litteram per interrogationes et responsiones (PL 100, 516-566. RB 1085; CSLMA Auct. Gall. II 485-488, ALC 76.). Blatt 14v: schematische Zeichnung der Archa Noe.
   1
4rb Tit.: (Rot) Interrogatio
Quomodo convenit quod in Genesi legitur: Requievit deus die septimo ... — ... Ut cadat ascensor eius retro ascensor equi est quisquis iniquitatibus dignitate mundi extollitur. Qui retro cadere dicitur etc. (Rot, Datierung) 1434
(49rb) leer.
(49va/b) Pater noster cum paraphrasi.
   1
49va/b (Rot) Pater noster. Excelsisus in creatione, suavis in dilectione, dives in haereditate. (Rot) Qui es in caelis ... — ... (Rot) Sed libera nos a malo. paesenti, praeterito et futuro. Amen.
(49vb) Ave Maria cum paraphrasi.
   1
49vb (Rot) Ave Maria. porta paradisi, stella mundi, destructrix inferni. (Rot) Gratia Plena ... — ... (Rot) Et benedictus fructus ventris tui Iesus. Qui benedictioni gratiae in praesenti nobis tribuat et in die iudicii cum hiis qui erunt ad dexteram benedicat ac filios benedictionis in gloria constituat tuis precibus dei genitrix gloriosa. Amen.
(50r) Concordantia prophetarum cum symbolo apostolico.
   1
50r Ieremias patrem vocabis me (Ier 3,19). Petrus: Credo in deum patrem omnipotentem ... — ... Matthias: Et vitam aeternam. Amen.
(50r-61r) Alexander de Villa Dei Summarium biblicum (Druck des Summarium: Biblia maxima. Ed. Joannes de la Haye I. Paris 1660, 1-10 [online]. — Walther, Initia 17610; Glorieux, RA, Nr. 23h); RB 1175. – Lit.: Henkel 1988, 222 f.).
   1
50r Tit.: [50r] (Rot) Incipit tabula versifice super totam bibliam veteris et novi testamenti et fere quaelibet diccio comprehendit capitulum unum Genesis Capitulum primum secundum glosam
[50v] Sex prohibent peccant, Abel, Enoch et archat fit ... — ... flebunt ad cenam surgunt sponsa venio iam.
(61v-64v) leer.
(65ra-156rb) Ps. Albertus MagnusBiblia Mariana (Ed.: Borgnet, Alberti Magni Opera, Vol. 37, 365-443. -- RB 1054 [Mit Nennung dieser Handschrift]).
   1
65ra Tit.: (Rot) Incipit Genesis beate virginis
In principio creavit Deus caelum (Gn 1,1). Caelum scilicet empiraeum per quod intelligitur domina mundi virgo Maria ... — ... Rogamus te virgo beata, ut nos ad te totaliter et finaliter ad caelum empireum trahas, qui vivis et regnas cum Deo in saecula. Amen. (Datierung) 1434.
(156va-157ra) Nota de substantia eucharistiae et digne indigneque sumentibus (ex Bernardo).
   3
156va Nota de substantia eucharistiae sacramenti sunt quattuor. Primum est quod consciens sit sacerdos ... — ... [156vb] utilitate vel neccesitate generalis ecclesiae vel particularis.
156vb Tit.: (Rot) De effectu eukaristie et digne sumentibus dicit Bernhardus
Corpus Christi est aegrotis medicina peregrinantibus dieta
156vb Tit.: (Rot) De indigne sumentibus dicit idem Bernhardus
Sicut rite communicantibus ... — ... et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet. Ecclesiastes viiim
(157rb-160vb) leer.
Teil 2
(161r-172r) Bonaventura OFM De sanctissimo corpore Christi (sermo) (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi V, 553-566. -- Distelbrink 81 f., Nr. 56/4).
   1
161r Tit.: (Rot) Sermo bonus Boneventure de corpore Christi
Confiteantur domino misericordiae eius et mirabilia eius filiis hominum etc. ... in hoc verbo David propheta excitat nos ad gratiarum actiones ... — ... Sub figura mannatis. Quod det nobis Iesus Christus beatissime Mariae filius. Amen.
(172v) leer.
Teil 3
(173r-179r) Henricus de Langenstein (de Hassia) De proprietate (Hohmann 157; Bloomfield 4274).
   1
173r-179r Tit.: (Rot) Hic notantur pulchra scripta de proprietate [beschnitten] per reverendum magistrum Hainricum de Hassia
Pro salute eorum qui vitia fugere cupiunt cum adiutatis vertiatis viam fuerint reformati ... — ... Nihil ergo praelatus debet esse dispensatore rerum et unicuique tribuat ex his qui habet quantum ei opus est in Christo Iesu. Amen. (Rot) Explicit tractatus de proprietariis religiosorum editus per venerabilem magistrum Hainricum de Hassia doctorem sacre pagine
(179r-184v) Bonaventura OFM Regula novitiorum (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII, 475-490. -- Distelbrink 52, Nr. 53). [bricht auf Blatt 184v ab].
   1
179r-184v Tit.: (Rot) Incipit tabula fratris Boneventure de institucione noviciorum
De officio celebrando, de oratione, de confessione peccatorum ... (Rot) Prologus Renovamini in novitate sensus vestri ... — ... profunda cordis humilitate semper sis materia ... [bricht ab]
(185r-v) leer.
Teil 4
(186r-188v) Ps. Bernardus ClaraevallensisDe cura et modo rei familiaris (PL 182, 647-651. Ed.: Cossar 1975, 97-102).
   1
186r Tit.: Epistola beati Bernhardi ad Raymundum de cura rei familiaris
Gracioso et felici militi Raimundo domino castri Ambrosii Bernhardus in senium deductus salutem. Doceri petisti a nobis de cura et modo rei familiaris utilius gubernando ... — ... Quem optavit, ad quem eam perduchat sua damnabilis senectus. Amen.
(188v-193v) Ps. Bernardus ClaraevallensisFormula honestae vitae (PL 184, 1167-1170. -- Bloomfield 3897).
   2
188v Tit.: (Rot) Tractatulus de formula honeste vite
Petis a me, mi frater carissime, quod numquam et nusquam a suo provisore audivi aliquid petivisse ... — ... (191v) et nichil praeter ipsum aut extra ipsum te amare memento.
192r Tit.: (Rot) De observacione silencii
Silentium diligas etc. cum tibi licet loqui ... — ... nam quem flagellando non emendat in futuro damnat. -- Explicit tractatulus de formula honeste vite.
(193v-198r) Sermo.
   1
193v Tit.: (Rot) Item sermo quidam
Misericordias domini in aeternum cantabo (Ps 88,2). Quid enim nisi insipiens nescio que cogitationis ... — ... usque ad conspectum gloriae magni dei qui est benedictus in saecula. Amen.
(198v) leer.
Teil 5
(199r-199v) De causis desperationis.
   1
199r Nota quod sunt aliqua que sunt vel possunt esse causa desperationis. Primum est multitudo vel magnitudo peccati
(200r) De vitiis.
   1
200r Pigredo inmittit soporem et anima dissoluta esuriet (Prov 19,15). His verbis vult Salomon ostendere quam magnum peccatum sit accidia per quam poenis et futura vita perditur ... — ... quod est accidia et ut beata virgo Maria pia interventrix.
(200v-201r) De gula.
   1
200v Nota quod dicit beatus Petrus in epistola obsecro vos tamquam advenas et peregrinos abstinere vos a carnalibus desideriis (1 Pt 2,11). Vicium gulae est unum de peccatis carnalibus ... — ... Militia unius hore oblivionem facit luxuriae maximae.
(201v-202r) Excerpta.
   2
201v Iustus prior est accusator sui: Venit amicus ... (201v) Nota dominus dicit in hoc evangelio: Plorabitis et flebitis ... — ... (202r) et gaudio subito fuerunt rapti ad poenas tormentorum infernalium etc.
202v Nota dicit beatus Petrus in hac epistola: Resiste adversario in fide (1 Pt 5,1) ... — ... (203r) nisi quia dominus erat in nobis etc.
(203v-204r) De dilectione proximi.
   1
203v Tit.: (Rot) De dileccione proximi
Nota dicit apostolus in hac epistola diliges proximum tuum scribitur ... Ordinavit in me caritatem. ... — ... (204r) propter quod proximi diligit etc.
(204v-206r) De Christo ascendente in naviculam i. e. in crucem.
   1
204v Christus ascendit in naviculam (Mt 9,1). Hoc est in cruce et secuntur eum discipuli eius. Hoc enim veri christiani ... — ... deducet sibi in bonum finem etc.
(206r-207v) De Epistola in dominica quarta post octavam epiphanie.
   1
206r Tit.: (Rot) Nota dicit Apostolus in epistola super dominica quarta post octavam epiphanie
Induite vos sicut electi Dei sancti et dilecti (Col. 3,12). Illud est proprium electorum dicit Gregorius VII Moralium ... — ... et ut beata virgo Maria nobis etc.
(207v-209v) De epistola in dominica prima post epiphaniam.
   1
207v Tit.: (Rot) Item Apostolus dicit in epistola dominica prima post epiphaniam
Odientes malum licet simus peccatores ... — ... ab aeterna morte quod ipse nobis praestare dignetur etc.
(209v-211r) De dominica Iudica.
   1
209v Tit.: (Rot) Nota in omelia dominice passionis Iudica me
(Rot) Amen dico vobis nisi manducaveritis .... Erat enim ibi Iudas unus ex illis qui in verbis domini scandalizati fuerant... ... — ... (211r) pietas dei ad salutem multorum populorum etc.
(211v-213r) Bernardus Claraevallensis OCist Sermo in adventu domini.
   1
211v Tit.: (Rot) Ex sermone sancti Bernhardi Clarevallensis In adventu domini
Iustitia virtus est quod suum est utrique tribuens ... — ... et semper se indignum iudicet et inutilem. Amen.
(213v) leer.
(214r-216r) Causae quare corpus Christi elevetur in missa.
   1
214r Tit.: (Rot) De ignorantibus misteria sacre misse et super hoc sunt octo cause in quare corpus Christi elevatur
Nota quod corpus domini propter octo causas in altari a sacerdote elevatur ... — ... Item nono Ieremiae: Introivit in caelum ut vultui dei pro nobis oret. etc. Festinavi.
(216v) leer.
(217r-220r) Casus accidentes in missa (De defectibus missae).
   1
217r Tit.: (Rot) Casus accidentes in Missa
Si contingit quod sacerdos ante consecrationem vel post moritur vel alia infirmitate propeditur ... — ... Inter omnia enim opera meritoria missa tenet principatum. Haec Gregorius.
(220v) leer.