Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37159 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 466 (rot) / 285 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN, U.A. BONAVENTURA. STEPHANUS DE RUDNICZ. URBANUS DE MELLICO. NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. IOHANNES GERSON
Olim: D 19    Papier   I, 183 Bl.   207×142   15. Jh.
Handschrift aus 6 Teilen zusammengesetzt: 1  (I-26); 2  (27-86); 3  (87-143); 4  (144-155); 5  (156-173); 6  (174-183) 1437
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6  |  Einzelbilder: fol. 2, 3, 16, 18, 32, 44, 92, 103, 113, 126, 135, 138, 146, 149, 159, 160, 169, 176, 178.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Moderne durchgehende Bleistiftfoliierung.

Teil 1I-26   Papier   
Lagen: (I-1)I + VI12 + VII26
Moderne Bleistiftfoliierung. Inhaltsverzeichnis auf Blatt I später vorgeheftet, Gegenblatt hierzu fehlt. Untere Blatthälfte von Blatt 26 durch neueres Papier ersetzt (kein Textverlust). Als Falzverstärkung Pergamentstreifen (ohne Beschriftung). Wasserschäden. – Datierung nach Wasserzeichenbefund: um 1402/1405.
Schrift:
(1-26) Schriftraum: 155 × 97    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 24-25   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 227-86   Papier   
Lagen: 5. VI86
Durchgehende historische Foliierung (1-60) auf der Mitte des oberen Blattrandes. Zusätzlich moderne Bleistiftfoliierung. Reklamanten und Kustoden (beginnend mit 1 auf Blatt 27r). Als Falzverstärkung Pergamentstreifen (Latein, 14. Jh.). – Datierung nach Wasserzeichenbefund: um 1404/1405.
Schrift:
(27-86) Schriftraum: 154 × 102    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-33   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 387-143   Papier   
Lagen: VI98 + (VI-1)109 + 2.VI133 + V143
Nach Blatt 108 ein Blatt entfernt. Kustoden beginnend auf Blatt 98v mit 1. Reklamanten. Als Falzverstärkung Pergamentstreifen einer liturgischen Handschrift. Auf Blatt 109 wurde die obere rechte Ecke herausgerissen. Auf Blatt 107 klebt als Falz der Beginn eines deutschsprachigen Brief es: Unser andachtigs gepet und willig dienst bevor lieber mayster Hanns als ir nachst (Fortsetzung auf 102v) mit mir gadt geredt... – Datierung nach Wasserzeichenbefund: um 1405.
Schrift:
(87-143) Schriftraum: 155-160 × 87-92   
Schreiber: Michael Margenstein (?) – Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Fleuronnéeinitiale auf Bl. 110r. Lombarden in Rot.
Teil 4144-155   Papier   
Lagen: VI155
Als Falzverstärkung Pergamentstreifen einer liturgischen Handschrift. – Datierung nach Wasserzeichenbefund: um 1435/1440.
Schrift:
(144-155) Schriftraum: 157 × 98    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 5156-173   Papier   
Lagen: V165 + (V-2)173
Nach Blatt 173 zwei Blätter entfernt (mit Textverlust). Als Falzverstärkung Pergamentstreifen einer liturgischen Handschrift. – Datierung nach Wasserzeichenbefund: 7./8. Jz. 15. Jh.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(157-165) Schriftraum: 153 × 106    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 33-36   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 2(166-173) Schriftraum: 162 × 98-100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 39-41   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot.
Teil 6174-183   Papier   1437
Lagen: (VI-2)183
Nach Blatt 183 zwei Blätter entfernt. Als Falzverstärkung Papierstreifen (ohne Beschriftung). Wasserschäden.
Schrift:
(174-183) Schriftraum: 140 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-31   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden in Rot. Zeigehand auf Bl. 181v.

Hs. enthält 1 Fragment
VDS/HDS   Pergament   13. Jh.
Je ein Fragment derselben liturgischen Handschrift auf VDS und HDS aufgeklebt. Maße: 208 × 140.
Schrift:
Schriftraum: mind. 185 × mind. 122    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: mind. 17   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift – Neumen
Ausstattung: Rubriziert   
Vierzeilige Majuskelinitiale in Rot auf dem VDS.

Einband: Gotisch     Blindstempel   Schriftbänder        
Ledereinband über Holz. Blindstempel Spruchband Godwic. Einbandstempel und -gestaltung wie Göttweig Cod. 454 (rot), auf VDS und HDS Fragmente aus derselben liturgischen Handschrift. Mehrere Einzelstempel (Vgl. Fingernagel/Simader, Göttweiger Blindstempel, Nr. 11-13 und 15-17), eine Schließe. Pergamenttitelschild auf dem vorderen Einbanddeckel entfernt, Spuren einer alten Signatur erkennbar. Zwei Barocktitelschilder, das eine mit Olimsignatur D 19, das andere unleserlich.
Astrid Breith & Magdalena Lichtenwagner / Juni 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Aug. 2021
"RS", "Distelbrink", "Spunar", "Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII", "Glorieux RT", "Madre", "Glorieux IX"
alle Initien
(VD- und HD-Spiegel) Brevier-Fragment. 13. Jh.
Teil 1
(Ir) Inhaltsverzeichnis. Dieselbe Hand wie im Inhaltsverzeichnis in Göttweig, Cod. 454.
(Iv) leer.
(1r-26r) Bonaventura OFM Itinerarium mentis in Deum (Ed.: S. Bonaventurae Opera omnia V. Quaracchi 1891, 295-316. – RS 119; Distelbrink 24 f., Nr. 19).
   3
1r Tit.: (Rot) Incipit prologus in itinerarium mentis in deum
In principio primum principium, a quo cunctae illuminationes descendunt ... — ... sed morosissime ruminandus. (Rot) Explicit prologus.
2v Tit.: (Rot) Incipiunt capitula
Primum capitulum de gradibus ascensionis...
2v Tit.: (Rot) Speculacio pauperis in deserto primum capitulum de gradibus ascensionis in deum et de speculacione ipsius per vestigium eius in universo
Beatus vir cuius est auxilium abs te ascensiones in corde suo ... — ... defecit caro et cor meum Deus cordis mei et pars mea Deus in aeternum. Benedictus dominus in aeternum et dicet omnis populus fiat fiat. Amen. (Schlussschrift in Rot) Explicit itinerarius mentis in deum domini Boneventure cardinalis ordinis minorum generalis ministerii.
(26v) leer.
Teil 2
(27r-86v) Stephanus de Rudnicz CRSAQuaestiunculae (Ed.: R. Zeleny, Quaestiunculae Stephani Rudnicensis. Apollinaris 38 [1965] 108-122, 236-283, 372-405. – Spunar Nr. 408 mit Nennung dieser Handschrift.). Vorangestellt ist ein Verzeichnis von 153 Kapiteln auf den Blättern 27r bis 32v mit Folioverweisen. Parallelüberlieferung in Göttweig: Cod. 266.
   2
27r Verzeichnis auf Blatt 27r (= alt 1r) beginnend mit:
Utrum religiosi et non populi curam habentes possunt alios parrochianos omnibus sacramentis procurare
32v [Ohne Titel]
Statutum domini episcopi archiepiscopi hic dicit: Nullus presbyter parochianum alterius sine licentia sacerdotis nisi in mortis articulo constitutum at confessionem recipiat ... — ... si ille qui habet decimam et antecessores tenuerunt quiete et pacate et fecerunt inde obsequium debitum ille ecclesiae praesumendi (?) est quod sic de antiquis articulo (?) xii d. Illa hic Wilhelmus et cetera.
Teil 3
(87r-143v) Bonaventura OFM Soliloquium (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII, 28-66. – Glorieux RT 305al; Distelbrink 28 f., Nr. 23; RS 118). Endet hier mit Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII, 66 (Spalte 2).
   1
87r Tit.: (Rot) Incipit tractatus de vii gradibus perfecctionis
Flecto genua mea ad patrem domini mei Iesu Christi ... — ... Quia nimis incomparabiliter supereminet eius pulchritudo a quo processerunt haec omnia. Amen. – (Schlussschrift in Rot) Explicit tractatus de vii gradibus perfecctionis. Tractatus de septem gradibus perfecctionum (Schreibernennung) Este liber est finitus per fratrem Michahelem Margenstein (?). Rest der Zeile getilgt.
Teil 4
(144r-153r) Urbanus de Mellico Tractatus de celebratione missae. Parallelüberlieferung: Seitenstetten Benediktinerstift, Cod. 203.
   1
144r Tit.: (Rot) Dicta magistri Urbani de Mellico
Quia aliqui casus occurrunt in missa sacerdotibus ideo ut de his videatur quaeritur utrum possit ... — ... et secundum deitatem quia haec tria ab invicem separata non sunt.
(153r-155v) Nicolaus de Dinkelsbühl De perceptione sacramenti in die Parasceves (Madre 264, mit Nennung dieser Handschrift).
   1
153r Tit.: (Rot) Incipit disputacio contra istum punctum breviarii Pataviensis in die parasceves scilicet fiat hec commixtio et cetera
Rubrica Romanae ecclesiae, auctoritate et specificatione et antiquitate dignior et plene authentica ... — ... Si oculus dexter scandalisat te erue eum et proice abste etc. (Schlussschrift, Werkdatierung in Rot) Acta sunt hec per reverendum magistrum Nicolaum de Dynnkelspüchel in loco et coram personis supra prenotatis anno domini MoCCCCo23o in die sancti Augustini episcopi. [28.8.1423]
(155v) Nota. Zwei Notizen zum vorangehenden Traktat.
Teil 5
(156r-156v) leer.
(157r-165v) Tractatus de commendatione religionis. Parallelüberlieferung: München BSB, Cgm 686, 76r-83r (Provenienz Tegernsee/Oberaltaich?), Clm 18591, 163v-174r (Provenienz Tegernsee), Clm 9802, 7r-19r.
   1
157r [ohne Titel]
Religio in genere est quaedam virtus moralis disponens hominem ad bene se habendum ... — ... puritas cordis sine qua impossibile est ad illam finem quemquam venire etcetera ... in aeternum non pecarent et laudetur Deus. Explicit.
(166r-173v) Nicolaus de Dinkelsbühl Responsio ad quaedam argumenta contra aliqua dicta in quaestione de esu carnium monachorum. Zuschreibung an Nikolaus von Dinkelsbühl (? doctoris eximii N.) im Inhaltsverzeichnis Bl. Ir.
   1
166r [Ohne Titel]
Honorabilis ac religiose pater. Aliquam diu est quod misistis mihi quaedam argumenta contra dicta mea in quaestione de esu carnium ... — ... vel pecatum gule si fieret per [bricht ab].
Teil 6
(174r-183v) Iohannes Gerson De pollutione nocturna et praeparatione ad missam (Ed.: Glorieux IX, 35-50, Nr. 425). Vielfach in der Melker Stiftsbibliothek parallel überliefert, u.a. der früher in Göttweig aufbewahrte Cod. 94.
   1
174r Tit.: (Rot) Incipit tractatus magistri Iohannis Gerson cancellarii Parysiensis de trepitantibus celebrare et de pollucionibus capitulum primum
Dubitatum est apud me frequenter et diu praesertim post susceptum sacerdotium si quis nocturno pollutus somno et a celebrando missam reparare debetur ... — ... Hoc est omnis homo. (Schlussschrift, Datierung) Et sic est finis huius tractatus Iohannis de Gerson de pollucionibus anno domini 1437mo [1437].