![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37166 |
Lagen: 11.VI132 + 2.VII160 | |
Moderne Bleistiftfoliierung, durchgehend zeitnahe Kustoden und Reklamanten. – Datierung nach Wasserzeichenbefund: 3. Viertel 15. Jh. Verzeinzelt Anmerkungen von zeitnaher Hand. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 145 × 85 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 37-41 | |
Schriftart: Bastarda Mehrere Hände. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rubrizierungen und rote Überschriften, rote Lombarden, schlichte rote Initialen mit einfachem Dekor. |
VS / HDS | Pergament |
Als Einbandverstärkung wurden Teile einer Urkunde um die erste Lage gebunden und teilweise aufgeklebt: Maße 200×135 mm, das Blatt wurde beschnitten (Textverlust). |
Einband: |
Roter Ledereinband über Holz, ehemals eine Schließe. Buchrücken: zwei Papiertitelschilder, eines mit Aufschrift Tractatus de Vita Rel[...] darunter eines mit olim-Signatur S 6. Die Gestaltung der Schilder wie auch die Vergabe einer S-Signatur deuten auf eine spätere Integration in die Göttweiger Bibliothek. |
Blatt 1r: Besitzeintrag: Conradus Münthart praepositus ecclesiae sancti Iunioris Argentinensis. Hierbei handelt es sich wohl um Conrad Munthart aus Offenburg, der ab 1481 das Amt des Propstes von Jung-Sankt-Peter in Straßburg im Elsaß innehatte. Conrad Muntharts Bruder und Vorgänger im Amt, Paul Munthart (†1481), besaß eine umfangreiche Privatbibliothek, die er dem Stift vermachte: Charles Schmidt, Zur Geschichte der ältesten Bibliotheken und der ersten Buchdrucker zu Strassburg, Strassburg 1882 [online].
Wie und wann der Band in die Göttweiger Bibliothek gekommen sein könnte, ist offen. |
(VDS + HDS) | Urkundenfragment. |
(1r) | Besitzeintrag (15. Jh.). 1 ![]() |
Conradus Münthart praepositus ecclesiae sancti Iunioris Argentinensis (Conrad Munthart aus Offenburg, ab 1481 Propst von Jung-Sankt-Peter in Straßburg / Elsaß) (Philippe-André Grandidier, Oeuvres historiques inédites, Bd. 2, Colmar 1865, S. 367 [online] -- Conradus Münthart bei Sigrid Krämer, scriptores possessoresque, unter Bezugnahme auf die vorliegende Handschrift) | |
(1v) | Tabula codicum (15. Jh.). |
(2r-33v) | Claustrum animae (Bloomfield 49 [hier mit Verweis auf Hugo de Folieto, der laut Bauer aus dem Katalog aus Melk von 1483 stammt, Bauer 272] Lit.: Bauer 1973, 313-334 passim -- VL III (1981) 1159 f., Nr. III.2 (G. Bauer). 1 ![]() |
2r | Tit.: (Rot) Claustrum animae Claustrum animae cum dispositione officiorum et officialium est ordinatio secundum dispositionem claustri materialis. Abbas huius claustri est iugis meditatio ... — ... Hoc tibi si facias persistens ordine claustrum ascendes plaustrum quod turbine scandit Helyas etc. - (Schreibervers) Perfecto libro sit laus et gloria Christo. |
(34r-37v) | leer. |
(38r-52v) | Speculum artis bene moriendi (Drucke: GW 592, 592a, 2597-2614. -- Rudolf 75-82; Madre 292-295; Bloomfield 1076 - Lit.: VL IX (1995) 40-49 K. Schneider). Wird unter verschiedenen Autornamen überliefert, u.a. Nikolaus von Dinkelsbühl, bei Madre Matthaeus Cracoviensis zugeschrieben (Madre 293); Auf Blatt 38r am unteren Blattrand findet sich ein Nachtrag von zeitnaher Hand: Iste tractatus est per Matheum episcopum Wormaciensis compositus, in welchem ebenfalls auf Matthäus von Krakau verwiesen wird. 1 ![]() |
38r | Tit.: (Rot) Ars moriendi Cum de praesentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam multis non solum laicis verum etiam religiosis atque devotis difficilis nimis ... Cum omnium terribilium mors corporis sit terribilissima ... — ... atque electorum tuorum largiri digneris consortium. Per. Requiescat in pace. Amen. |
(53r-56r) | Christus: Septem verba Christi in cruce. 1 ![]() |
53r | Tit.: (Rot) Super vii verba qui Ihesus in cruce dixit Haec per sacratissima verba possumus facere exclamationes nostras ... — ... Deduxisti sicut oves populum tuum in manu Moysi et Aaron. Gloria patri. |
(56v-69v) | De forma confessionis (Parallelüberlieferung: Vatikan, Cod. Pal. lat. 252, 172r-177r). 1 ![]() |
56v | Tit.: (Rot) De confessione Sciendum est confitenti quod si sine paenitentia de praeteritis vel si sine propositio [!] de futuris peccatis cavendum confitetur non absolvitur ... — ... effici mereamur per eundem deum meum Iesum Christum filium tuum. Etc. |
(70r-73v) | leer. |
(74r-80r) | Tractatus de vita et honestate clericorum. 1 ![]() |
74r | Clericorum vita et honestas et eorum officia a filio Dei domino nostro, et beatissimis sanctis eius nobis in multis libris ordinata sunt ... — ... et nobis concedat Ihesus Christus Mariae filius qui pro nobis die parasceves pependit in cruce. Et sic est finis. |
(80r-80v) | Exhortatio de dignitate sacerdotii cum auctoritatibus patrum. 1 ![]() |
80r | O sacerdos corpus tuum sepulcrum corporis Christi cottidie efficitur ... — ... sed sempiternus horror inhabitat. A quo nos protegat qui deus vivit et regnat. |
(80v) | Versus de vita monastica (Ed.: Loersch 1862). 1 ![]() |
80v | Formam vitae si requiris / non hanc quaeras iam a viris / sed involuminibus ... — ... hora tibi sit auxilium. |
(81r-85v) | leer. |
(86r-93v) | Tractatus super missam sive Speculum ecclesiae (Kaeppeli 1990; Hohmann Nr. 107 [unter den Dubia des Henricus de Hassia]; Bloomfield 1589). 1 ![]() | :
Tit.: (Rot) Tractatus de recommendacione misse magistri H. Schoenloch Induite vos armatura Dei (Eph 6,11). Haec armatura est vestis sacerdotalis. Primo amictus quo caput tegitur significat salutem quae per fidem attribuitur ... — ... A rege Syriorum etc. -- (Schlussschrift) Explicit tractatus de reconmendacione misse et eorum quae circa missam fiunt. Editus per magistrum Heinricum Schonloch plebani in Margretenhusen. | |
(94r-99r) | Expositio orationis dominicae ad eruditionem suorum scolarium composita (Bloomfield 8399 und 9130). 1 ![]() | :
94r | Tit.: (Rot) Tractatus de oracione dominicali magistri Iohannes Müntzinger Pater noster. Haec sacratissima oratio quae dicitur dominica pro tanto ... — ... vere vel fideliter vere quo ad intellectum fideliter quo ad effectum. -- (Schlussschrift) Explicit tractatus de oracione dominicali. Editus per magistrum Iohannem Müntziger. Deo gratias. |
(99v-104v) | Speculum peccatorum (PL 40, 983-992 = Roth G. 1991, 183-226 [gemeinsam mit einer oberdeutschen u. mittelniederdeutschen Übersetzung]. PLS 2, 1366. -- Vgl. CPL 386; BHM 616; CPPM II 3076). 1 ![]() | :
99v | Tit.: (Rot) Speculum peccatorum Quoniam carissimi in via huius vitae fugientis sumus dies nostri sicut umbra praetereunt ... — ... Vitam aeternam possideas. Quod tibi et michi concedat ipse idem deus et dominus noster Iesus Christus qui est per infinita saeculorum saecula benedictus. Amen. -- (Schlussschrift) Explicit speculum peccatorum. Deo gracias. |
(105r-108v) | leer. |
(109r-111v) | Dialogus inter discipulum et sapientiam de devota susceptione sacramenti. 1 ![]() |
109r | Tit.: (Rot) discipulus interrogat sapientiam Restat nunc ergo ut quem tua grata praesentia veluti pane vitae et intellectus ... — ... videlicet corpus dominicum tam diu manet quamdiu manent species sacramentales etc. Deo gratias. |
(112rv) | leer. |
(113r-115r (nur Prolog)) | Tractatus de confessione (Bloomfield 2967). 1 ![]() | :
113r | Tit.: (Rot) Prologus Albert Magni Lingua mea calamus scribae (Ps 44,2). Cuius scribae Dei scilicet omnipotentis qui velociter scribit. Cum vero peccatum in cogitatione aut voluntate ... — ... ubi Deus cum suo exercitu caelesti habitare desiderit ut in te thesaurum suarum virtutum recondat et te ipsum conservet etc. -- (Schlussschrift) Explicit prologus domini Alberti magni ordinis predicatorum. |
(115v) | leer. |
(116r-119v) | De eucharistia (Hohmann Nr. 5). 1 ![]() | :
116r | Tit.: (Rot) De corpore Christi iuxa decem predicamenta Ad honorem corporis dominici quod extractum est de purissimis guttis sanguinis gloriosae virginis Mariae sub specie panis et vini contenti ... — ... et ideo licet illud corpus scindatur et dividatur non tamen dividitur ... -- (Schlussschrift) Et hoc de hac materia dicta sufficiant. -- Nos igitur dilectissimi similiter ad esum veri agni in cruce pro nobis immolati praeparemus... unde beatus Augustinus: Si non vis errare noli multum investigare. |
(120rv) | leer. |
(121r-146r) | Soliloquium (Ed.: S. Bonaventurae Opera omnia VIII. Quaracchi 1898, 28-67. -- Glorieux RT 305al; Distelbrink 28 f., Nr. 23). 1 ![]() | :
121r | Flecto genua mea ad patrem domini nostri Iesu Christi a quo omnis paternitas in caelo et in terra nominatur ut det nobis secundum divitias gloriae suae virtute corroborari per spiritum eius in interiori homine ... — ... donec intrem in gaudium Dei mei qui est trinus et unus benedictus in saecula saeculorum. Amen. |
(146v-147v) | leer. |
(148r-150v) | Sermones de tempore: Dominica III post Pascha sermo II (Madre 145, Nr. 44). Madre mit Nennung dieser Handschrift auf Seite 156. 1 ![]() | :
148r | Carissimi, obsecro vos tamquam advenas (I Pt 2,11). In hac epistola docet nos apostolus Petrus tria ... — ... deficiat viribus et spiritualem profectum impediat. Amen. |
(151r-152r) | Sermones de tempore: Dominica Resurrectionis III (Madre 144, Nr. 41). Madre mit Nennung dieser Handschrift auf Seite 156. 1 ![]() | :
151r | Tit.: (Rot) Sermo Misericordias domini in aeternum cantabo (Ps 88,2). Beatus Bernhardus in quodam sermone dicit se videre septem misericordias ... — ... qui hodie potentialiter surrexit numquam amplius moriturus. Qui etc. |
(152v) | leer. |
(153r-157r) | Sermo de nativitate domini. 1 ![]() | :
153r | Tit.: (Rot) Sermo magistralis magistri Iohannis Himmel de nativitate Christi Parvulus natus est nobis (Is 9,6). Et in hodiernae sollemnitatis matutino et primae missae officio. Doctores venerabiles... Secundum Isidorum episcopum in sermone praesentis festi ... — ... admittamur in caelis... in unitate spiritus sancti vivit et regnat Deus in saecula benedictus. Amem. |
(157r) | Novem mirabilia in sacramento eucharistiae. 1 ![]() |
157r | Nota mirabile primum in sacramento eucharistiae quod ibi est corpus Christi ... — ... et in inebriare. |
(157v-160r) | Sermones de eucharistia (1-5) (Madre 247). Madre mit Nennung dieser Handschrift. 1 ![]() | :
157v | Tit.: (Rot) Dicta magistri N. Dingelspüel de sacramento eucharistie Nota ea quae dixit magister Nicolaus in sermone primo de sacramento ... — ... aut de aliis bonis rebus quibus cumque quod utique est causa devotionis. -- (Schlussschrift) Hec supradicta omnia magistri N. Dinckelsbihel. |
(160v) | leer. |